Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка
|
|||||
.svg) |
|||||
| Дэвіз: «Unité, Dignité, Travail» | |||||
| Гімн: «La Renaissance» | |||||
| Дата незалежнасці | 13 жніўня 1960 (ад Францыі) | ||||
| Афіцыйныя мовы | французская і санго | ||||
| Сталіца | Бангі | ||||
| Найбуйнейшы горад | Бангі | ||||
| Форма кіравання | Прэзідэнцкая рэспубліка | ||||
| Прэзідэнт Прэм'ер-міністр |
Катрын Самба-Панза Махамат Камун |
||||
| Плошча • Усяго • % воднай паверхні |
42-я ў свеце 622 984 км² 0 |
||||
| Насельніцтва • Ацэнка (2012) • Шчыльнасць |
▲5 057 000 чал. 6,1 чал./км² |
||||
| ВУП • Разам (2005) • На душу насельніцтва |
$4 453 млн. (156-ы) $391 |
||||
| Валюта | Франк КФА | ||||
| Інтэрнэт-дамен | .cf | ||||
| Тэлефонны код | +236 | ||||
| Часавы пояс | +1 | ||||
Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка, ЦАР (фр.: République Centrafricaine) — краіна ў Афрыцы. Мяжуе з Чадам, Дэмакратычнай Рэспублікай Конга, Суданам, Паўднёвым Суданам, Камерунам, Рэспублікай Конга. Непасрэднага выхаду да акіяну не мае.
Геаграфія[правіць | правіць зыходнік]
Паверхня краіны ўяўляе сабой хвалістае пласкагор'е вышынёй ад 600 да 900 метраў, што раздзяляе басейны ракі Конга і возера Чад. У яго межах вылучаюць ўсходнюю і заходнюю часткі. Усходняя частка мае агульны ўхіл на поўдзень, да рэк Мбому (Бому) і Убангі. На поўначы знаходзіцца масіў Ферт, які складаецца з груп ізаляваных гор і хрыбтоў (вышынёй больш за 900 метраў) Абурасейн, Дар-Шалла і Монго (звыш 1370 м). На поўдні месцамі ўзвышаюцца скальныя астанцы (мясцовая назва - «кагас»). Галоўныя рэкі на ўсходзе краіны - Шынкі і Мбар - суднаходныя ў ніжніх плынях; вышэй праходжання судоў перашкаджаюць парогі. На захадзе пласкагор'я размешчаны масіў Ядэ, які працягваецца ў Камеруне.
Клімат і расліннасць змяняюцца з поўначы на поўдзень. Толькі на паўднёвым захадзе захаваліся густыя вільготныя трапічныя лясы; па кірунку на паўночны ўсход лясы па далінах рэк змяняюцца саваннымі рэдкалессямі і злакоўнікамі. На поўначы сярэдняя гадавая колькасць ападкаў складае 1250 мм у год, яны выпадаюць пераважна з ліпеня па верасень, а таксама ў снежні-студзені. Сярэдняя гадавая тэмпература 27 ° С, а на поўдні - 25 ° С. Сярэдняя гадавая колькасць ападкаў перавышае 1900 мм; вільготны сезон доўжыцца з ліпеня па кастрычнік; снежань і студзень - сухія месяцы.
Гісторыя[правіць | правіць зыходнік]
Старажытнасць[правіць | правіць зыходнік]
Найстаражытная гісторыя народаў ЦАР мала вывучана. З-за аддаленасці ад акіянаў і існавання цяжкадаступных раёнаў гэтая краіна аж да XIX ст. заставалася невядомай еўрапейцам. Выяўленыя пры здабычы алмазаў у басейне ракі Убангі прылады каменнага веку даюць падставу лічыць, што ў старажытнасці многія Цэнтральна-Афрыканскія раўніны былі заселены. Знойдзеныя ў пачатку 60-х гадоў XX стагоддзя антраполагам П'ерам Відалем на паўднёвым захадзе краіны камяні вышынёй 3 м ставяцца да эпохі неаліту. Сярод народа гбайя яны вядомыя пад назвай «таджуну», гэта значыць стаячыя камяні.
Здаўна па тэрыторыі краіны праходзілі шляхі шматлікіх міграцый афрыканскіх народаў, і гэта ў значнай ступені паўплывала на яе засяленне. Першымі жыхарамі на гэтай тэрыторыі, відаць, былі пігмеі. Аб існаванні зямель да захаду ад вытокаў Ніла, населеных цёмнаскурымі народамі, было вядома старажытным егіпцянам. Расшыфраваныя надпісы на егіпецкіх манументах распавядаюць аб краіне Уам (у раёне рэк Мобу і Кембе), населенай «чорнымі карлікамі - пігмеямі». На старажытнаегіпецкіх картах рэкі Убангі і Уэле зваліся Чорным Нілам і былі злучаныя з Белым Нілам ў адну раку.
Перыяд незалежнасці[правіць | правіць зыходнік]
Першы абраны пасля атрымання незалежнасці прэзідэнт Давід Дако быў зрынуты ў 1966 годзе ў выніку ваеннага перавароту. Да ўлады прыйшоў Жан-Бэдэль Бакаса, які абвясціў ЦАР імперыяй, а сябе — імператарам. У 1979 годзе пры ваеннай падтрымцы Францыі да ўлады вярнуўся Дако, краіне была вернута ранейшая назва. У 1981 годзе ў выніку чарговага ваеннага перавароту прэзідэнтам стаў генерал Андрэ Калінгба.
У пачатку 1990-х гадоў пад уплывам агульных дэмакратычных тэндэнцыяў у Афрыцы і палітыка-эканамічнага ціску з боку заходніх донараў ваенныя ўлады абвясцілі, што прыступаюць да стварэння ўмоў для вяртання краіны да грамадзянскага кіравання. Аднавілася дзейнасць палітычных партыяў, быў прыняты Закон аб выбарах. У 1993 годзе на прэзідэнцкіх выбарах, прызнаных міжнароднымі назіральнікамі вольнымі і дэмакратычнымі, перамог Анж-Фелікс Патасэ. У верасні 1999 года ён быў перавыбраны на новы шасцігадовы тэрмін.
На працягу некалькіх гадоў сітуацыя ў ЦАР заставалася вельмі нестабільнай і выбуханебяспечнай, рэжым Патасэ трымаўся ў асноўным за кошт прамой ваеннай падтрымкі лівійцаў і фактычна кантраляваў толькі сталіцу ЦАР.
Спасылкі[правіць | правіць зыходнік]
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цэнтральна-Афрыканская Рэспубліка
