1893
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Rok 1893 / MDCCCXCIII
stulecia: XVIII wiek ~ XIX wiek ~ XX wiek
dziesięciolecia: 1860–1869 • 1870–1879 • 1880–1889 • 1890–1899 • 1900–1909 • 1910–1919 • 1920–1929
lata: 1883 « 1888 « 1889 « 1890 « 1891 « 1892 « 1893 » 1894 » 1895 » 1896 » 1897 » 1898 » 1903
Wydarzenia w Polsce[edytuj]
- 10 maja – w Krakowie założono pierwszy klub szachowy w Polsce.
- 24 maja – Józef Friedlein został prezydentem Krakowa.
- 20 czerwca – pożar strawił znaczną część Andrychowa. Od całkowitego zniszczenia uchroniła miasto obfita ulewa.
- Lipiec – powstanie Socjaldemokracji Królestwa Polskiego.
- 3 lipca – powstała pierwsza polityczna organizacja chłopska Związek Stronnictwa Polskiego.
- 14 lipca – we Wrocławiu uruchomiono pierwszą linię tramwaju elektrycznego.
- 2 sierpnia – pierwsze objawienie Feliksy Kozłowskiej, zebrane później w Dziele Wielkiego Miłosierdzia stanowiącym podstawę wiary mariawickiej.
- 10 września – powstała Polska Partia Socjalistyczna Zaboru Pruskiego.
- 23 września – powstała Przepowiednia z Tęgoborza.
- 21 października – w Krakowie, przy placu św. Ducha, w miejscu zburzonego (przy użyciu dynamitu) Kościoła Ducha Świętego otwarto Teatr Miejski; podczas inauguracyjnego przedstawienia dano Prolog Adama Asnyka oraz fragmenty Konfederatów barskich Adama Mickiewicza, Balladyny Juliusza Słowackiego i Zemsty Aleksandra Fredry; eklektyczny budynek teatru – wzorowany na gmachu opery paryskiej – zaprojektował Jan Zawiejski, a pierwszym dyrektorem tej instytucji został Tadeusz Pawlikowski (dopiero w 1909 teatr otrzymał imię Juliusza Słowackiego).
- Powstało Warszawskie Towarzystwo Łyżwiarskie.
Wydarzenia na świecie[edytuj]
- 17 stycznia – ostatnia królowa Hawajów Liliʻuokalani zrzekła się tronu.
- 1 lutego:
- w Teatro Regio w Turynie odbyła się premiera opery Manon Lescaut Giacomo Pucciniego.
- w West Orange w stanie New Jersey, na terenach laboratoriów Thomasa Alvy Edisona, oddano do użytku pierwsze w świecie komercyjne studio filmowe; ze względu na pokryte czarną farbą ściany i ciasnotę wnętrza zyskało ono nazwę „Black Maria”, będącą nawiązaniem do malowanych na czarno karetek więziennych.
- 2 lutego – zwodowano brytyjski transatlantyk RMS Lucania.
- 9 lutego – w mediolańskiej La Scali odbyła się premiera opery Falstaff Giuseppe Verdiego.
- 18 lutego – Jerzy Tupou II został zaprzysiężony jako król Tonga.
- 21 lutego – założono Argentyński Związek Piłki Nożnej (Asociación del Fútbol Argentino - AFA).
- 23 lutego – Rudolf Diesel opatentował silnik wysokoprężny, zwany później od jego nazwiska silnikiem Diesla.
- 4 marca – Grover Cleveland został 24. prezydentem Stanów Zjednoczonych.
- 8 marca – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (358) Apollonia.
- 11 marca – francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy (360) Carlova i (361) Bononia.
- 16 marca – pierwszy Puchar Stanleya zdobyli hokeiści Montreal Hockey Club.
- 17 marca – astronom Auguste Charlois odkrył planetoidę (363) Padua.
- 18 marca – Jerzy Tupou II został uroczyście ukoronowany w Nukuʻalofie na króla Tonga.
- 21 marca – astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy (365) Corduba i (366) Vincentina.
- 4 kwietnia – Charles Dupuy został premierem Francji.
- 27 kwietnia – Richard Seddon został premierem Nowej Zelandii.
- 30 kwietnia – oficjalna data założenia Nowosybirska, trzeciego co do wielkości rosyjskiego miasta i nieoficjalnej stolicy Syberii.
- 2 maja – Emil Stang został po raz drugi premierem Norwegii.
- 9 maja – Thomas Alva Edison po raz pierwszy zaprezentował kinetoskop.
- 11 maja – José Mariano Jiménez Wald został po raz drugi premierem Peru.
- 19 maja – astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy (367) Amicitia i (368) Haidea.
- 12 czerwca – major armii japońskiej Yasumasa Fukushima zakończył 16-miesięczną podróż konną z Berlina do Władywostoku.
- 17 czerwca – król Hawajów Kamehameha III wydał edykt tolerancyjny, zezwalający na działalność kościoła katolickiego na archipelagu.
- 21 czerwca – przyszły wielki książę Luksemburga Wilhelm IV ożenił się z Marią Anną Portugalską.
- 22 czerwca – u wybrzeży Libanu zatonął po kolizji z inną jednostką brytyjski pancernik Victoria, w wyniku czego zginęło 358 członków załogi.
- 27 czerwca – krach na giełdzie w Nowym Jorku.
- 30 czerwca – w kopalni Jägersfontein w Republice Południowej Afryki znaleziono diament Excelsior o masie 995,2 karata.
- 11 lipca – Kokichi Mikimoto uzyskał pierwszą perłę hodowlaną.
- 14 lipca – pierwsze tramwaje elektryczne na dzisiejszych ziemiach polskich (Wrocław, ówczesny Breslau).
- 25 lipca – oddano do użytku Kanał Koryncki, łączący Morze Egejskie z Morzem Jońskim przez Przesmyk Koryncki; przeprowadzenie tej drogi wodnej, eliminującej konieczność opływania Peloponezu, planował już tyran Koryntu Periander w VII w. p.n.e., a w połowie I w. n.e. z rozkazu cesarza Nerona prowadzono prace budowlane.
- 31 lipca – irlandzki polityk Douglas Hyde (późniejszy Prezydent Irlandii, po uzyskaniu niepodległości przez ten kraj) założył w Dublinie Ligę Gaelicką, zajmującą się propagowaniem języka irlandzkiego.
- 14 sierpnia – pojawiły się w Paryżu pierwsze na świecie rejestracje samochodowe. Mocowane po lewej stronie auta, zawierały: nazwisko właściciela, jego adres i numery rejestracyjne.
- 18 sierpnia – modernistyczny pisarz i poeta Stanisław Przybyszewski poślubił w Berlinie norweską pianistkę i literatkę Dagny Juel.
- 7 września – został założony włoski klub sportowy Genoa Cricket and Football Club.
- 19 września – Nowa Zelandia, jako pierwsze państwo, przyznała kobietom czynne prawo wyborcze w wyborach do parlamentu (bierne prawo wyborcze uzyskały dopiero w 1919 r.).
- 28 września – powstał portugalski klub sportowy FC Porto.
- 3 listopada – w hiszpańskim porcie Santander eksplodował statek SS Cabo Machichaco z ładunkiem dynamitu. Zginęło 590 osób, 525 zostało rannych.
- 7 listopada – amerykański stan Kolorado: kobiety uzyskały prawa wyborcze.
- 12 listopada – tzw. Linia Duranda została przyjęta jako granica między brytyjskimi posiadłościami w Indiach a Afganistanem.
- 16 listopada – powstał czeski klub piłkarski Sparta Praga.
- 2 grudnia – na Placu Czerwonym w Moskwie uroczyście otwarto, znany obecnie pod nazwą „GUM”, pasaż handlowy.
- 9 grudnia – anarchista Auguste Vaillant dokonał zamachu bombowego we francuskim Zgromadzeniu Narodowym. Rannych zostało około 50 osób.
- W Amsterdamie rozegrano pierwsze mistrzostwa świata w łyżwiarstwie szybkim (4 dystanse: 500 m, 1500 m, 5000 m i 10 000 m).
- W Wiedniu, na terenie Arsenału, powstał Zakład Aeronautyki Wojskowej oraz pierwsze pole wzlotów dla aerostatów armii Austro-Węgier.
Urodzili się[edytuj]
- 5 stycznia:
- Agata od NMP Patronki Cnót Hernández Amorós, hiszpańska karmelitanka miłosierdzia, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- Paramahansa Jogananda, indyjski jogin (zm. 1952)
- 8 stycznia – Ladislav Hudec, słowacki architekt i budowniczy, czynny głównie w Szanghaju (zm. 1958)
- 12 stycznia – Hermann Göring, polityk, jeden z przywódców III Rzeszy (zm. 1946)
- 29 stycznia – Wacław Jędrzejewicz, polski działacz niepodległościowy, oficer, polityk i dyplomata, historyk (zm. 1993)
- 5 lutego – Roman Ingarden, polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (zm. 1970)
- 12 lutego – Omar Bradley, amerykański generał na froncie północno-afrykańskim i europejskim w czasie II wojny światowej (zm. 1981)
- 16 lutego:
- Julian Grobelny, polski działacz socjalistyczny, przewodniczący Żegoty (zm. 1944)
- Michaił Tuchaczewski, radziecki dowódca i teoretyk wojskowy (zm. 1937)
- 17 lutego – Nicefor od Jezusa i Marii Díez Tejerina, hiszpański pasjonista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1936)
- 21 lutego – Andrés Segovia, gitarzysta i kompozytor hiszpański (zm. 1987)
- 23 lutego – Alvar Thiel, szwedzki żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1973)
- 11 marca – Gustáv Nedobrý, słowacki działacz turystyczny, taternik i ratownik tatrzański (zm. 1966)
- 24 marca – Walter Baade, niemiecki astronom (zm. 1960)
- 27 marca – Karl Mannheim, niemiecki socjolog (zm. 1947)
- 30 marca – Jan Jaskanis, działacz komunistyczny i związkowy (zm. 1962)
- 8 kwietnia – Wilhelm Hörl, oficer zawodowy piechoty, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
- 9 kwietnia – Aimé Cassayet-Armagnac, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1927)
- 20 kwietnia:
- Harold Lloyd, amerykański aktor komediowy epoki kina niemego (zm. 1971)
- Edna Parker, jedna z rekordzistów długowieczności (zm. 2008)
- Joan Miró, hiszpański malarz i rzeźbiarz (zm. 1983)
- 25 kwietnia – Serafin Koda, albański franciszkanin, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1947)
- 26 kwietnia – Björn Bothén, szwedzki żeglarz, olimpijczyk (zm. 1955)
- 29 kwietnia – Harold Clayton Urey, amerykański chemik (zm. 1981)
- 30 kwietnia – Joachim von Ribbentrop, jeden z głównych przywódców III Rzeszy, minister spraw zagranicznych Rzeszy (zm. 1946)
- 11 maja – Robert Girardet, francuski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1977)
- 23 maja – Kamen Wiczew, bułgarski asumpcjonista, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1952)
- 6 czerwca – Henryk Gliszczyński, oficer zawodowy piechoty, odznaczony Virtuti Militari (zm. 1940 – zamordowany w Charkowie)
- 27 czerwca – Toti dal Monte, włoska śpiewaczka operowa, sopranowa (zm. 1975)
- 4 lipca – Reidar Marthiniussen, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1968)
- 7 lipca – Symeon Łukacz, biskup greckokatolicki, błogosławiony katolicki (zm. 1964)
- 8 lipca – Marceli Nowotko, działacz ruchu robotniczego (zm. 1942)
- 15 lipca – Włodzimierz Antoniewicz, archeolog polski pochodzenia ormiańskiego, rektor Uniwersytetu Warszawskiego, członek PAN (zm. 1973)
- 16 lipca – Władysław Imielski, działacz polskiego i francuskiego ruchu komunistycznego (zm. 1973)
- 19 lipca – Władimir Majakowski, poeta radziecki (zm. 1930)
- 21 lipca – Aleksander Glücksburg, król Grecji (zm. 1920)
- 28 lipca – Alfred Eluère, francuski rugbysta, medalista olimpijski (zm. 1985)
- 29 lipca – Marian Koczwara, polski botanik, specj. z zakresu farmakognozji, prof. Uniwersytetu Jagiellońskiego (zm. 1970)
- 31 lipca – Ragnar Vik, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1941)
- 14 sierpnia – Alfred Alessandrescu, kompozytor rumuński (zm. 1959)
- 17 sierpnia – Mae West, amerykańska aktorka (zm. 1980)
- 18 sierpnia – Frank Linke-Crawford, austriacki pilot, as lotnictwa austro-węgierskiego (zm. 1918)
- 30 sierpnia – Feliks Kapłan, działacz komunistyczny i związkowy (zm. 1963)
- 12 września – Frederick William Franz, amerykański działacz religijny, prezes Towarzystwa Strażnica, członek Ciała Kierowniczego Świadków Jehowy (zm. 1992)
- 25 września – Michał Kozal, biskup pomocniczy włocławski, męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1943)
- 29 września – Nadzieja od Jezusa (María Józefa Alhama Valera), hiszpańska zakonnica, mistyczka, błogosławiona katolicka (zm. 1983)
- 6 października – Meghnad Saha, indyjski fizyk i astronom (zm. 1956)
- 7 października – Alan Williams, amerykański inżynier i sportowiec, medalista olimpijski (zm. 1984)
- 16 października – Tadeusz Zwoliński, polski kartograf, autor przewodników, speleolog, fotograf (zm. 1955)
- 29 października – Paschalis Carda Saporta, hiszpański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1936)
- 9 listopada – María Amparo Carbonell Muñoz, hiszpańska salezjanka, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 25 listopada:
- Maria Julia Ivanišević, chorwacka zakonnica ze Zgromadzenia Córek Bożej Miłości, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1941)
- Peter Schlütter, duński żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1959)
- 27 listopada – María del Carmen Viel Ferrando, hiszpańska działaczka Akcji Katolickiej, męczennica, błogosławiona katolicka (zm. 1936)
- 10 grudnia – Jerzy Stempowski, polski eseista, krytyk literacki, tłumacz (zm. 1969)
- 11 grudnia – Alceu Amoroso Lima, brazylijski pisarz, krytyk literacki i katolicki przywódca religijny (zm. 1983)
- 13 grudnia – Stanisław Szukalski, polski rzeźbiarz i malarz (zm. 1987)
- 17 grudnia – James Baird, nowozelandzki rugbysta (zm. 1917)
- 25 grudnia – Maria Żelańska, polska działaczka komunistyczna (zm. 1960)
- 26 grudnia:
- Halfdan Schjøtt, norweski żeglarz, medalista olimpijski (zm. 1974)
- Mao Zedong, przywódca Chin komunistycznych, dyktator (zm. 1976)
- data dzienna nieznana:
- Johann Franz, spiskoniemiecki przewodnik tatrzański (zm. 1915)
- Paweł Lang Fu, chiński męczennik, święty katolicki (zm. 1900)
Zmarli[edytuj]
- 5 stycznia – Karol od św. Andrzeja, holnederski pasjonista, święty katolicki (ur. 1821)
- 17 stycznia – Rutherford Hayes, dziewiętnasty prezydent USA (ur. 1822)
- 3 lutego – Teofil Lenartowicz, polski poeta, etnograf, rzeźbiarz (ur. 1822)
- 7 lutego – Anna Maria Adorni, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (ur. 1805)
- 18 lutego
- Jerzy Tupou I, założyciel królestwa Tonga (ur. 1797)
- Norbert Bonczyk, ksiądz katolicki, poeta, bojownik o zachowanie czystości mowy polskiej na Górnym Śląsku w okresie Kulturkampfu (ur. 1837)
- 24 lutego – Józefa Naval Girbès, hiszpańska tercjarka karmelitańska, błogosławiona katolicka (ur. 1820)
- 27 marca – Alphonse Beau de Rochas, francuski inżynier, projektant silnika czterosuwowego (ur. 1815)
- 4 kwietnia – Alphonse Louis Pierre Pyrame de Candolle, szwajcarski botanik (ur. 1806)
- 8 kwietnia – August Czartoryski, polski salezjanin, błogosławiony katolicki (ur. 1858)
- 29 kwietnia – Józef Bliziński, komediopisarz pozytywistyczny (ur. 1827)
- 23 maja – Aćim Medović, serbski lekarz polskiego pochodzenia, autor pierwszego podręcznika medycyny sądowej w języku serbskim (ur. 1815)
- 15 czerwca – Ferenc Erkel, węgierski kompozytor, ojciec węgierskiej opery narodowej (ur. 1810)
- 6 lipca:
- Guy de Maupassant, pisarz francuski (ur. 1850)
- Józef Stolarczyk, polski ksiądz, pierwszy proboszcz Zakopanego, taternik (ur. 1816)
- 13 lipca – Ferdynand Maria Baccilieri, włoski duchowny katolicki, błogosławiony (ur. 1821)
- 23 sierpnia – Michał Elwiro Andriolli, polski rysownik, ilustrator i malarz (ur. 1836)
- 20 października – Philip Schaff, szwajcarski teolog protestancki i historyk chrześcijaństwa (ur. 1819)
- 30 października – John Abbott, kanadyjski polityk, premier Kanady (ur. 1821)
- 1 listopada – Jan Matejko, polski malarz (ur. 1838)
- 6 listopada – Piotr Czajkowski, rosyjski kompozytor (ur. 1840)
- 17 listopada – Aleksander I Battenberg, książę Bułgarii (ur. 1857)
Święta ruchome[edytuj]
- Tłusty czwartek: 9 lutego
- Ostatki: 14 lutego
- Popielec: 15 lutego
- Niedziela Palmowa: 26 marca
- Wielki Czwartek: 30 marca
- Wielki Piątek: 31 marca
- Wielka Sobota: 1 kwietnia
- Wielkanoc: 2 kwietnia
- Poniedziałek Wielkanocny: 3 kwietnia
- Wniebowstąpienie Pańskie: 11 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 21 maja
- Boże Ciało: 1 czerwca
