Suid-Korea
|
|||||
| Nasionale leuse: 홍익인간/弘益人間[1] (Koreaans vir: "Bring voordeel vir die mensdom") |
|||||
| Volkslied: Aegukga 애국가 (Koreaans vir: "Die Patriotiese Lied") |
|||||
.svg) |
|||||
| Hoofstad | Seoel | ||||
| Grootste stad | Seoel | ||||
| Amptelike tale | Koreaans | ||||
| Regering | Unitêre presidensiële grondwetlike republiek Park Geun-hye Hwang Kyo-ahn |
||||
| Onafhanklikheid
Vorming
• Gojoseon • Goguryeo • Baekje • Silla • Balhae • Koryŏ-dinastie • Joseon-dinastie • Keiserryk • Verdeling • Grondwet • Republiek |
???–108 v.C. 37 v.C.–668 n.C. 18 v.C.–660 n.C. 57 v.C.–935 n.C. 698–926 918–1392 1392–1897 1897–1910 15 Augustus 1945 17 Julie 1948 15 Augustus 1948 |
||||
| Oppervlakte - Totaal - Water (%) |
100 210 km2 (109de) 38 691 myl2 0,3 (301 km² / 116 mi²) |
||||
| Bevolking - 2014-skatting - 2010-sensus - Digtheid |
51 302 044[2] (26ste) 48 580 000 501,1 / km2 (13de) 1 297,8 / myl2 |
||||
| BBP (KKP) - Totaal - Per capita |
2015-skatting |
||||
| BBP (nominaal) - Totaal - Per capita |
2015-skatting |
||||
| MOI (2014) |  0,891[4] (15de) – baie hoog |
||||
| Gini (2013) | 31,1[5](109de) – medium | ||||
| Geldeenheid | Won (simbool: ₩) (KRW) |
||||
| Tydsone - Somertyd |
KST (UTC+9) nie toegepas nie (UTC+9) |
||||
| Internet-TLD | .kr, .한국 | ||||
| Skakelkode | +82 | ||||
Suid-Korea (Koreaans: 대한민국/大韓民國, Daehan Minguk (hulp·inligting)) is 'n republiek in Oos-Asië wat die suidelike helfte van die Koreaanse Skiereiland en eilande langs die kus beslaan. Jeju, die grootste eiland, is ongeveer 100 km suid van die vasteland geleë.
Die land word in die noorde begrens deur die Demokratiese Volksrepubliek van Korea (Noord-Korea), in die ooste deur die See van Japan (wat in Suid-Korea egter Oossee genoem word), die Oos-Sjinese See in die suide en die Geelsee in die weste. Die land word in die suidooste deur die Straat van Korea van die Japanse eiland Tsushima geskei. Die Volksrepubliek van Sjina is oorkant die Geelsee geleë.
Die hoofstad en grootste metropolitaanse gebied is Seoel aan die Hanrivier waar byna die helfte van die Suid-Koreaanse bevolking saamgetrek is. Seoel is die ekonomiese spilpunt van die land en het sentraal gestaan in die sogenaamde "Wonder aan die Hanrivier", die vinnige industrialisering en verstedeliking van Suid-Korea ná die Koreaanse Oorlog (1950-1953) wat van die republiek - oorspronklik 'n arm agrariese samelewing - binne enkele dekades een van die vernaamste en tegnologies gevorderdste nywerheidslande ter wêreld gemaak het. Multinasionale ondernemings en konglomerate soos Samsung, LG, Hyundai en Kia het tot globale rolspelers ontwikkel.
Suid-Korea het, net soos sy buurland Japan, 'n etnies uiters homogene bevolking van meer as 51 miljoen. Koreaners se nasionale identiteit en selfbeskouing as lotgemeenskap spruit voort uit hierdie eendersheid en 'n geskiedenis as onafhanklike nasie wat tot in die 7de eeu n.C. terugstrek. So word die politieke verdeling van Korea ná die Tweede Wêreldoorlog volgens 'n ooreenkoms tussen die Verenigde State en die Sowjetunie steeds as 'n traumatiese en smartvolle gebeurtenis ervaar. Die stigting van Suid-Korea in 1948 is voorafgegaan deur die Japannese besetting van Korea sedert 1910.
Nadat die kommunistiese Noord-Korea op 25 Junie 1950 die suide binnegeval het, het die Koreaanse Oorlog as internasionale konflik, waarby ook Suid-Afrika militêr betrokke was, drie jaar lank op die skiereiland gewoed. Die oorlogshandelinge is in 1953 met 'n wapenstilstandsooreenkoms beëindig waarvolgens Noord- en Suid-Korea deur 'n gedemilitariseerde sone met 'n wydte van vier kilometer van mekaar geskei word.
Dié sone, wat oor 'n afstand van 240 km loop en ongeveer die 38ste noordelike breedtegraad vanaf die monding van die Hanrivier aan die weskus van die Koreaanse Skiereiland tot 'n punt aan die ooskus, net suid van die Noord-Koreaanse nedersetting Kosŏng, volg, kom grootliks ooreen met die wapenstilstandslyn van 1953.
Sedert republiekwording het Suid-Korea vyf groot grondwetlike veranderinge ondergaan wat dié land van outokrasieë en militêre diktature tot 'n volwaardige veelpartydemokrasie gelei het. Sedert 2013 is Park Geun-hye president van Suid-Korea.
Inhoud
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
.jpg)
Aan die einde van die Tweede Wêreldoorlog het Amerikaanse troepe en troepe uit die Sowjetunie die suidelike en noordelike helftes van die Koreaanse skiereiland onderskeidelik beset. Die Koreaanse skiereiland is effektief langs die 38ste breedtelyn in twee verdeel. Ten spyte van beloftes van 'n onafhanklike en verenigde Korea tydens die 1943 Kaïro Deklarasie het die Koue Oorlog spoedig gelei tot die vestiging van twee afsonderlike regerings: 'n kapitalistiese Suid-Korea en 'n kommunistiese Noord-Korea. Die Sowjetunie het Kim Il-sung as die Noord-Koreaanse premier aangewys. Terwyl talle Koreane hulle vir 'n nasionale verkiesing beywer het om 'n regeerder vir die hele land te kies, het die Kommuniste geweier om aan die verkiesing deel te neem deur toegang tot Noord-Korea te blokkeer. Gevolglik is demokratiese verkiesings slegs in die Suide gehou en is Syngman Rhee as president verkies en is die Republiek van Korea as 'n wettige regering deur die Verenigde Nasies erken.
Op 25 Junie 1950 het Noord-Korea die Suide binnegeval met die ondersteuning en goedkeuring van Josef Stalin en Mao Zedong. Dit het gelei tot 'n bloedige oorlog waarin meer as vier miljoen burgerlikes en soldate gesterf het. Die oorlog staan vandag bekend as die Koreaanse Oorlog. Die Verenigde Nasies het ten behoewe van Suid-Korea ingegryp toe dit blyk dat die Kommunistiese magte die oorhand begin kry het. Noord-Korea is deur sy kommunistiese bondgenote gesteun en Sjina het miljoene troepe na Korea gestuur. Die oorlog is deur 'n wapensilstand in 1953 beëindig en is tegnies gesproke nog aan die gang. Beide Suid- en Noord-Korea word verdeel deur 'n swaar bewapende gedemilitariseerde sone.
In 1960, het 'n studenteopstand gelei tot die bedanking van president Syngman Rhee, wie se regering outokraties en korrup geword het. Dit het verder gelei tot 'n tydperk van burgerlike onrus en politieke onsekerheid. Generaal Park Chung-hee het die daaropvolgende jaar het 'n militêre staatsgreep uitgevoer (die sogenaamde "5.16 staatsgreep") en is in 1961 as president aangestel. Hy het die pos beklee tot en met die sluipmoord op hom in 1979. Sy leierskap is gekenmerk deur die vestiging van 'n snelgroeiende uitvoerekonomie, maar ook politieke onderdrukking.
Die jaar na die sluipmoord op Park is deur politieke onrus gevolg. In 1980 het Generaal Chun Doo-hwan 'n suksesvolle staatsgreep uitgevoer en die oorgangsregering van Choi Gyu Hwa (voormalige premier onder Park) omver gewerp. Chun se magsoorname het 'n nasionale protesaksie en 'n pleidooi vir demokratisering uitgelok. In Gwangju in die Suid-Jeolla provinsie het Chun sy spesiale magte die stad ingestuur om studente en burgerlikes wat onder die vaandel van 'n Burgerlike Weermag betoog het te stuit. 'n Beraamde 207 mense is deur sy magte gedood en 'n verdere duisend is beseer tydens die bekende Gwangju slagting in Mei 1980.
Hierdie slagting het 'n langtermyn demokratiese era vir Korea ingelei. Die regering het later formeel verskoning aangebied vir die slagting en 'n nasionale begraafplaas vir die slagoffers opgerig. Chun het hom daarna tot 'n enkele leierskapstermyn verbind en in 1988 weens druk van landwye opstand die eerste direkte presidensiële verkiesings toegelaat. In dieselfde jaar het Seoel as gasheer vir die Olimpiese Somerspele 1988 opgetree.
Geografie[wysig | wysig bron]
Suid-Korea beslaan die suidelike deel van die Koreaanse Skiereiland, wat oor sowat 1 100 km van die Asië hoofkontinent strek. Die bergagtige skiereiland word aan die weste kant deur die Geelsee (wes) en aan die ooste kant deur die See van Japan (Koreaans: Oosseë) omring. Die suidelike punte van Korea is aan die straat van Korea en die Oos-Sjinese See geleë. Korea beslaan 'n oppervlakte van 100 210 vierkante kilometer.
Suid-Korea kan in vier algemene streke verdeel word: 'n oosterse streek met hoë bergreekse en nou kuslaagtes; 'n heuwelagtige westelike streek met breë kuslaagtes en rivierbekkens; 'n suidwestelike streek met berge en valleie en 'n suidoostelike streek waar die Nakdong rivier uitloop.
Klimaat[wysig | wysig bron]
Suid-Korea maak deel uit van die Suid-Asiatiese monsoensone en het 'n gematigde klimaat met vier verskillende seisoene. Kontinentale lugmassas, wat uit die noorde na die Koreaanse skiereiland beweeg, oefen 'n groter invloed op Suid-Korea se weer uit as mariene lugmassas vanuit die Stille Oseaan.
Koreaanse winters is gewoonlik lank en koud, met droë weer, terwyl die kort somers neig om warm en bedompig te wees, met baie neerslae. Lente- en herfsmaande word deur aangename temperature gekenmerk, maar is betreklik kort.
Die gemiddelde temperature in Seoel wissel van tussen -5,0 en -2,5 °C in Januarie tot tussen 22,5 en 25 °C in Julie. Die eiland Jeju het 'n meer gematigde klimaat as ander landsdele vanweë sy suidelike ligging temidde van die see. Hier beweeg die gemiddelde temperature tussen 2,5 °C in Januarie en 25 °C in Julie.
Provinsiale regering[wysig | wysig bron]
Korea is verdeel in agt provinsies, een spesiale self-regerende provinsie, ses metropolitaanse stede met provinsiale magte en een spesiale stad.
Die provinsies van Korea is soos volg:
- Gyeonggi-do (Gyeongdi provinsie)
- Gangwon-do (Gangwon provinsie)
- Chungcheongbuk-do (Noord-Chungcheong provinsie)
- Chungcheongnam-do (Suid-Chungcheong provinsie)
- Jeollabuk-do (Noord-Jeolla provinsie)
- Jeollanam-do (Suid-Jeolla provinsie)
- Gyeongsangbuk-do (Noord-Gyeongsang provinsie)
- Gyeongsangnam-do (Suid-Gyeongsang provinsie)
- Jeju-do (spesiale self-regerende eilandprovinsie)
Korea se metropolitaanse owerhede is as volg:
Demografie[wysig | wysig bron]
Etnogenese en samestelling[wysig | wysig bron]
Navorsers neem aan dat die Koreaanse volk oorspronklik 'n historiese verbintenis met etniese groepe in Sentraal-Asië, die Baikalmeergebied in Siberië, Mongolië en die kusgebiede van die Geelsee gehad het. So toon werktuie uit die Paleolitiese tydperk wat in Sokchang naby Kongju ontdek is, baie ooreenkomste met soortgelyke argeologiese vondse in die Baikalmeergebied en in Mongolië.
Vandag het Suid-Korea 'n uiters homogene bevolking van etniese Koreaners, met klein minderhede Han-Sjinese. Weens Suid-Korea se militêre en ekonomiese bande met ander wêrelddele vestig steeds meer buitelanders hulle in stedelike gebiede, veral Amerikaners (waaronder lede van die Amerikaanse weermag wat hier gestasioneer is), Japanners en Sjinese. Enkele tienduisend Sjinese en Suidoos-Asiate het hulle as buitelandse werknemers in Suid-Korea gevestig.
Ongeveer die helfte van die bevolking is ongebonde, terwyl die oorblywende helfte uit Christene (29%) en Boeddhiste (26%) bestaan.
Demografiese ontwikkeling[wysig | wysig bron]
.jpg)
Suid-Korea se bevolking het in die tweede helfte van die 20ste eeu meer as verdubbel, maar intussen toon die land se demografiese patrone baie ooreenkomste met dié van ander ontwikkelde westerse nywerheidslande. So het die geboortekoers vanaf 1960 drasties begin daal en die natuurlike bevolkingsgroei in die vroeë 21ste eeu feitlik tot stilstand gekom. Steftesyfers het in dieselfde periode eweneens afgeneem - 'n tendens wat die algemene verhoging van lewenstandaarde in Suid-Korea weerspieël.
.jpg)
Die vinnig groeiende stedelike bevolking en ontvolking van groot dele van die Suid-Koreaanse platteland is tans die belangrikste demografiese vraagstukke. Meer as vier vyfdes van die huidige bevolking is verstedelik, en rofweg die helfte van alle Suid-Koreaners is in die sewe grootste stedelike nedersettings saamgetrek. Al is die natuurlike bevolkingsaanwas intussen laag, is Suid-Korea nogtans een van die mees digbevolkte lande op aarde. Sy bevolkingsdigtheid is twee en 'n half keer hoër as dié van Noord-Korea.
Nóg 'n belangrike faktor in Suid-Korea se demografiese ontwikkeling was migrasie. Voor die Tweede Wêreldoorlog het groot getalle Koreaners geëmigreer, waarby Mantsjoerye in Noordoos-Sjina die belangrikste bestemming vir Noord- en Japan die vernaamste immigrasieland vir Suid-Koreaners was. Daar word beraam dat die Koreaanse bevolking in Mantsjoerye en Siberië in 1945 op sowat twee miljoen gestaan het. Rofweg dieselfde aantal Koreaners het hulle in Japan gevestig, waarvan sowat die helfte ná 1945 na Suid-Korea teruggekeer het.
Die belangrikste migrasiepatroon was egter die vestiging van twee miljoen Noord-Koreaners in die suide, hoofsaaklik gedurende en kort na die Koreaanse Oorlog. Die meeste binnelandse migrante het hulle in die metropolitaanse gebiede van Suid-Korea gevestig. Groot gemeenskappe Koreaanse immigrante word daarnaas ook in die Verenigde State (veral in Kalifornië) en in Kanada aangetref.
Taal[wysig | wysig bron]
Koreaans maak, net soos Fins, Hongaars, Turks en Mongools, deel uit van die Oeral-Altaïese taalfamilie en word deur feitlik alle Koreaners gepraat. Koreaanse streekdialekte is onderling verstaanbaar, met die uitsondering van die dialek wat op die eiland Jeju gebesig word.[6] Die ontwikeling van 'n eie alfabet, wat die klanke van Koreaans stelselmatig weergee, Hangeul, is een van die grootste kulturele prestasies van Korea. Dié alfabet behels tien eenvoudige klinkers en veertien medeklinkers as fonetiese simbole.
Koreaans word in Suid-Korea nogtans dikwels as 'n kombinasie van Sjinese ideogramme en Hangeul-letters, waarby die gebruik van Sjinese skriftekens tendensieel afneem. Die aanwesigheid van honderdduisende Amerikaanse troepe, sakemanne, Peace Corps-vrywilligers en sendelinge sedert die einde van die Koreaanse Oorlog word deur 'n groot aantal Engelse leenwoorde en uitdrukkings weerspieël wat òf regstreeks en onveranderd oorgeneem is òf by Koreaanse taalgebruik en uitspraakgewoontes aangepas is. Hulle bly onverstaanbaar vir Noord-Koreaners.
Hangeul is danksy die inisiatief van koning Sejong in 1443 deur 'n span geleerdes ontwikkel. Hunminjeongeum, 'n historiese dokument met aanwysings vir die onderrig van Hangeul, is as kulturele Unesco-wêrelderfenis gelys. Unesco erken ter herdenking van die uitvinders van Hangeul jaarliks die Koning Sejong-literatuurprys toe.
Vervoer[wysig | wysig bron]
Vervoer in Suid-Korea bestaan uit 'n uitgebreide netwerk van spoorweë, snelweë, skeeps-, bus- en lugroetes.
Alle stede het plaaslike busdienste en word verder deur tussenstedelike busdienste met mekaar verbind.
Suid-Korea se 3 000 kilometer lange netwerk van snelweë bestaan uit snelweë (expressways/motorways), nasionale snelweë en ander sekondêre roetes. Die Koreaanse Snelwegkorporasie bedryf die land se tolweë en belangrikste diensroetes.
"Korail" bedryf treindienste met gereelde dienste na al Korea se groot stede. 'n Spoorverbinding met Noord-Korea deur die Gyeongui en Donghae Bukbu lyne is in die herstelproses. Korea spog sedert 2004 met 'n hoëspoedtrein. Die KTX (Korea Train Express) bedryf gereelde sneldienste teen ongeveer 300 km per uur via die Honam en Gyeongby lyne na Korea se vernaamste stede, te wete Daejeon, Gwangju, Mokpo, Daegu en Busan.
Seoel, Busan, Daegu, Incheon, Gwangju en Daejoen het ondergrondse treine. Die "Seoel Metropolitan Subway" is een van die besigstes ter wêreld, bestaan uit tien lyne en 117 stasies en bedien 3,9 miljoen passasiers per dag. Die treine word deur Korail en die Seoul Metropolitan Rapid Transit Corporation (SMRT) bedryf.
Die internasionale hooflughawe staan bekend as die Incheon Internasionale Lughawe. Suid-Korea het 'n verdere agt internasionale lughawens en sewe plaaslike lughawens. Korean Air en die Asiana Airlines is Suid-Korea se vernaamste lugrederye.
Korea en Suid-Afrika[wysig | wysig bron]
Volgens die webtuiste van die Suid-Afrikaanse ambassade in Suid-Korea het dié twee lande in 1992 formele diplomatieke betrekkinge gesluit. In Julie 1995 en April 1998 het die eertydse President Nelson Mandela en Thabo Mbeki in sy hoedanigheid as Adjunkpresident onderskeidelik besoeke aan Suid-Korea afgelê en daarmee ekonomiese bilaterale handelsbande verstewig. Suid-Afrika is Suid-Korea se grootste handelsvennoot in Afrika.
Vandag is daar heelwat gegradueerde Suid-Afrikaners wat Engels in Suid-Koreaanse privaat- en regeringskole onderrig.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ (en) “A New Way of Seeing Country Social Responsibility” (PDF). Besoek op 21 Junie 2015.
- ↑ (ko) “Estimate: Population of the Republic of Korea”. Korean Statistical Information Service: 1 Julie 2013. URL besoek op 21 Junie 2015.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 (en) “Suid-Korea”. Internasionale Monetêre Fonds. URL besoek op 21 Junie 2015.
- ↑ (en) “2014 Human Development Report Summary”. pp. 21–25 United Nations Development Programme: 2014. URL besoek op 21 Junie 2015.
- ↑ (en) "Country Comparison :: Distribution of family income – Gini index". The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. URL besoek op 21 Junie 2015.
- ↑ Andrea Matles Savada en William Shaw: South Korea: A Country Study. Vierde uitgawe. Washington, DC: Federal Research Division / Library of Congress 1992, bl. xvi
Bronne[wysig | wysig bron]
- Koreawebportaal Suid-Koreaanse Regertingsportaal
Eksterne skakels[wysig | wysig bron]
- Toerismeïnligting oor Suid-Korea op Wikivoyage
- KTO, die Koreaanse Toerisme-organisasie: Visit Korea
- Korea Infogate Suid-Koreaanse Inligtingsportaal.
- Life in Korea Reis, kultuur, inkope en algemene inligting oor Suid-Korea.
- The Korean Herald Engelse dagblad.
- CIA Wêreldfeiteboek se inskrywing oor Suid-Korea
- Die Korea Vereniging (The Korea Society)
- Die Suid-Afrikaanse Ambassade in Seoel
- Galbijim Wiki, 'n Engelse wiki oor Suid-Korea
