Gwiazdozbiór
Gwiazdozbiór (konstelacja z łac. constellatio, con od cum 'z [czym]' i stella 'gwiazda')[1] – określony obszar na sferze niebieskiej ustalony przez Międzynarodową Unię Astronomiczną. Gwiazdy wchodzące w skład gwiazdozbiorów nie są ze sobą zazwyczaj fizycznie związane, a ich bliskie położenie na niebie jest wywołane geometrycznym efektem rzutowania ich położeń na sferę niebieską.
Spis treści
Rys historyczny gwiazdozbioru[edytuj]
Tradycja łączenia gwiazd w symboliczne kształty, które nazywamy asteryzmami, sięga niepamiętnych czasów starożytnych. Najstarsze zachowane wzmianki pochodzą z ok. 4000 lat p.n.e.
Około V wieku p.n.e. Babilończycy podzielili strefę nieba, w której odbywa się pozorny ruch słońca, najpierw na 6, a następnie na 12 odcinków, które nazwano zodiakiem. Ptolemeusz w swoim Almageście wyróżnił 48 konstelacji (z czego w dzisiejszym użyciu zachowało się 47). Były to znane starożytnym konstelacje nieba północnego i częściowo równikowego (z kilkoma wyjątkami większych konstelacji południowych, jak: Centaur, Argo, Erydan czy Wieloryb).
Odkrycia geograficzne i podróże na południową półkulę wniosły od XV wieku duży wkład w poznanie południowej sfery nieba. W 1595 Pieter Keyser i Frederick de Houtman, w wyniku podróży na Sumatrę, oznaczyli 12 konstelacji południowych: Ptak Rajski, Żuraw, Mucha, Kameleon, Indianin, Trójkąt Południowy, Wąż Wodny, Złota Ryba, Paw, Feniks, Tukan, Ryba Latająca. Po raz pierwszy znalazły się one w atlasie Uranometria Johanna Bayera opublikowanym w roku 1603. Na początku XVII wieku Tycho Brahe wyodrębnił konstelację „Warkocz Bereniki” z gwiazdozbiorów Lwa i Panny. Polski astronom Jan Heweliusz dodał w swoim dziele Firmamentum, wydanym po śmierci astronoma w roku 1690, 11 nowych gwiazdozbiorów, z czego 7 utrzymało się do dziś (Psy Gończe, Jaszczurka, Mały Lew, Ryś, Lis, Tarcza (Sobieskiego), Sekstant). Wreszcie w wyniku podróży na Przylądek Dobrej Nadziei w latach 1751 i 1753 francuski opat Nicolas-Louis de Lacaille dodał 14 konstelacji (Pompa, Rylec, Cyrkiel, Piec, Zegar, Góra Stołowa, Mikroskop, Węgielnica, Oktant, Malarz, Rzeźbiarz, Luneta, Kompas, Sieć). Podzielił też na trzy części (Rufa, Żagiel, Kil) znaną starożytnym konstelację Argo.
Ostateczny podział sfery niebieskiej na 88 gwiazdozbiorów oraz ich granice zatwierdziła w roku 1930[2][3] Międzynarodowa Unia Astronomiczna.
Zestawienie gwiazdozbiorów[edytuj]
Gwiazdozbiory okołobiegunowe północne (dla Polski)[edytuj]
Cefeusz, Kasjopeja, Mała Niedźwiedzica, Smok, Wielka Niedźwiedzica, Żyrafa.
Gwiazdozbiory zimowe – niebo północne[edytuj]
Bliźnięta, Byk, Mały Pies, Orion, Rak, Ryś, Woźnica.
Gwiazdozbiory zimowe – niebo południowe[edytuj]
Jednorożec, Gołąb, Kompas, Malarz, Pompa, Rylec, Rufa, Wielki Pies, Zając, Żagiel.
Gwiazdozbiory wiosenne[edytuj]
Centaur, Hydra, Kruk, Korona Północna, Lew, Mały Lew, Panna, Psy Gończe, Puchar, Sekstant, Skorpion, Waga, Warkocz Bereniki, Węgielnica, Wilk, Wolarz.
Gwiazdozbiory letnie[edytuj]
Delfin, Herkules, Indianin, Jaszczurka, Korona Południowa, Koziorożec, Lisek, Lutnia, Luneta, Łabędź, Mikroskop, Ołtarz, Orzeł, Ryba Południowa, Strzała, Strzelec, Tarcza, Wąż, Wężownik, Wodnik, Żuraw, Źrebię.
Gwiazdozbiory jesienne[edytuj]
Andromeda, Baran, Erydan, Feniks, Pegaz, Perseusz, Piec, Ryby, Rzeźbiarz, Trójkąt, Wieloryb, Zegar.
Gwiazdozbiory okołobiegunowe południowe[edytuj]
Cyrkiel, Góra Stołowa, Kameleon, Kil, Krzyż Południa, Ryba Latająca, Mucha, Oktant, Paw, Ptak Rajski, Sieć, Trójkąt Południowy, Tukan, Wąż Wodny, Złota Ryba.
Zobacz też[edytuj]
- asteryzm
- astronomia
- gwiazdozbiory według nazw łacińskich
- gwiazdozbiory według rozmiarów
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
Przypisy
- ↑ Słownik Wyrazów Obcych
- ↑ Atlas Celeste - Reprot of Comission III 1930, CUP Archive [dostęp 2016-04-04] (ang.).
- ↑ International Astronomical Union | IAU, www.iau.org [dostęp 2016-04-04].
Linki zewnętrzne[edytuj]
|
|||||||||||
|
|||||||
