Roy Orbison

Roy Orbison
Roy Orbison in 1965
Algemene informatie
Volledige naam	Roy Kelton Orbison
Bijnaam	The Big O
Geboren	23 april 1936
Overleden	6 december 1988
Land	Vernon, Texas, USA
Werk
Jaren actief	1954 - 1988
Genre(s)	Rock, Pop, Rockabilly
Beroep	Zanger, Songwriter producer
Instrument(en)	Gitaar, Vocals, Harmonica
Zangstem	Tenor
Label(s)	Sun, RCA Records, Monument, London, Tonette, Mercury, Virgin, MGM
Actief geweest in Traveling Wilburys
Inactief vanwege	overleden
Portaal    Muziek

Roy Kelton Orbison (Vernon (Texas), 23 april 1936 – Nashville (Tennessee), 6 december 1988) was een Amerikaanse country- en rockzanger. Hij staat sinds 1987 in de Rock and Roll Hall of Fame, sinds 1987 in de Nashville Songwriters Hall of Fame en sinds 1989 in de Songwriters Hall of Fame. In 2006 kreeg Orbison postuum een ster op de Music City Walk of Fame en in 2010 op de Hollywood Walk of Fame. In 2014 werd Orbison opgenomen in de Musicians Hall of Fame.

Biografie

Roy Orbison begon zijn carrière in 1956 bij het platenlabel Sun Records dat geleid werd door Sam Phillips en waar ook Elvis Presley, Johnny Cash, Jerry Lee Lewis en Carl Perkins onder contract stonden of hadden gestaan. Met het nummer Ooby Dooby waarvan er zo'n 500.000 stuks werden verkocht en dat tot nummer 56 op de Billboard Top 100 kwam, scoorde hij zijn enige hit voor Sun. In de periode dat hij voor het platenlabel actief was, wist hij al dat zijn hart bij het zingen van ballads lag. Sam Phillips, de eigenaar van Sun Records, wilde echter dat Orbison uptempo songs opnam, dit zeer tegen de zin van Orbison. Toen Orbison een grote hit schreef voor The Everly Brothers (Claudette) zag hij zijn kans schoon en kocht zijn platencontract bij Sun Records af om zodoende ergens anders zijn geluk te kunnen beproeven.

Orbison kwam terecht bij het platenlabel R.C.A. waar Elvis Presley vele hits opnam. Orbison bleef echter niet lang. Na een aantal nummers op plaat te hebben gezet verliet hij in 1959 het label en kwam terecht bij Monument Records dat onder leiding stond van Fred Foster.

Doorbraak

Orbinsons eerste single, Up Town, was een bescheiden succes en bereikte plaats 72 in de Billboard Top 100. De opvolger werd uitgebracht in 1960 en maakte van Roy Orbison een wereldster. Van het nummer Only The Lonely gingen ruim twee miljoen exemplaren over de toonbank en met dit nummer creëerde Orbison iets dat nog nooit eerder in de rock-'n-roll was gehoord: de dramatische rockballad. Tussen 1960 en 1965 produceerde Orbison klassiekers als Running Scared, Crying, Blue Angel, Falling, Blue Bayou, It's Over, In Dreams en Oh, pretty woman. Vaak rustig beginnend, bouwde Orbison langzaam naar een climax toe die zowel in de arrangementen als in de stem en teksten van Orbison tot uitdrukking werd gebracht. De stem van Orbison en de composities van zijn songs zouden hem de status van legende bezorgen. Er was echter nog een element dat de muziek van Orbison uniek maakte: hij had namelijk ook het talent om liedjes op een totaal vernieuwende manier te schrijven. Het was in de beginjaren zestig de gewoonte om een song volgens een vast patroon te schrijven (A,B,C,B,D,B). Orbison schreef echter bijvoorbeeld in schema's als A,B,C,D...Z. Er kwam in het hele liedje dus geen enkele herhaling van zinnen voor. Het vroegste voorbeeld hiervan is de song Wedding Day uit 1961, maar In Dreams en Falling uit 1963 zijn de bekendste voorbeelden. Running Scared uit 1961 was een song die ook afweek van wat gewoon was op dit gebied doordat het refrein aan het einde van het lied zat in plaats van in het midden. Toen het contract bij Monument Records in 1965 afliep was Orbison een wereldster met platenverkopen die de 30 miljoen hadden overschreden.

Orbison tekende voor het M.G.M.-label, dat bereid was om hem het tot dan hoogste bedrag ooit (1 miljoen dollar contant) voor een platenartiest te betalen. Verder kreeg hij de kans om in films te acteren. M.G.M. had echter wel bedongen dat er per jaar 30 songs en 1 album geproduceerd moesten worden. Daarmee kwam de nadruk te liggen op de kwantiteit in plaats van op de kwaliteit van de songs, dit in tegenstelling tot wat bij Monument Records gebruikelijk was. De eerste single op het M.G.M.-label was de top 20-hit Ride Away. Het zou zijn grootste hit voor M.G.M. zijn. In 1966 had hij met Cry Softly Lonely One (top 52) zijn laatste hitnotering in Amerika. In Engeland had hij meer hits, met als hoogste notering Too Soon To Know dat in 1966 de top 3 haalde. Penny Arcade was in 1969 zijn laatste notering in Engeland. Het opkomen van de Beatles en andere Britse bands (The British Invasion) en de daarmee veranderende smaak bij het platenkopend publiek zorgde ervoor dat de aanwezigheid van Orbison in de hitlijsten minder werd. Verder vonden er grote tragedies in zijn privéleven plaats. Zijn vrouw Claudette kwam in 1966 om het leven bij een motorongeluk en twee van zijn drie zoons vonden in 1968 de dood bij een brand in zijn landhuis. De carrière van Orbison kwam in een diep dal terecht. De hits bleven uit en het (grote) publiek leek hem vergeten te zijn. Zijn concerten in Engeland werden nog wel goed bezocht omdat de fans hem trouw waren gebleven, maar in zijn thuisland Amerika was dat volkomen anders. Daar trad hij met regelmaat op voor een klein publiek.

In 1973 werd zijn contract bij M.G.M. ontbonden. Een jaar later tekende hij bij Mercury Records en nam daar het album I'm Still In Love With You op. Niet alleen was dit album onder de artistieke maat vergeleken bij zijn vroegere werk, muzikaal gezien verraste Orbison de luisteraar niet meer met de vocale hoogstandjes die hem zijn bijnaam "The Big O" hadden opgeleverd. In 1977 tekende Orbison opnieuw bij Monument Records en nam het album Regeneration op. Dit album was beter dan het voorgaande, maar kon ook niet de vergelijking doorstaan met zijn vroegere werk. Een tweede album was af (nooit uitgebracht) toen Orbison hartklachten kreeg, nadat hij had opgetreden in een show ter nagedachtenis aan Elvis Presley, die kort daarvoor was overleden. Hij onderging een hartoperatie en kreeg 3 bypasses.

Kort daarna verliet Orbison Monument Records. In 1979 tekende hij bij Aslyum Records en bracht daar het album Laminar Flow uit. Het album bevatte matige disco-achtige liedjes met uitzondering van Poor Baby en Hounddog Man. Ondertussen was er achter de schermen iets op gang gekomen, want Orbison was dan wel niet meer een succesvol platenartiest, zijn werk uit de zestiger jaren had echter wel zijn sporen nagelaten bij jongere collega's. Linda Ronstadt nam Blue Bayou op (1977), Don McLean Crying (1980) en Van Halen Oh, pretty woman (1981) en allen scoorden zij daarmee grote hits. Zelf scoorde Orbison samen met Emmylou Harris in 1980 eindelijk weer een hit met That Loving You Feeling Again. Het leverde hem zijn eerste Grammy Award op.

Comeback

Vanaf die tijd begon Orbison aan een comeback te werken en kwam hij meer en meer in de spotlights te staan. Zo stond hij in het begin van de jaren tachtig in het voorprogramma van de Eagles en liet zich daardoor aan een groter en jonger publiek zien. In 1983 verscheen hij op televisie door een concert te geven onder de naam Roy Orbison live in Austin City Limits Texas In 1985 trad hij op bij Farm Aid en bracht hij een nieuwe single uit, Wild Hearts. Het was een ballad die een ouderwets goede Orbison liet horen. Het grote publiek merkte deze song echter niet op. Ook maakte hij dat jaar een album met zijn oude Sun-maatjes Jerry Lee Lewis, Carl Perkins en Johnny Cash. Het album heette The Class of '55. In 1986 werd het nummer In Dreams gebruikt in de cultfilm Blue Velvet, geregisseerd door David Lynch. Hierdoor kwam Orbison onder de aandacht van een jong publiek. Velen wilden weten wie de zanger van In Dreams was en ontdekten daardoor de muziek die Orbison tot dan gemaakt had. In 1987 nam Orbison samen met k.d. lang Crying opnieuw op als een duet. Het nummer werd in Amerika een hit en het leverde hem opnieuw een Grammy Award op. In hetzelfde jaar werd hij opgenomen in de Rock and Roll Hall of Fame dat een jaar eerder in het leven was geroepen. Daarmee werd de status van Roy Orbison als belangrijke pionier en vernieuwer van de Rock-'n-Roll officieel bevestigd en erkend door de muziekindustrie. In datzelfde jaar nam hij een televisiespecial op waarvan de zwart-witvideo Roy Orbison and Friends, A Black and White Night uitkwam. In deze show bracht Orbison al zijn grote hits, inclusief twee nummers van zijn dan nog nieuw uit te komen album, ten gehore. Hij werd omringd door gastmuzikanten als Bruce Springsteen, Elvis Costello, Bonnie Raitt, Tom Waits, Jennifer Warnes, k.d. lang, Jackson Browne, J.D. Souther en James Burton (ex-gitarist van Elvis Presley). Orbison was eindelijk terug aan de top en maakte dat nog eens duidelijk door in 1988 deel uit te maken van de supergroep Traveling Wilburys waarvan ook Bob Dylan, George Harrison, Jeff Lynne en Tom Petty deel uitmaakten. Het debuutalbum heette Traveling Wilburys Vol. 1, waarvan wereldwijd miljoenen exemplaren verkocht werden. Orbison stierf op 6 december 1988 plotseling als gevolg van een hartstilstand bij zijn moeder thuis in Hendersonville, een voorstadje van Nashville. Orbison was in voorbereiding op een wereldtoernee. Zijn stoffelijk overschot werd begraven in een anoniem graf op de Westwood Village Memorial Park Cemetery in Los Angeles.

Zijn nieuwe album werd in januari 1989 postuum uitgebracht onder het Virgin-label. De single You Got It werd een wereldwijde hit. De enige keer dat Orbison You Got It voor een publiek zong was drie weken voor zijn dood op het Diamond Awards Festival in het Sportpaleis in Antwerpen waar hij een Diamond Award kreeg omdat hij 25 jaar tot de "top of the bill" behoorde. De opnames van dat optreden werden gebruikt voor de videoclip van You Got It. De tweede single, She's a mystery to me werd ook een hit. Dit nummer werd voor Orbison geschreven door Bono en Edge van U2. In 1992, vier jaar na zijn dood, werd het nummer I drove All Night een hit in Engeland en bereikte daar de 7e plaats. De opvolger Crying (duet met k.d. lang) haalde in datzelfde jaar de 13e positie. Roy Orbison was, in tegenstelling tot veel van zijn tijdgenoten, helemaal terug aan de top toen hij stierf en keek vooruit naar nieuwe dingen en niet terug op oude vergane glorie. Vandaag de dag wordt hij door velen in de muziekbusiness erkend als een van de grootste artiesten die de rock-'n-roll heeft voortgebracht. Zijn platen blijven goed verkopen en zijn in aantal de 100 miljoen ruim gepasseerd. Hij is een voorbeeld en inspiratie voor vele artiesten en dat voor iemand tegen wie producer Jack Clement (Sun Records) ooit zei; "Roy, you're never gonna make it as a ballad singer".

Discografie

Albums

Album met eventuele hitnotering(en) in de Nederlandse Album Top 100	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
The best of		2-10-1976	5	15
The very best of		22-11-1986	54	6
All time greatest hits		24-12-1988	15	17
The collection		11-2-1989	15	14
Mystery girl		11-2-1989	2	21
A black and white night		25-11-1989	36	8	& Friends

Album met hitnotering(en) in de Vlaamse Ultratop 200 albums	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
The very best of	1996	30-11-1996	10	17
The essential	2006	15-04-2006	4	13
The soul of rock and roll	2008	20-12-2008	62	4
Mystery girl-25th anniversary edition	2014	29-05-2014	32	12
The ultimate collection	2016	12-11-2016	147	6
Black & white night 30	2017	04-03-2017	45	2*

Singles

Single met eventuele hitnotering(en) in de Nederlandse Top 40	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
Pre-Top 40:
Only the lonely		12-1960	15	1 M
Dream baby		6-1962	10	3 M
In dreams		8-1963	20	1 M
M = aantal maanden (Pre-Top 40)
Tijd voor Teenagers Top 10:
It's over		11-7-1964	4	10
Oh, pretty woman		3-10-1964	1	15	Soundtrack
Pretty paper		12-12-1964	18	3
Top 40:
Oh, pretty woman		2-1-1965	3	8
Pretty paper		2-1-1965	13	4
Goodnight		6-3-1965	6	18
Say you're my girl		24-7-1965	8	14
Ride away		18-9-1965	27	7
Breakin' up is breaking my heart		19-2-1966	35	3
Lana		9-7-1966	19	11
Too soon to know		17-9-1966	29	4
You got it		21-1-1989	3	11
She's a mystery to me		8-4-1989	18	5	Bono & Edge - U2

Single met hitnotering(en) in de Vlaamse Ultratop 50	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste positie	Aantal weken	Opmerkingen
Only the lonely	1960	01-10-1960	6	20
In dreams	1963	01-04-1963	7	20
Falling	1963	01-07-1963	8	8
Blue bayou	1963	01-10-1963	3	16
Beautiful dreamer	1964	01-01-1964	17	4
It's over	1964	01-06-1964	4	16
Oh, pretty woman	1964	01-10-1964	1(2wk)	22
Goodnight	1965	01-02-1965	2	20
Say you're my girl	1965	01-08-1965	15	4
Ride away	1965	01-10-1965	13	4
Crawling back	1965	01-12-1965	20	4
Breaking up is breaking my heart	1966	12-03-1966	9	7
Twinkle toes	1966	21-05-1966	14	4
Lana	1966	16-07-1966	1(2wk)	16
Too soon to know	1966	08-10-1966	5	10
Going back to Gloria	1967	18-02-1967	15	4
You got it	1989	28-01-1989	1(5wk)	13
She's a mystery to me	1989	28-04-1989	12	6
California blue	1989	22-07-1989	25	9

Radio 2 Top 2000

Nummer(s) met noteringen in de Radio 2 Top 2000	'99	'00	'01	'02	'03	'04	'05	'06	'07	'08	'09	'10	'11	'12	'13	'14	'15	'16
In dreams	587	552	627	588	488	568	631	498	685	568	827	775	896	1020	1057	1117	1203	1447
It's over	1132	1271	1230	1389	921	1189	1380	1219	1430	1238	1718	1661	1899	-	-	-	-	-
Oh, pretty woman	544	678	801	647	499	782	776	657	780	675	1102	961	1122	1443	1273	1640	1736	1885
Only the lonely	831	920	1148	861	441	885	1084	796	1118	826	1343	1242	1288	1430	1604	1896	-	-
You got it	822	874	911	1120	1393	1161	1372	1354	1546	1342	1577	1686	1704	1740	1776	1930	1868	-

Dvd's

Dvd's met hitnoteringen in de Nederlandse Music Top 30	Datum van verschijnen	Datum van binnenkomst	Hoogste  positie	Aantal  weken	Opmerkingen
Black & White night	2002	30-03-2002	6	49
Live at Austin city Limits	2002	30-11-2002	25	1

Verwijzingen

• In 2003 heeft de Indiase filmmaatschappij Yash Raj Films het nummer Oh, pretty woman gebruikt in de Indiase film: Kal Ho Na Ho. Het liedje is helemaal opnieuw gezongen en aangepast aan het thema van de film.
• Roy Orbison komt ook voor in het boek De helaasheid der dingen van Dimitri Verhulst. In dit boek wordt ook gesproken over zijn comeback.
• Ook in de verfilming van het boek De helaasheid der dingen van Felix Van Groeningen uit 2009 komt Roy Orbison aan bod op een televisietoestel in zwart-wit met de liedjes Only the lonely en Oh, pretty woman.
• In het computerspel Alan Wake, uitgegeven door Microsoft Game Studios op 14 mei 2010, is nadat de speler episode 1 heeft voltooid zijn nummer In dreams te horen.

Externe link

• Officiële website

Mediabestanden

Zie de categorie Roy Orbison van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.