1500-1509

De jaren 1500-1509 (van de christelijke jaartelling) zijn een decennium in de 16e eeuw.

Belangrijke gebeurtenissen

Leonardo da Vinci's Mona Lisa

Europa

• De Spaanse prinses Catharina van Aragon huwt in 1501 met prins Arthur van Wales, de oudste zoon van Hendrik VII van Engeland, die echter al in 1502 sterft als gevolg van een ernstige infectieziekte die Catharina zelf ternauwernood overleeft. Om de aanzienlijke bruidsschat te kunnen behouden, verlooft de koning haar aanstonds met zijn tweede zoon, die op dat moment slechts twaalf jaar oud is: de latere Hendrik VIII. Deze verzet zich aanvankelijk, maar in 1509, na de dood van zijn vader, trouwt hij dan toch maar met Catharina.
• Tussen 1503 en 1505 woedt de Landshuter Successieoorlog, waarin de keurpalts en Beieren-München elkaar het tussenliggende Beieren-Landshut betwisten. Allerlei Duitse staten mengen zich in de strijd die door Beieren wordt gewonnen.
• 1505 - In Augsburg verschijnt de eerste krant.

Lage landen

• 1502 - Begin van de Gelderse Oorlogen. De jonge hertog Filips van Bourgondië verovert stukken van Gelre, waaronder de hoofdstad Arnhem. In 1504 moet Karel van Gelre zich door de "knieval van Rozendaal" onderwerpen en in ballingschap gaan. Maar als Filips naar Spanje vertrekt, neemt Karel zijn plaats in Gelre weer in.
• 1504 - In Mechelen wordt opnieuw de Grote Raad van Mechelen ingesteld als hoogste rechtsorgaan voor de Habsburgse Nederlanden. Dit is een belangrijke stap in de richting van integratie van de verschillende gewesten.
• In 1505 wordt het Bildt door arbeiders uit onder meer Zuid-Holland, Zeeland en Friesland ingedijkt met een dijk van 14 kilometer die geheel met de hand wordt aangelegd. Er komt een kaarsrechte weg, met drie dorpjes: Sint Jacobiparochie, Sint Annaparochie en Vrouwenparochie
• De gewezen thesaurier-generaal van Filips de Schone, Hieronymus Lauweryn, richt zich op landwinningen in Vlaanderen. Tussen 1501 en 1506 sticht hij de Kristoffelpolder, de Jeronimuspolder, de Philippuspolder en nog enkele andere polders in het Scheldegebied. Ook sticht hij in 1504 de stad Watervliet waar hij de kerk en een linnenmolen laat bouwen. Twee jaar later sticht hij de stad Philippine.

Zeevaart en handel

• De Portugezen ontdekken Brazilië. Als eerste landt in 1500 de zeevaarder navigator Pedro Álvares Cabral in het land van de Pataxo. Anderhalf jaar later gaat Amerigo Vespucci op Allerheiligen aan land in wat naar de kalender Bahia de todos os santos wordt genoemd. De Portugezen noemen het gebied Isla de Vera Cruz totdat ze doorkrijgen dat het geen eiland is.
• 1500 - De Portugezen bouwen in Agadir (Marokko) een fort als steunpunt voor hun visserij.
• De samorijn van Calicut ontvangt Vasco da Gama tijdens diens expeditie om Kaap de Goede Hoop in 1498. De Portugezen slagen er niet in de samorijn te overreden hen het monopolie op de peperhandel te verlenen door de Arabische handelaren uit zijn gebied te verdrijven. Met behulp van de radja van Cochin, een rivaal van Calicut, dwingen ze de samorijn in 1505 met militaire middelen tot concessies.

Amerika

• Colimotl, de heerser van Colima, weet in de Salpeteroorlog de opdringerige Tarasken te verslaan, en Colima de machtigste staat van de omgeving te maken.
• 1501 - De Spaanse vorsten keuren het sturen van enige zwarte slaven die nog uit de Moorse tijd in Spanje aanwezig zijn naar Amerika goed. Dit is het begin van de zwarte slavernij in de Nieuwe Wereld. Inzake de indianen bepaalt koningin Isabella in 1503, dat alleen kannibalen tot slaaf mogen worden gemaakt.

Kunsten

• Het Tempietto van San Pietro in Montorio, een cilindervormig kerkje op de binnenplaats van de San Pietro in Montorio-kerk in Rome, wordt gebouwd door Donato Bramante. Het wordt beschouwd als het gebouw dat de Hoogrenaissance in de architectuur inluidt.
• 1503 - Leonardo da Vinci begint aan de Mona Lisa.
• 1506 - Begin bouw van de St.-Pieterskerk te Rome onder Bramante.
• 1508 - Paus Julius II geeft Michelangelo opdracht de Sixtijnse Kapel te beschilderen.

Azië

• Ismael zweert dat hij het sjiisme als godsdienst zal invoeren in het op dat moment nog grotendeels soennitische Iran. In 1500-1501 verslaat hij de Shirvanshah en slaagt hij erin Bakoe te veroveren, zodat hij zich in juli 1501 kan laten kronen tot sjah van Azerbeidzjan. Als hoofdstad kiest hij Tabriz. Een jaar later verslaat hij de Ak Koyunlu en laat hij zich kronen tot sjah van Perzië.
• Het Rijk van de Timoeriden valt uiteen. Hiervan maakt Moehammad Shaibani gebruik om een nieuw rijk te stichten. In 1505 verovert hij Samarkand, de hoofdstad van het rijk van de Timoeriden, in 1506 Buchara en in 1507 Herat. De shah van Perzië, Ismail I, vindt dat hij moet ingrijpen. Tijdens de Slag bij Merv (1510) wordt Shajbani gedood. Ismail laat de verschillende ledematen van Shaibani opsturen naar alle uithoeken van zijn rijk en maakt van zijn schedel een gouden drinkbeker.

Mediabestanden

Zie de categorie 1500s van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.