Bawaria
| Bawaria Freistaat Bayern |
|||||
|
|||||
 |
|||||
|
|||||
| Hymn: Gott mit dir du Land der Bayern! | |||||
| Państwo |  Niemcy |
||||
| Stolica | Monachium | ||||
| Kod ISO 3166-2 | DE-BY | ||||
| Premier | Horst Seehofer (CSU) | ||||
| Powierzchnia | 70 550,19 km² | ||||
| Populacja (31.12.2013) • liczba ludności |
12 604 000[1] |
||||
| • gęstość | 179 os./km² | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba rejencji | 7 | ||||
| Liczba miast na prawach powiatu | 25 | ||||
| Liczba powiatów | 71 | ||||
| Liczba gmin | 2056 | ||||
| Liczba przedstawicieli w parlamencie | |||||
| Liczba przedstawicieli w Bundesracie | 6 | ||||
Położenie na mapie Niemiec |
|||||
| Strona internetowa | |||||
Portal  Niemcy |
|||||
.svg)
Bawaria, Wolny Kraj Bawaria[2], Wolne Państwo Bawaria[3] (niem. Bayern, Freistaat Bayern) – największy pod względem powierzchni i najlepiej rozwinięty gospodarczo kraj związkowy Niemiec.
Spis treści
Informacje ogólne[edytuj]
- stolica: Monachium
- liczba mieszkańców: 12 519 571 (31 grudnia 2012)
- powierzchnia: 70 551,57 km²
- język: niemiecki (dialekty bawarski, szwabski, wschodnio- i reńskofrankoński, turyngijski)
- grupy etniczne: Bawarowie (6,4 mln), Frankowie (4,1 mln), Szwabowie (1,8 mln) i „nowi Bawarczycy” (przybyli po II wojnie światowej Niemcy sudeccy i inni uchodźcy i wysiedleni)[4]
- produkt krajowy brutto: 544 miliardów dolarów
- ważniejsze miasta: Monachium, Norymberga, Augsburg, Ratyzbona, Würzburg, Ingolstadt, Fürth i Erlangen
- klimat: umiarkowany przejściowy, między morskim a kontynentalnym; w Alpach górski
- Średnie temperatury: od –5 do 1 °C w zimie, od 12 do 23 °C w lecie
- Opady: od 800 do 1000 mm rocznie, od 2000 do 2500 mm rocznie (w Alpach Bawarskich)
Geografia[edytuj]
Bawaria graniczy z Austrią, Czechami i Szwajcarią (od strony Jeziora Bodeńskiego) oraz krajami związkowymi Badenią-Wirtembergią, Hesją, Turyngią i Saksonią.
Rzeki: Altmühl, Alz, Amper, Dunaj, Soława Frankońska, Iller, Inn, Isen, Izara, Lech, Men, Mindel, Naab, Paar, Pegnitz, Regen, Regnitz, Rott, Vils, Wertach
Kanały: Ren-Men-Dunaj
Jeziora: Ammersee, Chiemsee, Starnberger See
Ważniejsze wzniesienia: Nebelhorn (2224 m), Zugspitze (2963 m), Watzmann (2714 m), Grosser Arber (1457 m)
Historia Bawarii[edytuj]
W VI wieku obecna Bawaria wchodziła w obszar państwa plemiennego Bawarów, ludu germańskiego z korzeniami alemańskimi, turyngijskimi, frankońskimi i ostrogockimi. Część obszaru Bawarii była zasiedlona przez Słowian (zob. Bavaria Slavica). Bawarowie stworzyli własne księstwo, później zależne od państwa Franków. Pierwszym znanym władcą był Garibald (Heribald) I, panujący w latach 548(?)–590. Od 788 do 907 r. Bawaria znajdowała się w granicach państwa Franków. Następnie władzę przejęła miejscowa dynastia Luitpoldingów (907–947 i krótko 983–985). Bawaria znalazła się wkrótce w Rzeszy Niemieckiej. W 1070 r. tron bawarski został przez króla niemieckiego Henryka IV oddany sprzymierzonym z nim Welfom (1070–1139 i 1156–1180). Od 1180 do 1918 Bawaria była rządzona przez członków dynastii Wittelsbachów, którzy od 1623 r. byli elektorami.
W 1806 stała się królestwem. W 1815 do Bawarii włączono Palatynat Reński. Od 1818 r. stała się monarchią konstytucyjną (na podstawie Aktu Konstytucyjnego, Verfassungs-Urkunde). Panujący od 1825 roku Ludwik I Wittelsbach zmienił oficjalny zapis nazwy państwa z Baiern na Bayern; litera „y” miała symbolizować tradycję starożytną w przeciwieństwie do potocznej „i”. 18 stycznia 1828 r. Bawaria i Wirtembergia utworzyły Bawarsko-Wirtemberski Związek Celny (Bayerisch-Würtembergischer Zollverein), a sześć lat później przystąpiły do Niemieckiego Związku Celnego. W 1871 r. Bawaria została włączona do Cesarstwa Niemieckiego, z zachowaniem odrębności (poczta, polityka zagraniczna, kolej i armia w czasie pokoju), które zlikwidowano dopiero w 1918 r. W tym samym roku doszło do krótkotrwałego powołania Bawarskiej Republiki Rad. W 1949 r. Bawaria weszła w skład Republiki Federalnej Niemiec[5].
We wrześniu 2006 roku tuż przed pielgrzymką do Niemiec, papież Benedykt XVI użył określenia Państwo Wielka Bawaria.
Gospodarka[edytuj]
Bawaria należy do najbogatszych regionów współczesnych Niemiec. Wysoko rozwinięty jest tam przemysł elektroniczny, maszynowy (w tym samochodowy), lotniczy, włókienniczy, rafineryjny (ropa dostarczana jest rurociągami z portów Morza Śródziemnego). Produkt krajowy brutto Bawarii wynosi łącznie 544 mld USD i jest większe niż PKB całej Polski.
Nazwa znanego producenta samochodów – BMW – znaczy „Bawarska Fabryka Silników” (Bayerische Motoren-Werke).
Inne znane przedsiębiorstwa z Bawarii: Siemens, Audi (samochody osobowe), MAN (autobusy i samochody ciężarowe), MTU (silniki lotnicze i czołgowe), Airbus Group (europejski koncern militarny i lotniczy), o2 Germany (operator komórkowy), HypoVereinsbank, Munich Re (jedna z dwóch największych firm reasekuracyjnych na świecie), Allianz SE (grupa ubezpieczeniowo-finansowa), Sky Deutschland (niemiecka płatna telewizja), ProSiebenSat.1 Media (koncern mediowy). Bawaria nazywana jest również doliną krzemową Niemiec.
Wysoko rozwinięte i wydajne jest też bawarskie rolnictwo. Bawaria szczyci się największą w Niemczech produkcją mleka, serów i wyrobów mleczarskich.
Na terenie Bawarii znajdują się trzy elektrownie atomowe: Isar w Essenbach, Grafenrheinfeld, Gundremmingen. W miejscowości Garching bei München (15 km na północ od Monachium) znajduje się reaktor badawczy.
Zabytki[edytuj]
- rezydencja biskupów Würzburga (od 1981 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO);
- kościół pielgrzymkowy w Wies (od 1983 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO)
- stare miasto w Bambergu (od 1993 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO)
- część retycka limesu górnogermańsko-retyckiego (od 2005 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO);
- stare miasto w Ratyzbonie (od 2006 na liście światowego dziedzictwa kultury UNESCO), m.in. Most Kamienny, katedra św. Piotra;
- kościół NMP w Monachium
- barokowy pałac Nymphenburg w Monachium
- pałac królewski w Monachium
- zamek w Norymberdze
- zamek Trausnitz w Landshut
- zamki Ludwika II: Neuschwanstein, Linderhof i Herrenchiemsee
- klasztor benedyktyński i kościół św. Mikołaja, św. Elżbiety i św. Marii w Andechsie
_39.JPG)
Kultura[edytuj]
Słynny festiwal piwa Oktoberfest odbywa się corocznie od 1811 roku we wrześniu w Monachium i jest największym festiwalem tego typu na świecie. Początek imprezy jest wyznaczany na dwa tygodnie przed pierwszą niedzielą października, a festiwal trwa dwa tygodnie (dokładnie od piątku do niedzieli, czyli 17 dni).
Muzea[edytuj]
- Stara Pinakoteka w Monachium – malarstwo światowe XIV-XVIII wieku
- Nowa Pinakoteka w Monachium – malarstwo światowe XIX i XX wieku
- Deutsches Museum w Monachium – największe muzeum przyrodniczo-techniczne świata
Uczelnie[edytuj]
- w Augsburgu
- Uniwersytet w Bambergu
- w Bayreuth
- w Ingolstadt
- Uniwersytet Katolicki w Eichstätt i Ingolstadt
- Uniwersytet Fryderyka i Aleksandra Erlangen i Norymberdze
- Uniwersytet Bundeswehry w Monachium
- Uniwersytet Ludwika Maksymiliana w Monachium
- Uniwersytet Techniczny w Monachium
- w Pasawie
- w Ratyzbonie
- Uniwersytet Juliusza i Maksymiliana w Würzburgu
Podział administracyjny[edytuj]
Bawaria podzielona jest na siedem okręgów regencyjnych (Regierungsbezirke):
- Dolna Frankonia (Würzburg),
- Górna Frankonia (Bayreuth),
- Środkowa Frankonia (Ansbach),
- Szwabia (Augsburg),
- Górny Palatynat (Ratyzbona),
- Górna Bawaria (Monachium)
- Dolna Bawaria (Landshut).
Mieszkańcy każdego z tych regionów posiadają nieco odrębną kulturę i rozpoznawalny akcent językowy.
Równolegle do władz rejencji działają władze okręgu (niem. Bezirk).
Niższym szczeblem podziału jest podział na 71 powiatów i 25 miast na prawach powiatu.
| 25 miast na prawach powiatu: | ||
|
|
|
Polityka[edytuj]
- Koalicja rządząca: CSU
-
- CSU – 92
- SPD – 39
- FDP – 16
- Partia Zielonych – 19
- Freie Wähler – 21
- Ostatnie wybory: 15 września 2013
W Bawarii istnieje słaby ruch na rzecz niepodległości, Partia Bawarska otrzymała w wyborach do landtagu w 2013 poparcie 2,3%.
Religia[edytuj]
Bawaria jest krajem o tradycji katolickiej. Katolicy stanowią w Bawarii 54,4% ludności (tj. 6 mln 796 tys.). Obserwuje się jednak duży spadek wiernych przyznających się do Kościoła katolickiego (w 1970 70,4%, w 2007 56,3%). W Altötting znajduje się jedno z najważniejszych w Europie sanktuariów kultu maryjnego. Z miejscowości Marktl w południowo-wschodniej Bawarii pochodzi będący obecnie na emeryturze papież Benedykt XVI.
| Wyznanie | wyznawców % |
|---|---|
| Katolicy | 54,2% |
| Protestanci | 20,7% |
| Muzułmanie | 4,3% |
| Inni | 22% |
Sport[edytuj]
- W Bawarii znajdują się znane ośrodki sportów zimowych – Garmisch-Partenkirchen (olimpiada zimowa w 1936 roku), Berchtesgaden, Oberstdorf – oraz wodnych.
- FC Bayern Monachium to najbardziej utytułowany niemiecki klub piłkarski.
Osoby związane z Bawarią[edytuj]
- papież Benedykt XVI (Joseph Ratzinger)
- malarze: Hans Holbein starszy, Albrecht Dürer, Lucas Cranach, Franz Marc, Gabriele Münter
- kompozytorzy: Orlando di Lasso, Christoph Willibald Gluck, Richard Strauss, Carl Orff, Max Reger, Richard Wagner, Engelbert Humperdinck, Josef Rheinberger
- pisarze: Anna Wimschneider, Bertolt Brecht, Ludwig Thoma, Luise Rinser, Thomas Mann
- naukowcy: Wilhelm Röntgen, Franciszek Brentano, Werner Heisenberg, Max von Laue
- reżyserzy: Werner Herzog, Rainer Werner Fassbinder
- piosenkarze i DJ’e: Daniel Küblböck, Maximilian Schlichter, DJ Hell, Tomcraft
- piłkarze: Franz Beckenbauer
- rzeźbiarze: Wit Stwosz, Tilman Riemenschneider
- teologowie: Karl Rahner
- politycy: Adolf Hitler, Hanns Seidel, Franz Josef Strauß
Zobacz też[edytuj]
- Bawarski Order Maksymiliana
- Bawarski Order Zasługi
- Bayern
- Lista stacji i przystanków kolejowych w Bawarii
Przypisy
- ↑ Stan na 31.12.2013 roku według Auf einen Blick (niem.). Bayerisches Landesamt für Statistik und Datenverarbeitung. [dostęp 20 września 2013].
- ↑ Protokół 46. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Przedstawicielstwo Wolnego Państwa Bawarii w Polsce.
- ↑ Mieszkańcy Bawarii – Tradycja i przyszłość.
- ↑ Michał Buchta: Bawaria. Historia polityczna kraju. Histmag.org, 24 maja 2009.
Bibliografia[edytuj]
- Michał Buchta: Bawaria. Historia polityczna kraju. Histmag.org, 24 maja 2009
Linki zewnętrzne[edytuj]
|
|||||||||||||||
