Xenon

54 I ← Xenon → nix Kr ↑ Xe ↓ Rn Periodensystem
Allgemeen
Naam, Teken, Atomtall	Xenon, Xe, 54
Cheemsch Serie	Eddelgas
Klöör	ahn Klöör
Atommass	131,293 g/mol
Elektronenkonfiguratschoon	[Kr] 4d105s25p6
Elektronen je Schaal	2, 8, 18, 18, 8
Physikaalsche Egenschoppen
Phaas	Gas
Dicht	5,894 g·cm−3 (bi 0 °C, 101,325 kPa)
Smöltpunkt	161,4 K (-112 °C)
Kaakpunkt	165,03 K (-108°C)
Kritisch Punkt	289,77 K, 5,841 MPa
Atomare Egenschoppen
Kristallstruktur	kuubsch flachzentreert
Ionisatschoonsenergien	1.: 1170,4 kJ/mol
	2.: 2046,4 kJ/mol
	3.: 3099,4 kJ/mol
Atomradius	108 pm
Annere Egenschoppen
Isotopen (Utwahl)
Hööftartikel: Isotopen vun Xenon Iso VN t½ VO VE (MeV) VP 124Xe 0,1 % 1,1 · 1017 a ε ε  ? 124Te 125Xe nee 16,9 h ε 1,652 125I 126Xe 0,09 % Xe is mit 72 Neutronen bestännig. 127Xe nee 36,4 d ε 0,662 127I 128Xe 1,91 % Xe is mit 74 Neutronen bestännig. 129Xe 26,4 % Xe is mit 75 Neutronen bestännig. 130Xe 4,1 % Xe is mit 76 Neutronen bestännig. 131Xe 21,29 % Xe is mit 77 Neutronen bestännig. 132Xe 26,9 % Xe is mit 78 Neutronen bestännig. 133Xe nee 5,243 d β- 0,427 133Cs 134Xe 10,4 % Xe is mit 80 Neutronen bestännig. 135Xe nee 9,10 h β- 1,16 135Cs 136Xe 8,9 % 2,36 · 1021 a dubbelt β-  ? 136Ba

Xenon (greeksch: ξένος „fremd“) is as Element mit dat Symbol Xe in de Chemie bekannt. Wie ok Helium, Neon, Argon, Krypton un Radon is dat en Eddelgas. Dat bedüüt, dat Xenon nich so licht mit annere Elementen oder sik sülbst reageren kann. Man kennt blots en paar Verbinnen mit Xenon, wovon aver de meisten blots bi ganz lüttje Temperaturen stabil blievt. Xenon kummt in de Natur nich as Molekül vör, man blifft en iengelt Atom.

Xenon hett keen Geruch un ok keen Klöör. Giftig is dat Gas ok nich, man in gröttere Konzentratschoon slöpst dorvon in. An bekannsten is Xenon von dat Xenonlicht, dat in eenige Autoschiensmieters bruukt warrt un en ganz glannig Licht afgeevt. Ok in annere Lampen und Lüchten warrt mitünner Xenon verwendt. En annert Rebeet vör den Gebruuk von Xenon is in medizinsch Warktüch, as Narkoosmiddel oder ok in Blosenkamern oder bi'n Ionenandrift.

In de Natur kummt Xenon in de Luft vör, man so wenig, dat dat Gewinn von dat Gas bannig düür is. In een Kubikmeter Luft is blots ~0,08 ml Xenon. Gewunnen warrt dat dör Destilatschoon mit dat Linde-Verfohren.

• Isotope: Dat gift 17 bekannte Isotope vun Xenon, dorvon kommt negen ok in de Natur vör söven sünd stabil, de annern beiden sünd aver radioaktiv:
  • ¹²⁴Xe (0,1 %) dat dör dubbelten Elektroneninfang mit en Halfweertstiet vun 1,1 · 10¹⁷ a to Tellur ümwannelt warrt
  • ¹²⁶Xe (0,09 %)
  • ¹²⁸Xe (1,91 %)
  • ¹²⁹Xe (26,4 %)
  • ¹³⁰Xe (4,1 %)
  • ¹³¹Xe (21,29 %)
  • ¹³²Xe (26,9 %)
  • ¹³⁴Xe (10,4 %)
  • ¹³⁶Xe (8,9 %) dat dör dubbelten Betaverfall mit en Halfweertstiet vun 2,36 · 10²¹ a to Barium utenanner fallt

De annern Isotope sünd künstlich maakt worrn. Disse sünd denn all radioaktiv un warrt dör Infang to Jod ümwannelt, wenn se 73 oder weniger Neutronen hefft oder verfallt to Cäsium bi 79 oder meer Neutronen.