Vikipedi:Taslak madde
 |
Bu sayfa Vikipedi için bir yönergedir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Ancak değiştirilmesi mümkündür ve sağduyuyla ele alınması gerekmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistlerden onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin. |
|
Bu makale, konusunun ansiklopedik kapsamını yeteri kadar sağlayamayacak kadar kısa olarak kabul edilen maddeleri ifade eden ve Vikipedi'ye özgü bir kavram olan "taslak madde" kavramıyla ilgili genel bir kılavuzdur.
İlk kısım (temel bilgiler) çoğu kullanıcı için tavsiye edilen bilgilendirmeleri, ikinci kısım (taslak türleri oluşturmak) ise daha deneyimli kullanıcılar için daha detaylı bilgileri içermektedir.
İçindekiler
Temel bilgiler
Taslak maddeler, bazı yararlı bilgiler içerse de yeterli ansiklopedik kapsamı sağlayamayacak kadar kısa, genellikle birkaç cümlelik metin içeren ve geliştirilmeye açık maddelerdir. Uzun ve kapsamlı maddeler, yeteri kadar vikileştirilmemiş veya biçemleri uygun hale getirilmemiş olsa bile genellikle taslak kabul edilmezler; daha çok temizlik için etiketlenirler. Kısa bir maddedeki az miktarda bilginin kaynağı uygun bir şekilde belirtilmemişse veya konusu özünde (kendi başına) kayda değer değilse madde silinebilir veya alakalı başka bir maddeyle birleştirilebilir. Madde olmayan sayfalar (kategoriler, şablonlar, mesaj sayfaları, yönlendirmeler vb.) taslak olarak değerlendirilmez.
İyi bir tanım bir maddenin taslak olarak değerlendirilmesini mümkün kılsa da Vikipedi bir sözlük değildir. Sözlük ve ansiklopedi maddeleri arasındaki fark şu şekilde ifade edilebilir;
- Bir sözlük maddesi bir sözcük veya sözcük öbeği ile ilgilidir ve genelde birkaç farklı tanımı vardır.
- Bir ansiklopedi maddesi başlıkta belirtilen konuyla ilgilidir ve maddenin genelde tek bir tanımı (ya da bazen anlamı büyük ölçüde aynı birkaç tanımı) vardır; fakat aynı şeyi anlatmak için başka eşdeğer sözcükler veya sözcük öbekleri mevcut olabilir.
Bir maddenin ne zaman taslak madde olmaktan çıkacağını belirleyen bir boyut sınırı yoktur. Çok kısa maddelerin taslak olma ihtimali daha yüksek olsa da öyle konular vardır ki bu konularda yazılabilecekler zaten çok azdır. Ya da öyle konular olabilir ki bunlar hakkında çok fazla şey yazılabileceği için ait oldukları madde birkaç paragraf uzunluğunda bile olsa taslak madde olarak nitelendirilebilir. Bu ve benzeri sebeplerden bir maddenin yalnızca uzunluğuna dayalı olarak taslak olup olmadığına karar vermek imkansızdır ve editörler maddenin taslak olup olmadığı hakkında karar verirken bunu sezgilerini en iyi şekilde kullanarak yapmalıdır. (İngilizce Vikipedi'deki bir kullanıcının yazdığı Croughton-London kuralı makalesi bu konudaki kararsızlıklarda yardımcı olabilir) Benzer şekilde, taslak olma durumu, yalnızca maddenin giriş metni dikkate alınarak belirlenir. Listeler, şablonlar, görüntü dosyaları ve maddenin buna benzer diğer yardımcı öğeleri maddenin taslak olup olmadığına karar verirken kullanılamaz.
İdeal bir taslak madde
Herhangi bir kullanıcı taslak madde oluşturabilir.
Taslak madde yazarken, diğer editörlerin üzerine geliştirme yapabilmesine yetecek kadar bilgi sunmaya dikkat edin. Anahtar nokta yeterli bağlamı sunmaktır. Çok az bağlam sunan maddeler genelde hızlı silme kurallarından M1 gereğince silinir. İlk araştırma kitaplar veya güvenilir Internet siteleri aracılığıyla yapılabilir. Diğer kaynaklardan elde ettiğiniz bilgilerle de katkıda bulunabilirsiniz fakat ele aldığınız olgunun doğru ve tarafsız olduğundan emin olmak için biraz ön araştırma yapmakta fayda vardır. Kendi cümlelerinizle katkıda bulunun, kaynak göstermeden başka bir metinden alıntı yapmak intihaldir ve bazı durumlarda da telif hakkı ihlali olabilir.
Konunuzu tanımlamakla veya açıklamakla başlayın. Tanımlama hatası yapmaktan sakının. Açık ve bilgilendirici şekilde yazın. Örneğin bir kişinin neden ünlü olduğunu, bir yerleşim yerinin nerede bulunduğunu ve neyi ile bilindiğini ya da bir olayın temel ayrıntıları ile ne zaman meydana geldiğini yazın.
Daha sonra, bu temel tanım üzerinden konuyu geliştirmeye çalışın. İlişkili kelimelere iç bağlantılar kurun ki konu ile yakından ilgisi olmayan kişiler neden bahsettiğinizi anlayabilsin. Gereksiz kelimelere bağlantı kurmaktan kaçının; bunun yerine sıradan okuyucuların maddeyi anlamak için hangi kelimelerin tanımlanmasına ihtiyaç duyacağını göz önünde tutun. Son olarak, kritik bir nokta: taslağa yerleştirdiğiniz bilgi için kaynak gösterin. Vikipedi'de bunu nasıl yapabileceğinize ilişkin yönergeye göz atın.
Siz bir kere maddeyi oluşturup kaydettikten sonra diğer kullanıcıların da onu zenginleştirebilmesi mümkün olacaktır.
Maddenin taslak olarak işaretlenmesi
Kısa bir madde yazdığınızda veya işaretlenmemiş bir taslak madde ile karşılaştığınızda taslak şablonu yerleştirmeniz gerekir. Şu kategoride listelenmiş şablonlara göz atabilirsiniz: Vikipedi:VikiProje taslak sınıflandırma.
Taslak şablonunu maddenin sonuna 'Dış bağlantılar' kısmından, dolaşım şablonlarından ve kategori etiketlerinden sonra yerleştirin ki taslak kategorisi madde içeriğinin tamamı bittikten sonra görünsün. Genelde ilk taslak şablonundan önce iki satır boşluk bırakmak tavsiye edilir. Bütün şablonlarda olduğu gibi '{{Vikipedi-taslak}}' şeklinde kıvırcık parantezler içinde yazılır ve taslak şablonları kopyalanma ({{kopyala:ÖrnekTaslakEtiketi}} olarak) şeklinde değil, dönüştürülmek üzere ({{ÖrnekTaslakEtiketi}}) eklenirler.
Bu şablonlar iki kısımdan oluşur: taslağın konusunu belirten ve editörleri geliştirme yapmaya teşvik eden kısa bir bildirim ve taslağı benzerleriyle aynı kategoriye yerleştiren bir kategori bağlantısı. Taslak şablonlarının isimlendirmesi genelde konu-taslak şeklinde olur. Bütün şablonların ismini öğrenmenize gerek yoktur, maddede hiç taslak şablonu yoksa {{taslak}} şablonunu koymak bile editörlere yardımcı olacaktır. Tabi ki maddenin daha uygun bir taslak kategorisine yerleştirilmesi daha sonra madde üzerinde çalışacak olan editörlerin işini kolaylaştırır.
Eğer bir madde birkaç taslak kategorisine giriyorsa birden fazla taslak şablonu kullanılabilir; fakat konuyu kayda değer kılan ana öğeleri kapsayan şablonların kullanılması tavsiye edilir. Mümkünse en fazla üç, eğer çok gerekliyse dört taslak şablonu kullanılmalıdır.
Taslaklarla ilgili işlemler 'VikiProje Taslak sınıflandırma' sayfasınde toplanmıştır. Taslaklarla ilgili her türlü bilgi ve önerilerle ilgili ana sayfa burasıdır.
Maddenin taslak durumundan çıkması
Taslak madde düzgün şekilde gelişip daha büyük bir madde haline geldiği zaman herhangi bir editör taslak şablonunu kaldırabilir. Bu konuda hizmetli ilgisi veya önceden izin alma gereği yoktur.
Halen taslak olarak işaretlenmiş maddelerin çoğu aslında taslak olarak nitelendirilmesi gereken boyutu çoktan aşmış olabilir. Eğer bir madde taslak olarak nitelendirilemeyecek kadar genişlemiş olduğu halde daha da geliştirilmeye ihtiyaç duyuyorsa, taslak şablonu kaldırılıp uygun yerlere {{başlık genişlet}} şablonu koyulabilir. Bir maddede hem taslak şablonu hem de başlık genişlet şablonu aynı anda kullanılmamalıdır.
Açıkça taslak olmaktan çıkmış maddelerdeki taslak etiketini kaldırmaktan çekinmeyin, bu konuda cesur olun.
Taslakların konumu
- Kategori:Taslak sayfası, taslak kategorilerini ve o kategorilerdeki maddeleri listeleyen ana sayfa görevini üstlenmiştir.
- Özel:Kısasayfalar boyutundan dolayı taslak olması daha muhtemel sayfaları bulmakta faydalı olabilir.
Taslak türleri oluşturmak
Yeni taslak türlerinin oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında teklifte bulunabilirsiniz.
Genel olarak bir taslak türü taslak şablonu ve kendisine ait bir taslak kategorisinden ibarettir. Eğer bir grup taslak maddenin mevcut taslak kategorilerinden birine uymadığını düşünüyorsanız veya mevcu taslak kategorisinin yönetilemeyecek kadar büyümeye başladığını düşünüyorsanız Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması için teklif verebilirsiniz.
Örnek
{{Yazar-taslak}} şeklindeki örnek bir taslak şablonu, şunu üretir:
 |
Yazar ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. |
Kategori:Yazar taslakları kategorisi {{Yazar-taslak}} şablonunu içeren bütün maddeleri barındırır.
Rehber
Şu ilkelerden bazıları yeni bir taslak kategorisine gerçekten ihtiyaç olup olmadığını belirlemekte faydalı olabilir:
- Bu konu hakkında şu anda mevcut bir taslak türü bulunuyor mu?
- Yeni oluşturacağınız taslak türü iyi tanımlanmış mı? (Taslak kategorileri aynı zamanda editörler tarafından maddeleri geliştirmekte kullanılan bir araçtır. İyi bir taslak tanımlaması taslağın daha kolay sınıflandırılmasına yardımcı olmalıdır)
- Yeni taslak türü başka bir taslak türü tarafından ele alınmayan bir konuyu mu kapsıyor? Ya da daha iyi bir tanımlama yapan bir alt taslak türü oluşumuna yardımcı olabiliyor mu?
- Yeni taslak kategorisi, mevcut taslak maddelerin kayda değer bir kısmını kapsayacak mı?
- Taslak türü şu anki taslak türleri hiyerarşisi içinde bir yere otruacak mı?
- Yeni bir alt taslak sınıflandırması yapacaksanız bu taslak madde sınıfı bir üstündeki taslak kategorisindeki madde sayısının ciddi ölüçde azalmasına katkı sağlayacak mı? (Bu mutlak bir gereklilik değildir fakat yüzlerce madde içeren taslak kategorilerinin artık alt taslak kategorilerine ayrılması gerekiyor olabilir)
Eğer başlatmayı düşündüğünüz taslak kategorisinin bu kriterleri karşıladığını düşünüyorsanız. Yeni bir taslak sınıfı oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında önerinizi sunabilirsiniz. Bu öneri taslak kategorisini oluşturmak isteyen kullanıcının gözünden kaçabilecek noktaların tartışılmasını sağlar ve bu sayede yeni bir taslak kategorisinin gerekliliği yönündeki karşıt görüşler de belirtilmiş olur. Birkaç gün beklediğinizde itirazla karşılaşmazsanız ele aldığınız taslak kategorisini oluşturabilirsiniz.
Yeni taslak şablonları
Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması tartılıp üzerinde anlaşma sağlandakıtan sonra yeni bir taslak şablonu oluşturulabilir. Bu şablonun adı şablon türlerinin isimlendirilmesiyle uyumlu olmalı ve tartışmanın sonucuna göre karara bağlanmalıdır.
Bütün taslak şablonları bir taslak kategorisine bağlantı vermelidir. Bu, şablonun konusu ile ilgili bir kategori olabileceği gibi, biraz daha genel bir kategori de olabilir. Örneğin Andorra tarihi hakkındaki taslak şablonu Avrupa tarihi ile ilgili bir kategoriye ve aynı zamanda Andorra taslakları kategorisine bağlantı verebilir. Bu durum özellikle yeni bir taslak türü için, şu an yeterli sayıda sayfa içermediği halde ileriki zamanlarda kullanılması öngörülüyorsa; veya şu anki taslak türlerinden birisi sonlu sayıda iyi tanımlanmış alt bölümlere sahipse (bazılarında çok taslak, diğerlerinde ise az taslak olduğunda) faydalı olacaktır.
Taslak şablonuna eklenecek simege Wikipedia sunucularında yük oluşturmayacak boyutlarda olmalı kamu malu veya özgür lisanslı olmalıdır. Adil kullanım gerektiren görüntü dosyaları taslak şablonlarında kullanılmamalıdır. Taslak simgeleri tercihen 40px'ten büyük olmamalıdır.
Taslak şablonları için standart şurada bulunabilir: {{Mtkutusu}}. Bu şablon dönüştürme işlemi yapılmadan kullanılmalıdır.
Yeni taslak kategorileri (ulamları)
Taslak kategorisinin adına da teklif aşamasında karar verilmelidir. Bunlar da isimlendirme yönergelerine uymalıdır.
Bir taslak kategorisindeki metin içinde ne tür taslaklar barındırdığına dair bir tanım ve maddeleri bu kategoriye yerleştirmek için hangi şablonun kullanıldığına dair bir açıklama içermelidir. Wikipedia: WikiProject Stub sorting/Proposals sayfasında tartışıldıktan sonra açılmasına karar verildiğini belirtmek için {{WPSS-cat}} şablonu kullanılabilir. Yeni taslak kategorisi Wikipedia:WikiProject Stub sorting/Stub types adresindeki taslak türleri listesine eklenmelidir.
Yeni taslak kategorisi doğru şekilde diğer kategorilerin içine yerleştirilmelidir. Bunlar özellikle şu üç kategoriyi içermelidir:
- Benzer bir sabit kategori
- En azından bir tane üst seviye taslak kategorisi
- Kategori:Taslak kategorileri
Bu yüzden, örneğin Kategori:Fransa taslakları, aynı zamanda hem sabit bir kategori olan (Kategori: Fransa), bir üst taslak kategorisi olan (Kategori:Avrupa taslakları), hem de Kategori:Taslak kategorileri içinde yer almalıdır.
Hâlihazırdaki maddeleri taslağa çevirmek
Ender de olsa bazen bir madde içeriğinin büyük kısmı problem içerdiğinden dolayı taslak hâline çevrilmek istenebilir. Bu durum, yüksek ölçüde taraflı olan, aşırı reklam, tanıtım veya saldırı içeren, veya telif haklarını ihlal eden içeriğe sahip maddelerde veya şikâyet gibi diğer bazı problemlerde uygulanabilir.
Eğer çıkartılan içerik, kalan yazının yalnızca bir taslak olmasına yetecek içerik bırakıyorsa, maddede ilgili düzenlemeden önce taslak şablonu yoksa, uygun bir tanesi eklenmelidir.
Taslak türleri, Vikiprojeler ve kalite ölçütleri
Yeni bir Vikiproje başladığı zaman bunu başlatan kişilerin genelde aklına ilk gelenlerden biri, proje için yeni bir taslak türü oluşturup oluşturmamak olur. Aslında çoğu zaman bu önemli bir sıkıntı oluşturmaz; çünkü Vikiproje konuları sıklıkla varolan belirli taslak türlerinin konularıyla örtüşür. Fakat bazen konuya özgü bir taslak kategorisi olmayabilir ve yeni bir taslak türü oluşturulması gerekebilir.
Bazen bir Vikiproje diğer taslakların sınıfılandırılmasına uygun olmayan bir taslak türü oluşturmak isteyebilir, bu konuda ilgili Vikiproje ile taslak sınıflandırma projesi arasında anlaşmazlık yaşanabilir. Hatta anlaşmazlık o taslak türü ile başka taslak türleri arasında da meydana gelebilir. Bir taslak türü var olsa bile çatışma meydana gelebilir çünkü Vikiprojede kullanılan taslak türünün tanımlaması taslak sınıflandır projesinin sınıflandırması ile uyuşmuyor olabilir. Böyle bir durumda belirli bir Vikiprojenin kendi ilgi alanı ile ilgili çözüm arama çabası yanında Taslak sınıflandırma projesinin bütün editörler için tutarlı ve kapsamlı bir çözüm bulmaya çalıştığı dikkate alınmalıdır. Sistem bütün Vikiprojelerle mümkün olduğu kadar uyumlu olmaya çalışırken herhangi bir projenin üyesi olmayan, kendi başına veya geçici olarak katkı yapan editörlerin de ihtiyaçlarına uyum sağlamalıdır.
Araçlar
Taslakları bulabilmek ve sınıflandırmak için bulunan birçok araç vardır. Birkaç tanesi şunlardır:
