Myanma

**Myanma İttifaqı Respublikası**
Bayrağı	Gerbi
Paytaxt	Naypyida
Böyük şəhərlər	Yanqon, Mandalay, Molamyayn
Rəsmi dil	Birman
Dövlət dini	Therevada,Buddizm
Etnik qruplar	68% Bamar,9% Şan,7% Karen,4% Rakhine,3% Çinli,2% Hindistanlı,2% Mon,5% digər
İdarəetmə forması	parlament tipli prezidentli respublika
Prezident	Theyn Seyn
Vitse prezident	Sayn May Kxan
Vitse prezident	Nyan Txun
Ərazi; • Ümumi; • Su sahəsi (%-lə)	; 678 500 km² (39-cu); 3,06
Əhali; • Təxmini sayı (2009); • Əhali sıxlığı	; 50 020 000 nəfər (24-cü); 73,9 nəfər/km²
Pul vahidi	Myanma kyantı ([[ISO 4217\|]])
Saat qurşağı	+6:30 (UKV)
İnternet domeni	.mm
Telefon kodu	+95

Myanma, rəsmi adı: Myanma İttifaqı Respublikası^[1] (1989-cu ilədək Birma İttifaqı, 1989-2010-cu illərdə Myanma Birliyi) - Cənub-şərqi Asiyada dövlət. Paytaxtı - Naypyida.

"Myanma" sözü tərcümədə "cəld", "güclü" mənalarını verir və zümrüd mənasını verən "mya" sözündən götürülmüşdür. Myanmada insan və coğrafi məkan adlarının seçilməsinə ənənəvi olaraq Myanmalı astroloqların böyük təsiri olur. Ölkə əhalisinin böyük əksəriyyətini təşkil edən Birmalılar tərəfindən öz seçdikləri ad "Bama" istifadə olunur. 1989 cu ilədək ölkə rəsmi olaraq Birma Birliyi Sosialistik Respublikası və ya qısaca olaraq - Birma adlanırdı. Amma "Birma" adı alınma mənşəli olduğun üçün ölkə daxilində populyar deyil.

2010 cu ilin Oktyabr ayında ölkənin adı "Myanma İttifaqı"ndan "Myanma İttifaqı Respublikası"na dəyişdi. Həmçinin ölkənin gerbi və bayrağı da dəyişdirildi.

Myanmanın paytaxtı - Naypyida şəhəri(Mandalay administrativ dairəsi) Pyinmana şəhərinin yaxınlığındakı kiçik bir kəndin yerində yaradılmışdır.

Paytaxtın Yanqondan Neypyidoya köçürülməsi məsələsinə 2001ci ildən baxılmışdır. Paytaxın köçürülməsinin dəqiq vaxtı - bazar günü, 6 Noyabr 2005 ci il, səhər saat 6:37 - astroloji proqnozlara uyğun olaraq seçilmişdir.

Coğrafiya[redaktə | əsas redaktə]

Coğrafi yerləşməsi[redaktə | əsas redaktə]

Myanma qərbdə Hindistan(1463 km) və Banqladeşlə(193 km),şimal-şərqdə Çinlə(2185 km) , şərqdə Laosla(235 km) və cənub-şərqdə Tailandla(1800 km) həmsərhəddir. Cənubdan və cənub-qərbdən onun sahillərini Benqal körfəzinin, Moutama körfəzinin(Martaban) həmçinin Andaman dənizinin suları yuyur. Daxil olan adalarla birlikdə ölkənin sahəsi 678 min km² təşkil edir. Sahil xəttinin uzunluğu isə 1930 km bərabərdir.

İqlimi[redaktə | əsas redaktə]

Əsasən subekvatorial və tropik iqlimə malikdir. 3 fəsil ayırd edilir:

nəmli - mayın sonundan oktyabrın sonunadək
soyuq - oktyabrın sonundan fevralın ortalarınadək
isti - fevralın ortalarından mayın sonunadək

Hidrologiyası[redaktə | əsas redaktə]

Əsas çaylar öz başlanğıclarını dağlardan götürür və Hind okeanı hövzəsinə aiddirlər. Maksimal çay səviyyəsi musson yağışları mövsümünə təsadüf edir. Bu dövrdə çaylarda su səviyyəsi artsa da digər dövrlərdə çaylar əsasən az sulu olur və quruyurlar. Myanmanın böyük çayları İravadi , Mekonq, Saluin, Sitaun və Çinduin çayları sayılırlar. Göllər olduqca azdır, onların ən böyüyü isə Şan dağlığındakı İnle gölüdür.

Tarix[redaktə | əsas redaktə]

Ölkənin ən qədim sakinləri, hind-buddist sivilizasiyasının təsir dairəsində olmuş monlar sayılırlar. Sonra Myanmaya Çin ərazisindən birmanlılar miqrasiya etmişdirlər. Beləliklə Myanma ərazisində mon və birman krallıqları əmələ gəlmişdir. XIII əsrdə onlar monqol hücumlarına məruz qaldılar. XVIII əsrdə isə Britaniya kolonizasiyası başladı.

İkinci Dünya müharibəsindən sonra ( Myanmanın yapon işğalına məruz qaldığı illərdə) 1948 ci ildə Böyük Britaniya ilə tərtib edilmiş müqaviləyə əsasən ölkə müstəqillik əldə etdi. 1962 ci ildə 1988 ci ildəki çevrilişə qədər mövcud olmuş Birman İttifaqı Sosialistik respublikası yaradıldı.

1997 ci ildən 2011 ci ilədək Myanma, 1988 ci ildə hakimiyyətə gəlmiş "Qanuniliyin və qaydaların bərpası Milli şurası" nın yerini tutmuş "Sülh və inkişafın Milli şurası" adlanan hərbi rejim tərəfindən idarə edilmişdir. Milli şuranın başçısı "baş general" Tan Şve olmuşdur. Məhz bu hakimiyyət 1989 cu ildə ölkənin rəsmi adını "Birma"dan "Myanma"ya çevirmişdir.

Din[redaktə | əsas redaktə]

Baqanda məbədlər

Birma əhalisinin 83 faizi buddistlərdir. Birmalıların əksəriyyəti, eyni zamanda şanlar, monlar, karenlərin çoxu, kaya, palaun, kaçinlərin bir hissəsi, çinlər və digərləri buddistdirlər. Buddizm özünün txeravad formasmında geniş yayılıb. Maxayana forması isə ancaq şimali birmanın xalqlarının bir hissəsində, ölkədə yaşayan çinlilər arasında vardır.

Xristian dininə 5 faizdən çox insan ibadət edir. Xristianlığı əsasən birmanın əyalət rayonlarına gələn missionerlər yaymışlar. Çin, karen, kaya, kaçin kimi yerli xalqlar arasında da xristianlar var. Birma xristianlarının əkəsəriyyəti protestantlardır (1,2 mln. nəfər). Onların arasında əksəriyyəti baptistlər (950 min nəfər), anqilkanlar (130 min nəfər), metodistlər (39 min nəfər), yeddinci günün adventistləri (3 min nəfər), qurtuluş ordusunun tərəfdarlıra və s. vardır.

Katoliklər 301 min nəfərdirlər. Ölkə əhalisinin 4 faizi müsəlmanlarıdır(əsasən sünnülər). Əhalinin 3 faizi induistlərdir. Çox az sayda iudaistlər də vardır. Ənənəvi qəbilə inancları Birmanın bir sıra əyalət rayonlarında yaşayan xalqlar arasında hələ də qalmaqdadır. Onlar əhalinin 5 faizini təşkil edirlər.