Хальмг келн (Тодо бичиг: ᡆᡕᡅᠷᠠᡑ ᡘᡄᠯᡄᠨ), талданар Хальмг келн болдыг. Эн келәр кезәнк Дөрвн Хальмг олн әмтин дуһарла, ода цагт Хальмг Таңһчд, Китдин Улс Орнд Шинҗәнд, Көкнуурт, Алшаад, Көлнбүүрт, Монһлмудин Орнд Хальмгә әмтн дуһарҗана.
1924 җилин хөөн Хальмг Таңһчд тодо бичиг бичәр эдллә. Ода Тод бичгәр һанцхн Шинҗәнин Хальмгә әмтн бичҗәд бәәнә. Дөрвн хальмыгин улсин бичг бәәсмн Тод бичги Зая-Пандитар үвлд, 1648 җилд моңһл бичгә сүүрәс бүтәлв. Өндр Орсн Ниицәнд Хальмг келн кирилл үзгәр бичсимн. Монһлмудин Орн Хальмг келн гөрдлҗәнә. Ховд, Увс, Баян өлгә, Көвсугл әмгүдд албн бишәр күүндҗана.
Тодо бичиг (ᡐᡆᡑᡆ ᡋᡅᡔᡅᡎ тодо бичиг) — Дөрвн Хальмг улсин бичиг бәәсмн. Эн бичиг Зая-Пандитар үвлд, 1648 җилд моңһл бичгә сүүрәс бүтәлв. Энүнә цаһан толһад 29 үзгүд бәәнә: А, Э, И, О, У, Ө, Ү, Н, Ң, Х, Һ, Б, П, Ф, С, Ш, Т, Д, Л, М, Ц, Ч, З, Җ, Й, К, Г, Р, В, болн узгүд төвдин болн энетекдин келәр бичх — галигуд гидуг үзгүд нерәдсмн.
Тодо бичиг Хальмг Таңһчд 1924 җилә хөөн элзилла. Ода тод бичгиг Хальмг Таңһчин школд, ик сурһульд сурҗ сурна.
|