Hybride (biologie)

Lijgers, kruisingen tussen leeuwen en tijgers

In de biologie is een hybride, kruising of bastaard het resultaat van seksuele voortplanting van twee verschillende types planten of dieren. De ouders van de kruising moeten herkenbare eenheden zijn, zoals:

• Twee erkende soorten, ondersoorten, variëteiten, cultivars, rassen, et cetera. Zo is Gekruist raaigras (Lolium × hybridum) een kruising van Engels raaigras (Lolium perenne) met Italiaans raaigras (Lolium multiflorum).
• Twee ingeteelde lijnen van rassen, bijvoorbeeld een kruising van twee ingeteelde lijnen van spruitkool, mais, aardbei.

Vorming van eupolyploïden
		Vooroudersoort diploïde genoom: ZZ
		↙	↘
	soortvorming of speciatie (evolutie)
	↙			↘
	diploïde soort A genoom: AA		diploïde soort B genoom: BB
↙	↓	↘	↙	↓
	autopoly- ploïdie	bastaar- dering		autopoly- ploïdie
↓	↓	↓		↓
	autotetraploïde AAAA	hybride AB		autotetraploïde BBBB
↘	↓	↓		↓
bastaardering		hybridogene polyploïdie
↓		↓		↓
	triploïde AAA	allotetraploïde AABB
↓		↓		↓
diploïdisatie		diploïdisatie		diploïdisatie
↓		↓		↓
	diploïde soort AA	diploïde soort AB		diploïde BB
schema van boven naar beneden lezen

Bastaardering bij planten

Soortkruisingen komen in de natuur regelmatig voor. Een kruising is meestal tussen twee soorten uit hetzelfde geslacht (intragenerische hybride), maar ook kruisingen tussen twee soorten uit verschillende geslachten komen voor (intergenerische hybride), bijvoorbeeld ×Triticale, een kruising van Triticum (tarwe) en Secale (rogge).

Hybriden zijn vaak minder fertiel of zelfs steriel. Er kan weer vorming van (haploïde) gameten optreden als er eerst verdubbeling van de chromosomen is opgetreden zodat bij de meiose de homologe chromosomen naast elkaar komen te liggen.

Bij plantenveredeling wordt veel gebruikgemaakt van hybriden. De eerste generatie na een kruising noemt men een F1-hybride, de tweede generatie een F2-hybride, enzovoort. Veel als zaad verhandelde cultivars zijn F1-hybriden tussen twee ingeteelde lijnen. Dit heeft als voordeel dat daarmee een grote mate van uniformiteit te bereiken is.

Hybriden bij dieren

Bij de karperachtigen in Europese en Aziatische wateren treedt ook vaak hybridisatie op in natuurlijke omstandigheden, waarschijnlijk door de massale paringen van verschillende soorten in hetzelfde seizoen en hetzelfde water, waarbij eieren en sperma vrijelijk in het water worden verspreid. Over het algemeen zijn de nakomelingen van twee verschillende soorten niet vruchtbaar.

De hybriden van Pelophylax-soorten (groene kikkers) hebben een aparte status. Ze worden klepton genoemd omdat ze zich weer met één van de oudersoorten kunnen voortplanten en in sommige gevallen ook onderling, maar zonder vermenging van het genetisch materiaal van de geslachtscellen. De mengvorm is ook te talrijk om afkomstig te zijn van kruisingen tussen de oudersoorten. De bastaardkikker is een klepton. Samen met de poelkikker en de meerkikker vormt hij een synklepton.

Bij het fokken van dieren wordt veel gebruikgemaakt van hybriden. De meeste legkippen, slachtkuikens en vleesvarkens zijn hybriden tussen twee sterk ingeteelde rassen. De voordelen zijn heterosis en een grote uniformiteit van het nageslacht.

Voorbeelden van hybriden zijn:

• Lijger/teeuw, kruising tussen een leeuw en een tijger
• Muildier/muilezel, kruising tussen een paard en een ezel
• Zezel, kruising tussen een zebra en een ezel
• Gaap/scheit, kruising tussen een schaap en een geit
• Bastaardkikker, de meest algemene vorm van de groene kikker
• Hybridekameel, kruising tussen een kameel en een dromedaris
• Dzo, kruising tussen een jak en een rund
• IJsgrizzly, kruising tussen een ijsbeer en een grizzlybeer
• Wolfhond, kruising tussen een wolf en een hond
• Savannah, kruising tussen een serval en een kat

Zie ook

• hybridennaam voor botanische namen van kruisingen
• International Code of Nomenclature for Cultivated Plants voor de naamgeving van cultivars
• enthybride, een chimaera, een mengsel van twee soorten
• polyploïdie

Noten en referenties