Nazziuni Uniti
L'Urganizzazzioni dî Nazziuni Uniti, ONU (‘n ngrisi United Nations Organization, acrònimu UN oppuru U.N.; ‘n francisi Organisation des Nations unies) è la cchiù estisa urganizzazzioni ntirnazziunali, cumprinnennu la quasi tutalitati dî Stati dû pianeta.
L' ONU si pruponi di rigulari li guerri e li sciarri tra li Nazziuni, e ô stissu tempu di prumòviri la paci, la libbirtati e la dimucrazzìa ntô munnu. A oi li Stati membri sunnu 191.
Ponnu fàciri parti dî Nazziuni Uniti tutti li paisi c’accèttanu l’òbbrichi mpunuti dû Statutu dî Nazziuni Uniti e ca vennu cunziddirati ‘n gradu di fàciri frunti a st’òbbrichi. L'Assimbria ginirali dicidi l'ammissioni ‘n basi ê raccumannazzioni dû Cunzigghiu di sicurizza.
 data attuali fannu parti di l'ONU 191 paisi; si vidi la Lista dî stati membri dî Nazziuni Uniti.
La seggi di l'urganizzazzioni s’attrova a New York e l'attuali Sicritariu Ginirali è Kofi Annan. A Ginevra, antica seggi dâ Sucità dî Nazziuni, organizzazzioni chi pricidìu l'ONU prima dâ secunna guerra munniali, c'è n'àutra seggi di l'ONU.
“Nuàutri, pòpuli dî Nazziuni Uniti,
dicisi a sarvari li futuri ginirazzioni dû flaggellu dâ guerra,
ca pi dui voti ntô cursu di sta ginirazzioni
purtau nun dicìbbuli affrizzioni a l'umanitati,
a riaffirmari la fidi ntê dritti funnamintali di l'omu,
ntâ dignitati e ntô valuri dâ pirsuna umana,
nta l’aguagghianza dî dritti di l’òmini e dî fìmmini
e dî nazzioni granni e nichi [...]|dû priàmmulu dû Statutu dî Nazziuni Uniti.”
Ntô 2001 li Nazzioni Uniti e lu sicritariu ginirali Kofi Annan, foru nzignuti dû Premiu Nobel pâ paci, ma già ‘n pricidenza àutri suttaurganizzazzioni di l'ONU foru primiatu cûn Nobel pâ paci:
- United Nations Children's Fund, 1965
- The United Nations Peace-keeping Forces, 1988
- Office Of The United Nations High Commissioner For Refugees, 1954 e 1981
Ìndici
Urgani[cancia | cancia la surgenti]
L'artìculu 7 capìtulu 3 dû Statutu dî Nazzioui Uniti stituisci sei urgani principali ndispinzàbbili pû funziunamentu e lu cuvernu di l'urganizzazzioni. A latu di chisti asìstinu na serî d’aggenzî, funni, cummissioni e prugrammi ca fannu parti dû Sistema ONU.
Urgani principali[cancia | cancia la surgenti]
- L'Assimbria ginirali dî Nazziuni Uniti
- Lu Cunzigghiu di Sicurizza dî Nazziuni Uniti
- Lu Cunzigghiu Ecunòmicu e Suciali
- Lu Sicritariatu dî Nazziuni Uniti
- La Corti Ntirnazziunali di Justizzia
Lu Statutu dî Nazziuni Uniti prividi videmma lu Cunzigghiu d’Amministrazzioni Fiduciaria tra l’urgani principali. Sta stituzzioni cissau di fattu di asìstiri câ fini dî règgimi d’amministrazzioni fiduciaria e la sô furmali chiusura fu cuncurdata ntô Summit tinutu a Nova Jorca dû 14 ô 16 di sittèmmiru di 2005.
Urgani sicunnari e aggenzî[cancia | cancia la surgenti]
L'Assimbria Ginirali dî Nazziuni Uniti e lu Cunzigghiu Ecunòmicu e Suciali disponnu di na serî d’ Urgani sicunnari c’hannu la forma di funni o prugrammi stituiuti pi còmpiti spicìfici e dirittamenti addipinnenti di l'Assimbria. Nun hannu pirsunalitati jurìdica propia. A lu mumentu asìstinu 22 di st’urgani dî quali lu cchiù famusu è l'UNICEF, tra l’àutri cci sunnu l'Àutu cummissariatu pî rifuggiati UNHCR e lu prugramma pû sviluppu ecunòmicu UNDP.
Cci sunnu appoi nu nùmmaru d’urganizzazzioni juridicamenti, urganizzativamenti e finanziariamenti autònumi ma ligati ê Nazziuni Uniti d’accordi. Arcuni foru funnati prima ancora dî Nazziuni Uniti stissi. Tra l’"Aggenzî spicializzati", cci sunnu l'UNESCO, l'OMS e li situzzioni ca gravìtanu ntornu â Vanca Munniali. Tra l’urganizzazzioni currilati ccii sunnu lu WTO e l'IAEA. L'attivitati di chisti veni cuurdinata dû Cunzigghiu Ecunòmicu e Suciali.
Storia[cancia | cancia la surgenti]
N’urganizzazzioni sìmuli fu ‘n èssiri dû 1919 a lu 1946 cû nomu di Sucitati dî Nazziuni.
L'Urganizzazzioni dî Nazziuni Uniti pigghiau lu postu dâ Sucitati dî Nazziuni ntô 1945.
Lu 25 d’aprili 1945 a San Francisco happi locu la Cunfirenza Ntirnazziunali dî Nazziuni Uniti. Lu 24 d’uttùviru vinni ratificatu lu Statutu di parti di li cincu membri pirmanenti dû Cunzigghiu di Sicurizza dî Nazziuni Uniti: Cina-Taiwan, Francia, Unioni Suviètica, Regnu Unitu e li Stati Uniti e dâ maiuranza di l’àutri 46 firmatari.
La prima assimbria ginirali, prisenti 51 stati, si tinni lu 10 di jinnaru di 1946 a Londra.
Liami sterni[cancia | cancia la surgenti]
Vuci currilati[cancia | cancia la surgenti]
- Palazzu di Vitru, la seggi principali di l'ONU.
