1990

**1990 u drugim kalendarima**
Gregorijanski	1990; MCMXC
Ab urbe condita	2743
Islamski	1410 – 1411
Iranski	1368 – 1369
Hebrejski	5750 – 5751
Bizantski	7498 – 7499
Koptski	1706 – 1707
Hindu kalendari
- Vikram Samvat	2045 – 2046
- Shaka Samvat	1912 – 1913
- Kali Yuga	5091 – 5092
Kineski
- Kontinualno	4626 – 4627
- 60 godina	Yang Metal Konj; (od kineske N. g.)
Holocenski kalendar	11990
	p • r • u
	Podrobnije: Kalendarska era

Milenijum:	2. milenijum
Vjekovi:	19. vijek – 20. vijek – 21. vijek
Decenija:	1960-e 1970-e 1980-e – 1990-e – 2000-e 2010-e 2020-e
Godine:	1987 1988 1989 – 1990 – 1991 1992 1993

Godina 1990 (MCMXC) bila je redovna godina koja počinje u ponedjeljak (link pokazuje kalendar).

Godina prvih višestranačkih izbora u Jugoslaviji od 1945. i početak institucionalnog razilaska njenih naroda i republika.

Događaji[uredi - уреди | uredi izvor]

Januar/Siječanj[uredi - уреди | uredi izvor]

"Črvena" (od septembra)

1. 1. - Početak programa reformi saveznog premijera Ante Markovića - denominirana je jugoslavenska valuta - dinar tako da je 10.000 dinara postalo 1 novi dinar, a građani su prvi puta nakon drugog svjetskog rata mogli slobodno kupovati stranu valutu u bankama, po kursu 7 dinara za marku. Omogućene strane investicije, cene i plate zamrznute na šest meseci, ali i predviđeno zatvaranje nerentabilnih firmi.
1. 1. - "Antin dinar" startuje novčanicama od 50 i 200 dinara ("spomenici").
3. 1. - Invazija na Panamu: Manuel Noriega se predao američkoj vojsci.
6. 1. - U Novoj Pazovi osnivačka skupština Srpske narodne obnove, nastale iz Društva Svetog Save - zalažu se za Kralja, Dražu i maksimalističke granice.
7. 1. - SFRJ: televizija prenosi pravoslavnu božićnu liturgiju.
7. 1. - Krivi toranj u Pizi je prvi put posle 800 godina svog postojanja zatvoren za turiste radi restauracije.
15. 1. - Demonstranti upadaju u sedište rasformiranog Štazija kako bi sprečili uništavanje dokumenata.
16. 1. - Vođstvo SK Slovenije zahteva da se SKJ transformiše u labavu koaliciju republičkih partija.
19. 1. - "Borba": admiral Petar Šimić, lider SKJ u armiji, izjavljuje da se armija neće povući od ideje komunizma, ali će poštovati volju većine na kongresu.
20. 1. - "Crni januar" u Bakuu, Azerbejdžanska SSR - sovjetska vojska ulazi u grad, poginulo preko 100 civila.
20. 1. - Počinju sukobi između indijske vojske i separatista u Kašmiru.

† SKJ

20 - 22. 1. - XIV kongres SKJ, vanredni i poslednji - glavna tema uvođenje pluralizma u Jugoslaviju.
20. 1. - Neki slovenački delegati na XIV kongresu zahtevali da se odmah usvoji Deklaracija o podršci multipartizmu i slobodnim izborima, ali tvrda linija izglasala da se prvo prodiskutuje u komitetu.
21. 1. - Burna rasprava na kongresu SKJ: SK Slovenije, koji je pod pritiskom dolazećih višestranačkih izbora u aprilu, preti da će napustiti kongres ako ne budu izglasani liberalni predlozi.
22. 1./23.1. - Raspad SFRJ: XIV kongres SKJ izglasao ukidanje političkog monopola Partije i podršku višepartijskom sistemu; pošto neki drugi predlozi nisu izglasani, delegacija SK Slovenije iza ponoći odlučila napustiti kongres; nekoliko sati kasnije slijedit će je delegacija SK Hrvatske - de facto se raspada Savez komunista Jugoslavije.
23. 1. - Osnivački kongres Srpskog slobodarskog pokreta u Batajnici, danas se smatra Prvim otadžbinskim kongresom Srpske radikalne stranke.
23. 1. - Manje okupljanje Albanaca u Prištini.
24. 1. - 2. 2. - Demonstracijama 40.000 studenata u Prištini počinju nemiri na Kosovu - traži se ukidanje vanrednog stanja, prekid sudskog procesa Azemu Vlasiju i slobodni izbori; dolazi do oružanih sukoba sa žrtvama (naročito u Podujevu).
26. 1. - Barikade i pucnjava na miliciju u Peći i Titovoj Mitrovici, protesti i u Podujevu.
26. 1. - Pušten i treći agregat HE Višegrad (ukupna snaga 315 MW).
26. 1. - Oluja na Burnsov dan ubila oko 100 ljudi u severozapadnoj Evropi.
27. 1. - Tanjug: 4 mrtvih u Orahovcu, jedan u Peći, demonstracije i u Suvoj Reci i Gnjilanu.
27. 1. - U Zagrebu demonstrira 10.000 studenata zbog inflacije i opadanja životnog standarda (NYT).
31. 1. - Studenti Beogradskog univerziteta od ponoći pred Skupštinom SFRJ okupljeni pod parolama »Ne damo Kosovo!«, »Idemo na Kosovo!«, »Hoćemo oružje!«, traže ostavke saveznih vlasti. Još pet poginulih na Kosovu (Orahovac, Podujevo, Lipljan i dr.). I u Crnoj Gori demonstracije za povratak reda u pokrajini.
31. 1. - Savezno predsedništvo naredilo "specijalne mere", kako bi okončalo nasilje na Kosovu.
31. 1. - U Moskvi je otvoren američki restoran „brze hrane“ „Mekdonalds“.
januar - Inflacija u SFRJ 41,5% (pad sa preko 2000 u decembru).

Februar/Veljača[uredi - уреди | uredi izvor]

1. 2. - Izlazak tenkova JNA na ulice u nekoliko kosovskih gradova (do sada oko 30 poginulih u neredima, uglavnom Albanaca).
3. 2. - U Beogradu osnovana/obnovljena Demokratska stranka, kasnije poznata kao "velika" zbog mnogih stranaka koje su se izdvojile iz nje. Predsednik: Dragoljub Mićunović.
4. 2. - Konferencija SK Slovenije - prekidaju veze sa SKJ, menjaju ime u Stranka socijaldemokratske obnove (SDP), ne traže otcepljenje već konfederaciju.
5. 2. - P. p. Srbije Slobodan Milošević optužuje Sloveniju i Hrvatsku za "podršku teroru" na Kosovu, kaže da bi stotine hiljada Srba mogle otići na Kosovo.

Bivša Mandelina ćelija na ostrvu Robben

6. 2. - Pripadnici Združenog odreda milicije saveznog SUP-a iz Slovenije napuštaju Kosovo.
7. 2. - Savezni predsednik Janez Drnovšek najavljuje pojačanje prisustva vojske na Kosovu, kao i razvojni program.
10. 2. - U Zagrebu obnovljen rad srpskog kulturnog društva »Prosvjeta«.
11. 2. - U Južnoj Africi bjelačka vlada posle 27 godina pušta Nelsona Mandelu iz zatvora, označivši simbolički početak kraja režima apartheida; ranije tijekom mjeseca dozvoljen rad Afričkog nacionalnog kongresa.
13. 2. - SSSR, SAD, Velika Britanija, Francuska i dve nemačke države su objavili plan o ujedinjenju Nemačke.

"Obiteljski portret"

14. 2. - Sabor SR Hrvatske usvojio Amandmane na Ustav dotične republike, kojima je ozakonjen višestranački sistem.
14. 12. - Voyager 1 snimio "Obiteljski portret" planeta Sunčevog sustava, među kojima i Blijedu plavu točku - Zemlju.
17. 2. - U Kninu osnovana Srpska demokratska stranka, na čelu Jovan Rašković.
19. 2. - Usled nemira na Kosovu, tamošnji Srbi traže zaštitu.
20. 2. - Predsedništvo SFRJ dalo naređenje JNA da uguši nemire na Kosovu.
21. 2. - Ponovo uveden policijski čas na Kosovu.
22. 2. - Izvršno veće Slovenije donosi protivmere privrednoj blokadi Srbije.
24. 2. - U Litvanskoj SSR se održavaju prvi višestranački izbori u SSSR.
24 - 25. 2. - Prvi opći sabor HDZ-a ("NDH nije bila samo puka kvislinška tvorba...").
25. 2. - U Briselu ubijen kosovski aktivista Enver Hadri.
26. 2. - Ponovo otvorena Beogradska berza ("Jugoslovensko tržište kapitala").
26. 2. - Nikaragva: Violeta Chamorro pobedila predsednika Daniela Ortegu (položaj preuzima 25. 4.)
februar - Usled srpske blokade od decembra, slovenačka vlada uskratila 15% uplate u savezni budžet.
februar - Inflacija u SFRJ 8,4%.

Mart/Ožujak[uredi - уреди | uredi izvor]

1. 3. - Izdate novčanice od 100 dinara (djevojka sa maramom) i 500 dinara (odrastao mladić).
4. 3. - Na Petrovoj Gori održan miting Srba iz Hrvatske na kojem se pretilo hrvatskom rukovodstvu.
8. 3. - Odlukom Skupštine Slovenije izbrisan pridev »socijalistička« iz naziva ove republike.
8. 3. - U Beogradu prvi broj enigmatskog lista "Huper" (izlazi do decembra 2008.).
11. 3. - Litvanija proglašava nezavisnost od Sovjetskog Saveza, što Moskva ocenjuje nelegalnim (priznanje tokom 1991.).
11. 3. - Ukinut policijski čas na Kosovu.
12. 3. - Sovjetski vojnici započinju povlačenje iz Mađarske.
12. 3. - Položio zakletvu Patricio Aylwin, prvi demokratski izabran predsednik Čilea od 1970.
14. 3. - Osnivački sabor Srpskog pokreta obnove - ujedinjeni Srpski slobodarski pokret Vojislava Šešelja i frakcija SNO Vuka Draškovića (ta dvojica će se razići par meseci kasnije).
15. 3. - Mihail Gorbačov izabran na novostvoreni položaj Predsednika Sovjetskog Saveza, nakon izmene ustava u smeru jakog predsednika.
15. 3. - Fernando Collor de Mello postao predsednik Brazila, prvi demokratski izabran od 1961.
18. 3. - Prvi i poslednji slobodni izbori u DDR - 48% poslanika dobila Alijansa za Nemačku, na čelu sa istočnim ogrankom CDU (Lothar de Maizière).
19. 3. - Sporazum Jugoslavije sa MMF: 18-mesečni stand-by kredit vrednosti do 600 miliona dolara za podršku restrukturaciji.
21. 3. - Namibija nezavisna od Južne Afrike.
22. 3. - Afera oko navodnog trovanja albanske dece na Kosovu, nove albanske demonstracije (međunarodni panel lekara nije našao dokaze otrova ni epidemije, pominje se "masovna histerija").
24. 3. - JNA opet na kosovskim ulicama, Srbija preuzima direktnu kontrolu nad tamošnjom milicijom.
25. 3. i 8. 4. - Prvi demokratski izbori u Mađarskoj od 1948 - pobeđuje konzervativni Demokratski forum, bivši komunisti četvrti.
26. 3. - Na sastanku "koordinacije" (najviši srpski rukovodioci) ocenjeno da proces raspada Jugoslavije izgleda nezaustavljivo, da je konfederacija neprihvatljiva, te da se Bosna i Hercegovina ne može održati kao država.
26. 3. - 62. dodjela Oscara: najbolji film je Driving Miss Daisy, ukupno četiri nagrade od devet nominacija; najbolji strani film je Cinema Paradiso.
28. 3. - Studio B pokrenuo TV kanal, ali vlasti ubrzo zabranjuju.
29. 3. - Otvorena Ljubljanska borza.
30. 3. - Plenarna sednica CK SKJ nema kvorum za zasedanje (nisu došli Slovenci, ni većina iz Hrvatske i Makedonije, Bosanci napustili sastanak). Premijera igranog filma o Nindžama kornjačama, u produkciji New Line Cinema, koji je postao najkomercijalniji nezavisno producirani film do tada sa zaradom od preko 100 milijuna $ u američkim kinima.
30. 3. - Estonska SSR proglašava sovjetsku vlast nelegalnom od 1940.
31. 3. - Preduzeće Lipa Holding u Sloveniji izdalo novu "valutu", lipu - neka preduzeća je primaju kao pomoćno platno sredstvo.
31. 3. - "Druga bitka kod Trafalgara" - masovne demonstracije u Londonu protiv Komunalnog poreza (prozvanog poll-tax - "glavarina") pretvorile se u nerede sa stotinama povređenih.

April/Travanj[uredi - уреди | uredi izvor]

april - ? U Beogradu, u blizini 30-tak osnovnih škola, postavljeni ležeći policajci.
1. 4. - U Engleskoj i Velsu uveden nepopularni Komunalni porez.
3. 4. - Pripadnici Združenog odreda milicije iz Hrvatske u sastavu SSUP-a povlače se sa Kosova.
6. 4. - Obaveza za istočne Evropljane, van poslovnog putovanja ili paket aranžmana, da kupe dinara u vrednosti $200 na ulazu u Jugoslaviju.
8. 4. - Izbori u Grčkoj, pobeđuje Nova Demokracija (novi premijer Konstantinos Micotakis).
8, 12 i 22. 4. - Prvi demokratski izbori u Sloveniji - pobeda koalicije DEMOS (54% glasova) na parlamentarnim i Milana Kučana na predsedničkim izborima (DEMOS se zalaže za suverenitet i ekonomsku nezavisnost).
16. 4. - Republički SUP Srbije preuzima sve poslove javne i državne bezbednosti na Kosovu.
18. 4. - Predsedništvo SFRJ ukinulo vanredno stanje na Kosovu i amnestiralo 108 političkih zatvorenika.
22. 4. i 6 - 7. 5. - Izbori u Hrvatskoj za Sabor: ubjedljiva pobeda HDZ-a - sa 42% glasova 205 (58%) zastupnika); stranka se zalaže za konfederaciju nezavisnih država i uklanjanje Srba sa utjecajnih položaja (pominje se i referendum o granicama BiH u slučaju raspada SFRJ^[1]).
24. 4. - Azem Vlasi oslobođen optužbi za izazivanje štrajkova i protesta prethodne godine, oslobođeno i ostalih 14 lica kojima je suđeno zajedno s njim (bio uhapšen u martu 1989).
24. 4. - Spejs šatlom "Diskaveri" lansiran Svemirski teleskop Hubble.
26. 4. - 27. 6. - JNA razoružava TO Slovenije i Hrvatske.
april - Sastanak predstavnika zemalja "Pentagonale" (Italija, Jugoslavija, Mađarska, Čehoslovačka, Poljska) u Bratislavi (i opet u Veneciji u julu).

Maj/Svibanj[uredi - уреди | uredi izvor]

Pjesma Eurovizije 1990. u Zagrebu

4. 5. - Poslednji put sirena u 15:05, na godišnjicu Titove smrti, demonstracije u Beogradu.
4. 5. - Letonija objavila nelegalnim priključenje SSSR-u 1940. (najava nezavisnosti).
5. 5. - Pjesma Eurovizije 1990. u Zagrebu - pobjeđuje Toto Cutugno (Insieme: 1992), Tajči je sedma.
13. 5. - Maksimir: Na fudbalskoj utakmici u Zagrebu, između beogradske Crvene zvezde i zagrebačkog Dinama došlo do velikog sukoba navijača dva kluba - povređeno 79 policajaca i 59 gledalaca.
15. 5. - Rotacija u Predsedništvu SFRJ, na čelo dolazi Borisav Jović (uža Srbija).
16. 5. - Lojze Peterle iz DEMOS-a postaje prvi demokratski premijer Slovenije.
17. 5. - Oduzeto oružje Teritorijalnim odbranama u Sloveniji i Hrvatskoj (i BiH?).
17. 5. - Svetska zdravstvena organizacija zvanično skinula homoseksualnost sa spiska mentalnih oboljenja (Dan borbe protiv homofobije).
18. 5. - Posle napada na člana SDS u Benkovcu, Miroslava Mlinara, ova stranka odlučila da povuče svojih pet zastupnika iz Sabora.
18. 5. - Sporazum o monetarnoj uniji Istočne i Zapadne Nemačke od 1. 7. - prvi korak ka ujedinjenju.

Franjo Tuđman, prvi predsjednik RH (1990-99)

20. 5. - Predsednički izbori u Rumuniji, Jon Ilijesku ubedljivo pobedio.
22. 5. - Ujedinjenje Severnog i Južnog Jemena.
22. 5. - Izdat Windows 3.0, prva verzija u široj upotrebi.
26. 5. - U Sarajevu osnovana Stranka demokratske akcije.
27. 5. - Prvi demokratski izbori u Burmi od 1960, pobeđuje Nacionalna liga za demokratiju Aung San Suu Kyi ali vojna hunta poništava rezultate (sledeći izbori 2010).
28. 5. - Borisav Jović ispred Predsedništva SFRJ predstavio plan od 13 tačaka, "hitne mere za zaštitu teritorijalnog i političkog integriteta zemlje".
29. 5. - Boris Jeljcin dolazi na čelo Vrhovnog sovjeta Ruske SFSR.
30. 5. - U Hrvatskoj vlast službeno preuzima Hrvatska demokratska zajednica. Franjo Tuđman izabran za predsjednika Predsjedništva SR Hrvatske, Stjepan Mesić je premijer. Od 1991. do 2001. se taj dan službeno obilježavao kao praznik - Dan državnosti.
30. 5. - Jak zemljotres u Rumuniji, osetio se i susednim zemljama.
30. 5. - U Vašingtonu počinje samit Buš-Gorbačov.
31. 5. - Upadom nacionalista prekinuta predstava "Sveti Sava" u JDP.

Jun/Lipanj[uredi - уреди | uredi izvor]

1. 6. - Blokirani prelazi na grčko-jugoslovenskoj granici - protest Makedonaca na tretman od strane grčkih vlasti (još veća blokada 16. 6.).
1. 6. - Izdata novčanica od 50 dinara (dječak).
1. 6. - SAD i SSSR potpisuju ugovor o prestanku proizvodnje hemijskog oružja i uništenju zaliha.
3. 6. - Prijateljska utakmica Jugoslavija-Nizozemska u Zagrebu - izviždana himna "Hej Slaveni".
4. 6. - Neredi u gradu Oš, u Kirgiskoj SSR, između Kirgiza i Uzbeka.
7. 6. - Mitropolit lenjingradski izabran za patrijarha moskovskog Aleksija II.
8 - 9. 6. - Prvi slobodni izbori u Čehoslovačkoj od 1946, relativnu većinu osvaja Građanski forum.
8. 6. - 8. 7. - Svetsko prvenstvo u fudbalu 1990. se održava u Italiji; Zapadna Nemačka osvaja treću titulu.
9. 6. - Monika Seleš osvojila Roland Garros (French Open) pobedom nad Steffi Graf - prva Monikina Grand Slam titula. Goran Ivanišević na istom turniru iznenadio eliminisavši Borisa Bekera.
10. 6. i 17. 6. - Višestranački izbori u Bugarskoj, relativna većina za Bugarsku socijalističku partiju, bivše komuniste.
12. 6. - Deklaracija o državnom suverenitetu Ruske Federacije (kasnije Dan Rusije).
12. 6. - Lokalni izbori u Alžiru, prvi demokratski od 1962: većinu opština i provincija osvaja Front islamskog spasa.
13. 6. - Zbog neuspelog početka razgovora vlasti i opozicije u Srbiji, u Beogradu na Trgu Republike održan prvi protestni miting opozicije - traže se višestranački izbori. Intervencija policije u Takovskoj ulici, ispred zgrade Televizije, lakše povređeni Dragoljub Mićunović i Borislav Pekić (protestni miting zbog ovoga 27. 6.).
14. 6. - Rudari u Bukureštu rasturili šatorsko naselje protestujućih studenata i demolirali redakcije nekih listova i središta opozicionih stranaka.
jun - Vojislav Šešelj se razišao sa SPO, osniva Srpski četnički pokret.
? jun - Predrag J. Marković pobednik "Kviskoteke"^[2].
22. 6. - Prvi višestranački izbori ikad u Mongoliji, pobeđuje vladajuća Mongolska narodna revolucionarna partija.
24. 6. - Zaređene prve anglikanske sveštenice u UK.
25. 6. - Slovenija najavljuje novi ustav kao "suverene države" a ne "federalne jedinice", izjavljuje predsednik Kučan.
26. 6. - Slobodan Milošević u intervjuu "Politici": otvoreno pitanje granica ako Jugoslavija postane konfederacija.
26. 6. - Vlasti Srbije zatvorile Skupštinu Kosova.
27. 6. - Osnivanje zajednice općina Sjeverne Dalmacije i Like (Knin, Obrovac, Benkovac, Donji Lapac, Gračac, Titova Korenica).
28. 6. - Televizija Politika počinje s emitovanjem u Beogradu.
29. 6. - Po odluci Sabora, Radiotelevizija Zagreb postaje Hrvatska radiotelevizija.
29. 6. - Otkrivena jama Jazovka u Žumberku, sa ostacima žrtava iz 1945.
30. 6. - Jugoslavija izgubila 3:2 na penale od Argentine, kasnijih vicešampiona, u četvrtfinalu Svetskog prvenstva u fudbalu.
30. 6. - 7. 7. - 37. Pulski filmski festival, posljednji jugoslavenski: Velika zlatna arena za film "Gluvi barut"^[3].

Jul/Srpanj[uredi - уреди | uredi izvor]

1. 7. - Ujedinjenje Njemačke: stupa na snagu monetarna unija i integracija gospodarstava dvije Njemačke.
1 - 2. 7. - Referendum u Srbiji: prvo doneti novi ustav pa onda održati višestranačke izbore.
2. 7. - Skupština Slovenije usvojila Deklaraciju o punoj suverenosti Republike Slovenije (prvenstvo republičkog ustava i zakona nad saveznim).
2. 7. - Albanski delegati Skupštine SAP Kosova ispred zgrade skupštine doneli Ustavnu deklaraciju kojom su Kosovo proglasili republikom u sastavu Jugoslavije.
2. 7. - Stampedo u pešačkom tunelu kod Mecce, 1426 poginulih.
4. 7. - Jovan Rašković na mitingu u Drvaru (prva upotreba pozdrava sa tri prsta ? ).
5. 7. - Skupština SR Srbije raspušta Skupštinu i Izvršno veće SAP Kosova, smenjeni urednici i direktori novina i RTV stanica na albanskom (faktički kraj autonomije). Albanci stupaju u masovni štrajk 9. 7., a Predsedništvo SFRJ na sednici od 11. 7. podržava mere Srbije na Kosovu.
6. 7. - Telohranitelji somalskog predsednika Siada Barrea ubili 65 demonstranata tokom fudbalskog meča.
6. 7. - Bugarski predsednik Petar Mladenov podneo ostavku.
8. 7. - Zapadna Njemačka pobjedom od 1-0 nad Argentinom osvojila Svjetsko nogometno prvenstvo.
8. 7. - Misa i ceremonija pomirenja u Kočevskom Rogu, u Sloveniji.
12. 7. - U Sarajevu osnovana SDS BiH, predsednik stranke Radovan Karadžić.
14. 7. - Osnovana Liga socijaldemokrata Vojvodine.
15. 7. - Osnovan DSHV, prva stranka Hrvata u Vojvodini nakon uvođenja višestranačja u Vojvodini za vrijeme SFRJ.
15. 7. - Vuk Drašković u "Srpskoj reči": u slučaju konfederacije, Srbiji treba da pripadne ono što je unela u Kraljevinu Jugoslaviju, plus teritorije gde su Srbi bili u većini 6. 4. 1941; bez autonomije za Kosovo.
14 - 16. 7. - Sastanak Gorbačov - Kohl u Moskvi i Stavropolju - Gorbačov pristaje da ujedinjena Nemačka bude u NATO.
17. 7. - Slobodan Milošević osniva Socijalističku partiju Srbije (ujedinjeni Savez komunista Srbije i Socijalistički savez radnog naroda Srbije).
25. 7. - Hrvatski Sabor usvaja Amandmane na Ustav Republike Hrvatske. Menjaju se državni simboli (»šahovnica«).
25. 7. - U Srbu održan sabor Srba na kojem je usvojena Deklaracija o suverenosti i autonomiji srpskog naroda i osnovano Srpsko nacionalno vijeće kao organ Srba u Hrvatskoj.
27. 7. - Muslimanska grupa pokušava državni udar na Trinidad i Tobagu.
27. 7. - Belorusija proglašava suverenost.
28. 7. - Alberto Fujimori postaje predsednik Perua (1990-2000).
29. 7. - Predsednik SIV-a Ante Marković na mitingu na Kozari objavljuje osnivanje sopstvene stranke, Saveza reformskih snaga Jugoslavije.

Avgust/August/Kolovoz[uredi - уреди | uredi izvor]

1. 8. - U Veneciji prvi sastanak Pentagonalne inicijative (Jugoslavija, Italija, Mađarska, Austrija i Čehoslovačka) - za političku i ekonomsku saradnju u cilju stabilnosti na kontinentu.
1. 8. - Želju Želev postaje prvi nekomunistički predsednik Bugarske (1990-97).
2. 8. - Prvi zalivski rat: Irak invadirao Kuvajt.
3. 8. - Hrvatsko ministarstvo pravde zabranilo održavanje referenduma o srpskoj autonomiji.
6. 8. - Premijerka Pakistana Benazir Bhutto smenjena pod optužbom korupcije.
6. 8. - Savet bezbednosti UN naređuje embargo na naftu protiv Iraka.
7. 8. - Afrički nacionalni kongres Nelsona Mandele odustao je, posle 29 godina, od oružane borbe protiv vlasti bele manjine u Južnoj Africi, a zauzvrat je vlada te zemlje prihvatila razgovore o okončanju sistema aparthejda.
7. 8. - Predsednik George H. W. Bush šalje vojsku u Saudijsku Arabiju protiv Iraka.
13. 8. - Borisav Jović, predsednik Predsedništva SFRJ, primio delegaciju iz Knina koja ga je informisala o »ugroženosti Srba u Hrvatskoj«.
17. 8. - Balvan revolucija otpočinje pobunom srpskog stanovništva u Kninu i okolini protiv nove hrvatske vlasti, inicirana pokušajem hrvatske policije da uzme oružje iz stanica u Benkovcu i Obrovcu (na čelu kninskih milicajaca Milan Martić).
18. 8. - U Sarajevu osnovana HDZ BiH, v.d. predsjednika je Stjepan Kljuić.
19. 8. - 2. 9. - Referendum Srba u Hrvatskoj o autonomiji - široko definisano biračko pravo, 99,7% "za".
19. 8. - Pobedom nad SSSR na prvenstvu u Argentini, Jugoslavija po treći put postala prvak sveta u košarci; Toni Kukoč i Vlade Divac u timu prvenstva, Toni je i MVP, Dražen Petrović je deveti strelac prvenstva.
23. 8. - Raspad SSSR: Jermenija proglašava nezavisnost od SSSR (priznata u septembru 1991).
24. 8. - Na vanrednom zasedanju hrvatskog Sabora zbog nemira u Kninskoj krajini, usvojena Rezolucija o zaštiti ustavnog poretka i o nacionalnim pravima u Hrvatskoj. Za člana Predsedništva SFRJ iz Hrvatske izabran Stjepan Mesić (umesto Stipe Šuvara, zauzima položaj 19. 10.).
26. 8. - Najveća katastrofa u jugoslovenskom rudarstvu: u jami "Dobrnja-jug" rudnika Kreka od eksplozije poginulo 180 rudara.
26. 8. - Demonstratni u Sofiji zapalili sedište Bugarske socijalističke partije.
26. 8. - 2. 9. - Evropsko prvenstvo u atletici 1990. u Splitu. Medalje: Dragutin Topić zlato (skok u vis), Borut Bilač bronza (skok u dalj), Snežana Pajkić zlato (1500 metara), Biljana Petrović srebro (skok u vis).
29. 8. - Delegacija američkih republikanskih senatora, na čelu sa Bobom Dolom stiže u Prištinu - osuda "srpske represije na Kosovu" (istog dana razbijene albanske demonstracije u gradu).
30. 8. - Azerbejdžan proglasio nezavisnost od SSSR (priznata 1991).

Septembar/Rujan[uredi - уреди | uredi izvor]

1. 9. - Izdata novčanica od 10 dinara (djevojčica).
2. 9. - Pridnjestrovlje proglašava nezavisnost od Moldove (ne priznaje ga nijedna članica UN).
3. 9. - Počeo generalni štrajk Albanaca na Kosovu.
7. 9. - Na tajnom sastanku u Kačaniku delegati raspuštene Skupštine Kosova doneli Ustav Republike Kosovo (tzv. Kačanički ustav, proglašen 13. 9.) - Srbija to smatra nelegalnim, najavljuje krivično gonjenje.
9. 9. - Miting SPO kod Novog Pazara, izjava Vuka Draškovića o ostajanju "i bez ruke i bez [tuđeg] barjaka", sukob milicije i muslimanskih demonstranata.
9. 9. - Prvi liberijski građanski rat: vođa pobunjenika Prince Johnson uhvatio predsednika Doe-a i ubio ga nakon mučenja, što je snimljeno.

Bazilika Majke Božje Kraljice mira u Yamoussoukru

10. 9. - Papa posvetio Baziliku Majke Božje Kraljice mira u Yamoussoukru, najveću crkvu na svijetu.
11. 9. (ili pre 7. 9.?) - Sukob između Srba i Muslimana u Foči. Srbi demonstrirali u gradu nakon što je iz lokalne autobuske kompanije, čiji je direktor Musliman, otpušteno stotinak Srba - vlada BiH raspustila gradsku vladu i zabranila okupljanja.
12. 9. - Potpisan Ugovor o konačnom rešenju u odnosu na Nemačku ("Ugovor Dva plus Četiri").
13. 9. - Oružani okršaj u Podujevu tokom potrage za nelegalnim oružjem, poginula dva Albanca.
15. 9. - Masovni skup u Velikoj Kladuši, Fikret Abdić ulazi u SDA.
16. 9. - Hrvatski specijalci blokirali pristupe Jasenovcu.
19. 9. - FK Crvena Zvezda igrala 1:1 sa FK Grashoperom u Beogradu (početak trijumfalnog Kupa šampiona 1990-91.).
22. 9. - U Sremskim Karlovcima centralno obeležavanje 300-godišnjice velike Seobe Srba pod Arsenijem Čarnojevićem.
26. 9. - Upadom navijača na teren prekinuta utakmica Hajduk-Partizan, zapaljena jugoslovenska zastava.
27 - 30. 9. - Masovna okupljanja Srba na Baniji. Intervencija snaga MUP Hrvatske i hapšenje 360 ljudi u Petrinji (specijalci konfiskuju oružje i municiju iz milicijskih stanica i skladišta TO u opštinama naseljenim Srbima). Srbi traže zaštitu u vojnoj kasarni.
28. 9. - Srbija dobila novi Ustav. Pokrajine gube atribute državnosti i postaju oblik teritorijalne autonomije; neka ovlašćenja federacije navedena kao republička.
28. 9. - Amandmani na slovenački ustav ističu jurisdikciju tamošnje skupštine nad slovenačkom Teritorijalnom odbranom.
28. 9. - Srbi odneli oružje iz policijske stanice u Glini.
29. 9. - Miting SPO u Kosovom Polju, koji pristalice SPS žele rasturiti (kamenice na Vuka).
29. 9. - Sukob hrvatske policije i Srba u nekim gradovima Hrvatske (Krajine), po jedan upucani s obe strane.
30. 9. - Uveče, blokade na putevima i prugama oko Knina, prekinut saobraćaj prema Splitu i Zadru ("anonimna grupa" traži puštanje pritvorenih Srba).
septembar - Osn. Muslimanska bošnjačka organizacija (Adil Zulfikarpašić), odvojena od SDA.
septembar - Hrvatska vlada naredila razoružanje rezervne milicije u opštinama naseljenim Srbima.
septembar - Inflacija u SFRJ skočila na 7% (sa manje od 1% u prethodna dva meseca) zbog većih plata i cena energije.

Oktobar/Listopad[uredi - уреди | uredi izvor]

Ujedinjenje Njemačke

1. 10. - Srpsko nacionalno vijeće na osnovu plebiscita proglasilo autonomiju Srba u Hrvatskoj.
1. 10. - Vlada Srbije traži od saveznih vlasti da "zaštiti Srbe od represije" u Hrvatskoj; mitinzi u Srbiji i Crnoj Gori - ispred Skupštine govore Vuk Drašković (ako Milošević "neće da se stara o Srbima", "opozicija će odgovoriti na objavu rata od strane ustaških vlasti Srbima u Hrvatskoj") i Vojislav Šešelj.
1. 10. - SPO saopštava da prekida predizborne aktivnosti, zbog neravnopravnog položaja opozicije (Demokratska stranka nije sklona bojkotu izbora).
1. 10. - Počinje Ruandanski građanski rat između R. patriotskog fronta i predsednika Habyarimane.
2. 10. - Vanredno zasedanje saveznog predsedništva - bez dogovora za rešenje konflikta u Hrvatskoj, odbačeni slovenački amandmani o komandi nad Teritorijalnom odbranom (TO).

Evropska zajednica 1990-95.

3. 10. - Ujedinjenje zapadne i istočne Njemačke.
4. 10. - Vojna policija JNA ušla u, već ispražnjeni, štab slovenačke TO.
4. 10. - Počinje povlačenje hrvatskih specijalnih policijskih snaga iz srpskih krajeva - napetost popušta, ali železnički saobraćaj prema moru i dalje prekinut.
6. 10. - Objavljen projekat konfederalnog modela jugoslovenske zajednice, koji su predsedništva Republike Hrvatske i Republike Slovenije 3. oktobra dostavila Predsedništvu SFRJ (savez nezavisnih republika).
8. 10. - Prva intifada: neredi kod Kupole na stijeni, ubijeno 17 Palestinaca.
10. 10. - SSSR i Nemačka potpisali ugovor o povlačenju sovjetskih vojnika iz Nemačke (380.000 vojnika i 220.000 članova porodice).

Spomenik banu Josipu Jelačiću

11. 10. - Željko Ražnatović Arkan navodno osnovao Srpsku dobrovoljačku gardu u manastiru Pokajnica.
13. 10. - Sirijske snage zbacile libanskog premijera Michela Aouna.
16. 10. - Na Trg bana Jelačića u Zagrebu, raniji Trg Republike, vraćen spomenik banu, uklonjen 1947.
18. 10. - Izveštaj National Intelligence Council-a, pod pokroviteljstvom CIA: "Jugoslavija će prestati da funkcioniše kao federalna država u roku od godinu dana", "raspad će pratiti ozbiljni lokalni sukobi" (tekst).
23. 10. - Skupština Srbije donosi Uredbu o uvođenju poreza i taksi na robu iz Slovenije i Hrvatske.
24. 10. - Sastanak ino-ministara balkanskih zemalja u Tirani.
27. 10. - Štampan prvi broj nedeljnika "Vreme".
27. 10. - Askar Akajev postao predsednik Kirgistana (do 2005).
oktobar - Jedna mađarska firma isporučuje kalašnjikove u Hrvatsku (mađarski premijer potvrđuje u februaru '91).
krajem oktobra - Amandman američkog Kongresa: bez zajmova ili kredita iz SAD za Jugoslaviju, osim ako se ne radi o republici koja je sprovela slobodne izbore i koja nije uključena u sistematsko kršenje ljudskih prava (u vezi sa kosovskom situacijom).

Novembar/Studeni[uredi - уреди | uredi izvor]

4. 11. - Granice SFRJ zatvorene za sovjetske građane (iznosili dolare iz zemlje).
8. 11. - Zakonom se u Hrvatskoj TO stavlja pod republičku kontrolu.
9. 11. - Novi ustav Kraljevine Nepal ustanovio višestranačje što je vrhunac narodnog pokreta.
11. 11. i 25. 11. - Višestranački izbori u Makedoniji - pobeda VMRO-DPMNE (38 poslaničkih mesta), Savez komunista Makedonije-Partija demokratskog prosperiteta (31) - bez apsolutne većine.
13 - 14. 11. - Masakr u Aramaoni na Novom Zelandu, prilikom koga žitelj primorskog mesta Aramoana ubija 13 suseda i policajca u najgorem masovnom krvoproliću u istoriji zemlje.
14. 11. - Vladajuća koalicija DEMOS u Sloveniji predlaže referendum o otcepljenju, jer se slovenačko-hrvatski predlog o konfederaciji sporo razmatra.
14. 11. - Nemačka i Poljska potpisale ugovor kojim je potvrđena granica na Odri i Nisi.
15. 11. - Vojislav Šešelj, predsednički kandidat, pušten iz zatvora (od 2. 10. u dva navrata služio kazne zbog prekršaja javnog reda i mira).

Lokalni izbori u BiH 1990.

18. 11. i 2. 12. - U BiH održani višestranački izbori:
- za Predsjedništvo SR BiH (18. 11.) - Fikret Abdić dobio najviše glasova među Muslimanima, međutim Alija Izetbegović prema ranijem dogovoru postao predsjednik predsjedništva.
- za Skupštinu SR BiH na kojima pobjeđuju nacionalne stranke (SDA, SDS BiH, HDZ BiH) - sklopiće koaliciju.
- održani i lokalni izbori.
19. 11. - U Beogradu osnivački skup stranke Savez komunista - Pokret za Jugoslaviju ("generalska stranka").
19. 11. - Započeo s radom NTV Studio B.
19. 11. - U Parizu potpisan Ugovor o konvencionalnim oružanim snagama u Evropi (NATO i Varšavski pakt).
19. 11. - Pop sastavu Milli Vanilli oduzet je Grammy jer uopće nisu koristili vlastite vokale na albumu “Girl You Know It’s True”.
21. 11. - Usvojena Pariska povelja za novu Evropu.
22. 11. - Margaret Tačer se povlači sa mesta premijera Ujedinjenog Kraljevstva (nasleđuje John Major od 28. 11.).
23. 11. - Opozicija u Srbiji objavila da bojkotuje izbore ako se ne prihvate amandmani na izborni zakon (većinom prihvaćeni 27. 11.).
25. 11. i 9. 12. - Predsednički izbori u Poljskoj, pobeđuje Lech Wałęsa.
26. 11. - Izdata novčanica od 1000 dinara (Nikola Tesla).
27. 11. - Zemljotres na Dinari, 10 povređenih.
28. 11. - Premijer Singapura Lee Kuan Yew dao ostavku (na položaju od 1959).
29. 11. - U Dvoru na Uni uhapšen Željko Ražnatović-Arkan sa oružjem i četničkim obeležjima.
29. 11. - Vijeće Sigurnosti UN usvojilo rezoluciju 678 o upotrebi svih mjera radi izbacivanja Iraka iz Kuvajta ukoliko se iračke trupe ne povuku do 15. 1. 1991.
29. 11. - Bugarski socijalistički premijer Andrej Lukanov protestima prinuđen na ostavku.

Decembar/Prosinac[uredi - уреди | uredi izvor]

Patrijarh Pavle

1. 12. - Izabran Patrijarh Pavle, 44. poglavar srpske crkve (do 2009); German nije bio u stanju obavljati funkciju usled povrede iz 1989.
1. 12. - Probijen servisni tunel u Eurotunelu ispod La Mancha.
2. 12. - Savezni izbori u Nemačkoj, prvi slobodni i svenemački od 1932, pobeda koalicije CDU/CSU i kancelara Kohla.
2. 12. - Pučem na vlast u Čadu došao Idriss Déby (2012. je još na vlasti).
3. 12. - Objavljen intervju Miroslava Lazanskog sa saveznim sekretarom za narodnu odbranu Veljkom Kadijevićem, u kojem se on zalaže za jedinstvenu i socijalističku Jugoslaviju. Ovaj intervju je u slovenačkoj i hrvatskoj javnosti protumačen kao pretnja njihovim republikama.
9. 12. i 23. 12. - U Srbiji održani prvi višestranački izbori s općim pravom glasa:
- Slobodan Milošević izabran u prvom krugu za predsednika Republike
- Skupštinski izbori za 250 poslanika, po većinskom sistemu: SPS 46,1% glasova i 194 mesta, SPO 15,8% glasova i 19 mesta, DS 7,5% i 7 poslanika; opozicija je u drugom krugu nastupala ujedinjeno. Kosovski Albanci bojkotovali izbore.
9. 12. - Izbori u Crnoj Gori: SK Crne Gore osvojio 83 od 125 poslaničkih mesta, Savez reformskih snaga 17 itd.
13. 12. - Antikomunistički neredi u Skadru, Kavaji i još nekim albanskim mestima.
14. 12. - U Zagrebu izašao prvi broj tjednika Globus.

Alija Izetbegović

20. 12. - Prema dogovoru nacionalnih stranaka u BiH: predsednik Alija Izetbegović (SDA, 1990-98. i 2000.), premijer Jure Pelivan (HDZ, do 1992.), predsednik Skupštine Momčilo Krajišnik (SDS, do 1992.).
20. 12. - Šef sovjetske diplomatije Eduard Ševarnadze, ključna ličnost sovjetskih reformi koje su dovele do okončanja "hladnog rata", podneo ostavku upozorivši Parlament na opasnost uspostavljanja diktatorskog poretka u zemlji.
21. 12. - Štampa objavljuje da je čehoslovačkim avionom dopremljena velika količina oružja za potrebe Hrvatske.
21. 12. - Jak zemljotres u severnoj Grčkoj, šteta i u Đevđeliji.
22. 12. - Hrvatski sabor donosi Ustav Republike Hrvatske temeljem koga predsjednikom s novim, proširenim, ovlastima postaje Franjo Tuđman. Po Ustavu, Hrvatska je država Hrvata i drugih narodnosti koji u njoj žive. Ističe se pravo na otcepljenje.
22. 12. - Proglašena SAO Krajina i donet Statut.
23. 12. - Referendum o nezavisnosti u Sloveniji, 86% je za.
25. 12. - Tim Berners-Lee i Robert Cailliau ostvarili prvu vezu između HTTP klijenta i servera preko interneta.
26. 12. - Skupština Slovenije proglasila samostalnost te republike i ovlastila vladu da, ukoliko se u roku od šest meseci ne postigne sporazum o preuređenju Jugoslavije, proglasi nezavisnost Slovenije.
28. 12. - Srbija uzima dinarsku protivvrednost od 1,4 milijarde dolara iz primarne emisije, bez znanja Narodne banke Jugoslavije ("monetarni udar").
decembar - Dinar više nije konvertibilan, banke više ne isplaćuju deviznu štednju, inflacija 120%^[4]

Datum nepoznat[uredi - уреди | uredi izvor]

Početak rada HE Pirot (80 MW).
Šešeljevi četnici ometaju promociju Reformista u beogradskom Domu omladine, književnik Mirko Kovač pogođen fotoaparatom u glavu.
Zastupnik Sabora Ivan Bobetko gađao kolegu Tanjgu iz SDS aktovkom, nakon što je ovaj rekao da je hrvatska vlast ustašoidna.
Jugoslaviju tokom godine posetilo 9 miliona stranaca, od čega 40% Nemaca, zarađeno 2,7 milijardi dolara, preko 80% u Hrvatskoj^[5] (2,7 dolara iz 1990. jednako 4,83 dolara iz 2015. prema CPI Inflation Calculator).

1990. u temama[uredi - уреди | uredi izvor]

Televizija. TV Serije: "Bolji život 2" (1990-91), "Jastuk groba mog", "Metla bez drške 2", "Agencija Kikom" (TV Beograd); "Neuništivi" (TV Zagreb); "Memoari porodice Milić", "Praški student" (TV Sarajevo)
Neki domaći filmovi: "Gluvi barut", "Stela", "Poslednji valcer u Sarajevu" (prikazan 2007), "Seks — partijski neprijatelj br. 1" (→ Kategorija:Filmovi 1990.).

Neki domaći muzički/glazbeni albumi^[6]:
- Pop/rock: Riblja čorba: "Koza nostra"; Parni valjak: "Lovci snova"; Prljavo kazalište: "Devedeseta"; Branimir Štulić: "Balegari ne vjeruju sreći"; Merlin: "Peta strana svijeta"; Galija: "Još uvek sanjam (Najveći hitovi)"; Oktobar 1864: "Crni ples"; Dino Dvornik: "Jače manijače (EP)" i "Kreativni nered"; KUD Idijoti: "Bolivia R'N'R" i "Mi smo ovdje samo zbog para"; Majke: "Razum i bezumlje"; Roze poze: "Daj gol"; Psihomodo pop: "Sexy magazin"; Viktorija: "Ja verujem"; U škripcu: "Izgleda da mi smo sami"; Piloti: "Neka te bog čuva za mene"; Kerber: "Peta strana sveta"; Dejan Cukić i Spori ritam bend: "1991";
- Zabavni: Zdravko Čolić: "Da ti kažem šta mi je"; Hari Mata Hari: "Strah me da te volim"; Vlada i Gile: "Rokenrol bukvar"; Tajči: "Hajde da ludujemo";
- Folk: Lepa Brena: "Boli me uvo za sve"; Dragana Marković: "Pomisli želju"; Svetlana Veličković - Ceca: "Pustite me da ga vidim"; Miroslav Ilić: "Šta će nama tugovanje"; Šemsa i Južni vetar: "Izdali me prijatelji"; Toma Zdravković: "Kafana je moja istina"; Zoran Kalezić: "Moj dobri anđele"; Vasilija Radojčić: "Na uskrs sam se rodila"; Zlatni dukati: "Horvatska domovina"; Dragan Kojić Keba: "Plavo oko plakalo je"; Mitar Mirić: "Najjači smo, najjači";
- Debitantski albumi: Roze poze, Daleka obala, Mladen Kvesić, KUD Idijoti, Majke, Severina, Fantomi, Dražen Zečić, Regina, Obojeni program, Osvajači, Saška Karan... (→ Kategorija:Albumi 1990.)

Rođenja[uredi - уреди | uredi izvor]

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1990.

Januar/Siječanj – Jun/Lipanj[uredi - уреди | uredi izvor]

12. 1. - Nihad Đedović, bosanskohercegovački košarkaš
18. 1. - Sofija Novoselić, hrvatska skijašica

4. 2. - Nairo Quintana, kolumbijski biciklista
24. 2. - Bogdan Riznić, srpski košarkaš

8. 3. - Petra Kvitová, teniserka
27. 3. - Kimbra, novozelandska pevačica

2. 4. - Stipe Čulina, hrvatski nogometaš
2. 4. - Miralem Pjanić, fudbaler
9. 4. - Kristen Stewart, američka glumica
15. 4. - Emma Watson, glumica
19. 4. - Marko Tomićević, kajakaš
22. 4. - Luka Ritz, žrtva zločina († 2008)
24. 4. - Jan Veselý, češki košarkaš

2. 5. - Ivana Maksimović, strelac
5. 5. - Ana Šimić, atletičarka
10. 5. - Ivana Španović, atletičarka
12. 5. - Jelena Jovanović, model, pevačica, glumica
16. 5. - Darko Šarović, atletičar

7. 6. - Iggy Azalea, pevačica, model
19. 6. - Dušan Svilar, pevač, zvezda Granda
21. 6. - Sandra Perković, atletičarka
30. 6. - Jaka Blažič, košarkaš
30. 6. - Dušan Lajović, teniser

Jul/Srpanj – Decembar/Prosinac[uredi - уреди | uredi izvor]

6. 7. - Rafaela Franić, manekenka
11. 7. - Caroline Wozniacki, teniserka
29. 7. - Ivan Lenđer, plivač

8. 8. - Brankica Sebastijanović, glumica
10. 8. - Tatjana Jelača, srpska atletičarka
12. 8. - Mario Balotelli, fudbaler
15. 8. - Jennifer Lawrence, glumica
23. 8. - Čaba Silađi, plivač
28. 8. - Ivan Vilibor Sinčić, hrvatski aktivist i političar

15. 9. - Darko Lazović, fudbaler
27. 9. - Mirka Vasiljević, glumica

22. 10. - Tina Blade, hrvatska pornografska glumica

26. 11. - Rita Ora, pevačica

27. 12. - Miloš Raonić, kanadski teniser

Smrti[uredi - уреди | uredi izvor]

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1990.

Januar/Siječanj[uredi - уреди | uredi izvor]

4. 1. - Harold Eugene Edgerton, pronalazač stroboskopskog svetla (* 1903)
5. 1. - Arthur Kennedy, glumac (* 1914)
10. 1. - Lyle R. Wheeler, filmski art direktor (* 1905)
20. 1. - Barbara Stanwyck, glumica (* 1907)
22. 1. - Roman Vishniac, fotograf (* 1897)
25. 1. - Ava Gardner, glumica (* 1922)
25. 1. - Franjo Nefat, nekadašnji predsjednik NOO Pule (* 1908)
25. 1. - John Rogers Cox, slikar (* 1915)
26. 1. - Lewis Mumford, istoričar, filozof (* 1895)
28. 1. - Tode Čolak, književnik i profesor (* 1931)
30. 1. - Slobodan Marković, Libero Markoni, srpski pesnik (* 1928)