Phaëthon

Vide etiam paginam fere homonymam: Phaëthon (Euripides)

Tabula ab Iohanne Liss ineunte septimo decimo saeculo picta. Phaeton in flumen Eridanum ruit; Naiades et deus fluminis terrentur.

Phaëthon (Graece Φαέθων, 'fulgens'), in mythologia Graeca fuit filius Solis (vel graece Helii) et Oceanidae Clymenae. Currum patris ascendere voluit, sed equos feroces ignes naribus spirantes regere non potuit. Ne mundus totus incendio periret, Iuppiter eum fulminavit, simul Phaetontem necans et currum frangens.

Fabula

Aliter ab aliis haec fabula narratur. Sic ab Ovidio: cum matre in Aethiopia vivebat Phaeton et patre Sole superbus apud aequales sese attollebat; quondam unus e comitibus ei respondit: "Noli, stulte, omnia matri credere," ac negavit Phaetontem re vera filium Solis esse. Qui, pudore commotus, ad matrem refugit et ab ea petivit documentum quo probaret vera dixisse de origine sua. Quae iuravit ita esse et filium ad domum, ubi sol oritur, patrem ipsum sciscitatum misit. Sol eum benigne accepit atque, ut paternos affectus ei probaret, iuravit per Stygiam paludem (quod iusiurandum ne dii quidem revocare possunt), quodcumque sibi optavisset Phaeton, sese donaturum. Tum currum patris conscendere atque ipse per unum diem regere adulescens voluit. Statim Solem promissi sui paenituit: filium dissuadere a tam periculoso ac temerario incepto frustra conatus, postquam Phaeton in sua sententia perstitit, fatalem currum miserrimus pater filio tradere tandem coactus est. Ille currus quattuor ferocibus equis, ignem naribus spirantibus, iunctus erat, qui manum domini sui non recognoscentes, magno impetu e solita via exierunt. Modo propius terram sese demittunt, quae calore nimio exaruit ac paene exarsit, modo caelesti regno et ipsi, deorum sedi, incendium minitabant. Tum Iuppiter/Zeus, a territis numinibus rogatus, fulmen suum in temerarium adulescentem vibravit. Qui in flumen Eridanum (quem Latini auctores idem esse atque Padum adfirmant) praecipitatus, a Naiadibus sepultus est, quae tumulo hos versus inscripserunt:

Tabula a Petro Paulo Rubens picta, casum Phaetontis describens (1605).

Hic situs est Phaethon, currus auriga paterni,

Quem si non tenuit, magnis tamen excidit ausis.

Sorores Heliades tam diu mortem fratris Phaetontis lugebant, ut in populos conversae sint, lacrimae vero in electrum. Helius et ipse, maerore confectus, faciem occultavit et unus dies sine sole transisse fertur, dum tamen incendium ex casu Phaetontis ortum lumen orbi praebet.

De interpretatione fabulae

Nonnulli eruditi moderni putaverunt hanc fabulam ad casum meteoritis pertinere potuisse. Nam defectio solis quoque fumeis nubibus occultati ab hac interpretatione non abhorret. Nisi quis fictitiae scientiae amator credere mavult spatialem navem, aliunde huc pernavigatam, cursum non tenuisse et infelicem Phaetontem extraterrenam creaturam fuisse. . . .

De Phaetonte in musica

Casus Phaetontis a Gustavo Moreau depictus. 1878. Museum Lupariense Lutetiae Parisiorum.

Nonnullae fabulae lyricae "Phaeton" inscriptae in scaenam inductae sunt :

• 1683 a Ioanne Baptista Lully (ad libellum a Philippo Quinault scriptum)
• 1685 ab Alexandro Scarlatti.
• 1768 a Nicolao Iommelli.
• 1877 Poema symphoniacum a Camillo Saint Saens.

De sensu quodam moderno

Vicesimo saeculo verbum Phaeton sive Faeton designat carrum autocinetum sine tecto vel duo vel quattuor loca praebentem. Iam a septimo decimo saeculo genus vehiculi equis iunctum et quattuor rotis praeditum hoc nomen ex persona mythologica acceperat.

Fontes

• Ovidius, libro primo Metamorphoseon, 750–779 necnon libro secundo 1–332.
• Hyginus mythographus, Fabulae 152 et 154 (secundum Hesiodum).
• Lucanus libro secundo Pharsaliae versibus 410-415.
• Lucretius libro quinto De Natura rerum 397-410.
• Vergilius, libro decimo Aeneidis versus 185-192.