Soja warzywna
|
||
 |
||
| Systematyka[1] | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | rośliny | |
| Klad | rośliny naczyniowe | |
| Klad | Euphyllophyta | |
| Klad | rośliny nasienne | |
| Klasa | okrytonasienne | |
| Klad | dwuliścienne właściwe | |
| Rząd | bobowce | |
| Rodzina | bobowate | |
| Rodzaj | soja | |
| Gatunek | soja zwyczajna | |
| Nazwa systematyczna | ||
| Glycine max (L.) Merr. Interpr. Herb. amboin. 274. 1917 |
||
| Synonimy | ||
|
Glycine hispida (Moench) Maxim., Phaseolus max L., Soya max (L.) Piper) |
||
| Mapa zasięgu | ||
 |
||
Soja warzywna, s. owłosiona, s. zwyczajna (Glycine max (L.) Merr. – gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Azji. W Polsce jest rzadko uprawiana, czasami przejściowo dziczejąca.
Spis treści
Morfologia[edytuj]
- Łodyga
- Dorasta do 1 m wysokości.
- Liście
- Złożone, trójlistkowe.
- Kwiaty
- Motylkowate (grzbieciste) o barwie fioletowej.
- Owoce
- Strąki szorstko owłosione. Zawierają 1-4 nasiona bogate w białko i tłuszcz. Są małe, owalne i mają różnorodne zabarwienie – od żółtego poprzez brunatne i zielone do czarnego.
Zastosowanie[edytuj]
- Jest rośliną uprawną z grupy tzw. roślin strączkowych. Nasiona soi są bardzo ważnym surowcem do produkcji pasz i stanowią też cenny pokarm dla człowieka. Produkty spożywcze wytwarzane z soi są szczególnie chętnie włączane do diety przez wegetarian, jako alternatywa dla mięsa. Na bazie nasion soi wytwarza się takie produkty, jak: olej sojowy, mączka sojowa, kasza sojowa, mleko sojowe, tofu, tempeh lecytyna. Preparaty z soi dodawane są do różnych przetworów, m.in. konserw mięsnych, wędlin – dodatek soi podnosi ich wartości odżywcze. Nasiona soi zawierają bardzo dużo w porównaniu z innymi roślinami, bo aż 30-50% białka, przy czym mają bardzo odpowiedni dla człowieka skład aminokwasów. Ponadto zawierają dużo tłuszczu (14-24%), oraz witaminy z grupy B.
- Historia uprawy: pochodzi z Azji, prawdopodobnie wyhodowana została z soi ussuryjskiej. W Chinach uprawiana była od 4 tys. lat. Obecnie 45% areału jej upraw znajduje się w USA, skąd pochodzi około 55% światowej produkcji. Pozostali najwięksi producenci soi to Brazylia, Argentyna, Chiny oraz Indie. W Polsce jest rzadko uprawiana, gdyż wymaga ona dużo ciepła i stałych umiarkowanych opadów. Na niewielką skalę uprawiane są odmiany dostosowane do klimatu jaki panuje w Polsce.
| Najwięksi producenci soi (2008) (w milionach ton)[2] |
|
|---|---|
 Stany Zjednoczone |
80,5 |
 Brazylia |
59,9 |
 Argentyna |
46,2 |
 Chiny |
15,5 |
 Indie |
9,0 |
 Paragwaj |
6,8 |
 Kanada |
3,3 |
 Boliwia |
1,6 |
 Indonezja |
0,8 |
| Łącznie na świecie | 230,9 mln ton |
- Jest najważniejszą na świecie rośliną oleistą. Otrzymywanego z jej nasion oleju używa się do sałatek, do smażenia, wyrobu ciast i produkcji margaryny. W przemyśle wytwarza się z niego mydło, farby i smary[3].
- Większość produkowanej soi stanowi soja transgeniczna. Udział soi GMO w ogólnoświatowej produkcji w 2008 roku wynosił 70%[4] i stale wykazuje tendencję rosnącą.[potrzebny przypis]
Wpływ na zdrowie[edytuj]
Mąka sojowa zawiera inhibitor trypsyny, który może być przyczyną przerostu trzustki. Hipertrofię i hiperplazję trzustki obserwowano u zwierząt po podaniu surowej mąki sojowej lub oczyszczonego inhibitora trypsyny[5]. W postaci surowej soja zawiera wiele składników mogących negatywnie wpłynąć na organizm odżywiających się nią zwierząt. Czynniki antyodżywcze zmniejszają ilość przyswajanych aminokwasów, witamin i soli mineralnych. Do właściwego wykorzystania substancji odżywczych zawartych w soi konieczna jest obróbka cieplna[6].
Zaobserwowano spadek ilości wytwarzanego testosteronu u mężczyzn spożywających produkty sojowe[7]. Zawarte w nasionach soi fitoestrogeny mogą potencjalnie wpływać na zdrowie zarówno kobiet jak i mężczyzn. Badania dostarczyły słabych przesłanek do stwierdzenia pozytywnych skutków spożycia soi na zdrowie kobiet. Między innymi badano zmniejszenie ryzyka wystąpienia nowotworów w okresie poprzedzającym menopauzę. Badania wpływu produktów sojowych na zdrowie mężczyzn dotyczyły między innymi wpływu na płodność i jakość nasienia. Negatywny wpływ na jakość nasienia nie został potwierdzony[8].
Przypisy
- ↑ Stevens P.F.: Angiosperm Phylogeny Website/Fabaceae (ang.). 2001–. [dostęp 2010-02-26].
- ↑ Soybeans. W: FAOSTAT [on-line]. Food And Agricultural Organization of United Nations: Economic And Social Department: The Statistical Division. [dostęp 2011-02-27].
- ↑ Jerzy Wrona: Podstawy geografii ekonomicznej. Jadwiga Rek. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, 2001, s. 186-187. ISBN 83-208-1329-8.
- ↑ 2008 ISAAA Report on Global Status of Biotech/GM Crops. W: ISAAA [on-line]. [dostęp 2012-02-28].
- ↑ Joseph J. Rackis i inni, "The USDA trypsin inhibitor study. I.Background, objectivites and procedural details", Qualification of Plant Foods in Human Nutrition, vol. 35, 1985.
- ↑ Joseph J. Rackis, "Biological and Physiological Factors in Soybeans", Journal of the American Oil Chemists' Society, 51:161A-170A, styczeń 1974.
- ↑ BL. Dillingham, BL. McVeigh, JW. Lampe, AM. Duncan. Soy protein isolates of varying isoflavone content exert minor effects on serum reproductive hormones in healthy young men.. „J Nutr”. 135 (3), s. 584-91, Mar 2005. PMID: 15735098.
- ↑ MS. Kurzer. Hormonal effects of soy in premenopausal women and men.. „J Nutr”. 132 (3), s. 570S-573S, Mar 2002. PMID: 11880595.
Bibliografia[edytuj]
- Lisowski Stanisław 1996. Świat roślinny tropików. Wydawnictwo Sorus, Poznań. ISBN 83-85599-78-9
