Servia
| Servia | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
|
|
|||||||||
| Informasion | |||||||||
| Nome par intiero: | Republica de Servia | ||||||||
| Nome ufisiałe: | Република Србија Republika Srbija |
||||||||
| Łéngoa uficiałe: | servo 1 | ||||||||
| Cavedal: | Belgrado (1 710 000 ab. / 2007) | ||||||||
| Polìtega | |||||||||
| Governo: | Repubblica parlamentare | ||||||||
| Capo de stato: | Boris Tadić | ||||||||
| Capo de governo: | Mirko Cvetković | ||||||||
| Indipendensa: | Da l'Inpero Otoman: 13 de giugno 1878 Da ła Servia e Montenegro: 5 de giugno 2006 |
||||||||
| Ingreso a l'ONU: | 1° de novenbre 2000 2 | ||||||||
| Area | |||||||||
| Totale: | 88 361 km² | ||||||||
| Pos. nel mondo: | 112° | ||||||||
| % delle acque: | N/A % | ||||||||
| Popolasion | |||||||||
| Totałe: | 10 147 398 ab. (2007) | ||||||||
| Pos. nel mondo: | 81° | ||||||||
| Densità: | 106,34 ab./km² | ||||||||
| Giografia | |||||||||
| Continente: | Eoropa | ||||||||
| Fuxo oràrio: | UTC +1 | ||||||||
| Economia | |||||||||
| Vałuta: | dinaro servo 3 | ||||||||
| Energia: | 0,34 kW/ab. | ||||||||
| Varie | |||||||||
| TLD: | .rs [1] | ||||||||
| Prefiso tełef.: | +381 | ||||||||
| Sigla autom.: | SRB | ||||||||
| Ino nasionałe: | Bože Pravde | ||||||||
| Festa nasionałe: | 29 de novenbre | ||||||||
|
|
|||||||||
| 1 en Vojvodina łe xé ufiçiali anca: croato, rumen, rusin, slovaco e ongarexe; en Kosovo e Metohija anca: albanexe. 2 come Republica Federałe de Jugoslavia, renominà el 5 de febbraro 2003 Serbia-Montenegro. Secondo ła carta costitusionałe erèdita diretamente el segio de ła Confederasion. 3 In Kosovo e Metohija se dòpara l'euro. |
|||||||||
Ła Servia, ufisialmente Republica de Servia (en serbo Република Србија, Republika Srbija) ła xé no Stato del sud-est del'Eoropa, ne ła regiòn dei Balcani.
Ła confina a nord co ła Ongarìa, a nordest co ła Romania, a sudest co ła Bulgaria, a sud co ła Macedonia e ła Albania[2], a sudovest co el Montenegro, a ovest co ła Bosnia-Erzegovina e a nordovest co ła Croasia.
El teritorio de el Kosovo[3] el xe disputà co ła Republica de el Kosovo.
Indice
Giografia[canbia | canbia el còdexe]
Morfologìa[canbia | canbia el còdexe]
El paexagio de ła Servia setentrionałe [4] el xé costituio da na vasta pianura ałuvionałe che ła se stende fin a ragiunger el Basopian Panònego, del qual ła Servia conprende ła porsion meridionałe, ła Vojvodina. Ła xona ła xé atraversaà da qûalche fluente del Danubio e ghe xé poche modeste are de riłievi cofà a exenpio ła catena cołinare de Fruška Gora (539 m s.l.m.).
Ła xona oçidentałe (Šumadija) ła xé invexe dominà da cołine e da qûalche riłievo de altitudine conprexa fra i 1000 e i 1500 m s.l.m.
Verso sud el teritorio divegne montuoso, el masicio pù inportante el xé queło de Kopaonik, situà 'ntel çentro-sud de ła Servia, 'nte ła xona fra Kraljevo, Kruševac e Novi Pazar. Ła xé n'area incluxa en un parco nasionałe, famoxo anca par na inportanta stasion sistega.
Idrografìa[canbia | canbia el còdexe]
Ła Servia ła xé traversà da mùci fiumi, grande parte del teritorio del paexe fa parte del baxin del Mar Negro, soło ła parte sudoçidentałe fa parte del baxin del Mar Adriatico [5] e ła parte sudorientałe fa parte del baxin del Mar Egeo [6].
El Danubio traversa el paexe da ovest a est par na longhesa conpłesìa de çirca 588 km, 'ntel só percorso el xé ałimentà da numeroxi fluenti:
- Tibisco, co el so fluente Begej
- Sava, co i so fluenti Drina (a só volta ałimentà da Lim e Uvac) e Kolubara
- Tamiš
- Morava, co i so fluenti Toplica, Nišava e Zapadna Morava ('ntel qual i fluisce Ðetinja, Moraviaca e Sitnica - a só volta ałimentà dal'Ibar)
- Mlava
- Nera
- Pek
- Timok
I łaghi naturałi de ła Servia i xé pochi e rełativamente picenini, tra łori gh xé el Palić (5 km²) e el łago Ludaš 'nte ła Servia setentrionałe vixin Subotica.
I łaghi i xé prinsipalmente de orijin artifiçiałe. El prinçipałe el xé el łago Ðerdap (253 km²) al confin con ła Romania. Altri baxini artifiçiałi i xé el łago Vlasina 'nte ła parte sudorientałe del paexe, el łago Gazivode sul fiume Ibar 'nte ła parte sudosidentałe, el łago Zlatar sul fiume Drina 'nte ła region del Sangiaccato, e el łago Zvornik.
Clima[canbia | canbia el còdexe]
Ła parte setentrionałe del paexe ła gà un clima de tipo continentałe influensà da łe mase d'aria provenienti dal nord ed est eoropeo, con inverni frédi e estati calde e umide, łe precipitasioni łe xé distribuìe lóngo tuto l'ano.
'Nte ła parte meridionałe e sud-oçidentałe del paexe ghe xé un clima el prevałentemente caldo e seco en estate e autuno e rełativamente frédo e rico de preçipitasioni nevoxe en inverno, cauxae de łe influense da parte del Mar Mediteraneo, anca si łe Alpi Dinàreghe łe forma no sbaramento par łe mase d'aria calda.
Storia[canbia | canbia el còdexe]
Antighità[canbia | canbia el còdexe]
Ło Stato servo el se gà formà int'el XI secoło, el xé divegnù un Regno stabiłe 'ntel 1220 col re Stefano II Nemanja.
En sèguito a un periodo de espansion teritoriałe, 'ntel 1346 ła Servia ła gà costituio un Inpero [7] che el 'ndava dal Danubio al nord de ła Grecia.
Co ła sconfita 'ntel giugno del 1389, 'nte ła storega bataja de Kosovo Polje, e i sucesivi scontri 'ntel nord del Paexe, el gà tacà par ła Servia el łongo período de ła dominasion otomana (1459-1804).
Ła Servia, co l'inisio del'XIX secoło, sostegnua ancà dal'Inpero Ruso, ła gà tentà de aumentar ła sóa autonomía rispeto a l'Inpero Otoman e ła se gà struturà 'ntel semi-indipendente Principato de Servia (1815). El Principato el gera caraterixà da na lota interna enfrà łe dó dinastíe pì potenti del Paexe, i Obrenović ei Karađorđević.
Modernità[canbia | canbia el còdexe]
'Ntel 1878 el Congreso de Berlin el gà riconosesto l'indipendensa de ła Servia e del vixin Montenégro.
I do Stati i gà partesipà a łe Guere dei Balcani (1912-1913) contro ła i otomani prima e ła Bulgaria dopo, e i xe vegnesti fora da ła guera pì forti e co un teritorio pì grando. El progeto de unificasion dei do regni el xe stà fermà però da l'Àustria-Ongarìa.
Ła stesa Austria-Ongaría ła gà diciarà un toco de tenpo dopo guera (28 de giugno 1914) al'anbisioxo Regno de Servia, dopo che l'arciduca Francesco Ferdinando el xé stà copà da parte de Gavrilo Princip, un nasionałista servo.
Dopo ła concluxion de ła prima guera mondiałe, ła Servia ła xé divegnua parte del Regno dei Servi, Croati e Sloveni soto ła dinastía dei Karađorđević; int'el 1929 el Regno canbia nome in Regno de Jugoslàvia</ref>,
Dorante ła seconda guera mondiałe, dopo el smenbramento del Regno de Jugoslàvia, ła Servia ła xé divegnua no Stato fantocio[8] de ła Germania nasista afidà da Hitler al xeneral Milan Nedić[9] e al nasista serbo Dimitrije Ljotić. El governo fiłonasista de Nedić el gà cołaborà pienamente con ła Germania fin a ła łiberasion da parte conxunta de ła cavedal da parte del'Armata Rossa e dei partixani jugoslavi 'nte l'otobre 1944.
Tito en queła ocaxion el gà abandonà l'íxoła de Łisa, dove el jera soto protesion anglexe, e el se gà trasferio a Belgrado dove, par farse acetabiłe da ła çità ostiłe al comunismo, el gà proçeduo con anpie amnistie ai cołaborasionisti integrandołi de ła Armata Popołare de Łibarasion de ła Jugoslavia.
Dopo ła seconda guera mondiałe, la Servia gà costituio una de łe sié republiche de ła Republica Sociałista Federałe de Jugoslavia (1945-1991), guidà par un łongo periodo da Tito.
'Ntel 1992, dopo el siojimento de ła RSFJ, Servia e Montenégro łe se gà asocià 'nte ła Republica Federałe de Jugoslavia (1992-2003), divegnua Union de Servia e Montenégro 'ntel 2003.
Col referendum che l'è stà svolto en Montenégro el 21 de majo 2006, el Montenégro el ga decixo de 'ndar fora dal'Union e de otegner el riconosimento internasionałe e ła piena indipendensa. Ła Confederasiòn xé stà siolta e ła Servia ła ga otegnù cusì indiretamente ła ricostitusion de un'entità statałe nasionałe autónoma dopo çirca 90 ani en i quałi ła gavéa sperimentà projèti de Federasion e Confederasion con łe altre rejoni abitae dai slavi del sud.
Cofà stabilío da ła Carta Costitusionałe de ła Confederasion, ła Servia ła xé stà riconosesta cofà dirèto sucesor del'Union Statałe, drìo ereditar el sejio de ła Confederasion al'ONU, łe asociasioni a łe organizasioni internazionałi e tuti i tratai biłaterałi stipułai coi altri Paexi.
Giografia połitega[canbia | canbia el còdexe]
Divixion aministrative[canbia | canbia el còdexe]
Ła Servia ła xe divixa in 29 distreti[10] (окрузи / okruzi):
.png)
|
|
|
e inte ła Sità de Belgrado (Град Београд / Grad Beograd)
Cavedal e altre sità[canbia | canbia el còdexe]
Ła cavedal de ła Servia ła xé Belgrado.
Economia[canbia | canbia el còdexe]
Trasporti[canbia | canbia el còdexe]
'Ntel conpleso ła rete de navigasione interna ła dispon de çirca 1500 km de vie fluviałi.
Note[canbia | canbia el còdexe]
- ↑ da setenbre 2006, .yu ad interim
- ↑ sevente el confin co el Kosovo
- ↑ che par ła Servia el xe ła rejon autonoma de Kosovo e Metohija, al pari de ła cheła de ła Vojvodina
- ↑ area a nord de Belgrado e del Danubio
- ↑ fiume Beli Drim
- ↑ fiume Pčinja
- ↑ co al vertexe el zar Stefano Dušan
- ↑ en modo simiłe a la Fransa de Vichy de el xeneral Petain
- ↑ ło steso che 'ntel 1918 el gavéa fato firmar ła rexa ai Inperi Centrałi
- ↑ de i cuałi 5 inte ła Region Autonoma de Kosovo e Metohia.
.svg){kind=small}
