Benin

Benin
République du Bénin
Flago di Benin	Blazono di Benin
Nacionala devizo:
{{{Devizo}}}
Nacionala himno:
L'Aube Nouvelle
[[File:{{{Audio_ligilo}}}]]
{{{Imajo_informo}}}
Urbi:
Chefurbo:	Porto Novo
· Habitanti:	234,168 (2005)
· Habitanti:	{{{Habitanti_chefurbo}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo}}}
· {{{TituloChefurbo2}}}:	{{{Chefurbo2}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo2}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo2}}}
· {{{TituloChefurbo3}}}:	{{{Chefurbo3}}}
· Habitanti:	{{{Lojanti_chefurbo3}}}
· Dato:	{{{Dato_chefurbo3}}}
Precipua urbo:	Cotonou
· Habitanti:	{{{Habitanti_precipua}}}
Linguo:
Oficala linguo:	{{{Oficala_linguo}}}
Lingui:
Oficala lingui:	Franciana
Nacionala linguo:	{{{Nacionala_linguo}}}
Nacionala lingui:	{{{Nacionala_lingui}}}
Regionala linguo:	{{{Regionala_linguo}}}
Regionala lingui:	{{{Regionala_lingui}}}
Etnii:
· {{{Etnii_procenti}}}	{{{Etnii}}}
· {{{Etnii2_procenti}}}	{{{Etnii2}}}
· {{{Etnii3_procenti}}}	{{{Etnii3}}}
· {{{Etnii4_procenti}}}	{{{Etnii4}}}
· {{{Etnii5_procenti}}}	{{{Etnii5}}}
· {{{Etnii6_procenti}}}	{{{Etnii6}}}
· {{{Etnii7_procenti}}}	{{{Etnii7}}}
· {{{Etnii8_procenti}}}	{{{Etnii8}}}
· {{{Etnii9_procenti}}}	{{{Etnii9}}}
· {{{Etnii10_procenti}}}	{{{Etnii10}}}
Demonimo:	{{{Demonimo}}}
Guvernerio:
Tipi:	Republiko
· Prezidanto:	Thomas Yayi Boni
· Prezidanto (serbo):	{{{Serbiana_prezidanto}}}
· Prezidanto (kroato):	{{{Kroata_prezidanto}}}
· Prezidanto (Bosno):	{{{Bosna_prezidanto}}}
· Ko-princi:	{{{Ko-princi}}}
Chefo di la Kongreso dil Populo:	{{{Chefi_di_la_Kongreso_dil_Populo}}}
· Generala-guberniestro:	{{{Generala_guberniestro}}}
· [[{{{Nomo_listo_chefo_guverno}}}|{{{Titulo_chefo_guverno}}}]]:	{{{chefo_guverno}}}
Legifantaro:	[[{{{Legifantaro}}}]]
Historio:
· {{{Historio}}}:	{{{Historio_dato}}}
· {{{Historio2}}}:	{{{Historio2_dato}}}
· {{{Historio3}}}:	{{{Historio3_dato}}}
· {{{Historio4}}}:	{{{Historio4_dato}}}
· {{{Historio5}}}:	{{{Historio5_dato}}}
Surfaco: (101ma granda)
· Totala:	112,622 km²
· Aquo:	neglijebla%
Habitanti: (89ma granda)
· Totala:	8,935,000 (2009)
· Totala:	{{{Habitanti}}} (2009)
· Denseso di habitantaro:	79,3 hab./km²
· Denseso di habitantaro:	{{{Denseso di habitantaro}}} hab./km²
KLP (KPP):
· Totala:	{{{KLP_KPP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_KPP_segun_persiono}}}
KLP:
· Totala:	{{{KLP_totala}}}
· Segun persiono:	{{{KLP_segun_persiono}}}
Gini: ([[{{{Gini_yaro}}}]])
	{{{Gini_chanjo}}} {{{Gini}}}
	{{{Gini_valoro}}} · {{{Gini_rango}}}
IHD: ([[{{{IHD_yaro}}}]])
	{{{IHD_chanjo}}} {{{IHD}}}
	{{{IHD_valoro}}} · {{{IHD_rango}}}
Pluse informi:
Valuto:	West-Afrikala Franko CFA
· Abreviuro:	{{{Abreviuro}}}
· Simbolo:	{{{Simbolo}}}
Tempo-zono:	{{{Tempo_zono}}}
· Somero tempo:	{{{Somero_tempo}}}
Dato-formato:	{{{Dato_formato}}}
Veho-latero:	{{{Veho_latero}}}
Telefono-kodexo:	{{{Telefono_kodexo}}}
ISO:	{{{ISO}}}
	{{{ISO2}}}
	{{{ISO3}}}
Reto-domeno:	.bj
Reto-domeni:	{{{Reto_kodi}}}
	{{{Reto_kodo2}}}
	{{{Reto_kodo3}}}
	{{{Reto_kodo4}}}
	{{{Reto_kodo5}}}
Precipua religio:	Animismo 51,5%, Kristanismo 28%, Islamo 20%
Oficala retosituo:	{{{Oficalaretosituo}}}

Benin esas lando qua jacas en West-Afrika. Lua vicina landi esas:

• en nordo: Burkina Faso e Nijer
• en esto: Nigeria
• en westo: Togo

En sudo jacas Oceano Atlantiko.

Bazala fakti pri Benin.

Historio

Precipua artiklo: Historio di Benin

Benin esis parto dil ancien Afrikana rejio di Dahome. Portugalani arivis en la regiono dum la 15ma yarcento e komencis la komerco di sklavi kun Dahome. La regiono divenis konocata kom Sklavi-Rivo.

Franci komencis koloniigar la regiono en 1872. En 1899 la regiono divenis parto de Franca West-Afrika.

Flago di la Populala Republiko di Benin.

En 1960 Dahome divenis nedependanta de Francia. Coutoucou Hubert Maga esis lua unesma prezidanto. Dum la sequanta 12 yari, eventis diversa stato-stroki. En 1972 Mathieu Kérékou establisis marxista rejimo. Il kreis la Militara Konsilantaro pri Revoluciono (abreviuro en la Franca: CNR) e rinomizis Dahome en 1975 kom Populala Republiko di Benin.

En 1979 CNR extingesis e Kérékou aranjis trompiva elekto en qua il esis l'unika kandidato. Il establisis diplomacala relati kun Populala Republiko di Chinia, Nord-Korea e Libia.

En 1980 Kérékou konvertis su ad islamo e modifikis lua nomo ad Ahmed, ma pose il riadoptis lua anciena nomo pos adoptar rinaskinta kristanismo.

En 1989 komencis sedicii en l'armeo, produktita da nepago di salarii. Kérékou decidis abandonar marxismo e subisis presi por organizar elekti. En 1991 il vinkesis da Nicéphore Soglo e divenis l'unesma negra Afrikana chefo di stato qua livis la povo pos demokratiala elekti. En 1996 il kandidateskis al prezidanteso ed elektesis. Il itere elektesis en 2001.

Ye la 5ma di marto 2006 eventis nova elekto, e Thomas Yayi Boni, la nuna prezidanto, elektesis.

Politiko

Benin esas prezidantala republiko. La prezidanto esas chefo di stato e chefo di guvernerio di la lando ed elektesas dal populo por 5-yara periodo. La parlamento (Assemblée Nationale) havas unika chambro kun 83 membri, qui elektesas dal populo por 4-yara periodo. La judiciala povo esas nedependanta de legifanta povo e de exekutiva povo. Lua konstituco adoptesis en 1990.

Geografio

Precipua urbi, urbeti e fluvii di Benin.

Peizajo di savano en la provinco di Atakora.

Benin jacas inter Equatoro e la Tropiko di Kankro. Ol esas un del minim granda landi di Afrika: kun 112,622 km² (aproxime la sama grandeso kam Honduras o Kuba) ol havas cirkume 1/8 de la tota surfaco di Nigeria. La nordo di la lando kovresas da savano e havas la sama nombro de habitanti kam la litoro.

Granda parto di lua tereni esas basa. La maxim alta punto di lando esas Monto Sokbaro, kun 658 metri di altitudo. La fluvio Nijer formacas naturala frontiero kun Nijer en la nordo. Altra importanta fluvii esas Couffo, Zou, e Oueme. Lua litoro esas longa de 121 km.

La klimato di la lando esas varma e pluvoza, ed ol havas du pluvoza e du sika sezoni omnayare. Mezvalora yarala pluvi esas 1,300 mm proxim la litoro.

Politikala subdividuro

Provinci di Benin.

Benin havas 12 provinci (départements):

1. Alibori
2. Atakora
3. Atlantique
4. Borgou
5. Collines
6. Couffo
7. Donga
8. Littoral
9. Mono
10. Oueme
11. Plateau
12. Zou

Ekonomio

Precipua artiklo: Ekonomio di Benin

L'ekonomio restas subdevelopita e dependas de agrokultivi. Kotono konsistigas 40% del KLP e cirkume 80% del oficala exportacaji.

Demografio

Granda parto dil Beninana habitantaro vivas en la suda parto di la lando, proxim la litoro. La habitantaro esas yuna, e la viv-expekto esas 59 yari. Cirkume 42 Afrikana rasala grupi habitas la lando, inkluzite le Yoruba en sud-esto, qui ekmigris de Nigeria dum la 12ma yarcento. Ultre l'afrikani, existas mikra grupi de Libanani ed Indiani precipue en komerco, ed aproxime 5,500 Europani.

En 2010 del tota habitantaro cirkume 27.2% esis Kristani, 24.4% esis Islamani, e 23.3% praktikis tradicionala religii.

Dum la 1980ma yari Benin havis un del maxim granda morto-statistiko di bebei ed infanti evanta min kam 5 yari en la mondo: 203 morti por 1000 vive naskinta.

Kulturo

Ante ke la Franca divenis l'oficala linguo di la lando, la Beninana literaturo subisis importanta influo dal parolanta tradiciono. Félix Couchoro skribis l'unesma Beninana novelo, L'esclave, en 1929.

La Muziko di Benin havas influi de Ghanana highlife, Franca cabaret, Usana rock, funk e soul, e Kongana rumba. Angélique Kidjo esas un del maxim konocata kantisti de Benin.

Cetera aferi

Zomahoun Idossou Rufin, studento ed amuzisto en Japonia. Zomahoun esas famoza pro aparir en la televiziono-programo koko ga hen da yo nihonjin. Il kolektis pekunio cirkum 2000 e fondis skoli di Japoniana linguo en Benin.