Anqola

**Anqola Respublikası**
*República de Angola*
Bayrağı	Gerbi
	Şüar: "Angola Avante" (pt.); "İrəli Anqola"
	Himn:
Paytaxt	Luanda
Böyük şəhərlər	Luanda
Rəsmi dil	Portuqal dili
Prezident	José Eduardo dos Santos
Baş nazir
Yaranması
- Portuqaliyadan	11 noyabr 1975
Ərazi; • Ümumi; • Su sahəsi (%-lə)	; 1.246.700 km² (23-ci); 2,1
Əhali; • Təxmini sayı (2016); • Siyahıyaalma (16.V.2014); • Əhali sıxlığı	; 25,5 milyon nəfər (50-ci); 24 383 301 nəfər; 20 nəfər/km² (199-ci)
ÜDM (AQP); • Cəmi (2008); • Adam başına	; $$21 738 milyard; $$6,116
ÜDM (nominal); • Cəmi (2008); • Adam başına	; $$13 350 milyard; $$1 066
İnsan inkişafı indeksi (2008)	▲ 0,502 (orta) (153-cü)
Pul vahidi	Anqola kvanzası (AOA)
İnternet domeni	.ao
Telefon kodu	++244

Anqola — Cənubi Afrikada dövlət.

Anqola Cənub-Qərbi Afrikada, Atlantik okeanı sahilində yerləşir. İnzibati cəhətdən 18 mahaldan ibarətdir. Paytaxtı Luanda şəhəridir. Rəsmi dövlət dili portuqal dili, pul vahidi kvanzadır. Anqolanın Namibiya, Konqo Demokratik Respublikası və Zambiya ilə quru sərhəddi vardır. Ölkə qərbdən Atlantik okeanı ilə əhatə olunmuşdur. Kabinda adlı anqlav bölgə Konqo Respublikasının tərkibində yerləşsədə, Anqolanın ərazisi hesab olunur. Anqolada əhalinin tərkibi müxtəlifdir, yəni portuqal, ingilis, ambundu, konqo, luçazi və digər xalqlar bu ölkənin sakinləridir.

Anqola 1976-cı ildən BMT-nin, 1999-cu ildən Afrika İttifaqının 1989-cu ildən BYİB-in və 1996-cı ildən isə Ümumdünya Ticarət Təşkilatının üzvüdür.

Adın etimologiyası[redaktə | əsas redaktə]

"Nqola" - ali hökmdarın titulunun təhrif edilməsi deməkdir.

Tarix[redaktə | əsas redaktə]

XV əsrdə Anqolada portəgizlər peyda olur.

1885-1899-cu illərdə Portuqaliya, Belçika, Almaniya və İngiltərə arasında müqaviləyə görə Portuqaliya müstəmləkəsi olan Anqolanın sərhədləri müəyyən olunur.

1975-ci ildə Anqola Xalq Respublikası (MPLA partiyası), Xalq Demokratik Respublikası (NFLA və UNİTA partiyaları) elan olunur.

1975-1996-cı illər ölkə tarixinə Vətəndaş müharibəsi kimi düşmüşdür.

1977-ci ildə Milli Birlik Höküməti formalaşmışdır.

Coğrafiya[redaktə | əsas redaktə]

Malangedə olan Qara Qayalar

Ölkə sərhədlərinin uzunluğu 5.198 km-dir. Sərhədin 2.511 km-i Konqo Demokratik Respublikası (bu sərhədin 225 km-lik hissəsi Cabinda bölgəsindən keçir.), 1,376 km-i Namibiya, 1.110 km-i Zambiya və 201 km-i isə Konqo Respublikasının payına düşür. Anqola Respublikasının ərazisi 1.246.700 km²-dir. Dünyada ölkələri üzrə ərazisinə görə 23-cü yerdədir.^[1]

Bu ərazinin əsasını təşkil edən Bie dağlıq sahələri Anqolanın mərkəzinə doğru irəliləmişdir.

Ölkənin ən yüksək nöqtəsi Moco dağıdır (2.619 m). Ölkənin cənub bölgəsi isə daha alçaq bir mövqedədir. Anqolanın şərq hissəsində isə Zambezi çayının qolları axır.

Hökumət[redaktə | əsas redaktə]

Anqola unitar dövlətdir. Anqolanın Konstitusiyası 1975-ci ilin 11 noyabr tarixində qəbul edilmişdir. Ölkənin idarə etmə forması - qarışıq respublikadır. Dövlət başçısı və icra hakimiyyəti ümumi və birbaşa səsvermə yolu ilə 5 il müddətinə seçilmiş prezidentdir. Prezidentin bütün ərazi inzibati vahidlərə nəzarət etmək hüququ vardır. Onun səlahiyyətlərinə dövlətin müdafiəsi və hakimiyyət qolları arasında münasibətləri əlaqələndirmək aiddir. Prezident silahlı qüvvələrin ali baş komandandır. Qanunvericilik hakimiyyətinin ali orqanı ümumi və birbaşa səsvermə ilə 4 il müddətinə seçilmiş birpalatalı Milli Məclisdir. Anqola Milli Məclisi 220 deputatdan ibarətdir. 130 deputat bütün ölkə üzrə proporsional sistemi, 90 deputat isə majoritar sistemi üzrə seçilir. Daimi komissiya sessiyalararası dövrdə onun funksiyalarını yerinə yetirən Yığıncaq orqanıdır. Hökümətə prezident, baş nazir və nazirlər daxildir. Hökümət Milli Məclis qarşısında məsuliyyət daşıyır. Anqolada çoxpartiyalı sistem mövcuddur.

İnzibati ərazilər[redaktə | əsas redaktə]

Nömrələnmiş inzibati ərazilər

	Əyalət	Sahəsi (km²)	Əhalisi (min nəfər)	İnzibati mərkəzi
1	Bengela	31.8	721.0	Bengela
2	Benqo	31.4	192.5	Kaşito
3	Biye	70.3	1336.5	Kvito
4	Cənubi Kvanza	55.7	653.1	Sumbe
5	Cənubi Luanda	45.6	146.1	Saurimo
6	Kabinda	7.3	214.4	Kabinda
7	Kunene	89.3	242.0	Onciva
8	Kvando-Kubanqo	199.0	130.0	Menonge
9	Luanda	2.4	2776.1	Luanda
10	Malanje	97.6	1058.4	Malanje
11	Moşiko	223.0	368.4	Luena
12	Namibe	58.1	164.7	Namibe
13	Şimali Kvanza	24.2	402.4	Ndalatando
14	Şimali Luanda	102.8	303.5	Lukapa
15	Uambo	34.3	1802.8	Uambo
16	Uije	58.7	1080.9	Uije
17	Uila	75.0	948.4	Luqanqo
18	Zayri	40.1	377.4	Mbanza-Konqo