Huzarzy

Strój huzara (1804)

Atak pruskich huzarów w bitwie narodów pod Lipskiem

Huzarzy (od Huzar węg. huszár – rozbójnik, najprawdopodobniej pochodzące od łac. cursarius korsarz) – węgierska lekkozbrojna jazda powstała w XV wieku. Pierwowzorem byli racowie, którzy po odrzuceniu kopii, tarcz i pozostałego uzbrojenia ochronnego przekształcili się w huzarów.

Huzarzy umundurowani byli w charakterystyczne krótkie haftowane (węg. szamerunek) obszyte barankiem kurtki (węg. dolman) i obcisłe haftowane (cyfrowane) spodnie. Na dolman zarzucana była pelerynka z węgierska zwana mentyk. Nakryciem głowy było wysokie czako lub bermyca. Formacja ta została przejęta przez inne armie europejskie (osiągając największą popularność w XVIII wieku) i występowała do XIX wieku.

Ze względu na malowniczość ubioru oraz na fali zainteresowania folklorem węgierskim postać huzara w XIX wieku występowała w szeregu utworów scenicznych, np. w operetce Wiktoria i jej huzar Paula Abrahama i komedii Damy i huzary Aleksandra Fredry

Jedne z pierwszych formacji huzarów w Polsce zostały sformowane w okresie insurekcji kościuszkowskiej – był to oddział majora Ksawerego Krasickiego, utworzony w 1794 głównie z Polaków z zaboru austriackiego. Brali udział m.in. w bitwie pod Racławicami.

W okresie Księstwa Warszawskiego utworzono w 1809 roku 10. i 13. pułki huzarów. Żołnierze wchodzący w skład tych pułków uzbrojeni byli w szable, karabinki i pistolety. Oba pułki wzięły udział w kampanii w 1812 i 1813 roku.

Zastosowanie bojowe i taktyka walki

W okresie wojen napoleońskich zadania huzarów ograniczały się głównie do rekonesansu terenów położonych w pobliżu przemarszu głównej kolumny wojsk.

Regimenty huzarów formowały swoje szwadrony w szyku bojowym i przeczesywały okolicę. W przypadku nawiązania kontaktu z nieprzyjacielem szwadron czołowy przegrupowywał się w galopie, frontem strzelców osłaniając pozostający w tyle regiment. Nawiązawszy kontakt bojowy, huzarzy-harcownicy oddawali salwę karabinową na 100 m. przed pozycjami nieprzyjaciela. Celem byli przede wszystkim oficerowie przeciwnika. Później, z pistoletami w prawej ręce i dobytymi szablami, wiszącymi u nadgarstków na temblakach, szarżowali, zachowując pistoletową kulę aż do ostatniego momentu. W końcu przekładali pistolet do lewej dłoni i rozpoczynali walkę na szable.

Gdy szarża wymagała wsparcia całego regimentu, poszczególne szwadrony nacierały rozwiniętymi falami na prawe lub lewe skrzydło, starając się maksymalnie wykorzystać siłę uderzenia.

Zadania defensywne huzarów polegały głównie na kontrolowaniu ruchów przeciwnika poprzez wymuszanie kontaktu bojowego i dzięki temu eliminowanie czynnika zaskoczenia oraz na ukrywaniu ruchów głównej kolumny własnych wojsk przez działania pozorowane i nękanie atakami.

Wybrane pułki huzarów

Niemieckie pułki huzarów

• 6 Pułk Huzarów im. Hrabiego Goetzena (2 Śląski)

Polskie pułki huzarów

• 10 Pułk Huzarów Księstwa Warszawskiego
• 13 Pułk Huzarów Księstwa Warszawskiego
• 10 Pułk Huzarów Wołyńskich

Rosyjskie pułki huzarów

• 1 Sumski Pułk Huzarów
• 2 Lejb-Huzarski Pawłogradzki Pułk
• [3 Jelizawietgradzki Pułk Huzarów
• 4 Mariupolski Pułk Huzarów
• 5 Aleksandryjski Pułk Huzarów
• 6 Klastycki Pułk Huzarów
• 7 Białoruski Pułk Huzarów
• 8 Lubieński Pułk Huzarów
• 9 Kijowski Pułk Huzarów
• 10 Ingermanlandzki Pułk Huzarów
• 11 Iziumski Pułk Huzarów
• 12 Achtyrski Pułk Huzarów
• 13 Narewski Pułk Huzarów
• 14 Mitawski Pułk Huzarów
• 15 Ukraiński Pułk Huzarów
• 16 Irkucki Pułk Huzarów
• 17 Czernichowski Pułk Huzarów
• 18 Niezhiński Pułk Huzarów
• Gwardyjski Grodzieński Pułk Huzarów
• Gwardyjski Pułk Huzarów Jego Wysokości

Francuskie pułki huzarów

• 1 Pułk Powietrznodesantowy Huzarów

Bibliografia

• Mała Encyklopedia Wojskowa, 1967, Wydanie I
• Bukhari E., McBride A., Napoleon's Hussars, Londyn 1978