Arsanaic

Arsanaic
Siombail Cheimiceach	As
Uimhir Adamhach	33
Meáchan Adamhach	74.92160(2) g·mol
Grúpa, Peiriad	15, 4, p
Dlús	5.727 g·cm−3
Sraith Cheimiceach	Miotalóidigh

Is dúil cheimiceach í an arsanaic, agus is é an meáchán adamhach atá aici ná 74.92160 g/mol. Níl ach aon iseatóp nádúrtha amháin ag an arsanaic, is é sin, arsanaic a 75, agus sin é an t-aon iseatóp amháin atá cobhsaí. Tá cuid mhór iseatóp radaighníomhach cruthaithe ag na heolaithe, áfach, ó arsanaic a 66 go harsanaic a 93. Is í arsanaic a 73 an ceann is cobhsaí de na hiseatóip radaighníomhacha, nó tá sé 80.3 lá ar leathré. Is é an uimhir adamhach atá ag an arsanaic ná 33, agus is í an tsiombail cheimiceach ná As. Ba é Albertus Magnus, an tEaspag Gearmánach a bhí ina cheimiceoir chomh maith, an chéad eolaí a dhoiciméadaigh an arsanaic ina chuid scríbhinní thiar sa bhliain 1250.

Tá a fhios ag cách, beagnach, gur nimh atá san arsanaic. Dúnmharaíodh a lán daoine mór le rá sa Mheánaois agus i ré an Renaissance le harsanaic, agus chuala an saol iomrá ar na cásanna seo. Sna scéalta bleachtaireachta, is minic a bhíonn na dúnmharfóirí ag tabhairt arsanaice dá gcuid íobartach. Baintear úsáid as comhdhúile arsanaice le feithidí is le luibheanna a mharú, freisin. Maidir leis an dúil, tá sí le fáil ina lán allatróp, cosúil leis an bhfosfar. Is í an arsanaic liath an ceann is tábhachtaí de na hallatróip, agus í cosúil leis an bhfosfar dubh ina struchtúr móilíneach. Tá an arsanaic bhuí cosúil leis an bhfosfar bán, agus tá allatróp eile fós - an arsanaic dhubh - agus struchtúr an fhosfair dheirg aige.

Is é an uimhir ocsaídiúcháin is minicí a bhíonn ag an arsanaic ina cuid comhdhúl ná +III, ach is féidir le hocsaídeoirí láidire comhdhúile a tháirgeadh ina bhfuil an arsanaic ocsaídithe go +V, go háirithe peantocsaíd na harsanaice, As₂O₅. Is í an trí-ocsaíd an ocsaíd is tábhachtaí, áfach - As₂O₃. Má thuaslagtar an pheantocsaíd san uisce, cruthófar aigéad arsanach, H₃AsO₅. Tá sé cosúil leis an aigéad fosfarach ina struchtúr, ach is aigéad lag é. Ocsaídeoir maith láidir atá ann, áfach, nó is féidir leis an aigéad arsanach an t-ian iaidíde (I^-) a ocsaídiú go hiaidín (I₂).

Is féidir leis an arsanaic dul i gcomhdhúil leis an hidrigin le hairsín, nó tríhidríd arsanaice, a tháirgeadh - AsH₃. Cosúil le hidríd an fhosfair, is comhdhúil éagobhsaí é an t-airsín agus claonadh láidir imoibriúcháin ann.

Is iad na comhdhúile is tábhachtaí ná an trí-ocsaíd arsanaice As₂O₃ (an "arsainic bhán"), an tríshuilfíd arsanaice As₂S₃ ("óirpimint"), a bhfuil dath an óir inti (is é is bunús leis an ainm "óirpimint" ná auri pigmentum, a chiallaíonn "dath an óir" sa Laidin), an teitreashuilfíd teitrea-arsanaice As₄S₄ ("rialgar"), an Paris Green (aicéatarsainít an chopair (II)), arsanáit an chailciam, agus hidrigin-arsanáit na luaidhe. Tá úsáid bainte as an trí cinn dheireanacha mar fheithidicídí sa talmhaíocht.

Is féidir trí-ocsaíd arsanaice a tháirgeadh tríd an dúil féin a ocsaídiú. Maidir leis an bpeantocsaíd arsanaice, As₂O₅, is é an dóigh cheart le hí a chruthú ná díhiodráitiú an aigéid arsanaigh - is é is brí leis an "díhiodráitiú" ná go mbaintear móilíní uisce de na móilíní aigéid arsanaigh, ionas nach bhfágtar ach móilíní peantocsaíde. Is féidir an dá ocsaíd seo a thuaslagadh i dtuaslagán bunata, agus is dual dóibh imoibriú leis an mbun, ionas go gcruthófar ceann den dá ainian - an arsainít (AsO₃^3-) nó an arsanáit (AsO₄^3-).

Nimhiúlacht na hArsanaice

Nimheanna láidire iad an arsanaic agus an chuid is mó de na comhdhúile arsanaice. Cuireann an arsanaic isteach ar oibriú na trífhosfáite adanóisín, ar comheinsím thábhachtach í a bhfuil cuid mhaith feidhmeanna aici sna cillíní. Sa deireadh, gheobhaidh an t-othar bás le neacróis na gcillíní. Thairis sin, is carcanaiginí (údair ailse) iad cuid mhaith de chomhdhúile na harsanaice.

Is minic a thruaillíonn arsanaic na hithreach uisce na dtobar.

Go bunúsach, is é is cúis le nimhiúlacht na harsanaice ná nach bhfuil sí in ann gnó an fhosfair a dhéanamh, cé go bhfuil sí in ann a áit a ghlacadh. I ndeireadh na bliana 2010, áfach, chuaigh an nuacht ar fud an domhain gur tháinig bitheolaithe Meiriceánacha ar bhaictéir i Mono Lake, California, a bhí in ann an arsanaic a chur in áit an fhosfair ina gcuid móilíní aigéid dhí-ocsairibeanúicléasaigh (DNA, ADN).