1905

1905
Descobridor o inventaire
Data de descobèrta
Contrari
Color
Simbòl de quantitat
Simbòl d'unitat
Proprietat de
Fondador
Compren
Data de debuta
Data de fin
Precedit per
Seguit per
Coordenadas
Ans : 1902 1903 1904  1905  1906 1907 1908 Decennis : 1870 1880 1890  1900  1910 1920 1930 Sègles : Sègle XIX  Sègle XX  Sègle XXI Millennis : Millenni I  Millenni II  Millenni III Cronologia mesadièra : Gen - Feb - Mar - Abr - Mai - Junh Julh - Ago - Set - Oct - Nov - Dec Cronologias tematicas : Aeronautica • Arquitectura • Automobila • Benda dessenhada • Camins de fèrre • Cinèma • Drech • Economia • Fotbòl • Literatura • Musica • Santat e medecina • Sciéncia • Sociologia • Espòrt • Teatre Autres calendièrs : Roman • Chinés • Gregorian • Ebrieu • Indó • Musulman • Persan • Republican

Aquesta pagina concernís l'an 1905 del calendièr gregorian.

Eveniments

França

• 9 de decembre : Vòte de la lèi de separacion de l'Estat e de la Glèisa.

Mond

• 2 de genièr - Guèrra Russojaponesa: rendicion de las tropas de l'Empèri Rus en Japon a Pòrt Arthur.
• 28 de mai : la flòta russa es esquichada per lei Japonés pendent la batalha de Tsuhima.
• 5 de setembre : signatura dau tractat de patz de Portsmouth entre Russia e Japon que marca la victòria japonesa dins la guèrra entre lei dos país.

Arts

Arquitectura

Fotografia dau Sanctuari d'Al-Askari en 1916.

Acabament dei trabalhs decidits per lo chah Nasser al-Din Shah Qajar (1848-1896) dins lo Sanctuari d'Al-Askari (ò Mosqueta d'Aur). Donèron sa fòrma actuala au bastiment ambé la construccion dau dòme d'aur e de l'encencha blava.

Sciéncias e tecnicas

Energia

Invencion dau turboalternator per l'engenhaire soís Charles Carroll Brown (1859-1946) que capitèt de coplar una turbina amb un alternator. Aquò permetèt de trobar dei fònts d'energia capablas de produrre de poissanças largament superioras ai turbinas de vapor existentas e favorizèt l'electrificacion de l'industria.

Fisica

A partir de la teoria quantica publicada en 1900, Albert Einstein demostrèt lei naturas ondulatoria e corpuscularia de la lutz. Expliquèt tanben lo desplaçament de la lutz per quantitats definidas que foguèron dichs fotons. Enfin, establiguèt l'invariància de la velocitat de propagacion deis ondas electromagneticas.

Naissenças

• 14 de genièr - Takeo Fukuda, primièr ministre de Japon (m. 1995)
• 1^èr de febrièr - Emilio Gino Segrè, fisician italian, Prèmi Nobel (m.1989)
• 4 de febrièr - Andrés Rivero Agüero, primièr ministre de Cuba (m. 1996)
• 6 de febrièr - Ayn Rand, filosòf e escrivan rus-american (m. 1982)
• 6 de febrièr - Władysław Gomułka, cap comunista de Polonha (m. 1982)
• 7 de febrièr - Ulf von Euler, bioquimista suedés, Prèmi Nobel (m. 1983)
• 2 de març - Roberto Francisco Chiari Remón, president de Panamà (m. 1981)
• 19 de març - Albert Speer, militar alemand (m. 1981)
• 25 de març - Pote Sarasin, primièr ministre de Tailàndia (m. 2000)
• 21 de març - Joan Coromines, filològ catalan (m.1997)
• 18 d'abril - George H. Hitchings, bioquimista american, Prèmi Nobel (m. 1998)
• 26 d'abril - Raúl Leoni Otero, president de Veneçuèla (m. 1972)
• 26 d'abril Jean Vigo, realizator francés (m. 1934)
• 11 de mai - Augusto Hamann Rademaker Grünewald, membre de la junta militara en 1969 (m. 1985)
• 16 de mai - Henry Fonda, actor american (m. 1982)
• 24 de mai - Mikhaïl Aleksandrovich Sholokhov, escrivan sovietic, Prèmi Nobel (m. 1984)
• 21 de junh - Jean-Paul Sartre, filosòf e escrivan francés, Prèmi Nobel (refusèt) (m. 1980)
• 13 de julhet - Edvin Laine, realizator finés (m. 1989)
• 25 de julhet - Elias Canetti, escrivan bulgar-britanic, Prèmi Nobel (m. 1994)
• 29 de julhet - Dag Hammarskjöld, diplomata suedés e Secretari General de l'ONU, Prèmi Nobel de la Patz (m. 1961)
• 5 d'agost - Wassily Leontief, economista rus, Prèmi Nobel (m. 1999)
• 20 d'agost - Naruse Mikio, realizator japonés (m. 1969)
• 22 d'agost - John Lyng, primièr ministre de Norvègia (m. 1978)
• 24 d'agost - Siaka Stevens, president de Sierra Leone (m. 1988)
• 3 de setembre - Carl David Anderson, fisician american, Prèmi Nobel (m. 1991)
• 18 de setembre - Greta Gustafsson, coneguda jos lo pseudonim de Greta Garbo, actritz suedesa (m. 1990)
• 24 de setembre - Severo Ochoa, bioquimista espanhòl-american, Prèmi Nobel (m. 1993)
• 30 de setembre - Nevill Francis Mott, fisician britanic, Prèmi Nobel (m. 1996)
• 23 d'octobre - Felix Bloch, fisician soís, Prèmi Nobel (m. 1983)
• 7 de novembre - Aurélio de Lira Tavares, militar brasilièr, membre de la junta militara (m. 1998)
• 4 de decembre - Emílio Garrastazu Médici, president de Brasil (m. 1985)
• 11 de decembre - Erskine Hamilton Childers, president d'Irlanda (m. 1974)
• 17 de decembre - Érico Veríssimo, escrivan brasilièr (m. 1975)
• Jigme Wangchuck, rei de Botan (m. 1952)

Decèsses

• 5 de febrièr - Antoine Alphonse Chassepot, militar francés (n. 1833)
• 9 de febrièr - Adolph von Menzel, pintor alemand (n. 1815)
• 24 de març - Jules Verne, escrivan francés (n. 1828)
• 25 de mai - Maxime Lisbonne, comandant militar de la Comuna de París (n. 1839)
• 29 de mai - Francisco Silvela y de Le Vielleuze, primièr ministre d'Espanha (n. 1843)
• 21 de junh - Juan Lindolfo Cuestas, president d'Uruguai (n. 1837)
• 15 de julhet - Raimundo Fernández Villaverde, primièr ministre d'Espanha (n. 1848)
• 21 de setembre - Francisco García Calderón Landa, militar e president de Peró (n. 1834)
• 7 d'octobre - Pedro Américo de Figueiredo e Melo, pintor brasilièr (n. 1843)
• Jules Bergeret, membre de la Comuna de París (1871) (n. 1830)

Prèmi Nobel

• Prèmi Nobel de Fisica : Philipp Eduard Anton von Lenard
• Prèmi Nobel de Quimia : Johann Friedrich Wilhelm Adolf von Baeyer
• Prèmi Nobel de Fisiologia o Medecina : Robert Koch
• Prèmi Nobel de Literatura : Henryk Sienkiewicz
• Prèmi Nobel de la Patz : Bertha Felicitas Sophie von Suttner