1905

	< 1905 >
	1903 \| 1904 \| 1905 \| 1906 \| 1907
	; ; Vitskap i 1905; ;
Kategoriar
	1905 1905 etter land 1905 etter verdsdel ► Døde i 1905 ► Fødde i 1905 ► Hendingar i 1905 Katastrofar i 1905 Konfliktar i 1905 ► Nedleggingar i 1905 Samferdsle i 1905 ► Skip frå 1905 Skipingar i 1905 Sport i 1905 ► Vitskap i 1905
1905 i andre kalendrar
Gregoriansk kalender	1905; MCMV
Ab urbe condita	2658
Armensk kalender	1354; ԹՎ ՌՅԾԴ
Kinesisk kalender	4601 – 4602; ?辰 – 乙巳
Etiopisk kalender	1897 – 1898
Jødisk kalender	5665 – 5666
Iransk kalender	1283 – 1284
Islamsk kalender	1323 – 1324
Hindukalendrar
- Vikram Samvat	1960 – 1961
- Shaka Samvat	1827 – 1828
- Kali Yuga	5006 – 5007

1905 (romartal MCMV)

Hendingar[endre | endre wikiteksten]

Utlandet[endre | endre wikiteksten]

Den blodige sundagen i St. Petersburg: Soldatane til tsaren opna eld mot tusenvis av demonstrantar.

Albert Einstein publiserte den spesielle relativitetsteorien.
2. januar: Den russiske flåtebasen Port Arthur kapitulerte i den russisk-japanske krigen.
22. januar: 200 000 russiske arbeidarar marsjerte til vinterpalasset i St. Petersburg der dei blei skotne på av troppane til tsaren. Hundrevis døydde. Denne hendinga var den første russiske revolusjonen.
26. januar: Cullinandiamanten blei funnen i ei gruve nær Pretoria i Sør-Afrika.
3. mars: Den russiske tsaren aksepterte å skapa ei folkevald forsamling — Dumaen.
4. april: Eit jordskjelv med styrke 7,8 på Richterskalaen i Kangra-området i det nordlege India kravde nær 20 000 dødsoffer.
15. mai: Las Vegas i Nevada blei grunnlagt.
27. mai: Den japanske flåten under befalet til general Tojo sigra over den russiske austersjøflåten under befal av admiral Rozjdestvenskij ved Tsushima i Koreasundet. Det russiske nederlaget blei slutten på den russisk–japanske krigen.
5. september: Med meklinga av den amerikanske presidenten Theodore Roosevelt blei det slutta fred mellom Russland og Japan i Portsmouth i USA. Den russisk-japanske krigen var over.
8. september: Eit jordskjelv med styrke 7,9 i Calabria i Italia kravde ca 2 500 dødsoffer.
26. oktober: Kong Oscar II av Sverige sa frå seg den norske krona og tok eit nytt valspråk: «Sveriges Väl!»
30. oktober: Russlands Tsar Nikolaus II proklamerte det såkalla oktobermanifestet.
28. november: Det irske nasjonalistpartiet Sinn Féin blei grunnlagt.
5. desember: Sir Henry Campbell-Bannerman blei statsminister i Storbritannia.

Noreg[endre | endre wikiteksten]

Norsk postkort frå 1905.

15. januar: Eit stort ras i Loen drap 61 menneske.
7. juni: Stortinget erklærte unionen med Sverige for oppløyst. Stortinget gav Christian Michelsen si regjering i oppdrag å overta styringa mellombels inntil nytt statsoverhovud var på plass.
12.-13. august: Ei folkerøysting gjev 368 208 ja og 184 nei til oppløysing av unionen.
16. oktober: Unionsoppløysinga i 1905: Etter krigshissing og harde forhandlingar vart den norske unionen med Sverige formelt oppløyst då den svenske riksdagen godkjende Noreg som eigen stat.
12. november: Ei folkerøysting om republikk eller kongedøme gav fleirtal for kongedømme. 259 563 for monarki og 69 264 for republikk.
18. november: Stortinget valde samrøystes den danske prins Carl til konge (Som konge heitte han Haakon VII av Noreg).
25. november: Haakon VII og familien hans kom til Kristiania (det noverande Oslo).
2. desember: Sam Eyde og Kristian Birkeland stifta Norsk Hydro.