Sarin
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | C4H10FO2P | ||||||||||||||||||||||||||
| Inne wzory | O=P(CH3)(F)(OC3H7) | ||||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa | 140,09 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | bezbarwna ciecz[1] | ||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | 107-44-8 lub 50642-23-4[2] | ||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | 7871[3] | ||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) |
|||||||||||||||||||||||||||
Sarin (fluorometylofosfonian izopropylu) – silnie toksyczny fosforoorganiczny związek chemiczny z grupy fosfonianów, stosowany jako bojowy środek trujący, zaliczany do grupy środków paralityczno-drgawkowych.
Sarin to bezbarwna, bezwonna ciecz, łatwo mieszająca się z wodą i rozpuszczalnikami organicznymi. W temperaturze pokojowej sarin posiada wysoką prężność pary. Wnika do organizmu poprzez drogi oddechowe i skórę. Kilkanaście miligramów sarinu powoduje śmierć po kilku minutach. Okres zdrowienia po zatruciu trwa bardzo długo.
Otrzymywanie[edytuj]
Sarin został uzyskany w 1939 roku w Niemczech przez Gerharda Schradera i współpracowników podczas poszukiwań nowych insektycydów dla fabryki IG Farben. Nazwa pochodzi od skrótu nazwisk członków zespołu Schradera: Schrader, Ambros, Rüdiger i van der Linde. Podczas II wojny światowej środek trafił do masowej produkcji na potrzeby armii niemieckiej, nigdy jednak nie został użyty przeciwko aliantom w obawie przed wszczęciem wyniszczającej wojny chemicznej.
Sarin jest drugim związkiem z serii G (od Germany – Niemcy – gdzie zostały uzyskane; nazwano je tak po II wojnie światowej). Innymi związkami tej grupy są, między innymi, tabun i soman, oznaczane odpowiednio GA i GD.
Sarin można uzyskać w reakcji estryfikacji difluorku metylofosfonowego izopropanolem w obecności izopropyloaminy jako katalizatora zasadowego i substancji zobojętniającej powstający fluorowodór:
Reakcja ta wykorzystywana jest także w amunicji binarnej do otrzymywania sarinu in situ.
Sposób działania[edytuj]
W normalnych warunkach z kolbki synaptycznej uwalniana jest acetylocholina (ACh) (niebieski), zaś receptor dla acetylocholiny obecny jest na błonie następnej komórki nerwowej lub komórki mięśniowej (brązowy). Acetylocholina po wydzieleniu z zakończeń presynaptycznych dyfunduje poprzez szczelinę synaptyczną i wiąże się z receptorami na błonie postsynaptycznej. To powoduje wystąpienie potencjału czynnościowego (AP) lub indukuje skurcz mięśnia na końcu płytki motorycznej.
W celu zapobieżenia nadmiernej stymulacji i przesyceniu synapsy, acetylocholina jest bardzo szybko (około 14 tysięcy cząsteczek acetylocholiny w czasie jednej sekundy[6]) rozkładana przez enzym – acetylocholinesterazę (AChE) (żółty) na cholinę i kwas octowy. Sarin (lub inne związki o działaniu paralityczno-drgawkowym) wiąże nieodwracalnie acetylocholinesterazę i uniemożliwia jej rozkładanie acetylocholiny, co prowadzi do przesycenia synapsy.
Działanie gazów serii G może być w pewnym stopniu kontrolowane przez podanie środków przeciwdrgawkowych, na przykład diazepamu, atropiny albo oksymów (pralidoksymu, obidoksymu, azoksymu).
Objawy zatrucia[edytuj]
W zatruciu ostrym pierwszymi oznakami jest początkowo zwężenie źrenic, następnie ból gałki ocznej, skurcz oskrzeli połączony z kaszlem i dusznością, ból w klatce piersiowej i ślinienie się. Następnie wymioty, bóle brzucha z biegunką, bezwiedne oddawania moczu i stolca, drżenie mięśni, następnie drgawki i porażenie mięśni. W fazie końcowej ofiara zatrucia zwykle zapada w śpiączkę i dusi się w jej trakcie. Właśnie paraliż mięśni oddechowych i mięśnia sercowego jest zwykle przyczyną zgonu.
Użycie[edytuj]
- 16 marca 1988 – atak gazowy w Halabdży z użyciem, między innymi, sarinu. Zginęło około 5 tysięcy osób.
- 20 marca 1995 – atak w tokijskim metrze przeprowadzony przez członków sekty Najwyższa Prawda, w którym zginęło 12 osób, a ponad 5500 uległo zatruciu i było hospitalizowanych[7][8].
- W czasie wojny domowej w Syrii sarin został użyty 21 sierpnia 2013 roku podczas ataku w Ghucie i spowodował śmierć od 200 do 1700 osób[9]. Użycie sarinu zostało potwierdzone przez raport ONZ z dnia 16 września 2013[10].
Zobacz też[edytuj]
Przypisy[edytuj]
- ↑ a b Podręczny słownik chemiczny. Romuald Hassa, Janusz Mrzigod, Janusz Nowakowski (redaktorzy). Wyd. I. Katowice: Videograf II, 2004, s. 353. ISBN 8371832400.
- ↑ a b Donald W. Riegle, Jr., Alfonse M. D’Amato: Material Safety Data Sheet – Lethal Nerve Agent Sarin (GB). U.S. Chemical and Biological Warfare-Related Dual Use Exports to Iraq and their Possible Impact on the Health Consequences of the Gulf War, 1994. [dostęp 2013-05-18].
- ↑ Sarin – podsumowanie (ang.). PubChem Public Chemical Database.
- ↑ a b D. Hank Ellison: Handbook of Chemical and Biological Warfare Agents. Wyd. 2. Boca Raton: CRC Press, 2008, s. 19. ISBN 9780849314346.
- ↑ a b Sarin (ang. • niem.) w bazie IFA GESTIS. Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung (IFA).
- ↑ M. K. Campbell, S. O. Farrel: Biochemistry. Brooks/Cole, Cengage Learning, 2011, s. 154.
- ↑ Leszek Konopski: Historia broni chemicznej. Warszawa: Bellona, 2009, s. 194. ISBN 9788311116436.
- ↑ Eric Croddy, Clarisa Perez-Armendariz, John Hart: Broń chemiczna i biologiczna. Warszawa: Wydawnictwa Naukowo-Techniczne, 2003, s. 95. ISBN 8320428173.
- ↑ Activists report 1,300 are killed in Syria gas attack (ang.). Buenos Aires Herald. [dostęp 2013-08-22].
- ↑ Sellström, Åke; Scott Cairns; Maurizio Barbeschi: United Nations Mission to Investigate Allegations of the Use of Chemical Weapons in the Syrian Arab Republic – Report on the Alleged Use of Chemical Weapons in the Ghouta Area of Damascus on 21 August 2013 (ang.). [dostęp 2015-10-22].
