Angol

Angolan Tazovaldkund
República de Angola

Flag	Valdkundznam
Pälidn	Luand
Eläjiden lugu (2014)	25 789 024 ristitud
Pind	1 246 700 km²
Kel'	portugalijan
Valdkundan pämez'	Žoze Eduardu duš Santuš
Päministr	eile olmas
Religii	hristanuskond
Valüt	angolan kvanz (AOA)
Internet-domen	.ao
Telefonkod	+244
Aigvö	UTC+1

Angol (port.: Angola), täuz' oficialine form — Angolan Tazovaldkund (port.: República de Angola), om valdkund Keskmäižen Afrikan suves. Pälidn da kaikiš suremb lidn om Luand.

Istorii

Vl 1975 kül'mkun 11. päiväl Angol tedoti ičeze ripmatomudes Portugalijaspäi.

Vozil 1975-2002 rahvahanikoiden soda oli valdkundas.

Jäl'gmäine Konstitucii oli vahvištadud parlamentas vl 2010 vilukun 21. päiväl.

Geografijan andmused

Angolan topografine kart.

Angol om mavaldkundröunoiš Kongon Tazovaldkundanke pohjoižes (Kabind-eksklav, röunan piduz — 231 km), Kongon Demokratižen Tazovaldkundanke pohjoižes da pohjoižpäivnouzmas (2646 km), Zambijanke päivnouzmas (1065 km) da Namibijanke suves (1427 km). Ühthine röunoiden piduz om 5369 km. Valdkundan päivlaskmaižed randad lainištab Atlantine valdmeri vilun Bengelan joksmusenke, randanpird — 1600 km. Valdkundan pind om 1,246,700 km² (seičemenz' surtte Afrikas).

Mägitazangišt otab 90% valdkundan pindad. Sen kaikiš korktemb čokkoim om Mokko-mägi (2620 m). Kaid alangišt levigandeb pidust' valdmererandad, 50-160 km levette. Mec da harv mec ottas läz 40% valdkundan territorijad, pohjoižpäivnouzmpoles tobjimalaz.

Klimat om ekvatorialine, kuiv mererandal (50-500 mm sadegid vodes) da kuivahk mägitazangištol (600-1500 mm). Sadegiden mär poleneb pohjoižespäi suvhe. Kalahari da Namib-letetazangištod oma man suves. Päivlaskmaižed joged langetas Atlantižhe valdmerhe, pohjoižed oma ližajogikš Kongon täht, suvipäivnouzmaižed joged jokstas Zambezihe.

Londuseližed varad oma kivivoi, londuseline gaz, almazad, kuld, raudkivend, vas'k, boksitad, uran, fosfatad.

Politine sistem

Angolan parlamentan pert' Luandas.

Ohjandusen form om unitarine prezidentine tazovaldkund dominirujan partijan sistemanke (Rahvahaline likund Angolan päzutandas, port.: MPLA).

Valdkundan da radonoigendajan tobmuden pämez' om prezident, hän-žo om armijan päkäsknik. Vn 2010 Angolan Konstitucijan mödhe, parlamentan ezipartijan lider tegese prezidentaks avtomatižikš videks vodeks, ezipartijan nimikirjutesen nomer kaks' — varaprezidentaks, kahtenden strokun om voimuz. Vspäi 2012 päministran radnikust eile olmas. Vs 1979 sügüz'kun 21. päiväspäi Angolan prezident om Žoze Eduardu duš Santuš. Hänen partii sai vägestust järgvaličendoiden satusiden mödhe (71,84%). Vl 2012 sügüz'kun 26. päiväl uz' prezidentan strok zavodihe.

Parlament om üks'kodine Nacionaline Suim (port.: Assembleia Nacional) 220 ühtnijanke. Kaik rahvaz valičeb heid videks vodeks.

Järgvaličendad parlamentha oliba vl 2012 elokun 31. päiväl. Parlamentan prezident om Fernandu da Pjedade Diaš Santuš vs 2012 sügüz'kun 27. päiväspäi.

Administrativiž-territorialine jagand

   Kacu kirjutuz: Angolan administrativiž-territorialine jagand.

Angol alajagase 18 agjaha (port.: província). Agjad jagase 157 municipalitetha (port.: município).

Eläjad

Angolas elädas angolalaižed.

Toižed sured lidnad (enamba 100 tuh. ristitud vl 2010, surembaspäi penembha): Kabind, Uambo, Lubango, Kuito, Malanže, Lobitu, Bengel, Uiže. Vl 2010 kaik oli 24 lidnad enamba mi 30 tuh. eläjidenke.

Vl 2009 eläjiden lugu oli 18,489,000 ristitud.

Rahvahanižanduz

Vl 2009 Angolan päeksport oli kivivoi (97% rahoiden mödhe). Almazad, pu, puvill da kofe mugažo vedas verhiže maihe. Vl 2012 Kitai oli päühtnii torguindas (Angolan eksportan pol' da importan nelländez).

Irdkosketused

• Angolan Tazovaldkundan parlamentan oficialine sait. (port.)
• Angolan Statistikan nacionaline institut. (port.)