Filipiny

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Skocz do: nawigacja, szukaj
Republika ng Pilipinas
Republic of the Philippines
Republika Filipin
Flaga Filipin
 Herb Filipin
Flaga Filipin Herb Filipin
Dewiza: (fil.) Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan at Makabansa
(Dla Boga, ludzi, natury, i kraju)
Hymn: Lupang Hinirang
(Wybrany kraj)
Położenie Filipin
Język urzędowy filipiński, angielski
Stolica Manila
Ustrój polityczny republika
Głowa państwa prezydent Rodrigo Duterte
Szef rządu prezydent Rodrigo Duterte
Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe		 72. na świecie
300 000 km²
1830 km² (0,61%)[1]
Liczba ludności (2011)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia		 12. na świecie
92 340 000[2]
308 osób/km²
PKB (2014)
 • całkowite 
 • na osobę
284,9 mld[3] USD
2865[3] USD
PKB (PSN) (2014)
 • całkowite 
 • na osobę
692,2 mld[3] USD
6962[3] USD
Jednostka monetarna peso filipińskie (PHP)
Niepodległość od USA
4 lipca 1946
Religia dominująca katolicyzm
Strefa czasowa UTC +8
Kod ISO 3166 PH
Domena internetowa .ph
Kod samochodowy RP
Kod samolotowy RP
Kod telefoniczny +63
Terytoria autonomiczne Muzułmańskie Mindanao
Mapa Filipin
Wikipodróże Informacje w Wikipodróżach
Region Filipin
Zdjęcie satelitarne Filipin

Filipiny, oficjalnie Republika Filipin (fil.: Pilipinas, Republika ng Pilipinas, ang.: Philippines, Republic of the Philippines) – państwo wyspiarskie w południowo-wschodniej Azji, położone na Archipelagu Filipińskim na Oceanie Spokojnym.

Od północy Filipiny oblewane są wodami cieśniny Luzon, od zachodu wodami Morza Południowochińskiego. Archipelag oddzielony od wyspy Borneo morzem Sulu oraz morzem Celebes od pozostałych wysp Indonezji. Od wschodu Filipiny otoczone są wodami Morza Filipińskiego.

Położenie w strefie klimatu równikowego powoduje, że Filipiny narażone są na częste tajfuny. Bliskość pacyficznego pierścienia ognia naraża je na częste trzęsienia ziemi. Jest to jednak jeden z najbogatszych obszarów na świecie pod względem bioróżnorodności. Cały archipelag składa się z 7107 wysp, lecz najczęściej dzieli się go na trzy główne jednostki: Luzon, Visayas i Mindanao. Stolicą Filipin jest Manila.

Z ok. 92 mln mieszkańców Filipiny zajmują 12. miejsce pośród najbardziej zaludnionych państw świata. Dodatkowe 11 mln Filipińczyków żyje poza granicami kraju. Wyspy charakteryzują się dużym zróżnicowaniem etnicznym i kulturowym. Jednymi z pierwszych, którzy osiedlili się na archipelagu w czasach prehistorycznych byli Negryci. Później przybyły na Filipiny ludy austronezyjskie. W ciągu kolejnych stuleci dotarły na archipelag hinduskie, islamskie i chińskie wpływy kulturowe.

Pojawienie się Ferdynanda Magellana w 1521 zapoczątkowało erę dominacji hiszpańskiej. Do końca XVI wieku niemal cały archipelag został podbity przez Hiszpanię i przekształcony w jej kolonię. Sukcesem zakończyła się chrystianizacja prawie całej ludności Filipin.

Pod koniec XIX wieku nastąpiły w krótkim czasie po sobie: powstanie antyhiszpańskie, wojna hiszpańsko-amerykańska i wojna filipińsko-amerykańska, które przyczyniły się do przejęcia kontroli nad Filipinami przez Amerykanów. Kilkudziesięcioletni okres dominacji amerykańskiej spowodował rozpowszechnienie języka angielskiego i kultury zachodniej. W czasie II wojny światowej archipelag dostał się pod okupację japońską, która trwała do lipca 1945, kiedy wojska Stanów Zjednoczonych ostatecznie wyparły Japończyków.

W lipcu 1946 proklamowano niepodległość Filipin. Po odzyskaniu niepodległości Filipiny doświadczyły kilku burzliwych wydarzeń: wprowadzenia stanu wojennego przez Ferdinanda Marcosa w 1972 roku i obalenia jego dyktatury w następstwie rewolucji różańcowej w 1986 roku[4], walk z partyzantką komunistyczną i separatystami muzułmańskimi na południu kraju[5], czy też szeregu nieudanych prób przeprowadzenia zamachu stanu[6]. Mimo kolejnych politycznych kryzysów i dużej korupcji, gospodarka Filipin na początku XXI wieku dynamicznie się rozwija i wzrasta liczba turystów odwiedzających ten kraj.

Etymologia[edytuj]

Nazwa Filipiny pochodzi od imienia króla Hiszpanii Filipa II Habsburga. W 1543 roku hiszpański odkrywca Ruy López de Villalobos nazwał wyspy Leyte i Samar Felipinas na cześć ówczesnego księcia Asturii. Ostatecznie dla całego archipelagu przyjęła się nazwa Las Islas Filipinas. Wcześniej Hiszpanie używali określeń Islas del Poniente (dosł. Wyspy Zachodu) lub San Lázaro – nazwy wymyślonej przez Ferdynanda Magellana[7][8][9][10][11].

Oficjalna nazwa Filipin zmieniała się kilkakrotnie w historii państwa. W czasie powstania antyhiszpańskiego w latach 1896–1898 Zgromadzenie Narodowe proklamowało utworzenie Republiki Filipińskiej (República Filipina). Od wybuchu wojny amerykańsko-hiszpańskiej i powstania antyamerykańskiego do momentu powstania Wspólnoty Filipin amerykańskie władze kolonialne używały nazwy Wyspy Filipińskie (Philippine Islands). W czasie rządów amerykańskich pojawiło się także określenie Filipiny, które z czasem przyjęło się jako popularna nazwa dla kraju[12]. Po uzyskaniu niepodległości oficjalna nazwa państwa to Republika Filipin.

Geografia[edytuj]

 Osobny artykuł: Geografia Filipin.

Największe wyspy[edytuj]

Podział administracyjny[edytuj]

 Osobny artykuł: Podział administracyjny Filipin.

Filipiny dzielą się na 18 regionów, a te z kolei na 82 prowincji. Regiony geograficznie pogrupowane są w 3 grupy wysp: Luzon, Visayas oraz Mindanao.

Historia[edytuj]

 Osobny artykuł: historia Filipin.

W 1521 portugalski odkrywca Ferdynand Magellan przybył na Filipiny i przyłączył je do Królestwa Hiszpanii[13]. Kolonizacja wysp rozpoczęła się od momentu pojawienia się na nich Miguela Lópeza de Legazpi, który przybył na nie z Meksyku w 1565. Założył wówczas pierwszą europejską osadę Cebu. W 1571 została założona Manila jako stolica Hiszpańskich Indii Wschodnich. W 1898 na Filipinach wybuchło powstanie przeciwko Hiszpanom. W konflikcie uczestniczyły Stany Zjednoczone, w efekcie czego przejęły one kontrolę nad krajem. W 1916 Filipiny uzyskały poszerzenie uprawnień, a w 1934 status niezależnej wspólnoty (Philippines Commonwealth).

W 1942 Filipiny dostały się pod okupację japońską. Główną siłą oporu wobec najeźdźców był – związany z Komunistyczną Partią Filipin – Hukbalahap. W 1946 Filipiny uzyskały niepodległość. Po zakończeniu wojny, w 1948 wybuchło powstanie chłopskie zorganizowane przez partyzantów Hukbong, w dużej mierze wywodzących się z ruchu oporu w czasie okupacji. Powstanie zostało stłumione na początku lat 50. Głównym celem powstańców była reforma rolna i zerwanie stosunków z USA, których Filipiny były niegdyś kolonią. W 1962 roku Filipiny poparły rebelię w Brunei oraz udzieliły schronienia jej przywódcom. Wynikało to z filipińskich pretensji do tego regionu oraz niechęci do włączenia Brunei w skład Malezji[14]. W 1965 roku dyktatorskie rządy wprowadził Ferdinand Marcos. Nieudolne i skorumpowane rządy stały się przyczyną licznych wystąpień, strajków oraz kampanii partyzanckich przygotowanych przez lewicową Nową Armię Ludową oraz separatystyczny Narodowy Front Wyzwolenia Moro i Islamski Front Wyzwolenia Moro. Konflikt partyzancki zapoczątkowany w 1969 roku i trwający do dziś pochłonął około 40 tysięcy ofiar[15][16]. W 1986 w kraju dokonał się pokojowy przewrót, w wyniku którego obalona została dyktatura Marcosa (rządził od 1965), a władzę objęła Corazon Aquino, zwyciężczyni wyborów prezydenckich. W latach 1992–1998 na stanowisku szefa państwa zasiadał Fidel Ramos. W 1998 odbyły się kolejne wybory prezydenckie, wygrane przez Josepha Estradę. W styczniu 2001 Estrada został pozbawiony urzędu w wyniku oskarżenia o malwersacje finansowe. Jego miejsce zajęła wiceprezydent Gloria Macapagal-Arroyo, która wygrała wybory również w 2004. W 2010 na stanowisku zastąpił ją Benigno Aquino III.

Ważniejsze daty[edytuj]

  • Święto narodowe Dzień Niepodległości, 12 czerwca (1898 – uwolnienie spod panowania Hiszpanii)

Polityka[edytuj]

Siły zbrojne[edytuj]

Filipiny dysponują trzema rodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi[17]. Uzbrojenie sił lądowych Filipin składało się w 2014 z: 531 opancerzonych pojazdów bojowych oraz 270 zestawów artylerii holowanej[17]. Marynarka wojenna Filipin dysponowała w 2014: 28 okrętami obrony przybrzeża, 11 korwetami oraz trzema fregatami[17].

Wojska filipinskie w 2014 roku liczyły 220 tys. żołnierzy służby czynnej oraz 430 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) filipińskie siły zbrojne stanowią 37. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 3 mld dolarów (USD)[17].

 Zobacz też: Filipińskie Siły Powietrzne i Filipińskie Siły Ekspedycyjne do Korei.

Demografia[edytuj]

Religia[edytuj]

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[18][19]:

18 września 2014 władze filipińskie zarejestrowały Filipiński Kościół Prawosławny, podlegający Patriarchatowi Moskiewskiemu[20].

Miasta[edytuj]

Metro Manila, zwane także Regionem Stołecznym, obejmuje właściwe miasto Manila oraz 15 sąsiednich miast i jedną gminę. Dziesięć z nich plasuje się na liście dwudziestu największych miast Filipin. Metro Manila liczy ok. 11 milionów mieszkańców i jest jedną z największych aglomeracji na świecie. Obszar Wielkiej Manili (Greater Manila), w skład którego wchodzą fragmenty pobliskich prowincji, liczy ok. 20 milionów mieszkańców[21][22]. Ważnymi ośrodkami miejskimi są także Davao i Cebu.

Poniższe zestawienie przedstawia dziesięć największych pod względem liczby ludności miast Filipin[23]:

Największe miasta Największe zespoły miejskie
Lp. Miasto Populacja Wzrost pop. Region
Manila
Metro Manila
Cebu
Metro Cebu
1 Quezon City 2 679 450 2,53% Region Stołeczny
2 Manila 1 660 714 0,03% Region Stołeczny
3 Caloocan 1 378 856 2,53% Region Stołeczny
4 Davao 1 363 337 1,81% Davao
5 Cebu 798 809 2,16% Central Visayas
6 Zamboanga 774 407 3,54% Zamboanga Peninsula
7 Antipolo 633 971 5,22% CALABARZON
8 Pasig 617 301 2,29% Region Stołeczny
9 Taguig 613 343 4,07% Region Stołeczny
10 Valenzuela 568 928 2,23% Region Stołeczny
Na podstawie spisu powszechnego 2007

Turystyka[edytuj]

W 2015 roku kraj ten odwiedziło 5,361 mln. turystów (10,9% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 5,276 mld dolarów[24].

Atrakcje turystyczne:

Zobacz też[edytuj]

Zobacz hasło Filipiny w Wikisłowniku
W Wikimedia Commons znajdują się multimedia związane z tematem:
Filipiny

Przypisy

  1. ↑ East & Southeast Asia :: Philippines (ang.). Central Intelligence Agency. [dostęp 2011-03031].
  2. ↑ Wynik z ostatniego spisu powszechnego z 2010 roku. National Statistics Office: The 2010 Census of Population and Housing (ang.). [dostęp 19-12-2012].
  3. ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2014: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2015 (ang.). [dostęp 09-05-2015].
  4. ↑ FranciszekF. Czech FranciszekF., Klany, media i siła ludu, „Miesięcznik Znak”, 2016 [dostęp 2016-04-24].
  5. ↑ FranciszekF. Czech FranciszekF., Separatyzm islamski na Filipinach po 11 września 2001 roku, MonikaM. Banaś, JoannaJ. Dziadowiec (red.), [w:] Współczesne transformacje. Kultura - polityka - gospodarka [online], Kraków 2013, s. 71-86 [dostęp 2004-04-24].
  6. ↑ FranciszekF. Czech FranciszekF., Dryfujący barangay. Konfiguracja kultury politycznej Filipin, MonikaM. Banaś (red.), [w:] Teoretyczne i praktyczne problemy kultury politycznej [online], Kraków 2014.
  7. ↑ William Henry Scott (historian): Barangay: Sixteenth-century Philippine Culture and Society. Ateneo de Manila University Press, 1994, s. 6. ISBN 9715501354.
  8. ↑ Chapter 4. Magellan’s Successors: Loaysa to Urdaneta. Two failures: Grijalva and Villalobos. W: Oskar Spate: The Spanish Lake – The Pacific since Magellan, Volume I. Taylor & Francis, 1979, s. 97. ISBN 070990049X.
  9. ↑ The Pacific Basin: A History of Its Geographical Exploration. American Geographical Society, 1967, s. 369.
  10. ↑ Encyclopedia of the Philippines, Volume 15. Wyd. 3rd. E.Floro, 1957, s. 46.
  11. ↑ The Cambridge History of Southeast Asia – Volume One, Part Two – From c. 1500 to c. 1800. Cambridge: Cambridge University Press, 1999, s. 12. ISBN 0521663709.
  12. ↑ Manuel L. Quezon III: The Philippines are or is? (ang.). The Daily Dose, 2005-03-28. [dostęp 2011-03-31].
  13. ↑ Gregorio F. Zaide, Sonia M. Zaide: Philippine History and Government, Sixth Edition. All-Nations Publishing Company, 2004.
  14. ↑ W.S. Southmayd (1962). Revista Visión. Vol. 24.
  15. ↑ "The Never Ending War in the Wounded Land: The New People’s Army on Samar". University of Calgary.
  16. ↑ Ivan Molloy. "Revolution in the Philippines – The Question of an Alliance Between Islam and Communism".
  17. ↑ a b c d Philippines (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-08-21].
  18. ↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-20].
  19. ↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-20].
  20. ↑ Serwis Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego –Filipiny: masowa konwersja na prawosławie [dostęp: 20.11.2014.]
  21. ↑ Demographia World Urban Areas (World Agglomerations) (ang.). Demographia, 04-2011. [dostęp 2011-04-20].
  22. ↑ World: metropolitan areas (ang.). World Gazetteer, 2010. [dostęp 2011-04-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].
  23. ↑ 2007 Census of Population – Population and Annual Growth Rates by Region, Province, and City/Municipality: 1995, 2000, 2007 (ang.). National Statistics Office, 2007. [dostęp 2011-04-20].
  24. ↑ UNWTO Tourism Highlights, 2016 Edition (ang.). UNWTO, 2016. [dostęp 2016-10-04]. s. 9.

Linki zewnętrzne[edytuj]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Filipiny&oldid=47533041”