ئۇيغۇرچە ۋىكىپىدىيە

ۋىكىپېدىيەگە خوش كېلىپسىز ھەركىم تۆھپە قوشالايدۇرغان ئوچۇق ئېنسىكلوپېدىيە ئۇيغۇرچە ماقالە سانى: 3,273   2017- يىل 5- مارت، يەكشەنبە بىلىم جۇغراپىيە دىن فىزىكا ماتېماتىكا سەنئەت تەنتەربىيە تارىخ پۈتۈن پورتاللار

خەلقئارالىق ئۇچۇر بىلىم تور بېتى ۋىكىپېدىيەنىڭ ئۇيغۇر تىلىدىكى نۇسخاسىغا خوش كېلىپسىز!

ھەپتىلىك نادىر يازما بۈيۈك شائىر، مۇتەپەككۇر نىزامىدىن ئەلىشىر ناۋائىي مىلادى 1441 – يىلى 2-ئاينىڭ 9-كۈنى (17- رامازان 844 ھ.) ھېرات (ھازىرقى ئافغانىستاننىڭ غەربىدىكى بىر شەھەر) شەھىرىدە دۇنياغا كەلگەن. ئەلىشىر ناۋايىنىڭ ئۇرۇق – تۇغقانلىرى تۆمۈرىيىلەر سارىيىغا يېقىن كىشىلەردىن بولۇپ، ئۇنىڭ ئاتىسى غىياسىدىن بارلاسمۇ خوراسان شاھى ئۇبۇلقاسىم بابۇر سارىيىدا ھەربىي ئەمەلدار بولغان ئىدى . تۆمۈرىلەر پادىشاھى شاھرۇھ ۋاپاتىدىن كېيىن ئەۋج ئالغان تاج – تەخت تالىشىش ئۇرۇشلىرىنىڭ مەجبۇرلىشى بىلەن ناۋايى ئائىلىسىنىڭ ھېراتتىن ئىراقنىڭ تەفىت شەھىرىگە كۆچۈشى سەۋەبلىك، ئەلىشىرگە ئۆز ئوقۇشىنى تەفتىدە داۋاملاشتۇرۇشقا توغرا كەلدى. ئۇ تەفت شەھىرىدە 15 – ئەسىرنىڭ مەشھۇر تارىخچىسى شەرەفىدىن ئەلى يەزدى بىلەن ئۇچراشتى ۋە ئۇنىڭ بىلەن سۆھبەتلەردە بولدى . ئالىم ئەلىشىرنىڭ يۇقىرى تالانتى ۋە ئۆتكۈر ئەقىل – پاراسىتىگە قايىل بولۇپ، ئۇنىڭغا كۆپ ئىلھام بەردى. شەرەفىدىن ئەلى يەزدى بىلەن ئۇچرىشىش ناۋايىنىڭ بالىلىق چاغلىرىدىكى ئەڭ مۇھىم ئەھمىيەتكە ئىگە زور ئىش بولدى. دەۋامى...

يېڭىلىقلار 20- قەھرىتان — ئامېرىكا قوشما شىتاتلىرى 45. ئەلباشى دانىلد ترامپ ۋەزىپىگە ئولتۇردى. 16- قەھرىتان — رەئىنادا 39 كىشىنى قەتىل قىرغان قەتلىئامچى ئىستانبۇل ئەسەنيۇرتتا قولغا ئېلىندى. 15- قەھرىتان — تۈرك ھاۋايوللىرى يۈك ئۇچاغى قىرغىزىستان پايتەختى بىشكەك يېقىنلىرىدا تۈشۈپ كەتتى، 33 كىشى ئۆلدى. 14- قەھرىتان — ھىندىستان پاتنا قېيىق مۇسابىقىسىدە 25 كىشى گانگ دەرياسىدا بوغۇلدى. 14- قەھرىتان — خەنزۇ تىلى پىنيىن سېستىمىسىنى ئىجاد قىلغان جۇڭگولۇق تىلشۇناس جوۋ يوۋگۇاڭ 111 يېشىدا ئۆلدى.

بىلەمسىز... ئەمىر تېمۇر (1336 — 1405) ئەمىر تېمۇركوراگان، تېمۇرلەڭ، ساھىبقىران، ئاقساق تېمۇر دېگەن ناملاربىلەنمۇ ئاتالغان بولۇپ، مىلادى 1370يىلى موغۇلىستان خانلىقىغا قارشى ئىسيان كۆتۈرۈپ، ئوتتۇرا ئاسىيانى بۆلۈۋىلىپ، سەمەرقەنتنى پايتەخىت قىلىپ، تېمۇرىيە سۇلالىسىنى تىكلىگەن. ئۇزاق ئۆتمەي غەربتە قارادېڭىز، ئىران، جەنۇبتا ھىندىستانغىچە بولغان جايلارنى بېسىۋالغان. كېيىنچە موغۇلۇستان پادىشاھى يۇنۇسخاننىڭ قىزىغا ئۆيلىنىپ «كوراگان» دېگەن نام بىلەن ئاتالغان. مىلادى 1405-يىلى زورقوشۇن بىلەن جوڭگوغا قىلغان ھەربىي يۈرۈشىدە ئوترارشەھرىدە ۋاپات بولغان.....داۋامى ئۈچۈن مەشھۇر شەخس... خوجىنىياز ھاجى (چاغاتايچە: جواجە نياز حاجى) 1889- يىلى قۇمۇلدا قۇل دورغا ئائىلىسىدە دۇنياغا كەلگەن، دادىسى ئىمىننىياز ئۇنى قۇللۇقتىن قۇتۇلدۇرۇش ئۇچۇن 17 يىشىدا ساۋۇراخۇن دېگەن قۇلنىڭ قىزىغا ئويلەپ قويىدۇ، 1907-يىلى ئالۋاڭغا ئىشلەپ قايتىشىدا 20 نەپەر گەنسۇ چىرىكلىرىگە تۇتۇلۇپ بىر ئاي ھاشارغا ئشلەيدۇ .بۇ چاغدا تورپاقلار قوزغىلىڭى نىڭ خەۋىرىنى ئاڭلاپ قىچىپقورايغا بارىدۇ .ۋەئاممىغا قوشۇلۇپ ۋاڭغا قارشى قوزغىلاڭغا قاتنىشىدۇ ،قوزغىلاڭنىڭ مۇھىم ئادەملىرى قاتارىغا ئۆتىدۇ .قوزغىلاڭ مەغلۇپ بولغاندىن كىيىن ۋاڭ ئۇنى تۇتالماي دادىسىنى زىندانغا تاشلايدۇ ،ھاجىم ئانىسىنىڭ يەردىمىدو ھەج سەپىرىگە كىتىدۇ .1912-يىلى قايتىپ كېلىدۇ......داۋامى ئۈچۈن

تارىختا بۇ ئاي... ھۇد ئايى فېۋرال (ئىنگ: February) ئايى مىلادى تەقۋىمىدە يىلنىڭ 20 ئېيىدۇر. بۇ ئاي ئادەتتىكى يىللاردا 28 كۈن، كەبىسە يىللاردا 29 كۈن بولۇپ كېلىدۇ. تارىخىمىزدا بۇ ئايدا بولۇپ ئۆتكەن بەئزى چوڭ ئىشلار، بۇ ئايدا دۇنياغا كەلگەن ۋە قايتىش بولغان مۇھىم شەخسلەر تۆۋەندىكىچە: 1- ھۇد — 2004 - سەئۇدى ئەرەبىستان پادىشاھلىقى مەككە شەھرىدە ھەج پائالىيىتىنىڭ بىرىنچى كۈنى، قىستاڭچىلىق يۈزىدىن 250 دەك ھاجى قازا تاپتى، نۇرغۇن كىشى يارالاندى. 2- ھۇد — 1260 - تاتارلار قولىدىكى دەمەشىق ھىلاكوخان تامانىدىن ئالىندى. 3- ھۇد — 1451 - ئوسمانلى سۇلتانى ئىككىنچى مۇھەممەد (فاتىھ سۇلتان مۇھەممەدخان) ئىككىنچى كەز تەختكە ئولتۇردى. 4- ھۇد — 1945 - سىتالىن، روزۋېلت ۋە چېرچىل ئىشتراكىدىكى يالتا يېغىنى رەسمىي باشلاندى. 5- ھۇد — 1997 - 5- فېۋرال غۇلجا ۋەقەسى. 100 لەرچە كىشى ئۆلدى. 1600 كىشى تۇتقۇن قىلىندى. 6- ھۇد — 1956 - جۇڭخۇا خەلق جۇمھۇرىيىتى گوۋۇيۇەنى ئورتاق تىلنى كېڭەيتىش ھەققىدىكى كۆرسەتمىسى ئېلان قىلىندى. 7- ھۇد — 1977 - ج ك پ مەركىزى كومېتىتنىڭ رەئىسى خۇا گوڧېڭنىڭ كۆرسەتمىسى بىلەن، «خەلق كۈندىلىك گېزىتى» باش ماقالەسىدە، ئوچۇق ئاشكارە ئىككى ئومۇمەن ئېلان قىلىندى. 8- ھۇد — 1265 - موڭغۇل ھۆكۈمدار ھىلاكوخان ئۆلدى. (ت. 1217) 9- ھۇد — 1501 - ئەلىشىر نەۋائى ھېراتتا قايتىش بولدى. 10- ھۇد — 1074 - دىۋانۇ لۇغاتىت تۈرك، مەھمۇد كاشغەرىي تەرىپىدىن يازىپ تاماملاندى. (1072- يىلى 25- قەھرىتان باشلانغان) 11- ھۇد — 1979 - ئايەتۇللاھ ھامەينى رەھبەرلىكىدىكى ئىران ئىسلام ئىنقىلابى غەلبە قىلدى. 12- ھۇد — 1138 - جىن سۇلالىسى جورجىت يېزىقىنى ئېلان قىلدى. 13- ھۇد — 1258 - ھىلاكوخان باغدادنى زابت ئەتتى، 200 مىڭ باغداد ئاھالىسى ئۆلتۈرۈلدى. 14- ھۇد — 1483 - بابۇر شاھ دۇنياغا كۆز ئاچتى. (ئۆ. 1531) 15- ھۇد — 1989 - سوۋېت ئىتتىپاقى ئوردۇسى ئاڧغانىستاندىن چېكىندى. ئاڧغانىستان ئۇرۇشى ئاخىرلاشتى. 16- ھۇد — 1923 - ئەنگىلىيەلىك ئارخېئولوگ ھوۋارد كارتېر ۋە ئەترىتى مىسىر ڧىرئەۋنى توتانخاموننىڭ مازارى ۋە لەھىتىنى ئاچتى. 17- ھۇد — 1979 - جۇڭگو خەلق ئازادلىق ئارمىيىسى گۇاڭشى، يۈننەن چىگرىسىغا ئەسكەر يۆتكىدى. جۇڭگو-ۋېتنام ئۇرۇشى پارتىلىدى. 18- ھۇد — 1405 - ئەمىر تېمۇر ئوتراردا قايتىش بولدى. 19- ھۇد — 1997 - دېڭ شياۋپېڭ ئۆلدى. (ت. 1904) 20- ھۇد — 1915 - پاناما قانىلى ئاچىلدى. 21- ھۇد — 1848 - كارل ماركىس بىلەن ئېنگىلىس بىرلىكتە لوندوندا «كومپارتىيە خىتابنامىسى»نى ئېلان قىلدى. 22- ھۇد — 705 - ۋۇزېتىيەن تەختتىن تۈشتى، تاڭ سۇلالىسى قايتا ئەسلىگە كەلدى. 23- ھۇد — 1893 - رۇدولڧ دېزىل، دېزىل موتورنىڭ پاتېنتىنى ئالدى. 24- ھۇد — 2003 - ئۇيغۇر ئاپتونوم رايونى مارالبېشى ناھىيىسىدە 6.8 بال يەر تەۋرەپ، 260 تەك كىشى ئۆلدى، كۆپلىگەن ئۆي-جاي ۋەيران بولدى. 25- ھۇد — 1954 - جامال ئابدۇناسىر مىسىر ئەلباشى بولدى. 26- ھۇد — 1815 - ناپولىئون بوناپارد ئەلدا ئارىلىدا سۈرگۈندىن قاچتى. 27- ھۇد — 1917 - رۇس چارلىقى چۆكتى. 28- ھۇد — 2002 - ھىندىستاندا دىنىي تونۇقۇش يۈزبەردى. ھىندۇ دىنى مۇرتلىرى مۇسۇلمانلارنىڭ ئۆيلىرىنى كۆيدۈردى، 55 كىشى ئۆلدى.

بۇگۈنكى تاللانغان رەسىم

ئالېكساندېر خامېلتون (ئىنگ: Alexander Hamilton)(ت. 1757- يىلى 11- يانۋار ئۆ. 1804- يىلى ئىيۇل) ئا ق ش تارىخىدىكى تۇنجى خەزىنە مېنىستېرى ۋە ئامېرىكا قوشما شىتاتلىرىنىڭ مالىيە سېستىمىسىنىڭ قۇرغۇچىسىدۇر.

مۇنازىرە ۋە ياردەم · تۈرلەر · ئاچقۇچ تۈرلەر · تۈر
ئۇچۇر | پەلسەپە | ئومومى | ئىلىم | ئەمەلىي | جەمئىيەت | گۇمانتار | تىل | تېخنىكا‏ | تەبىئەت | مەدەنىيەت | ئەدەبىيات | تارىخ | ھالقىما | جۇغراپىيە | كىشلەر | ۋىكى

ئا ئە ب پ ت ج چ خ د ر ز ژ س ش غ ف ق ك ڭ گ ل م ن ھ ئو ئۇ ئۆ ئۈ ۋ ئې ئى ي تۈركى تىللار ئېنسىكلوپېدىيە ئىرى ئەزەربەيجانچە| باشقۇرتچە| چۇۋاشچە| ئۆزبەكچە| قارا قالپاق تىلى| قازاقچە| قاراچاي-بالكار تىلى| قىرغىزچە| گاگائۇز تىلى| قرىم تاتار تىلى| تاتارچە| تۈركمەنچە| ئـۇيـغـۇرچـە | ياقۇت تىلى ۋىكىپېدىيە ئىنكۇباتسىيە قاراي تىلى| سالار تىلى باشقا ۋىكى تۈرلىرى ۋىكىلۇغەت كۆپ تىللىق لۇغەت [ۋىكىكىتاپ] ئەركىن كىتاپ ۋە قوللانمىلار [ۋىكىنەقىل] ماقال تەمسىل ۋە ھىكمەتلەر ۋىكى مەنبە ئەركىن كۈتۈپخانا ۋىكى تۈرلىرى تۈرلەر كاتالوگى ۋىكىخەۋەر ئەركىن يېڭىلىقلار Commons مېدىيا ئامبىرى Meta-Wiki ۋىكى مەركىزى