ملین

مُلَیّن ماده یا دارویی که برای رفع یبوست مصرف می‌کنند. این مواد می‌توانند طبیعی باشند، مانند روغن کرچک و زیتون، یا صناعی، مانند بیزاکودیل. ملین‌های متنوعی وجود دارند که در سرعتِ شروعِ اثر، محل اثر (راست‌روده، رودهٔ بزرگ و رودهٔ کوچک)، اَشکال دارویی، فواصل مصرف، طعم و عوارض جانبی متفاوتند؛ بنابراین، برحسب نوع مشکل، می‌توان مناسب‌ترین آنها را انتخاب کرد. البته کلیهٔ فراورده‌های ملیّن در مقادیر بالاتر، به‌صورت مسهل عمل می‌کنند.

ملیّن: هر چیزی که نرم کند (ناظم‌الاطباء)؛ نرم‌کننده (اصطلاح پزشکی)؛ لینت‌دهنده و سست‌کننده و اسهالآورنده و هرآنچه شکم را نرم کند (ناظم‌الاطباء). طبیبان جز داروی تیزرا (چون سقمونیا و شحم حنظل و خربق سیاه و تربد و مانند آن) مسهل نگویند ازبهر آن‌که داروهای قابض و لزج و شیرین و شور استفراغ اندک کند و جز از معده و امعا و آنچه بدین نزدیک است استفراغ نکند. [و داروهای استفراغ‌کننده را که تیز نباشد] ملین گویند. (ذخیرهٔ خوارزمشاهی). دوایی که به قوّت حرارتِ معتدله و رطوبتِ خود اخراج نماید آنچه در معده و امعاء است؛ مانند مغز فلوس و تمر هندی و شیرخشت، شکر تیغال، گزانگبین، گز علفی، ترنجبین و شکر سرخ. (فهرست مخزن‌الادویه). اعم از منضج و مزلق و مُخرِج ما فی المعده و امعاء است. (تحفهٔ حکیم مؤمن). مسهلی سبک، لینت‌بخش که شکم برانَد اندکی چون مسهل. دارو که معده را به‌کار دارد نه به بسیار مسهل.

گیاهان ملیّن

ملیّن‌های قندی: شکر تیغال، بیدخشت، شیرخشت، گزانگبین، گز علفی، ترنجبین و شکر سرخ.

ملیّن‌های روغنی: کرچک، زیتون، بادام شیرین، کتان، نارگیل، کاسکارا.

ملیّن‌های لعاب‌دار: پنیرک، ختمی، قدومه.

گیاهان مسهل

مسهل‌ها عموماً قوی‌تر از ملیّن‌ها هستند. ملیّن‌ها در غلظتِ بالا می‌توانند به‌عنوان مسهل به‌کار برده شوند.

مسهل‌های آنتراکینونی: صبر زرد، سنا، فلوس، روبارب، سیاه توسه.

مسهل‌های رِزینی و صمغی: حنظل یا هندوانه تلخ، پودوفیل، زالب.

پیوند به بیرون

[۱]

منابع

• لغتنامۀ دهخدا