1894
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1894 / MDCCCXCIV
stulecia: XVIII wiek ~ XIX wiek ~ XX wiek
dziesięciolecia: 1860–1869 • 1870–1879 • 1880–1889 • 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929
lata: 1884 « 1889 « 1890 « 1891 « 1892 « 1893 « 1894 » 1895 » 1896 » 1897 » 1898 » 1899 » 1904
Wydarzenia w Polsce[edytuj]
- 18 marca – w warszawskiej Zachęcie po raz pierwszy wystawiono kontrowersyjny obraz Szał uniesień Władysława Podkowińskiego.
- 24 kwietnia – w warszawskiej Zachęcie Władysław Podkowiński pociął nożem swój obraz Szał uniesień.
- 26 maja – wystawienie pracy Wojciecha Kossaka i Jana Styki, Panoramy Racławickiej, podczas Powszechnej Wystawy Krajowej we Lwowie, na której prezentowano dorobek gospodarczy Galicji.
- 27 maja – uruchomiono pierwszą linię tramwaju parowego na Górnym Śląsku.
- 31 maja – we Lwowie uruchomiono pierwszy na terenie Polski i pierwszy w Austro-Węgrzech tramwaj elektryczny.
- 5 czerwca – we Lwowie po raz pierwszy wystawiono Panoramę Racławicką autorstwa Jana Styki, Wojciecha Kossaka i innych.
- Lipiec – we Lwowie, podczas II Zlotu Sokolego, T. Stanirowski przebiegł 300 m w czasie 40,0 s.
- 12 lipca – ukazał się pierwszy numer „Robotnika”.
- 26 sierpnia – uruchomiono komunikację tramwajową w Gliwicach.
- 3 listopada – w Poznaniu zostało założone Niemieckie Towarzystwo Kresów Wschodnich (Hakata).
- 20 listopada – otwarcie linii kolejowej Stanisławów-Woronienka (dł. 95,56 km), należącej do Austriackich Kolei Państwowych.
- 21 grudnia – poświęcono cerkiew św. Michała Archanioła w Warszawie.
Wydarzenia na świecie[edytuj]
- 4 stycznia – zawarto sojusz francusko-rosyjski zwany dwuporozumieniem.
- 7 stycznia – William Kennedy Dickson, francusko-szkocki konstruktor, zatrudniony przez Thomasa Edisona opatentował kamerę filmową.
- 12 lutego – anarchista Émile Henry dokonał zamachu bombowego na kawiarnię Terminus w Paryżu; zginęła 1 osoba, a ok. 20 zostało rannych.
- 5 marca:
- w Wielkiej Brytanii powstał rząd lorda Rosebery’ego.
- francuski astronom Fernand Courty odkrył planetoidę (387) Aquitania.
- 10 marca – ukazało się pierwsze wydanie anglojęzycznego chińskiego dziennika Peking and Tientsin Times.
- 11 marca – założono szwedzki klub sportowy GAIS Göteborg.
- 12 marca – w Vicksburgu w stanie Missisipi rozpoczęto sprzedaż Coca-Coli w butelkach.
- 16 marca – w Paryżu odbyła się premiera opery Thaïs Jules’a Masseneta.
- 25 marca – została poświęcona bazylika katedralna Matki Bożej Królowej Świata w Montrealu.
- 26 marca – Jules de Burlet został premierem Belgii.
- 31 marca – brytyjski statek pasażerski RMS Lucania zdobył Błękitną Wstęgę Atlantyku.
- 7 kwietnia – powstanie chłopskie w Korei: zwycięstwo powstańców nad siłami rządowymi w bitwie pod Peksan.
- 11 kwietnia – Uganda została objęta protektoratem brytyjskim.
- 16 kwietnia – Nubar Pasza został po raz trzeci premierem Egiptu.
- 27 kwietnia – francuski anarchista i zamachowiec Émile Henry został skazany na karę śmierci.
- 1 maja – na ulice Brukseli wyjechał pierwszy tramwaj elektryczny.
- 2 maja – oficjalnie otwarto Royal College of Music w Londynie.
- 8 maja – w Paryżu odbyła się premiera opery Portret Manon Jules’a Masseneta.
- 10 maja – otwarto Muzeum Aquincum w Budapeszcie.
- 12 maja – w Weimarze odbyła się premiera opery Guntram, pierwszej w dorobku Richarda Straussa.
- 13 maja – po raz pierwszy zaprezentowano publicznie obraz panoramiczny Przybycie Węgrów Árpáda Feszty’ego i jego pomocników.
- 21 maja – królowa brytyjska Wiktoria dokonała otwarcia Kanału Manchesterskiego.
- 26 maja – Niemiec Emanuel Lasker został mistrzem świata w szachach.
- 30 maja – Charles Dupuy został po raz drugi premierem Francji.
- 6 czerwca – założono niemiecki klub piłkarski Karlsruher SC.
- 7 czerwca – Abd al-Aziz IV został sułtanem Maroka.
- 9 czerwca – Marcos Morínigo został prezydentem Paragwaju.
- 19 czerwca – Uganda została proklamowana brytyjskim protektoratem.
- 23 czerwca – w Paryżu, na Sorbonie, z inicjatywny Pierre’a de Coubertina, powstał Międzynarodowy Komitet Olimpijski (MKOl).
- 25 czerwca – prezydent Francji Marie Francois Sadi Carnot został zasztyletowany przez włoskiego anarchistę.
- 27 czerwca – Jean Casimir-Périer został prezydentem Francji.
- 30 czerwca – otwarto Tower Bridge w Londynie.
- 4 lipca – Haynes Elwood w Kokomo odbył pierwszą zakończoną sukcesem jazdę pojazdem wyposażonym w jednocylindrowy silnik o mocy 1KM.
- 22 lipca – na 126 km trasie Paryż-Rouen odbyły się pierwsze wyścigi pojazdów (samochodów) o napędzie parowym, elektrycznym, spalinowym. Zawody wygrał Francuz, markiz Albert de Dion na pojeździe parowym własnej konstrukcji.
- 25 lipca – wojna chińsko-japońska: zwycięstwo floty japońskiej w bitwie pod Pungdo.
- 29 lipca – wojna chińsko-japońska: zwycięstwo wojsk japońskich w bitwie pod Seonghwan.
- 1 sierpnia – wojna chińsko-japońska: po bitwie pod Seonghwan w Korei, oficjalnie została wypowiedziana wojna pomiędzy cesarzem Chin a cesarzem Japonii.
- 6 sierpnia – w Paryżu rozpoczął się proces trzydziestu anarchistów.
- 18 sierpnia – w Morawskiej Ostrawie otwarto pierwszą linię tramwaju parowego.
- 25 sierpnia – Kitasato Shibasaburo odkrył bakterię Pasteurella pestis wywołującą dżumę.
- 1 września – ponad 400 osób zginęło w pożarze miasta Hinckley w Minnesocie.
- 12 września – generał Li Hongzhang wysłał wojska do Pjongjangu w czasie wojny japońsko-chińskiej.
- 15 września – wojna chińsko-japońska: wygrana przez Japończyków bitwa pod Pjongjangiem.
- 17 września – wojna chińsko-japońska: flota japońska pokonała chińską w bitwie u ujścia Yalu.
- 15 października – we Francji został aresztowany kapitan Dreyfus.
- 24 października – wojna chińsko-japońska: zwycięstwo wojsk japońskich w bitwie pod Jiuliancheng.
- 29 października – książę Chlodwig zu Hohenlohe-Schillingsfürst został kanclerzem Rzeszy i premierem Prus.
- 1 listopada – na tronie rosyjskim zasiadł ostatni car – Mikołaj II.
- 15 listopada – Prudente de Morais został prezydentem Brazylii.
- 22 listopada – wojna chińsko-japońska: wojska japońskie zdobyły Lüshun (Port Artur).
- 5 grudnia – ukończono budowę gmachu Reichstagu w Berlinie.
- 22 grudnia – po trzydniowym procesie, oskarżony o zdradę na rzecz Niemiec Alfred Dreyfus został skazany na dożywotnie zesłanie do francuskiej kolonii karnej na Wyspie Diabelskiej.
- Zakończyła się ogólnoświatowa epidemia cholery.
Urodzili się[edytuj]
- 3 stycznia – Paschalis Penades Jornet, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 8 stycznia – Maksymilian Maria Kolbe, franciszkanin, święty, zamordowany w obozie oświęcimskim przez hitlerowców (zm. 1941)
- 9 stycznia – Karol Lampert, austriacki duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1944)
- 13 stycznia – Edward Passendorfer, polski geolog, specjalizujący się w stratygrafii, tektonice i paleontologii (zm. 1984)
- 17 stycznia – Zygmunt Brockhusen, major piechoty Wojska Polskiego (zm. 1981)
- 23 stycznia – Norman Slater, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1978)
- 25 stycznia – Aleksander Kierski, kawaler Virtuti Militari, zamordowany w Charkowie w 1940 roku
- 30 stycznia
- Borys III, car Bułgarii (zm. 1943)
- René Dorme, francuski pilot myśliwski (zm. 1917)
- 10 lutego – Harold Macmillan, brytyjski polityk (zm. 1986)
- 18 lutego – Maria Józefina od Jezusa Ukrzyżowanego, włoska karmelitanka, błogosławiona katolicka (zm. 1948)
- 20 lutego
- Jarosław Iwaszkiewicz, polski pisarz (zm. 1980)
- Tekla Teresa Merlo, Sługa Boża, pierwsza przełożona Córek Świętego Pawła (zm. 1964)
- 22 lutego – Marian Sokołowski, polski botanik, taternik (zm. 1939)
- 25 lutego – Meher Baba, indyjski mistrz duchowy (zm. 1969)
- 27 marca – Robert Rembieliński, doktor farmacji, historyk farmacji łódzkiej i polskiej (zm. 1975)
- 30 marca – Siergiej Iljuszyn, rosyjski konstruktor samolotów (zm. 1977)
- 2 kwietnia – Walter Mittelholzer, szwajcarski pionier lotnictwa, fotograf, podróżnik i pisarz (zm. 1937)
- 3 kwietnia – Maria od Aniołów Ginard Martí, hiszpańska zakonnica, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 15 kwietnia – Bessie Smith, amerykańska pieśniarka bluesowa (zm. 1937)
- 15 kwietnia – Nikita Chruszczow, polityk radziecki; przywódca ZSRR po Józefie Stalinie (zm. 1971)
- 26 kwietnia – Rudolf Heß, niemiecki polityk nazistowski (zm. 1987)
- 1 maja – Maria Restytuta Kafka, czeska zakonnica, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1943)
- 11 maja – Martha Graham, amerykańska tancerka, choreograf i pedagog (zm. 1991)
- 15 maja – Ture Ödlund, szwedzki curler (zm. 1942)
- 20 maja – Ewa Bandrowska-Turska, polska śpiewaczka operowa (zm. 1979)
- 27 maja – Dashiell Hammett, amerykański pisarz, twórca czarnego kryminału (zm. 1961)
- 4 czerwca – Charles Tilden, amerykański sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1968)
- 5 czerwca – Roy Thomson, kanadyjski magnat mediowy (zm. 1976)
- 16 czerwca – Arthur Bliss Lane, amerykański dyplomata, pierwszy ambasador Stanów Zjednoczonych w Polsce po II wojnie światowej (zm. 1956)
- 23 czerwca
- Edward VIII, król Wielkiej Brytanii, Północnej Irlandii i Indii (zm. 1972)
- Alfred Kinsey, seksuolog amerykański (zm. 1956)
- 25 czerwca – Hermann Oberth, niemiecki naukowiec, jeden z pionierów techniki rakietowej (zm. 1989)
- 29 czerwca – Einar Fróvin Waag, farerski polityk (zm. 1989)
- 9 lipca – Piotr Kapica (ros. Пётр Леонидович Капица), rosyjski fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1984)
- 15 lipca – Tadeusz Sendzimir, polski inżynier i wynalazca (zm. 1989)
- 17 lipca – Georges Lemaître, belgijski astronom i kosmolog (zm. 1966)
- 26 lipca – Aldous Huxley, angielski powieściopisarz, nowelista, eseista, poeta (zm. 1963)
- 16 sierpnia – Stanisław Mierczyński, polski etnograf muzyczny, kompozytor, skrzypek, taternik (zm. 1952)
- 19 sierpnia – Ludwik Kubasiewicz, polski wojskowy, kawaler Virtuti Militari, zamordowany w Charkowie (1940)
- 21 sierpnia – Tadeusz Seweryn, polski etnograf, malarz, grafik, muzeolog i badacz sztuki ludowej (zm. 1975)
- 27 sierpnia – Kazimierz Wierzyński, polski poeta, prozaik i eseista (zm. 1969)
- 30 sierpnia – Mieczysław Janowski kawaler Virtuti Militari, zamordowany przez NKWD w Charkowie (zm. 1940)
- 11 września – Maria Kownacka, polska pisarka (zm. 1982)
- 13 września
- John Boynton Priestley, brytyjski pisarz, krytyk i eseista (zm. 1984)
- Julian Tuwim, polski poeta reprezentujący nurt Skamandrytów (zm. 1953)
- 16 września – Étienne Bonnes, francuski rugbysta, medalista olimpijski
- 20 września – Michał Kłopotowski, polski oficer dyplomowany, kawaler Virtuti Militari, zamordowany w Charkowie w 1940
- 29 września – František Lipták, słowacki taternik, działacz turystyczny i narciarz wysokogórski (zm. 1967)
- 4 października – Józef Beck, polski polityk (zm. 1944)
- 14 października:
- E.E. Cummings, amerykański poeta, dramaturg i malarz (zm. 1962)
- Karol Plicka, czesko-słowacki folklorysta, fotograf i filmowiec, dokumentalista kultury ludowej Czechów i Słowaków (zm. 1987)
- 23 października – Adam Dzianott, polski żołnierz, oficer c. i k. armii, podpułkownik dyplomowany Wojska Polskiego (zm. 1981)
- 26 października – Zygmunt Biesiadecki, polski aktor (zm. 1944)
- 9 listopada – Józef Rajmund Paschalis Ferrer Botella, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 15 listopada – Karol López Vidal, hiszpański działacz Akcji Katolickiej, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 17 listopada – Richard Coudenhove-Kalergi, polityk austriacki, twórca paneuropeizmu (zm. 1972)
- 19 listopada – Wacław Stachiewicz, polski generał, szef Sztabu Głównego w latach 1935-1939 (zm. 1973)
- 26 listopada – Norbert Wiener, matematyk amerykański, twórca cybernetyki (zm. 1964)
- 28 listopada:
- Arkady Fiedler, polski prozaik, reportażysta, przyrodnik i podróżnik (zm. 1985)
- Henry Hazlitt, przedstawiciel austriackiej szkoły ekonomicznej (zm. 1993)
- 6 grudnia:
- Mikuláš Mlynárčik, słowacki działacz turystyczny, taternik i instruktor narciarstwa (zm. 1977)
- Tadeusz Romer, polski dyplomata i polityk (zm. 1978)
- 7 grudnia – Louis Béguet, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1983)
- 10 grudnia – Tadeusz Roman Tomaszewski, generał brygady Wojska Polskiego, uczestnik walk o niepodległość Polski (zm. 1967)
- 27 grudnia – Mieczysław Grydzewski, polski historyk, felietonista (zm. 1970)
Zmarli[edytuj]
- 4 lutego – Adolphe Sax, belgijski budowniczy instrumentów muzycznych, konstruktor saksofonu (ur. 1814)
- 21 lutego – Henrietta Maria Dominici, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (ur. 1828)
- 20 marca – Lajos Kossuth, przywódca rewolucji węgierskiej (ur. 1802)
- 4 kwietnia – Giuseppe Benedetto Dusmet, włoski benedyktyn, arcybiskup Katanii, kardynał, błogosławiony katolicki (ur. 1818)
- 21 kwietnia – Konrad z Parzham, bawarski kapucyn (brat zakonny), święty katolicki (ur. 1818)
- 18 czerwca – Albin Dunajewski, biskup krakowski (ur. 1817)
- 5 lipca – Austen Henry Layard, brytyjski dyplomata i archeolog, odkrywca starożytnej Niniwy (ur. 1817)
- 17 lipca – Leconte de Lisle, francuski poeta, filozof, filolog klasyczny i krytyk literacki epoki romantyzmu (ur. 1818)
- 29 lipca – Ludwik Martin, francuski zegarmistrz, ojciec św. Teresy z Lisieux, święty katolicki (ur. 1823)
- 21 sierpnia – Wiktoria Rasoamanarivo, madagaskarska błogosławiona katolicka (ur. 1848)
- 8 września – Hermann von Helmholtz, niemiecki lekarz, fizjolog, fizyk i filozof, sformułował zasadę zachowania energii (ur. 1821)
- 20 września – Giovanni Battista de Rossi, włoski archeolog (ur. 1822)
- 12 października – Władimir Betz (ukr. Володимир Олексійович Бец), ukraiński anatom i histolog (ur. 1834)
- 20 października/1 listopada – Aleksander III Romanow, rosyjski car (ur. 1845)
- 13 listopada – Augustyna Pietrantoni, włoska zakonnica, święta katolicka (ur. 1864)
- 20 listopada – Anton Rubinstein (ros. Антон Григорьевич Рубинштейн), rosyjski pianista, kompozytor i dyrygent (ur. 1829)
- 3 grudnia – Robert Louis Stevenson, szkocki powieściopisarz, poeta i reportażysta (ur. 1850)
- 7 grudnia – Ferdinand de Lesseps, francuski dyplomata i przedsiębiorca, budowniczy Kanału Sueskiego (ur. 1805)
- 8 grudnia:
- Pafnutij Czebyszow (ros. Пафнутий Львович Чебышёв), matematyk rosyjski (ur. 1821)
- Jan Krzeptowski (Sabała), góral podhalański, honorowy przewodnik tatrzański, muzykant, myśliwy, gawędziarz i pieśniarz (ur. 1809)
- 28 grudnia – Katarzyna Volpicelli, włoska zakonnica, założycielka Zgromadzenia Służebnic Najświętszego Serca, święta katolicka (ur. 1839)
Święta ruchome[edytuj]
- Tłusty czwartek: 1 lutego
- Ostatki: 6 lutego
- Popielec: 7 lutego
- Niedziela Palmowa: 18 marca
- Wielki Czwartek: 22 marca
- Wielki Piątek: 23 marca
- Wielka Sobota: 24 marca
- Wielkanoc: 25 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 26 marca
- Wniebowstąpienie Pańskie: 3 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 13 maja
- Boże Ciało: 24 maja