1989

1989. urtea

Urteak:	1986  • 1987  • 1988 • 1989 • 1990 • 1991 • 1992
Hamarkadak:	1960(e)koa • 1970(e)koa • 1980(e)koa • 1990(e)koa • 2000(e)koa
Mendeak:	XIX.a • XX.a • XXI.a

1989 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1989 MCMLXXXIX
Ab urbe condita	2742
Armeniar egutegia	1438 ԹՎ ՌՆԼԸ
Bahá'í egutegia	145 – 146
Bengaliar egutegia	1396
Berber egutegia	2939
Egutegi budista	2533
Myanmarko egutegia	1351
Bizantziar egutegia	7497 – 7498
Koptoen egutegia	1705 – 1706
Etiopiar egutegia	1981 – 1982
Hebrear egutegia	5749 – 5750
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	2045 – 2046
- Shaka Samvat	1911 – 1912
- Kali Yuga	5090 – 5091
Holozeniar egutegia	11989
Iraniar egutegia	1367 – 1368
Islamiar egutegia	1409 – 1410
Japoniar egutegia	Shōwa 64Heisei 1 (平成元年)
Korear egutegia	4322
Thailandiar eguzki egutegia	2532
Unix denbora	599616000 – 631151999

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Otsailaren 14a - Ayatollah Jomeini-k Teherango (Iran) irratian Salman Rushdie idazlearen aurkako "fatwa" aldarrikatu zuen, bera hiltzeko deialdia alegia, "The Satanic Verses" liburua Islam-aren aurkakoa zelakoan.
• Otsailaren 15a - Amaitu zen SESBeko armadaren erretiratzea Afganistandik.
• Martxoaren 13a - Eguzki ekaitz batek Quebec astindu zuen.
• Martxoaren 24a - Exxon Valdez petrolio-ontziak petrolio isuria izan zuen.
• Ekainaren 4a - Txinako armadak Tiananmen plazako protestak zapaldu zituen Beijingen.
• Urriaren 10a - Euskal Herrian zegoen lehorte handia dela eta, Bilboaldean ur-murrizketak hasi ziren.
• Urriaren 11 - Ur-murrizketak Araba gehienera zabaldu ziren. Ura lau orduz mozten zen.
• Urriaren 29a - 1989ko Espainiako hauteskunde orokorrak.
• Azaroaren 9a - Berlineko Horma lurrera bota zuten, aro politiko berri bati hasiera emanez.
• Azaroaren 16a - San Salvadoren 6 jesuita hil zituzten (Ignacio Ellacuria, Ignacio Martin-Baro, Segundo Montes, Joaquin Lopez y Lopez, Juan Ramon Moreno eta Amado Lopez). Askapenaren teologia defendatzen zuten eta hilketak zio politikoak zituela ematen du.
• Azaroaren 20a - Herri Batasuneko legebiltzarkidea zen Josu Muguruza erail zuten Madrilen.
• Abenduaren 20a - AEBek Panama indarrez okupatu zuten.

Arte eta kultura

• Abenduaren 6a - Euskaldunon Egunkariaren lehen zenbakia argitaratu zuten, XX. mendeko euskarazko egunkaririk arrakastatsuena.
• Abenduaren 17a - 1989ko Bertsolari Txapelketa Nagusiaren finala Jon Lopategik irabazi zuen.

Zientzia eta teknologia

• Abuztuaren 25a - "Voyager 2" espazio zunda Neptunora iritsi zen, hamabi urtez espazioan ibili ondoren.

Kirolak

• Uztailaren 23a - Greg Lemondek Frantziako Tourra irabazi zuen bigarren aldiz.

Jaiotzak

• Otsailaren 4a - Ion Izagirre, euskal txirrindularia.
• Ekainaren 15a - Víctor Cabedo, espainiar txirrindularia (h. 2012).
• Uztailaren 23a - Daniel Radcliffe, ingeles aktorea.
• Abuztuaren 3a - Jules Bianchi, 1 Formulako frantziar pilotua (h. 2015).
• Abuztuaren 21a - Hayden Panettiere, estatubatuar aktorea.
• Abenduaren 22a - Mikel Huerga, nafar xakelaria.
• Abenduaren 28a - Hodei Egiluz, Anberesen desagerturiko eta bilaketa luze baten ondoren hilik agertutako galdakoztar gaztea (h. 2013).

Heriotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 6a - Edmund Leach, britainiar antropologoa (j. 1910).
• Urtarrilaren 7a - Hirohito, Japoniako 124. enperadorea (j. 1901).
• Urtarrilaren 11 - Eugène Goienetxe, lapurtar historialaria (j. 1915).
• Urtarrilaren 17a - Georges Schehadé, frantsesezko poeta eta antzerkigile libanoarra (j. 1905).
• Urtarrilaren 20a - Józef Cyrankiewicz, Poloniako lehen ministroa (j. 1911).
• Urtarrilaren 21a - Tomás Asiain, nafar musikagile eta militarra (j. 1923).
• Urtarrilaren 21a - Roberto Rodet, bizkaitar pintorea (j. 1915).
• Urtarrilaren 21a - Billy Tipton, estatubatuar jazz-musikari eta orkestra zuzendaria (j. 1914).
• Urtarrilaren 23a - Félix Alfaro Fournier, arabar enpresaburu eta politikaria (j. 1895).
• Urtarrilaren 23a - Salvador Dalí, kataluniar margolaria, eskultorea, diseinatzailea, idazlea eta zinemagilea (j. 1904).

Otsaila

• Otsailaren 3a - John Cassavetes, estatubatuar zinema zuzendari eta aktorea, zinema independientearen aitzindaria (j. 1929).
• Otsailaren 4a - Jose Berruezo Ramírez, gaztelaniazko nafar idazlea (j. 1912).
• Otsailaren 6a - André Cayatte, frantziar zinemagile, idazle eta kazetaria (j. 1909).
• Otsailaren 6a - Agustín Cotorruelo, bizkaitar katedraduna eta politikaria (j. 1925).
• Otsailaren 6a - Chris Gueffroy, Berlingo Harresia zeharkatzen ari zela hil zen azken pertsona (j. 1968).
• Otsailaren 9a - Osamu Tezuka, japoniar komikigile eta film ekoizlea (j. 1928).
• Otsailaren 20a - Erika Köth, alemaniar sopranoa (j. 1925).
• Otsailaren 21a - Sandor Marai, hungariar idazlea (j. 1900).
• Otsailaren 26a - Roy Eldridge, Little Jazz, estatubatuar tronpeta-jotzailea (j. 1911).
• Otsailaren 27a - Konrad Lorenz, austriar naturalista, etologiaren sortzailetariko bat eta 1973ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1903).

Martxoa

• Martxoaren 4a - Juan Astigarribia, euskal herritar politikari komunista (j. 1901).
• Martxoaren 8a - Elizaveta Bykova, errusiar xake jokalaria (j. 1913).
• Martxoaren 16a - Jesus Maria Leizaola, abokatua eta EAJko politikaria, erbestealdiko Eusko Jaurlaritzako lehendakaria (j. 1896).
• Martxoaren 18a - Harold Jeffreys, ingeles astronomoa (j. 1891).
• Martxoaren 19a - Alan Civil, britainiar tronpa jolea (j. 1929).
• Martxoaren 24a - Karmele Saint-Martin, euskal herritar idazlea (j. 1895).
• Martxoaren 27a - Claudio Santoro, brasildar musikagilea (j. 1919).

Apirila

• Apirilaren 12a - Sugar Ray Robinson, estatubatuar boxeolaria, historiako boxeolari honenetakoa (j. 1921).
• Apirilaren 15a - Bernard-Marie Koltès, frantziar antzerki-idazlea (j. 1948).
• Apirilaren 15a - Charles Vanel, frantziar aktorea (j. 1892).
• Apirilaren 16a - Pedro Manuel Aristegi, gipuzkoar diplomatikaria (j. 1927).
• Apirilaren 16a - Katia Granoff, ukrainar-frantziar idazle eta arte-merkataria (j. 1895).
• Apirilaren 16a - Kaoru Ishikawa, japoniar irakaslea, kausa-efektu diagramaren asmatzailea (j. 1915).
• Apirilaren 19a - Nicomedes García Gómez, segoviar industrialaria (j. 1901).
• Apirilaren 19a - Daphne du Maurier, britainiar idazlea (j. 1907).
• Apirilaren 21a - Uichiro Hatta, japoniar futbolaria (j. 1903).
• Apirilaren 22a - György Kulin, hungariar astronomoa (j. 1905).
• Apirilaren 23a - Hamani Diori, Nigeriako presidentea (j. 1916).
• Apirilaren 28a - Raúl Sendic, uruguaiar politikaria eta gerrillaria (j. 1925).
• Apirilaren 30a - Sergio Leone, italiar gidoilari, ekoizle eta zinema zuzendaria, spaghetti western azpigeneroaren sortzailetzat joa (j. 1929).

Maiatza

• Maiatzaren 1a - Antonio Janigro, italiar biolontxelo-jotzaile eta orkestra-zuzendaria (j. 1918).
• Maiatzaren 20a - John Hicks, ingeles ekonomista, 1972ko Ekonomiako Nobel Saria (j. 1904).

Ekaina

• Ekainaren 3a - Ruhola Khomeini, Irango xiiten buruzagia (j. 1902).
• Ekainaren 4a - Richard Rive, hegoafrikar idazlea, Hego Afrikako kontakizun labur idazle hoberentzat hartua (j. 1931).
• Ekainaren 9a - George Wells Beadle, estatubatuar biologoa, 1958ko Medikuntzako Nobel Saria (j. 1903).
• Ekainaren 13a - Scott Ross, estatubatuar piano eta klabezin jotzailea (j. 1951).
• Ekainaren 20a - Jose Maria Kerexeta, gipuzkoar futbolaria (j. 1919).
• Ekainaren 22a - Henri Sauguet, frantziar musikagilea (j. 1901).
• Ekainaren 27a - Alfred Jules Ayer, britainiar filosofoa (j. 1910).
• Ekainaren 28a - Joris Ivens, herbehereetar film-zuzendaria (j. 1898).

Uztaila

• Uztailaren 2a - Andrei Andreievitx Gromyko, Sobiet Goreneko Presidiumeko presidentea (j. 1909).
• Uztailaren 2a - Franklin J. Schaffner, estatubatuar zinema zuzendaria (j. 1920).
• Uztailaren 5a - Ernesto Halffter, espainiar musikagilea eta orkestra-zuzendaria (j. 1905).
• Uztailaren 6a - Juan Garmendia Kortadi, euskal idazlea eta euskaltzain urgazlea (j. 1898).
• Uztailaren 6a - János Kádár, Hungariako lehen ministroa (j. 1912).
• Uztailaren 10a - Jean-Michel Charlier, belgikar komikigilea (j. 1924).
• Uztailaren 11 - Laurence Olivier, ingeles aktorea, zinema zuzendaria eta ekoizlea, kritikagile askoren ustez XX. mendeko aktorerik hoberena (j. 1907).
• Uztailaren 13a - Antton Ibarguren Jauregi, gipuzkoar abokatu eta politikari abertzalea (j. 1949).
• Uztailaren 14a - Cecilia García Gilarte, gipuzkoar idazlea eta kazetaria (j. 1915).
• Uztailaren 16a - Nicolás Guillén, kubatar poeta (j. 1902).
• Uztailaren 16a - Herbert von Karajan, austriar orkestra-zuzendaria (j. 1908).
• Uztailaren 26a - Sancho de Beurko, gaztelaniazko euskal idazlea (j. 1908).
• Uztailaren 30a - Amadeo Labarta, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1905).

Abuztua

• Abuztuaren 3a - Dominic Behan, irlandar musikagilea, idazlea eta antzerkigilea, Irlandar errepublikar abesti matxino ezagun ugariren konposatzailea (j. 1928).
• Abuztuaren 7 - Enrique Gaviola, argentinar astrofisikaria (j. 1900).
• Abuztuaren 10a - Alberto Sols, espainiar biokimikaria (j. 1917).
• Abuztuaren 12a - William Shockley, ingeles fisikaria, 1956ko Fisikako Nobel Saria (j. 1910).
• Abuztuaren 22a - Huey P. Newton, estatubatuar aktibista politiko eta iraultzailea, autodefentsarako pantera beltzen alderdiaren sortzaileetako bat (j. 1942).
• Abuztuaren 24a - Jacques Godechot, frantziar historialaria, 1789ko Iraultzan aditua (j. 1907).

Iraila

• Irailaren 4a - Georges Simenon, belgikar idazlea (j. 1903).
• Irailaren 15a - Robert Penn Warren, estatubatuar idazlea (j. 1905).
• Irailaren 28a - José Arribas, euskal herritar futbolari eta entrenatzailea (j. 1921).
• Irailaren 28a - Ferdinand Marcos, Filipinetako diktadorea (j. 1917).
• Irailaren 30a - Virgil Thomson, estatubatuar musikagilea (j. 1896).

Urria

• Urriaren 4a - Graham Chapman, ingeles umorista eta idazlea (j. 1941).
• Urriaren 6a - Bette Davis, estatubatuar aktorea (j. 1908).
• Urriaren 14a - René Petit, euskal herritar futbolari eta ingeniaria (j. 1899).
• Urriaren 24a - Jerzy Kukuczka, poloniar alpinista, 14 zortzimilakoak igotzen munduko bigarren mendizalea (j. 1948).
• Urriaren 25a - Mary McCarthy, estatubatuar idazlea (j. 1912).
• Urriaren 26a - Charles John Pedersen, estatubatuar kimikaria, 1987ko Kimikako Nobel Saria (j. 1904).
• Urriaren 28a - Kateb Yacine, aljeriar olerkari, eleberrigile eta antzerkigilea (j. 1929).
• Urriaren 31 - Conrad Beck, suitzar musikagilea (j. 1901).

Azaroa

• Azaroaren 6a - Margarete Buber-Neumann, alemaniar idazlea (j. 1901).
• Azaroaren 12a - Dolores Ibarruri, La Pasionaria, bizkaitar politikari komunista (j. 1895).
• Azaroaren 16a - Ignacio Ellakuria, bizkaitar jesuita, filosofo eta teologoa, askapenaren teologiaren ekintzailerik handienetarikoa (j. 1930).
• Azaroaren 20a - Josu Muguruza, bizkaitar kazetari eta politikaria, eraila (j. 1958).
• Azaroaren 20a - Leonardo Sciascia, italiar idazle, saiakeragile eta politikaria (j. 1921).
• Azaroaren 23a - Sidney Janis, estatubatuar arte-bildumagilea (j. 1896).
• Azaroaren 23a - Armand Salacrou, frantziar antzerkigilea (j. 1899).
• Azaroaren 25a - Birago Diop, frantsesezko senegaldar idazlea (j. 1906).
• Azaroaren 27a - Carlos Arias Navarro, Espainiako gobernuaren presidentea frankismoan (j. 1908).
• Azaroaren 27a - Tomas Garbizu, gipuzkoar organojole, txistulari eta musika-konpositorea (j. 1901).
• Azaroaren 30a - Hassan Fathy, egiptoar arkitektoa (j. 1900).

Abendua

• Abenduaren 1a - Alvin Ailey, estatubatuar dantzaria (j. 1931).
• Abenduaren 1a - Patxi Etxeberria, euskal idazlea, itzultzailea eta jesuita (j. 1900).
• Abenduaren 5a - John Pritchard, britainiar orkestra zuzendaria (j. 1921).
• Abenduaren 10a - Paul Collaer, belgikar musikagilea, piano-jotzailea eta orkestra-zuzendaria (j. 1891).
• Abenduaren 14a - Andrei Sakharov, sobietar fisikaria, 1975eko Bakearen Nobel Saria (j. 1921).
• Abenduaren 16a - Silvana Mangano, italiar aktorea (j. 1930).
• Abenduaren 16a - Lee van Cleef, estatubatuar aktorea (j. 1925).
• Abenduaren 22a - Samuel Beckett, irlandar idazle, kritikari eta olerkaria, 1969ko Literaturako Nobel Saria (j. 1906).
• Abenduaren 25a - Nicolae Ceaușescu, Errumaniako presidente eta diktadorea, telebistaren aurrean eraila (j. 1918).
• Abenduaren 28a - Hermann Oberth, alemaniar fisikari eta ingeniaria, astronautikaren aitzindarietako bat (j. 1894).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Andoni Arotzena, A-Bi, gipuzkoar kazetaria eta euskal idazlea (j. 1907).

Nobel saridunak:

• Fisika: Norman F. Ramsey, Hans G. Dehmelt eta Wolfgang Paul
• Kimika: Sidney Altman eta Thomas R. Cech
• Literatura: Camilo Jose Cela
• Medikuntza: J. Michael Bishop eta Harold E. Varmus
• Ekonomia: Trygve Haavelmo
• Bakea: Tenzin Gyatso (Hamalaugarren Dalai Lama)

---

Agintariak

[[Fitxategi:Libia|10x10px|1989|link=|alt=Muammar al-Gaddafi]]

[[Fitxategi:Egipto|10x10px|1989|link=|alt=Hosni Mubarak]]

[[Fitxategi:Espainia|10x10px|1989|link=|alt=Felipe González]]

Munduko agintariak 1989. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1989