1480-1489

De jaren 1480-1489 (van de christelijke jaartelling) zijn een decennium in de 15e eeuw.

Belangrijke gebeurtenissen

Europa

• 1482 - De hertogin van Bourgondië en landsvrouwe van de Nederlanden Maria van Bourgondië sterft door een val met haar paard. Haar zesjarig zoontje Filips de Schone wordt als hertog vertegenwoordigd door zijn vader Maximiliaan van Habsburg.
• In 1481 benoemt koningin Isabella I van Castilië haar biechtvader, de Dominicaan Tomás de Torquemada, tot groot-inquisiteur. Daarna worden in Castilië ongeveer zevenhonderd mensen van Joodse afkomst levend verbrand die christelijk gedoopt zijn (conversos), maar ervan beschuldigd worden heimelijk nog het jodendom aan te hangen. Zo wordt de stemming gemaakt die in 1488 leidt tot een grote pogrom.
• In Engeland speelt zich een familiedrama af in het Huis van York. De broer van de koning, George van Clarence, wordt vermoord door een andere broer, Richard van Gloucester. Wanneer koning Eduard IV van Engeland plotseling sterft, laat "oom Richard" diens beide jonge zonen tot bastaards verklaren en opsluiten in de Tower. Dan eindelijk kan hij zichzelf uitroepen tot koning Richard III. Twee jaar later sneuvelt hij bij een opstand van Henry Tudor.

Lage landen

• In de Vlaamse Opstand tegen Maximiliaan (1482-1492) wil het graafschap Vlaanderen het regentschap van Maximiliaan niet erkennen; ze willen zelf een regentschapsraad samenstellen om in naam van de minderjarige wettige heerser Filips de Schone te regeren. Gent verwelkomt een Frans garnizoen. In 1488 wordt een akkoord bereikt dat vervolgens door Maximiliaan wordt geschonden.
• De politiek van de Utrechtse bisschop David van Bourgondië leidt in 1481 tot een opstand van aanhangers van de Hoekse partij. Een nieuwe burgeroorlog breekt uit, waarbij David gevangengenomen wordt. Door alle oorlogshandelingen komt de turfwinning voor lange tijd stil te liggen.
• De Hoekse en Kabeljauwse Twisten krijgen een slotepisode in 1488 en volgende jaren met de jonker Fransenoorlog. Als Jonker Frans verdreven is en zijn strijd beëindigd, is in Rotterdam duidelijk te merken dat het dagelijks leven vrijwel stil ligt. Zo is de haringvloot grotendeels vernietigd en van de oorspronkelijk bewoonde huizen (1275) zijn er nu nog maar 972 bewoonbaar. Er zijn in 1490 nog maar 11 inzetbare schepen. Maar vergeleken met de omliggende steden als Delft - deze stad is de gehele vloot kwijtgeraakt - en Gouda, dat de helft van de woningen ziet uitbranden, heeft Rotterdam een voorsprong en zal het uitgroeien tot de stad die het nu is.
• Amsterdam besluit tot een grote stadsuitleg. De aarden stadswal wordt geslecht en meer landinwaarts wordt een stenen stadsmuur gebouwd met een stadsgracht: het Singel. Er wordt een aantal verdedigingswerken gebouwd waaronder de Sint-Antoniespoort, de Schreierstoren en de Regulierspoort. De stad krijgt bezoek van Maximiliaan, die haar later als keizer het recht zal schenken de keizerskroon in haar wapen te voeren.

Zeevaart

• De koning van Portugal stuurt zeevaarders uit om de kust van Afrika te verkennen. Zo ontdekt Diogo Cão de monding van de Kongo en Bartolomeu Dias Kaap de Goede Hoop.

Godsdienst

• 1484 - Paus Innocentius VIII vaardigt zijn Heksenbul uit: Summis desiderantes affectibus (Er zijn mensen die bezeten zijn). Heinrich Kramer (Institoris), een Dominicaanse inquisiteur voert heksenprocessen in verscheidene Duitse steden. Hij wordt tegengewerkt door plaatselijke bisschoppen, die in de meeste gevallen de verdachten weer loslaten. Dit maakt hem nog vastberadener heksen en ketters te vervolgen. Hij schrijft het boek Malleus maleficarum of Heksenhamer.
• In 1488 vindt na een oproep van de paus een kruistocht plaats tegen de waldenzen, die zich echter in de Alpen schuilhouden.
• de Spaanse Inquisitie stuurt tussen 1478 en 1490 ongeveer 2.000 mensen naar de brandstapel en "verzoent" 15.000 mensen met de kerk. Het gaat voornamelijk om joodse bekeerlingen die ervan worden verdacht heimelijk de joodse feesten te vieren.
• De Aduarder Kring komt regelmatig bijeen in het klooster van abt Henricus van Rees. Naast hem bestaat ze uit aanhangers van de Moderne Devotie als Rudolf Agricola, Wessel Gansfort, de onderwijshervormer Alexander Hegius uit Deventer, Johannes Oostendorp (schoolbestuurder van Hegius’ school), Rudolf Langius uit Münster en veel minder bekende jongere kloosterlingen. De groep krijgt van Gansfort de dringende raad om de Bijbel te lezen.

Kunst

• 1483 - 15 augustus - In Rome wordt door paus Sixtus IV de Sixtijnse Kapel ingewijd. De bouw ervan was tien jaar eerder begonnen. Een blikvanger hierin zijn de talloze fresco's van Michelangelo. In 1488 wordt Michelangelo Buonarroti leerling van Domenico Ghirlandaio.
• 1488 - Leonardo da Vinci schildert Het Laatste Avondmaal.
• Voor Erhard Reuwich is 1480-1489 een actieve periode waarin de Nederlands kunstenaar van houtsnijwerk, drukker en cartograaf zijn bekend gebleven werk achterlaat.
• In dit decennium schildert Botticelli zijn beroemde Geboorte van Venus.

Amerika

• Tizoc is van 1481 tot 1486 de hueyi tlahtoani (leider) van het Azteekse Rijk. Hij is een zwak leider; onder zijn regering komen de Huaxteken in opstand. In 1486 wordt hij vergiftigd. Hij wordt opgevolgd door Ahuitzotl.

Mediabestanden

Zie de categorie 1480s van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.