Israel

Frå Wikipedia – det frie oppslagsverket
Gå til: navigering, søk
Denne artikkelen handlar om landet. For namnet, sjå namnet Israel.
[endre]
מדינת ישראל

(Medinat Yisra'el)
دولة إسرائيل
(Dawlat Israil) (norsk: Israel, israelsk)
Det israelske flagget Det israelske riksvåpenet
Flagg Riksvåpen
Nasjonalsong «Hatikvah»
Motto ingen
Geografisk plassering av Israel
Offisielle språk hebraisk, arabisk
Hovudstad Jerusalem (omstridd)
Styresett
 Parlamentarisk republikk
Reuven Rivlin
Benjamin Netanyahu
Flatevidd
 – Totalt
 – Andel vatn		  
20 770 km² (151.)
~2%
Folketal
 – Estimert (2015)
 – Folketeljing (2003)
 – Tettleik		  
8 049 314 (98.)
6 780 000
387,5 /km² (19.)
'
Frå mandatet til Folkeforbundet		 14. mai 1948 (5. ijjár 5708)
Nasjonaldag 5. ijjár
BNP
 – Totalt (2015)
 – Per innbyggjar		  
281 800 mill. USD (54.)
35 800 USD (36.)
Valuta Ny israelsk shekel
Tidssone UTC +3
Telefonkode +972
Toppnivådomene .il


Israel, offisielt Staten Israel (hebraisk מְדִינַת יִשְׂרָאֵל, Medīnat Yisrā'el; arabisk دولة إِسرائيل, Dawlat Isrāʼīl) er eit land i Vest-Asia ved søraustkysten av Middelhavet. Det grensar mot Libanon i nord, Syria i nordaust, Jordan i aust og Dei palestinske territoria som består av Vestbreidda og Gazastripa i høvesvis aust og sørvest, Egypt og Aqababukta i Raudehavet i sør. Landet er geografisk variert sjølv om det har relativt liten utstrekning.[1][2] I grunnlova si definerer Israel seg som ein jødisk og demokratisk stat, og det er det einaste landet i verda med ein jødisk majoritet.[3]

Den 29. november 1947, tilrådde SNs generalforsamling at ein implementerte delingsplanen deira for Palestinamandatet. Den 14. mai 1948 erklærte David Ben-Gurion, leiaren for Sionistorganisasjonen og Jødisk byrå for Palestina «opprettinga av ein jødisk stat i Israels land, som skal heite Staten Israel», ein sjølvstendig stat som enda Palestinamandatet 15. mai 1948.[4][5][6] Arabiske armear frå nabolanda invaderte Palestina dagen etter og kjempa mot dei israelske styrkane.[7] Israel har sidan kjempa fleire krigar med dei nærliggjande arabarlanda,[8] og har i løpet av desse stridane okkupert Vestbreidda, Sinaihalvøya (mellom 1967 og 1982), delar av Sør-Libanon (mellom 1982 og 2000), Gazastripa og Golanhøgdene. Staten har annektert delar av desse territoria, mellom anna Aust-Jerusalem, men grensa til Vestbreidda er omstridd.[9][10][11][12][13] Israel har signert fredsavtalar med Egypt og Jordan, men forsøk på å løyse den israelske–palestinske konflikten har så langt ikkje ført til fred.

Det økonomiske senteret i Israel er Tel Aviv,[14] medan Jerusalem er den mest folkerike byen og hovudstaden i landet, sjølv om han internasjonalt ikkje vert rekna som ein del av Israel.[15][merk 1][16]

Av etniske grupper i Israel finn ein askenasiske jødar, mizrahiske jødar, palestinarar, sefardiske jødar, jemenittiske jødar, etiopiske jødar, bahrainske jødar, beduinar, drusarar, og mange andre grupper.[17] Folketalet i Israel, som talt av Israelsk statistisk sentralbyrå, var i 2014 estimert til 8 146 300 innbyggjarar, og av desse var 6 110 600 jødiske, mange av blanda etnisk bakgrunn. Den nest største folkegruppa i landet er arabarar, med 1 686 000 innbyggjarar (inkludert drusarar og dei fleste arabarane i Aust-Jerusalem).[18][19] Dei fleste israelske arabarane er muslimar, inkludert delvis fastbuande beduinar. Resten er kristne og drusarar. Andre minoritetar er maronittar, samaritanarar, svarte hebraiske isralittar, andre afrikanarar,[20] armenarar, tsjerkessarar, romfolk og andre. Det er òg mange utanlandske arbeidarar og asylsøkjarar i Israel frå Afrika og Asia.

Israel er eit representativt demokrati med eit parlamentarisk system, høvestalsval og allmenn røysterett.[21][22] Statsministeren er regjeringssjef medan presidenten har ei heller seremoniell stilling, og Knesset er det einkamra lovgjevande organet i Israel. Israel er eit industriland og OECD-medlem,[23] med den 43. største økonomien i verda etter nominell BNP i 2012. Israel har den høgaste levestandarden i Midtausten og den tredje høgaste i Asia,[24] og av dei høgaste forventa levealdrane i verda.[25]

Etymologi[endre | endre wikiteksten]

Merneptah-stelen. Det finst alternative omsetjingar, men dei fleste bibelske arkeologane set om hieroglyfane som Israel, som gjer dette til den eldste historiske nedteikninga av namnet Israel.

Då sjølvstendet kom i 1948, tok landet namnet «Staten Israel» (Medinat Yisrael) etter at forslag om andre historiske og religiøse namn som Eretz Israel («Israels land»), Zion og Judea, vart avslått.[26]

Namna Israels land og barn av Israel har historisk synt til høvesvis det bibelske Kongedømet Israel og heile den jødiske nasjonen.[27] Namnet Israel viser til patriarken Jakob (moderne hebraisk Yisraʾel, Isrāʾīl; gresk Ἰσραήλ Israēl; «kamp med Gud»[28]) som i følgje Bibelen vart gjeven dette namnet etter at han vann ein kamp med ein engel.[29] Dei tolv sønene til Jakob var stamfedrar for israelittane, òg kalla «dei tolv stammene i Israel» eller «barn av Israel». Jakob og sønene hans hadde budd i Kanaan, men vart tvinga av svelt til å dra til Egypt i fire generasjonar, før Moses, eit tippoldebarn av Jakob,[30] førte israelittane tilbake til Kanaan under flukta frå Egypt. Første gongen ordet «Israel» er nemnt er på Merneptah-stelen i Det gamle Egypt (datert til 1200-talet fvt.).[31]

Området vert òg kalla Det heilage landet, og er heilag for alle abrahamske religionar inkludert jødedom, kristendom, islam og bahaitrua. Frå 1920 vart heile regionen kalla Palestina (under Det britiske mandatet) fram til Israel erklærte sjølvstende i 1948. Gjennom historia har området hatt forskjellige namn, som Judea, Samaria, Sør-Syria, Syria Palestina, kongedømet Jerusalem, provinsen Judea, Coele-Syria, Retjenu og Kanaan.

Historie[endre | endre wikiteksten]

Tidlegast historie[endre | endre wikiteksten]

Kongedømet Israel på 1000-talet fvt.

Namnet «Israels land», på hebraisk kalla Eretz Yisrael, har vore viktig og heilag for jødane sidan bibelsk tid. I følgje Toraen, lovde Gud landet til dei tre patriarkane for det jødiske folket.[32][33] På grunnlag av Skrifta har dei tre patriarkane blitt plassert til ein stad tidleg på 1000-talet fvt.,[34] og det første Kongedømet Israel vart oppretta kring 1000-talet fvt. Etterfølgjande israelittiske kongedøme og statar vart styrt periodisk over dei neste fire hundre åra, og er kjend frå forskjelilge utanombibelske kjelder.[35][36][37][38]

Det nordlege kongedømet Israel, i tillegg til filistiske bystatar, fall i 722 fvt., medan det sørlege Kongedømet Judea og fleire fønikiske bystatar framleis eksisterte då regionen kom under Assyria. Då babylonarane kom til, vart Judea til slutt erobra i 586 fvt.

Antikken[endre | endre wikiteksten]

Med det påfølgjande persiske styret vart regionen, som var delt mellom provinsen Syria-Coele og seinare det sjølvstendige Yehud Medinata, gradvis utvikla attende til eit bysamfunn, stort sett dominert av judearar. Den greske erobringa gjekk stort sett føre seg utan motstand og interesse. Det vart innlemma i det ptolemaiske og seinare Selevkideriket, og det sørlege Levanten vart kraftig hellenisert, medan spaninga voks mellom judearane og grekarane. Det braut ut strid i 167 fvt. med Makkabearopprøret, som førte til at det sjølvstendige hashmoneiske kongedømet i Judea vart oppretta, som seinare utvida seg over det meste av det moderne Israel, medan selevkidane gradvis mista kontroll i området.

Skattar, inkludert Menoraen, ført i ein romersk triumf etter omleiringa av Jerusalem i år 70 (original relieff frå Titusboge i Roma).

Romarriket invaderte regionen i 63 fvt., og tok først kontroll over Syria, og gjekk så inn i den hashmoneiske borgarkrigen. Kampen mellom pro-romersk og pro-parthiske fraksjonar i Judea førte til at Herodes den store tok over makta og til opprettinga av det herodiske kongedømet som ein judeisk vasallstat under Roma. Då dette kongedømet forsvann vart Judea omgjort til ein romersk provins, og ein valdeleg strid mellom jødane og gresk-romarane kulminerte i dei jødisk-romerske krigane, og endra i omfattande øydelegging, utdriving og folkemord. Det jødiske nærværet i regionen vart kraftig svekt då Bar Kokhba-opprøret mot romarane mislukkast i år 132.[39] Det var likevel eit lite jødisk nærvær og Galilea vart eit religiøst senter.[40][41] Mishnah og ein del av Talmud, sentrale jødiske tekstar, vart skrivne på 100- til 300-talet i Tiberias og Jerusalem.[42] Regionen vart busett av hovudsakleg av gresk-romarar på kysten og samaritanarar i åsane. Kristendommen utvikla seg gradvis på kostnad av romersk heidenskap då området var under bysantinsk styre og vart omgjort til eit bispedøme for austen i provinsane Palaestina Prima og Palaestina Secunda. Gjennom 400- og 500-talet forma samaritanaropprøra landet med store øydeleggingar av bysantinsk-kristne og samaritanske samfunn, og ein minke i folketalet. Etter persarane erobra landet og grunnla det jødiske samveldet i 614, tok Austromarriket igjen over styret i 625 og forfallet og øydeleggingane i regionen heldt fram.

Mellomalderen[endre | endre wikiteksten]

I 635 vart regionen, inkludert Jerusalem, erobra av arabarar. Det var verande under muslimsk kontroll med hovudsakleg muslimske folkesetnader dei neste 1300 åra.[43] Kontrollen over regionen gjekk frå omajadane,[43] abbasidane,[43] og krossfararar dei neste seks hundreåra,[43] før området vart erobra i 1260 av Mamelukk-sultanatet.[44]

I 1516 vart regionen erobra av Det osmanske riket og vart verande under tyrkisk styre fram til slutten av første verdskrigen, då Storbritannia slo dei osmanske styrkane og sette opp ein militær administrasjon i det tidlegare Osmanske Syria, som Israel då var ein del av. I 1920 vart området delt under mandatsystemet og vart ein del av Palestinamandatet.[44][45][46]

Sionisme og det britiske mandatet[endre | endre wikiteksten]

Sidan byrjinga av eksilet hadde somme jødar håpa å vende attende til «Sion» og «Israels land»,[47] men det var omstridd kor mykje krefter ein skulle bruke på å nå eit slikt mål.[48][49] Håpet og lengselen til jødane som levde i eksil vart formulert i den hebraiske Bibelen,[50] og er eit viktig tema i jødisk tru.[48] Etter at jødane vart forviste frå Spania i 1492, slo somme samfunn seg ned i Palestina.[51] På 1500-talet slo jødiske samfunn seg ned i Dei fire heilage byane—Jerusalem, Tiberias, Hebron og Safed— og i 1697 leia rabbinaren Yehuda Hachasid ei gruppe på 1 500 jødar til Jerusalem.[52] På andre halvdel av 1700-talet slo austeuropeiske motstandarar av hasidismen, kjend som perushim, seg ned i Palestina.[53][54][55]

Theodor Herzl, visjonær for den jødiske staten.

Den første bølgja av moderne jødisk innvandring til det osmansk-styrte Palestina, kjend som den første aliyahen, byrja i 1881, då jødar flykta pogromar i Aust-Europa.[56] Sjølv om sionistrørsla alt eksisterte, er det den austerriksk-ungarske journalisten Theodor Herzl som har fått æra for å starte den politiske sionismen.[57] Denne rørsla prøvde å opprette ein jødisk stat i Israels land ved å heve det jødiske spørsmålet opp på eit internasjonalt nivå.[58] I 1896 gav Herzl ut Der Judenstaat (Jødestaten), der han skreiv om visjonen sin for ein framtidig jødisk stat. Året etter leia han den første sionistkongressen.[59]

Den andre aliyahen (1904–14) byrja etter Chișinău-pogromen. 40 000 jødar slo seg ned i Palestina, men nesten halvparten av dei flytta seinare ut att.[56] Både den første og den andre bølgja av immigrantar var hovudsakleg ortodokse jødar,[60] sjølv om den andre aliyahen inkluderte sosialistiske grupper som grunnla kibbutz-rørsla.[61] Under fyrste verdskrigen sendte utanriksminsteren Arthur Balfour eit brev som sa:[62]

« Regjeringa til hans majestet ser med velvilje på opprettinga av ein nasjonalheim for det jødiske folket i Palestina, og vil gjere sitt ytste for å gjere det mogeleg å oppnå dette målet, men på ein slik måte at det ikkje skadar dei sivile og religiøse rettane til det eksisterande ikkje-jødiske samfunnet i Palestina, eller rettane og den politiske statusen til jødar i andre land.»[63]  »

Den jødiske legionen, ei gruppe hovudsakleg sionistiske frivillige, støtta britane i erobringa av Palestina i 1917. Den arabiske motstanden mot det britiske styret og den jødiske innvandringa førte til Palestinaopprøra i 1920 og skipinga av ein jødisk milits kalla Haganah (som tyder «Forsvaret» på hebraisk), som Irgun og Lehi, eller Stern Gang, paramilitære grupper som seinare vart skilt ut.[64] I 1922 gav Folkeforbundet Storbritannia mandat over Palestina under vilkår som likna Balfour-erklæringa.[65] Innbyggjarane var på denne tida hovudsakleg arabarar og muslimar, og jødane utgjorde kring 11 %[66] og kristne 9,5 %.[67]

Den tredje (1919–1923) og fjerde aliyahen (1924–1929) førte kring 100 000 jødar til Palestina.[56] Til slutt førte framgangen til nazismen og den aukande forfølginga av jødane i 1930-åra til den femte aliyahen, med kring 250 000 innvandrande jødar. Dette var ei stor årsak til Arabaropprøret i Palestina i 1936–1939 og førte til at britane innførte restriksjonar på jødisk immigrasjon til Palestina med Det kvite papiret i 1939. Då land verda rundt avviste jødiske flyktningar frå Holocaust hjelpte ei hemmeleg rørsle kalla Aliyah Bet jødar å kome seg til Palestina.[56] Mot slutten av andre verdskrigen hadde den jødiske folkesetnaden i Palestina auka til 33 % av den totale folkesetnaden.[68]

Sjølvstende og dei første åra[endre | endre wikiteksten]

Etter andre verdskrigen hamna Storbritannia i ein hard kamp med det jødiske samfunnet, då Haganah slo seg saman med Irgun og Lehi i ein væpna strid mot det britiske styret.[69] Samstundes søkte hundretusenvis av overlevande jødar frå Holocaust eit nytt liv langt unna dei øydelegde samfunna i Europa. Yishuv prøvde å føre desse flyktningane til Palestina, men mange vart avviste eller vart henta inn og plassert i interneringsleirar i Atlit og Kypros av britane. I 1947 annonserte den britiske regjeringa at dei kom til å trekkje seg frå Palestinamandatet, og sa at dei ikkje klarte å kome fram til ei løysing som var akseptabel for både arabarar og jødar.

Den 15. mai 1947 avgjorde Generalforsamlinga til Dei sameinte nasjonane at ein komité, Dei sameinte nasjonane spesialkomité for Palestina (UNSCOP), skulle «skulle førebu ein rapport for Generalforsamlinga om Palestinaspørsmålet».[70] I rapporten føreslo det meste av komiteen ein plan for å erstatta det britiske mandatet med «ein sjølvstendig arabisk stat, ein sjølvstendig jødisk stat og byen Jerusalem ... den site under eit internasjonalt tilsynssystem.[71] Den 29. november 1947 vedktok Generalforsamlinga ein resolusjon som tilrådde ein delingsplan.[72]

Det jødiske byrået, som representerte jødane, aksepterte planen, men Den arabiske ligaen og Den arabiske høgare komiteen i Palestina avslo planen.[73] Den 1. desember 1947, erklærte den arabiske høgare komiteen ein tre dagar lang streik, og arabarar byrja å gå til åtak på jødiske mål.[74] Jødane var i starten på defensiven då borgarkrig braut ut, men kom gradvis meir på offensiven.[75] Den palestinsk-arabisk økonomien kollapsa og 250 000 palestinsk-arabarar flykta eller vart drivne ut.[76]

David Ben-Gurion erklærer israelsk sjølvstende den 14. mai 1948, under eit portrett av Theodor Herzl

Den 14. mai 1948, dagen før Det britiske mandatet gjekk ut, erklærte David Ben-Gurion, leiaren for Det jødiske byrået, «opprettinga av ein jødisk stat i Eretz-Israel, som skal kallast Staten Israel».[77][78] Den einaste referansen i tekst av landegrensene til den nye staten er bruken av omgrepet Eretz-Israel.[79]

Dagen etter gjekk armeane til fire arabiske land, Egypt, Syria, Transjordan og Irak, inn i det som hadde vore det britiske Palestinamandatet, og starta den arabisk-israelske krigen i 1948;[80][81] Saudi-Arabia sendte ein militær kontingent som vart leia av egyptarane. Jemen erklærte krig, men deltok ikkje i nokre militære handlingar.[82] I introduksjonen til kabelgrammet[83] frå Generalsekretæren i Den arabiske ligaen til SN sin generalsekretær den 15. mai 1948, gav Den arabiske ligaen årsaker for at dei gjekk til krig, «I høve inngripinga til arabiske land i Palestina for å gjenopprette lov og orden og for å hindre forstyrringar som rår i Palestina frå å spreie seg til sine territorium og hindre ytterlegare strid». Etter eit år med kampar, vart det erklært våpenkvile i 1949 og midlertidige grenser, kjend som Den grøne linja, vart oppretta.[84] Jordan annekterte det som vart kjend som Vestbreidda, inkludert Aust-Jerusalem og Egypt tok kontroll over Gazastripa. Dei sameinte nasjonane estimerte at meir enn 700 000 palestinarar vart kasta ut eller flykta under krigen frå det som vart Israel.[85]

Israel vart teken opp som medlem av Dei sameinte nasjonane etter ei avstemming den 11. mai 1949.[86] Dei første åra til staten, dominerte arbeidarsionistrørsla leia av statsminister David Ben-Gurion israelsk politikk.[87][88] Desse åra var markert av ein tilstrøyming av Holocaust-overlevande og jødar frå arabiske og muslimske land. Mange av dei hadde vorte forfølgde eller kasta ut av dei opphavlege landa sine.[89] Folketalet i Israel auka derfor frå 800 000 til to millionar mellom 1948 og 1958.[90] I denne perioden vart mat, klede og møblar rasjonerte i det som vart kalla nøysemdstida. Mellom 1948 og 1970, flytta kring 1 151 029 jødiske flyktningar til Israel.[91] Somme kom som flyktningar utan nokon eigedelar og vart plasserte i midlertidige leirar kalla ma'abarot. I 1952 levde over 200 000 emigrantar i slike teltbyar.[92] Behovet for å løyse krisa førte til at Ben-Gurion signerte ein oppreisingsavtale med Vest-Tyskland som førte til masseprotestar av jødar som var sinte for at Israel ønskte å aksepterte ein økonomisk kompensasjon for Holocaust.[93]

Emigrantar kom til Israel av forskjellige årsaker. Somme trudde på sionistideologien, andre flytta for å unngå forfølging. Andre flytta med håp om eit betre liv i Israel og mange vart kasta ut frå heimlandet sitt, som Irak.[94] Flyktningane vart ofte handsama forskjellig etter kvar dei kom frå. Jødar av europeisk ætt vart rekna som viktige for å styrke og folkesetje Israel, så ei fekk generelt lov å kome inn i Israel først og fekk dei fråflytta arabiske husa som nye heimar. Jødar frå Midtausten og Nord-Afrika vart av mange askenasiske jødar rekna som late, fattige og kulturelt og religiøst tilbakeståande, og ein trugsel mot det etablerte samfunnet i Israel, og vart verande i transittleirane i lengre tid.[95] I 1950-åra auka levestandarden mellom dei askenatiske og mizrahiske jødane så mykje at det utvikla seg spaningar mellom dei to gruppene. Spaninga flytta seg ført til fiendskap under Wadi Salib-opprøra i 1959. Det var òg andre opprør dei følgjande tiåra.[96]

Immigrasjonen til Israel seint i 1940-åra og tidleg i 1950-åra vart støtta av Det israelske immigrasjonsdepartementet og den ikkje-statlege Organisasjonen for ulovleg immigrasjon, kalla Mossad le-aliyah bet. Begge gruppene hjelpte vanlege immigrantar med ting som transport, medan sistnemnde òg utførte løynde operasjonar i forskjellige land, særleg i Midtausten og Aust-Europa, der ein meinte livet til jødane var i fare og det vanskeleg å flytte ut. Organisasjonen for ulovleg innvandring heldt fram til dei vart oppløyst i 1953.[97]

I 1950-åra vart Israel ofte angripen av palestinsk fedayeen, hovudsakleg frå den egyptiskokkuperte Gazastripa,[98] som førte til fleire israelske hemnåtak. Egypt lukka i 1950 Suezkanalen for israelsk skipsfart og spaninga auka då småtrefningar fann stad langs grensa til Israel. I 1956 vart Israel med ein løynd allianse med Storbritannia og Frankrike med mål om få kontroll over Suezkanalen, som egyptarane hadde nasjonalisert (sjå Suezkrisa). Israel tok kontroll over Sinaihalvøya, men vart pressa til å trekkje seg attende av Dei sameinte nasjonane mot ein garanti for retten til israelsk skipsfart i Raudehavet og kanalen.[99][100]

Tidleg i 1960-åra fanga Israel den nazistiske krigsforbrytaren Adolf Eichmann i Argentina og førte han til Israel for ei rettsak.[101] Rettsaka hadde stor innverknad ved å setje søkjelyset på Holocaust.[102] Eichmann vart den einaste personen som vart avretta etter å ha blitt dømd i det israelske rettssystemet.[103]

Konfliktar og fredsavtalar[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå Midtausten-konflikten.
Områda haldne av Israel: ██ før seksdagarskrigen ██ etter krigen Sinaihalvøya vart gjeven attende til Egypt i 1982.

Sidan 1964 har arabiske land, som var uroa over dei israelske planane om å leie vatn frå Jordanelva til kystslettene sine,[104] prøvd å leie vasskjeldene til elva bort, for å hindre Israel tilgang til denne vassressursen, og provosert strid mellom Israel på den eine sida, og Syria og Libanon på den andre.

I følgje Dei sameinte nasjonane har striden om palestinske vassrettar, etter den israelske okkupasjonen av Vestbreidda og Gazastripa i 1967, vore ein av dei vanskelegaste konfliktane å løyse gjennom forhandlingane. Vassressursar har blitt konfiskert for israelske busetnader i Ghor, palestinsk pumper i Jordanelva er øydelagde eller konfiskert, og palestinarar hindra dei frå å nytte vatn frå Jordanvassdraget eller bore nye brunnar for kunstig vatning. Israel har derimot gjeve ferskt vatn og løyve til brunnar i dei jødiske busetjingane på Vestbreidda og Gazastripa. Ei endeleg semje om vassressurane er blitt utsett til dei endelege forhandlingane mellom dei to sidene finn stad.[105]

Arabiske nasjonalistar leia av den egyptiske presidenten Gamal Abdel Nasser nekta å anerkjenne Israel, og kravde at det skulle øydeleggjast.[8][106][107] I 1966 hadde det israelske-arabiske forholdet vorte så dårleg at det oppstod kampar mellom israelske og arabiske styrkar.[108] I 1967 kasta Egypt ut fredsbevarande styrkar frå SN, som var stasjonart på Sinaihalvøya sidan 1957, og annonserte ein delvis blokade av Israel sin tilkomst til Raudehavet. I mai 1967 byrja fleire arabarland å mobilisere styrkane sine.[109] Israel såg på desse handlingane som ein casus belli. Den 5. juni 1967 gjekk Israel til eit preventivt åtak mot Egypt, Jordan, Syria og Irak. I seksdagarskrigen synte det israelske militæret at det var overlegent mot dei meir talrike arabiske fiendane. Israel klarte å erobre Vestbreidda, Gazastripa, Sinaihalvøya og Golanhøgdene.[110] Grensene til Jerusalem vart utvida og innlemma Aust-Jerusalem, og Den grøne linja frå 1949 vart den administrative grensa mellom Israel og dei okkuperte territorium.

Året etter møtte Israel mykje indre motstand frå palestinarar og egyptarar på Sinai. Den viktigaste gruppa blant dei forskjellige palestinske og arabiske gruppene var Palestinsk frigjeringsorganisasjon (PLO), oppretta i 1964, som i starten forplikta seg til «væpna kamp som den einaste måten frigjere heimlandet».[111][112] Seint i 1960- og tidleg i 1970-åra gjekk palestinske grupper til ei rekkje åtak[113][114] mot israelske og jødiske mål verda rundt,[115] inkludert ein massakre av israelske idrettsutøvarar under sommar-OL i 1972 i München. Den israelske regjeringa svarte med fleire attentat mot dei som organiserte massakren, en bombing og eit raid mot hovudkvareteret til PLO i Libanon.

Den 6. oktober 1973, medan jødar feira Jom kippúr, gjekk egyptarane og syrarane til eit overraskande åtak mot israelske styrkar på Sinaihalvøya og Golanhøgdene. KRigen enda den 26. oktober med at Israel klarte å drive dei egyptiske og syriske styrkane ut, men med store tap.[116] Ei intern gransking frikjende regjeringa for ansvaret for å ha mislukkast før og under krigen, men sinne frå ålmenta tvang statsministeren Golda Meir til å gå av.[117]

I juli 1976 utførte israelske kommandosoldatar ein redningsoperasjon der 102 gislar vart redda frå ein palestinsk gerilja ved Entebbe internasjonale lufthamn nær Kampala i Uganda.

Operasjon Gazelle, bakkemanøveren til Israel kring den tredje egyptiske armeen i oktober 1973.

Valet til Knesset i 1977 markerte eit stort vendepunkt i israelsk politisk historie då Likudpartiet leia av Menachem Begin tok kontrollen frå Arbeidarpartiet.[118] Seinare det året, reiste den egyptiske presidenten Anwar El Sadat til Israel og talte føret Knesset og for første gongen anerkjende ein arabisk statsleiar Israel.[119] Dei neste to åra signerte Sadat og Begin Camp David-avtalen (1978) og Den israelsk-egyptiske fredsavtalen (1979).[120] Israel trekte seg attende frå Sinaihalvøya og gjekk med på å gå i forhandlingar om sjølvstyre for palestinarar på Vestbreidda og Gazastripa.[121]

Den 11. mars 1978 førte eit PLO-geriljaraid frå Libanon til Kystvegmassakren, der 38 israelske sivile vart drepne og 71 skadde. Israel svarte med å invadere Sør-Libanon for å øydeleggje PLO-basar sør for Litani. Dei fleste PLO-soldatane trekte seg attende, men Israel klarte å sikre sørlege Libanon fram til ein SN-styrke og den libanesiske hæren kunne ta over. PLO fortsette snart åtaka mot Israel. Dei neste åra infiltrerte PLO dei sørlege områda og bombarderte sporadisk den andre sida av grensa. Israel utførte mange hemnåtak frå lufta og bakken.

Samstundes gav regjeringa til Begin løyve til israelarane til å busetje seg på den okkuperte Vestbreidda, og auka spaningar med palestinarane i området.[122] Jerusalemlova vart vedteken i 1980 og vart av somme trudd å på ny stadfeste annekteringa til Israel frå 1967 av Jerusalem via eit regjeringsvedtak, og tente på ny den internasjonale striden om statusen til byen. Ingen israelske lover har definert området til Israel og inga lov nemner spesifikt Aust-Jerusalem som ein del av Israel.[123] Posisjonen til dei fleste medlemslanda i SN kjem til syne i dei mange resolusjonane som erklærer handlingane til Israel om å busetje folk på Vestbreidda, og pålegginga lovene sine og administrasjonen sin i Aust-Jerusalem, som ulovlege eller ugyldige.[124] I 1981 annekterte Israel Golanhøgdene, men dette har aldri blitt godkjend internasjonalt.[125]

Den 7. juni 1981 øydela det israelske flyvåpenet den einaste kjernereaktoren i Irak, som vart bygd like utafor Bagdad. Etter ei rekkje PLO-åtak i 1982, invaderte Israel Libanon for å øydeleggje basane som PLO nytta til å angripe og sende missil inn i nordlege Israel.[126] Dei første seks dagane av krigen, øydela israelarane dei militære styrkane til PLO i Libanon og slo òg syrarane i landet. Ei israelsk undersøking – Kahankomisjonen – heldt seinare Begin, Sharon og fleire israelske generalar som indirekte ansvarleg for Sabra- og Shatilamassakren. I 1985 svarte Israel på eit palestinsk terroriståtak på Kypros med å bombe PLO-hovudkvarteret i Tunis. Israel trekte seg for det meste ut av Libanon i 1986, men opprettheldt ein buffersone i grensesonen i Sør-Libanon fram til 2000.

Den første intifadaen, eit palestinsk opprør mot det israelske styret,[127] braut ut i 1987, med bølgjer av ukoordinerte demonstrasjoar og vald på den okkuperte Vestbreidda og Gaza. Dei neste seks åra, vart intifadaen meir organiserte og omfatta økonomiske og kulturelle metodar for å hindre den israelske okkupasjonen. Meir enn tusen menneske vart drepen i valden, mange av dei steinkastande palestinsk ungdom.[128] Som svar på stadige PLO-raid inn i nordlege Israel, svarte Israel med på ny raide det sørlege Libanon i 1988. Med stigande spaningar med Kuwaitkrisa, avfyrte israelske grensevakter mot palestinske demonostrantar nær Al-Aqsa-moskéen i Jerusalem. 20 menneske vart drepne og kring 150 vart skadde. Under Golfkrigen i 1991, støtta PLO Saddam Hussein og irakiske Scud-rakettar vart avfyrt mot Israel. Trass i offentleg raseri, tok Israel omsyn til amerikanarane som bad dei ikkje å slå tilbake og delta i krigen.[129][130]

Bill Clinton ser kong Hussein av Jordan (venstre) og den israelske statsministeren Yitzhak Rabin (høgre) signere Den israelsk-jordanske fredsavtalen.

I 1992 vart Yitzhak Rabin statsminister etter eit val der partiet hans bad om kompromiss med naboane til Israel.[131][132] Året etter signerte Shimon Peres på vegner av Israel, og Mahmoud Abbas for PLO, Osloavtalen, som gav Dei palestinske sjøvstyresmaktene rett til å styre delar av Vestbreidda og Gazastripa.[133] PLO anerkjende òg Israels rett til å eksistere, og bad om ein slutt på terrorismen.[134] I 1994 vart Den israelsk-jordanske fredsavtalen signert, og Jordan vart det andre arabiske landet som normaliserte forholdet til Israel.[135] Arabisk offentleg støtte til avtalen vart øydelagd av at israelarane fortsette busetjingane[136] og kontrollpostar, og dei dårlegare økonomiske tilhøva.[137] Den israelske offentlege støtta til avtalen minka då Israel vart råka av ei rekkje palestinske sjølvmordsåtak.[138] Til slutt, då han var på veg heim frå ein fredsmøte i november 1995, vart Yitzhak Rabin myrda av ein høgrevridd jøde som var i mot avtalen.[139]

Mot slutten av 1990-åra, trekte Israel, leia av Benjamin Netanyahu, set ut av Hebron,[140] og signerte Wye-avtalen, som gav større kontroll til Dei palestinske sjøvstyresmaktene. Ehud Barak vart valt til statsminister i 1999, og eit nytt millenium starta med at Israel trekte styrkar ut av Sør-Libanon og starta forhandlingar med leiaren for Dei palestinske sjøvstyresmaktene Yasser Arafat og den amerikanske presidenten Bill Clinton ved Camp David-toppmøtet i 2000. Under møtet foreslo Barak ein plan for opprettinga av ein palestinsk stat, men Yasser Arafat avslo forslaget.[141] Etter at forhandlingane kollapsa og Likud-leiaren Ariel Sharon på kontroversielt vis vitja Tempelhøgda, byrja Den andre intifaden, som visstnok var planlagt på førehand av Yasser Arafat.[142][143][144] Sharon vart statsminister i valet i 2001. I perioden sin utførte Sharon planen sin om å einsidig trekkje seg ut av Gazastripa og byggje Israel si sperring på Vestbreidda,[145] for å stoppe Intifadaen.[146][147][148][149][150][151][152][153][154][155][156][157]

I juli 2006 gjekk Hizbollah til åtak på dei nordlege områda av Israel med artilleri og bortførte to israelske soldatar, noko som førte til den månad lange Libanonkrigen i 2006.[158][159] Den 28. september 2014 øydela det israelske luftforsvaret ein atomreaktor i Syria. I mai 2008 stadfesta Israel at dei var i fredsforhandlingar med Syria med Tyrkia som meklar.[160] Men mot slutten av året gjekk Israel inn i nok ein konflikt då våpenkvilen mellom Hamas og Israel kollapsa. Gazakrigen varte tre veker og enda etter Israel einsidig annonserte våpenkvile.[161][162] Hamas annonserte sin eigen våpenkvile, med sine eigne vilkår om total tilbaketrekking av og opning av grenseovergangane. Trass i at verken rakettutskytingane og dei israelske hemnåtaka stoppa heilt, held den skjøre våpenkvilen seg.[163] I det som vart sagt å vere svar på meir enn hundre palestinske rakettåtak mot sørisraelske byar,[164] byrja Israel ein operasjon i Gaza den 14. november 2012, som varte åtte dagar.[165][166][167]

Geografi og klima[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå israelsk geografi.
Satellittbilete av Israel.

Israel ligg heilt aust i Middelhavet, og grensar til Libanon i nord, Syria i nordaust, Jordan og Vestbreidda i aust, og Egypt og Gazastripa i sørvest. Det ligg mellom breiddegradene 29° og 34° N, og lengdegradene 34° og 36° E.

Det suverene området til Israel, utanom alle territoria erobra av Israel under seksdagarskrigen i 1967, har eit areal kring 20 770 km² der 2 prosent er vatn.[1] Israel er så smalt at den eksklusive økonomiske sona i Middelhavet er dobbelt så stor som landarealet.[168] Det samla arealet etter israelske lov, inkludert Aust-Jerusalem og Golanhøgdene, er 22 072 km²,[169] og det samla arealet under israelske control, inkludert dei militært kontrollerte og delvis palestinskstyrte territoria på Vestbreidda er 27 799 km².[170] Trass i det vesle arealet har Israel eit variert landskap frå Negevørkenen i sør til den indre, frodige Jezreeldalen, fjella i Galilea, Karmelberget og mot Golan i nord. Den israelske kystsletta ved Middelhavet er heim for 57 % av innbyggjarane i landet.[171][172][173] Aust for det sentrale høglandet ligg Jordandalen, som dannar ein liten del av den 6500 km lange Riftdalen.

Ramonkrateret, eit unikt krater som berre finst i Israel og Sinaihalvøya.
Genesaretsjøen og Tiberias.

Jordanelva renn langs Jordandalen, frå Hermon gjennom Hulahdalen og Genesaretsjøen til Daudehavet, det lågaste punktet på jordoverflata.[174] Lenger sør ligg Arabah, som endar med Eilatbukta, ein del av Raudehavet. Noko som berre finst i Israel og på Sinaihalvøya er makhteshim, eller erosjonsbotnar.[175] Den største makhtesh i verda er Ramonkrateret i Negev, som måler 40 gonger 8 km.[176] Ein rapport om naturtilhøva i Middelhavet fann at Israel har flest planteartar per kvardratmeter av alle Middelhavslanda.[177]

Sjølv om Israel er eit forholdsvis lite land, har det ganske så variert vêr. Kystområda har middelhavsklima med nedbør om vinteren. Den årlege nedbørsmengda minkar derimot når ein flyttar seg sørover. Haifaområdet i nord får om lag 630 mm, medan områda nær grensa til Egypt ikkje har meir enn rundt 200 mm i året. Kysten av Eilatbukta, heilt sør i Israel, får derimot nesten aldri nedbør (Eilat som ligg her har ein normal årsnedbør på 29 mm), og dette er òg det varmaste området i Israel. Her har ein vanlegvis rundt 20 °C om ettermiddagen i løpet av vinteren, og godt over 30 °C frå april til november.

Åsane rundt Jerusalem er kjølige og forholdsvis fuktige i periodar om vinteren og kan få litt snø eit par gonger i året (av og til kraftig), men òg lange periodar med sol. Den tørre delen av året varer frå mai til oktober og har behagelege temperaturar både på dagtid og nattestid. Jerusalem har ein årleg nedbørsnormal på 529 mm, men frå mai til og med september er normalen berre 3 mm, og alt dette kjem normalt i mai.

Av og til, særleg seint på våren eller tidleg på hausten, kan ein austleg vind sende temperaturane opp mot 40 °C over heile landet. På kysten av Daudehavet, verdas lågastliggande område, er det som regel mykje varmare enn dei omliggande områda. Vinteren er mild og solrik, men om sommaren kan ein få svært høge temperaturar her, og dei fuktige sommarnettene kan vere trykkjande.

Den høgaste temperaturen målt i Asia (53,7 °C) vart registrert i 1942 i Tirat Zvi kibbutz nord i Jordandalen.[178]

Det finst forskjellige fytogeografisk regionar i Israel, på grunn av plasseringa til landet mellom tempererte og tropiske soner, ved grensa til Middelhavet i vest og ørkenen i aust. Dyre- og plantelivet i Israel er derfor særs variert. Det finst 2 867 kjende planteartar i Israel. Av desse er er minst 253 artar innførte eller ikkje naturlege.[179] Det er 380 israelske naturreservat.[180]

Politikk[endre | endre wikiteksten]

Knesset, det israelske parlamentet.

Israel vert styrt under eit parlamentarisk system som ein demokratisk republikk med allmenn stemmerett.[1] Eit parlamentsmedlem støtta av eit parlamentarisk fleirtal vert statsminister—vanlegvis frå det største partiet. Statsministeren er regjeringsleiar og leiaren av kabinettet.[181][182] Israel vert styrt av eit 120 mann stort parlament, kalla Knesset. Folk i Knesset blir valt basert på høvestalsval av politiske parti,[183] med ei valgrense på 2 %, som i praksis har ført til koalisjonsregjeringar.

Parlamentariske val vert halde kvart fjerde år, men ustabile koalisjonar eller mistillitsforslag av Knesset kan oppløyse ei regjering tidlegare. Dei grunnleggjande lovene fungerer som ein uskreven konstitusjon. I 2003 byrja Knesset ei offisiell grunnlov basert på desse lovene.[1][184] Presidenten i Israel er statsleiar med avgrensa og stort sett seremonielle oppgåver.[181]

Rettssystem[endre | endre wikiteksten]

Høgsteretten i Israel, Givat Ram i Jerusalem.

Israel har eit tredelt rettssystem. På det lågaste nivået er lagmannsretten, som finst i dei fleste byar i landet. Over dei er tingretten, som tener både som ankerett og domstol. Dei finst i fem av dei seks distrikta. Det tredje og øvste nivået er høgsteretten, som ligg i Jerusalem. Han tener både som øvste ankerett og høgsterett.[185][186] Sjølv om Israel støttar måla til den internasjonale straffedomstolen, men har ikkje ratifisert Roma-vedtekene, på grunn av uro for høvet til å vere fri frå politisk upartiskheit.

Administrativ inndeling[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå distrikt i Israel.
Golanhøgdene Det nordlege distriktet i Israel Haifa distrikt Haifa distrikt Det sentrale distriktet i Israel Det sentrale distriktet i Israel Tel Aviv distrikt Det sørlege distriktet i Israel Jerusalem distrikt Judea- og Samaria-området VestbreiddaA clickable map of Israel.
Om dette bilete

Staten Israel er delt inn i seks administrative distrikt, kjend som mehozot (מחוזות; eintal mahoz) – Sentral, Haifa, Jerusalem, Nord, Sør og Tel Aviv distrikt, i tillegg til Judea- og Samaria-området på Vestbreidda. Heile Judea- og Samaria-området og delar av Jerusalem og Det nordlege distriktet er ikkje anerkjent internasjonalt som ein del av Israel. Distrikta er vidare delt inn i femte underdistrikt kalla nafot (נפות; eintal: nafa), som igjen er delt inn i femti naturlege regionar.[187]

Distrikt Adm. senter Underdistrikt Folketal
Nord Nasaret Kinneret, Safed, Akko, Golan, Jezreeldalen 1 242 100
Haifa Haifa Haifa, Hadera 880 000
Senter Ramla Rishon LeZion, Sharon (Netanya), Petah Tikva, Ramla, Rehovot 1 770 200
Tel Aviv Tel Aviv Bat Yam, Bnei Brak, Giv'atayim, Holon, Ramat Gan, Tel Aviv 1 227 000
Jerusalem Jerusalem Jerusalem 910 300 (omtrent 200 000 israelske busetjarar og 208 000 palestinarar.[188][189][190])
Sør Beersheba Ashkelon, Beersheba 1 053 600
Judea og Samaria (Vestbreidda) Modi'in Illit Judea og Samaria 375 000 israelske innbyggjarar[191]

For statistiske årsaker vart landet delt inn i tre storbyområde: Tel Aviv storbyområde (folketal 3 206 400), Haifa storbyområde (folketal 1 021 000) og Beer Sheva storbyområde (folketal 559 700).[192] Den største kommunen i Israel, både i folketal og areal,[193] er Jerusalem med 773 800 innbyggjarar i eit område på 126 km² (2009). Israelsk statistikk for Jerusalem omfattar òg Aust-Jerusalem, som internasjonalt vert rekna som ein del av Dei palestinske territoria under israelske okkupasjon.[194] Tel Aviv, Haifa og Rishon LeZion er dei nest mest folkerike byane i Israel med høvesvis 393 900, 265 600 og 227 600 innbyggjarar.[193]

Israelskokkuperte territorium[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå israelskokkuperte territorium.
Kart over Israel som syner Vestbreidda, Gazastripa og Golanhøgdene.

I 1967, som følgje av seksdagarskrigen, tok Israel kontroll over Vestbreidda, inkludert Aust-Jerusalem, Gazastripa og Golanhøgdene. Israel tok òg kontroll over Sinaihalvøya, men gav det attende til Egypt som ein del av fredsavtalen dei i mellom i 1979.[195] Mellom 1982 og 2000 okkuperte Israel ein del av Sør-Libanon, i det som vart kalla tryggleikssonen.

Etter Israel erobra desse områda og fram til i dag har det vorte bygd busetnader (jødiske sivile samfunn) og militære installasjonar. Israel innførte sivilrett i Golanhøgdene og Aust-Jerusalem og gjeve innbyggjarane permanent borgarstatus og valet om å søkje om statsborgarskap. Vestbreidda har vore under militær okkupasjon og palestinarar i området har ikkje fått bli borgarar. Gazastripa er sjølvstendig frå Israel utan israelske militære eller sivile, men Israel har framleis kontroll over luftrommet og farvatnet utafor. Tryggleiksrådet til SN har erklært annekteringa av Golanhøgdene og Aust-Jerusalem som ugyldig og ser på territoria som okkupert.[196][197]

Hovudstad[endre | endre wikiteksten]

I 1950 innførde Israel at Jerusalem var landets hovudstad. Regjeringsbygga og andre sentrale kontor vart lagde til delar av Jerusalem kontrollerte av Israel. I 1980 vart det gjort vedtak i det israelske parlamentet, Knesset, (hebraisk כנסת knéset 'forsamling, arabisk كنيست kanīsat) at Jerusalem var Israel sin "ævelege og udelelege« hovudstad med full religionsfridom for alle. Ei rekkje land motset seg Israels val av hovudstad, og meiner at Israel okkuperer byen etter seksdagarskrigen i 1967. Dei meiner at den endelege avklåringa av Jerusalem sin status fyrst kan eiga rom etter opprettinga av ein palestinsk stat. Desse landa har difor i protest oppretta sine ambassadar i andre større byar, som Tel-Aviv, Ramat-Gan eller Herzliya. Det finst korso nokre få land som har sine ambassadar i Jerusalem.

SNs Tryggingsråd tok samstundes fråstand frå denne lova i resolusjon 478. I tråd med tidlegare praksis har dei fleste land med diplomatiske samband med Israel difor etablert sine ambassadar i Tel-Aviv, den største byen i Israel, og den fyrste og mellombelse hovudstaden inntil den israelske nasjonalforsamlinga fyrste gongen vedtok at Jerusalem var landets hovudstad i 1950.

Medan det vert hevda at Jerusalem er tilknytt alle dei «tre monoteistiske religionane» islam, kristendom og jødedom er det berre dei to sistnemnde som har byen nemnt ved namn i sine religiøse skrift. Jerusalem er aldri nemnd i Koranen, og det er diskutert innan islamske grupper kor «haram al-sharif», «den ytste heilagdomen» i røynda låg, staden der Muhammed etter islamsk erveminne reid til himmels på vengjehesten, Buraqen al-Buraq.

Jerusalem er residensby for president, regjering og parlamentet (Knesset).

Militærvesen[endre | endre wikiteksten]

For meir om dette emnet, sjå Det israelske forsvaret.
IAI Lavi.

Israel har det største forsvarsbudsjettet i forhold til BNP av alle industriland.[198][199] Det israelske forsvaret består av hæren, luftforsvaret og marinen. Det vart grunnlagd under den arabisk-israelske krigen i 1948.[200] Forsvaret nyttar seg òg av Det militære etteretningsdirektoratet (Aman), som arbeidar med Mossad og Shabak.[201] Det israelske militæret har vore involvert i fleire store krigar og grensekonfliktar i løpet av den korte historia si, og er ein av dei mest erfarne væpna styrkane i verda.[202][203]

Dei fleste israelarane innkalt til militærteneste då dei er 18 år gamle. Menn tener tre år og kvinner to til tre år.[204] Arabiske borgarar i Israel (utanom drusarar) og dei som held på med fulltids religiøse studiar er slepp militærtenesta.[205][206]

Militæret nytta seg av høgteknologiske våpensystem designa og produsert i Israel, i tillegg til noko utanlandsk import. Sidan 1967 har USA vore ein vesentleg leverandør av militærstøtte til Usrael. Det er venta at USA gjev landet $3,15 milliardar kvart år frå 2013 til 2018.[207][208] Arrow-missilet er ein av dei få operasjonelle anti-ballistiske missilsystema i verda.[209] Sidan Jom kippúr-krigen har Israel utvikla eit nettverk av overvakingssatellittar.[210]

Ein trur at Israel har kjernevåpen[211] i tillegg til kjemiske og biologiske våpen.[212] Israel har ikkje signert ikkje-spreiingsavtalen for kjernevåpen[213] Sidan Golfkrigen i 1991, då Israel vart angripen av irakiske Scud-rakettar vart det krav for alle heimar i Israel om eit forsterka bomberom.

Israel er konstant lågt på Global fredsindeks, der dei er rangert på 145. plass av 153 nasjonar for fredlegheit i 2011.[214]

Økonomi[endre | endre wikiteksten]

Israelsk ny shekel
Flyfoto over Tel Aviv storbyområde

Israel vert rekna som eit av dei mest økonomisk og industrielt utvikla landa i Sørvest-Asia. I 2010 vart det medlem av OECD.[23][215] Landet er rangert på tredjeplass i regionen og på 38. plass i verda på lista til Verdsbanken over kor lett det er å gjere forretningar i landet[216] Landet har dei fleste NASDAQ-oppførte føretaka i verda utafor Nord-Amerika.[217] I 2010 var Israel rangert på 17. plass på lista over dei mest økonomisk utvikla landa i verda.[218]

Bank of Israel er den største banken i Israel og har ein valutareserve på 78 mrd. dollar.[219]

Israel er eit leiande land i utviklinga av solenergi.[220] Israel er ein global leiar i vasskonservering og geotermisk energi,[221] og er langt framme når det gjeld teknologiar i software og kommunikasjon.[222][223]

Samferdsle[endre | endre wikiteksten]

Taxfree på Ben Gurion lufthamn i Tel Aviv.

Israel har 18 096 kilometer med asfalterte vegar,[224] and 2.4 million motor vehicles.[225] Talet på kjøretøy per 1 000 personar var 324, som er relativt lågt i eit industriland.[225] Israel har 5 715 rutebussar,[226] driven av fleire selskap og det største er Egged, som har ruter over det meste av landet. Jernbanelinjene strekkjer seg over 949 kilometer og vert berre driven av det statseigde Israel Railways[227] (alle tala er frå 2008). Etter store investeringar tidleg til midten av 1990-åra har talet på togpassasjerar auka frå 2,5 millionar i 1990 til 35 millionar i 2008. Jernbanen transporterer òg 6,8 million tonn last per år.[227]

Israel har to internasjonale flyplassar, Ben Gurion internasjonale lufthamn, som er hovudflyplassen nær Tel Aviv-Yafo og Ovda lufthamn i sør, og fleire mindre innanlandsflyplassar. Ben Gurion, som er den største flyplassen, hadde 12,1 million passasjerar i 2010.[228]

Ved kysten av Middelhavet er Haifa den største og eldste hamna i byen, medan Ashdod er ein av få djupvasshamner i verda som er bygd ut mot det opne havet. I tillegg til desse er det ei mindre hamn i Eilat ved Raudehavet som hovudsakleg vert nytta til handel med resten av Asia.

Turisme[endre | endre wikiteksten]

Turisme, særleg religiøs turisme, er ein viktig industri i Israel. Landet har temperert klima, strender, arkeologisk stader og andre historiske og bibelske stader, i tillegg til ein unik geografi, som trekkjer til seg mange turistar. Dei mange tryggleiksproblema har derimot gått ut over industrien, men talet på turistar er aukande.[229] I 2013 vart det registrert 3,54 million turistar i Israel. Det mest populære turistmålet er Vestmuren som 68% av turistane vitjar.[230][231] Israel har det høgaste talet på museum per innbyggjar i verda.[232]

Demografi[endre | endre wikiteksten]

Prosentdel av dei største religiøse gruppene i åra 1949–2008.

Tidleg i 2014 var folketalet i Israel estimert til 8 146 300 innbyggjarar, og av desse var 6 110 600 jødar.[18] Arabiske borgarar i Israel utgjer 20,7 % av det totale innbyggjartalet.[19] Dei site tiåra har mange emigrantar kome frå Romania, Thailand, Kina, Afrika og Sør-Amerika. Dei eksakte tala er usikre, sidan mange lev ulovleg i landet, [233] men estimata er i området kring 203 000.[234] Kring 92 % av israelarane bur i urbane område.[235]

I 2009 budde over 300 000 israelske borgarar i busetnader på Vestbreidda[236] som i Ma'ale Adumim og Ariel, og samfunn som eksisterte før staten vart oppretta, men som vart gjenoppretta etter seksdagarskrigen, i byar som Hebron og Gush Etzion. 20 000 israelarar bur i busetjingar i Golanhøgdene.[125] I 2011 budde 250 000 jødar i Aust-Jerusalem.[237] Det totale talet på israelske busetjarar er over 500 000 (6,5% av den israelske folkesetnaden). Kring 7 800 israelarar budde i busetjingar på Gazastripa, før dei vart evakuerte av styresmaktene i 2005.[238]

Israel vart oppretta som eit heimland for jødane og vert ofte omtalt som Den jødiske staten. Landet gjev alle jødar og dei som er av jødisk ætt rett til israelsk borgarskap.[239] Over tre fjerdedelar, eller 75,5 %, av folkesetnaden er jødar. Kring 4 % av israelarane (300 000) er etnisk definert som andre, og er etterkomarar av russiske jødar eller familiar som ikkje er jødiske etter rabbinsk lov, men likevel kvalifisert for israelsk borgarskap.[240][241][242] Kring 73% av israelske jødar er israelskfødde, medan 18,4% er emigrantar frå Europa og Amerika, og 8,6 % er emigrantar frå Asia og Afrika (inkludert Den arabiske verda).[243][244] Jødar frå Europa og det tidlegare Sovjetunionen og deira israelskfødde etterkomarar, inkludert ashkenazi-jødar, utgjer kring halvparten av dei jødiske israelarane. Jødar som flykta eller vart kasta ut av arabiske og muslimske land, og etterkomarane deira, inkludert både mizrahi og sefardiske jødar,[245] utgjer det meste av resten av den jødiske folkesetnaden.[246][247][248]

v • d • e
Israelske byar med minst 50 000 innbyggjarar
200 000 og meir Jerusalem (Vest) · Tel Aviv · Haifa · Rishon LeZion · Ashdod · Petah Tikva
100 000–199 999 Beersheba · Holon · Netanya · Bnei Brak · Ramat Gan · Bat Yam · Rehovot · Ashkelon
50 000–99 999 Herzliya · Kfar Saba · Ra'anana · Hadera · Beit Shemesh · Modi'in-Maccabim-Re'ut · Lod · Nasaret · Ramla · Giv'atayim · Rahat · Nahariya · Kiryat Ata

Språk[endre | endre wikiteksten]

Vegskilt på hebraisk, arabisk og engelsk.

Israel har to offisielle språk, hebraisk og arabisk.[1] Hebraisk er hovudspråket i staten og vert snakka av dei fleste innbyggjarane, medan arabisk vert snakka av den arabiske minoriteten. Mange israelske samfunn snakkar engelsk ganske godt, og mange fjernsynsprogram vert sendte på engelsk, i tillegg til at engelsk vert lært frå tidleg alder i skulen. Sidan landet har mange emigrantar, kan ein høyre mange språk i gatene. På grunn av masseimmigrasjon frå det tidlegare Sovjetunionen og Etiopia (kring 130 000 etiopiske jødar lever i Israel),[249][250] Russisk og amharisk vert mykje snakka.[251] Meir enn ein million russisktalande emigrantar kom til Israel frå det tidlegare Sovjetunionen mellom 1990 og 2004.[252] Fransk vert snakka av kring 700 000 israelarar,[253] dei fleste frå Frankrike og Nord-Afrika.

Religion[endre | endre wikiteksten]

Klippedomen og Vestmuren i Jerusalem.
Hurvasynagoga i Jerusalem.
Den heilage grav-kyrkja, tilbede av kristne som gravstaden til Jesus.[254]
Bahai-arkivet i Haifa.

Israel og Dei palestinske territoria utgjer ein stor del av Det heilage landet, ein region som vert rekna som viktig i alle dei abrahamske religionane – jødar, kristne, muslimar og Baha'istar.

Den religiøse tilhøyrsla til israelske jødar varierer stort: ei undersøking for dei over 20 år synte at 55 % seier dei er «tradisjonelle», medan 20 % reknar seg sjølv som «sekulære jødar», 17 % definerer seg sjølv som «religiøse zionistar»; 8 % definerer seg sjølv som «harediske jødar».[255] Sjølv om dei ultraortodokse, eller haredim, berre representerer 5 % av den israelske folkesetnaden i 1990,[256] er dei venta å representere meir enn ein femtedel av den jødiske folkesetnaden i Israel innan 2028.[257]

Med 16 % av folkesetnaden utgjer muslimar den største religiøse minoriteten i Israel. Kring 2 % av innbyggjarane er kristne og 1,5% er drusarar.[258]

Byen Jerusalem er særskild viktig for både jødar, muslimar og kristne, sidan det ligg stader her som er sentrale i den religiøse trua deira, som den israelskkontrollerte Gamlebyen der Vestmuren og Tempelhøgda, Al-Aqsa-moskéen og Den heilage grav-kyrkja ligg.[259]

Andre religiøst viktige stader i Israel er Nasaret (heilag for kristendommen som staden der jomfru Maria fekk bodskapen om at ho bar Jesus i magen), Tiberias og Safed (to av Dei fire heilage byane i jødedomen), Den kvite moskéen i Ramla (heilag i islam som heilagdomen til profeten Saleh), og St. Georg-kyrkja i Lod (heilag i kristendom og islam som grava til St. Georg eller Al Khidr).

Fleire andre religiøse landemerke ligg på Vestbreidda, som Josefsgrava i Shechem, fødestaden til Jesus og Rakelgrava i Betlehem, og Patriarkgrotta i Hebron.

Det administrative senteret for bahaitrua og Báb-heilagdomen ligg i Haifa og leiaren for trua er gravlagd i Akko.

Utdanning[endre | endre wikiteksten]

Hjerneforskingssenteret ved Bar-Ilan universitet.

Israel har ei forventa skuletid på 15,5 år[260] og ein lesekunne på 97,1% i følgje Dei sameinte nasjonane.[261] Det finst fem skuletypar i landet: statlege sekulære, statleg religiøse, ultraortodokse, kommunale busetjingsskular, og arabiske skular. Dei offentlege sekulære skulane er den største skulegruppa, og dei fleste jødiske og ikkje-arabiske elevane i Israel går på desse. Dei fleste arabarane sender barna sine på skular der arabisk er lærespråk.[262]

Utdanning er obligatorisk i Israel for barn mellom tre og 18.[263] Skulane er delt inn i tre trinn med grunnskule (1.-6. klasse), ungdomsskule (7.-9. klasse) og vidaregåande skule (10.-12. klasse), og endar med Bagrut, eit vitnemål etter ein eksamen. Det hebraiske universitetet i Jerusalem og Tel Aviv universitet er rangert blant dei 100 beste universiteta i verda.[264] Israel er rangert på tredjeplass i verda når det gjeld akademiske grader per innbyggjar (20 % av folkesetnaden).[265]

Kultur[endre | endre wikiteksten]

Den mangfaldige kulturen i Israel kjem frå den mangfaldige folkestanden. Jødar frå diasporaer verda over har ført med seg kulturane og dei religiøse tradisjonane til Israel, og skapt ein smeltedigel av jødiske tru og vanar.[266] Israel er det einaste landet i verda som nyttar hebraisk kalender. Offentlege fridagar og skuleferiar vert styrt av dei jødiske heilagdagane, og den offisielle kviledagen er laurdag, sabbaten. Den arabiske minoriteten i Israel har òg påverka israelsk kultur i område som arkitektur,[267] musikk,[268] og mat.[269]

Litteratur[endre | endre wikiteksten]

Amos Oz sine bøker er omsette til 36 språk, meir enn nokon annan israelsk forfattar.[270]

Israelsk litteratur består hovudsakleg av dikt og prosa skriven på hebraisk, som ein del av den hebraiske renessansen som talespråk sidan midten av 1800-talet, sjølv om ein liten del av litteraturen òg vert publisert på andre språk, som engelsk. Etter lova må det trykkast to kopiar av alle trykte materiale i Israel, som skal lagrast i Det israelske nasjonalbiblioteket ved Det hebraiske universitetet i Jerusalem. Frå 2001 gjeld lova òg lyd- og videoinnspelingar, og andre ikkje-trykte media.[271]

I 1966 delte Shmuel Yosef Agnon nobelprisen i litteratur med den tysk-jødiske forfattaren Nelly Sachs.[272] Leiane israelske diktarar har vore Yehuda Amichai, Nathan Alterman og Rachel Bluwstein. Internasjonale kjende romanforfattarar frå Israel er mellom andre Amos Oz, Etgar Keret og David Grossman. Den israelske-arabiske satirikaren Sayed Kashua (som skriv på hebraisk) er òg internasjonalt kjend.

Musikk og dans[endre | endre wikiteksten]

Israelsk musikk er påverka av musikk frå heile verda: sefardisk musikk, hasidiske melodiar, magedansmusikk, gresk musikk, jazz og poprock er alle ein del av musikkmiljøet.[273]

Shavuot-feiringa i Gan Shmuel.

Sirkeldansen hora vart introdusert av dei første jødiske busetjarane, og var tidleg populær i kibbutzar og utanforliggande samfunn. Han vart eit symbol på sionismen og høvet til å oppleve glede under enkle kår. Han spelar i dag ei viktig rolle i moderne israelsk folkedans og vert ofte framført ved bryllaup og andre feiringar, og i gruppedansar over heile Israel.

Israel filharmoniske orkester dirigert av Zubin Mehta.

Av dei verdskjende orkestera i Israel[274][275] finn ein Israel filharmoniske orkester, som har vore i drift i over 70 år og som i dag spelar meir enn 200 konsertar i året. Mange kjende musikarar kjem frå Israel, og somme har blitt internasjonale stjerner. Itzhak Perlman, Pinchas Zukerman og Ofra Haza er av dei mest internasjonalt kjende musikarane som er fødde i Israel.

Israel har delteke i Eurovision Song Contest nesten kvart år sidan 1973, og vunne konkurransen tre gonger, og vore vertsland to gonger.[276][277] Eilat har sin eigen internasjonale musikkfestival, Raudehavet jazzfestival, kvar sommar sidan 1987.[278]

Israel er heimstad for mange palestinske musikarar, som den internasjonalt kjende oudspelaren og fiolinvirtuosen Taiseer Elias, songaren Amal Murkus, og brørne Samir og Wissam Joubran.

Kino og teater[endre | endre wikiteksten]

Ti israelske filmar har vore nominerte til Oscarprisen for beste utanlandske film.[279] Teateret står sterkt i Israel med tradisjonar som jiddisk teater frå Aust-Europa. Habima teater i Tel Aviv vart bygd i 1918 og er det eldste teaterselskapet i Israel og nasjonalteater.[280] Palestinsk israelske filmskaparar har laga mange filmar om Midtausten-konflikta og statusen til palestinarar i Israel, som Mohammed Bakri-filmen Jenin, Jenin frå 2002 og The Syrian Bride.

Mat[endre | endre wikiteksten]

Sufganiyot servert under hanukkah.

Det israelske kjøkenet består av lokale rettar i tillegg til rettar ført til landet av jødiske emigrantar. Sidan landet vart oppretta i 1948, og særleg sidan slutten av 1970-åra, har israelsk fusjonsrettar blitt utvikla. Det meste av den israelske maten er kosher og tilberedt i høve jødisk halakha. Det meste av folkesetnaden er anten jødiske eller muslimar og svin vert derfor særs sjeldan ete i Israel.

Idrett[endre | endre wikiteksten]

Ramat Gan stadion, det største stadionet i Israel.

Makkabiaden, ein olympiske leikar-aktig konkurranse for jødiske og israelske idrettsfolk, vart starta i 1930-åra og har vorte halde kvart fjerde år sidan den gong. I 1964 var Israel vertskap for og vann den asiatiske meisterskapen i fotball. I 1970 klarte det israelske herrelandslaget i fotball å kvalifisere seg for verdsmeisterskapen i fotball, som vert rekna som den største bragda innan israelsk fotball.

Asialeikane i 1974 vart halden i Teheran og var dei siste Asialeikane som Israel deltok i, sidan mange av dei arabiske landa nekta å konkurrere med Israel.[281] Israel vart ekskludert frå Asialeikane i 1978 på grunn av dei høge tryggleikskostnadane om dei skulle delta.[282] I 1994 let UEFA Israel og alle israelske idrettsorganisasjonar få konkurrere i Europa.

Dei mest populære idrettane i Israel er fotball og basketball.[283] Maccabi Haifa, Maccabi Tel Aviv, Hapoel Tel Aviv og Beitar Jerusalem er dei største idrettsklubbane. Maccabi Tel Aviv, Maccabi Haifa and Hapoel Tel Aviv har delteke i UEFA Champions League og Hapoel Tel Aviv nådde kvartfinalen i UEFA-cupen. Maccabi Tel Aviv BC har vunne Europacupen i basketball seks gonger.[284] Den israelske tennisstjerna Shahar Pe'er var i 2011 rangert på 11. plass i verda.

Sjakkstormeisteren Boris Gelfand.

Sjakk er ein stor sport i Israel. Det finst mange israelske stormeisterar.[285] Israel er vertskap for ein årleg internasjonal sjakkonkurranse og var vertskap for verdsmeisterskapen i sjakk i 2005. Sjakk står på timeplanen på somme skular i Israel.[286][287][288] Byen Beersheba har vorte eit nasjonalt sjakksenter. På grunn av dei mange sovjetiske immigrantane har byen fleire stormeistrar i sjakk enn nokon annan by i verda.[289][290] Den israelske stormeisteren Boris Gelfand vann verdsmeisterskapen i 2009[291] og i 2012 var han tapande finalist mot Anand.

I 2014 hadde Israel vunne sju olympiske medaljar sidan den første i 1992, inkludert ein gullmedalje i brettsegling i sommar-OL 2004.[292] Israel har vunne over 100 gullmedaljar i Paralympics.

Media[endre | endre wikiteksten]

Det finst israelske media på over ti ulike språk,[293] med hebraisk som det viktigaste. Nokre kjende aviser er Yedioth Ahronoth, Israel HaYom, Maariv, Haaretz, The Jerusalem Post, russiskspråklege Vesti og arabiskspråklege Al-Ittihad og Kul al-Arab. Landet har fleire private tv-kanalar og ein statskringkastar, Israel Broadcasting Authority.

I 2014 vart Israel rangert på 96. plass av 180 land av Reporters Without Borders' på pressefridomsindeksen, nummer to etter Kuwait (91) i regionen Midtausten og Nord-Afrika.[294]

Sjå òg[endre | endre wikiteksten]

Fotnotar[endre | endre wikiteksten]

  1. ↑ Jerusalemlova seier «Jerusalem, heil og samla, er hovudstaden i Israel» og byen tener som setet for regjeringa, heimstaden til presidenten, regjeringskontora, høgsteretten og parlamentet. Tryggleiksrådet i Dei sameinte nasjonane sin resolusjon 478 (20. august 1980) erklærte Jerusalemlova «ugyldig» og bad medlemslanda trekkje attende diplomatar frå Jerusalem. Dei sameinte nasjonane og alle medlemsslanda har nekta å godta Jerusalemlova (sjå {{Harvard citation no brackets|Kellerman|1993|p=140) og har halde ambassadane sine i andre byar som Tel Aviv, Ramat Gan og Herzliya (sjå CIA Factbook og Kart over Israel). Den amerikanske kongressen har sidan vedteke Jerusalem-ambassade-lova, som seier at den amerikanske ambassaden bør flyttast til Jerusalem og at byen bør respekterast som hovudstaden i Israel. Det amerikanske justisdepartmementet konkluderte med at avgjerslene i lova «gjev presidenten eksklusiv makt innan utanrikssaker og er grunnlovsstridig». Etter at lova vart godtatt, har alle sitjande presidentar at flyttinga av ambassaden vil vere skadeleg for dei nasjonale tryggleiksinteressene til US og har valt å la saka ligge. Dei palestinske styresmaktene ser Aust-Jerusalem som hovudstaden i ein framtidig palestinsk stat. Den endelege statusen til byen må avgjerast i forhandlingar mellom Israel og palestinske styresmakter. (sjå «Negotiating Jerusalem,» Palestine–Israel Journal).

Kjelder[endre | endre wikiteksten]

  • Denne artikkelen bygger på «Israel» frå Wikipedia på engelsk, den 28. september 2014.
  • Abadi, Jacob (2004). Israel's Quest for Recognition and Acceptance in Asia: Garrison State Diplomacy. Routledge. ISBN 0-7146-5576-7. 
  • Barton, John; Bowden, Julie (2004). The Original Story: God, Israel and the World. Wm. B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 0-8028-2900-7. 
  • Ben-Sasson, Hayim (1985). A History of the Jewish People. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-39731-6. 
  • Bregman, Ahron (2002). A History of Israel. Palgrave Macmillan. ISBN 0-333-67631-9. 
  • Broughton, Simon; Ellingham, Mark; Trillo, Richard (1999). World Music: The Rough Guide. Rough Guides. ISBN 1-85828-635-2. 
  • Cole, Tim (2003). Holocaust City: The Making of a Jewish Ghetto. Routledge. ISBN 0-415-92968-7. 
  • Fraser, T. G. (2004). The Arab-Israeli Conflict. Palgrave Macmillan Limited. ISBN 9781403913388. Arkivert frå originalen.. http://books.google.com/books?id=IBJrQgAACAAJ. Henta 12 May 2013. 
  • Friedland, Roger; Hecht, Richard (2000). To Rule Jerusalem. University of California Press. ISBN 0-520-22092-7. 
  • Gelvin, James L. (2005). The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War. Cambridge University Press. ISBN 0-521-85289-7. 
  • Gilbert, Martin (2005). The Routledge Atlas Of The Arab–Israeli conflict (8th utg.). Routledge. ISBN 0-415-35900-7. 
  • Goldreich, Yair (2003). The Climate of Israel: Observation, Research and Application. Springer. ISBN 0-306-47445-X. 
  • Harkavy, Robert E.; Neuman, Stephanie G. (2001). Warfare and the Third World. Palgrave Macmillan. ISBN 0-312-24012-0. 
  • Henderson, Robert D'A. (2003). Brassey's International Intelligence Yearbook (2003 utg.). Brassey's Inc.. ISBN 1-57488-550-2. 
  • Herzl, Theodor (1946). The Jewish State. American Zionist Emergency Council. ISBN 0-486-25849-1. 
  • Jacobs, Daniel (1998). Israel and the Palestinian Territories: The Rough Guide (2nd revised utg.). Rough Guides. ISBN 1-85828-248-9. 
  • Kellerman, Aharon (1993). Society and Settlement: Jewish Land of Israel in the Twentieth Century. State University of New York Press. ISBN 0-7914-1295-4. 
  • Kornberg, Jacques (1993). Theodor Herzl: From Assimilation to Zionism. Indiana University Press. ISBN 0-253-33203-6. 
  • Lustick, Ian (1988). For the Land and the Lord: Jewish Fundamentalism in Israel. Council on Foreign Relations Press. ISBN 0-87609-036-6. 
  • Mazie, Steven (2006). Israel's Higher Law: Religion and Liberal Democracy in the Jewish State. Lexington Books. ISBN 0-7391-1485-9. 
  • Morçöl, Göktuğ (2006). Handbook of Decision Making. CRC Press. ISBN 1-57444-548-0. 
  • Mowlana, Hamid; Gerbner, George; Schiller, Herbert I. (1992). Triumph of the File: The Media's War in the Persian Gulf — A Global Perspective. Westview Press. ISBN 0-8133-1610-3. 
  • Roberts, Adam (1990). «Prolonged Military Occupation: The Israeli-Occupied Territories Since 1967». The American Journal of International Law (American Society of International Law) 84 (1): 44–103. doi:10.2307/2203016. JSTOR 2203016. 
  • Romano, Amy (2003). A Historical Atlas of Israel. The Rosen Publishing Group. ISBN 0-8239-3978-2. 
  • Rosenzweig, Rafael (1997). The Economic Consequences of Zionism. T Brill Academic Publishers. ISBN 90-04-09147-5. 
  • Rummel, Rudolph J. (1997). Power Kills: Democracy As a Method of Nonviolence. Transaction Publishers. ISBN 0-7658-0523-5. 
  • Scharfstein, Sol (1996). Understanding Jewish History. KTAV Publishing House. ISBN 0-88125-545-9. 
  • Segev, Tom (2007). 1967: Israel, the War, and the Year that Transformed the Middle East. Henry Holt and Company. ISBN 9780805070576. 
  • Shindler, Colin (2002). The Land Beyond Promise: Israel, Likud and the Zionist Dream. I.B.Tauris Publishers. ISBN 1-86064-774-X. 
  • Skolnik, Fred (2007). Encyclopedia Judaica. 9 (2nd utg.). Macmillian. ISBN 0-02-865928-7. 
  • Smith, Derek (2006). Deterring America: Rogue States and the Proliferation of Weapons of Mass Destruction. Cambridge University Press. ISBN 0-521-86465-8. 
  • Stein, Leslie (2003). The Hope Fulfilled: The Rise of Modern Israel. Greenwood Press. ISBN 0-275-97141-4. 
  • Stendel, Ori (1997). The Arabs in Israel. Sussex Academic Press. ISBN 1-898723-23-0. 
  • Stone, Russell A.; Zenner, Walter P. (1994). Critical Essays on Israeli Social Issues and Scholarship. SUNY Press. ISBN 0-7914-1959-2. 
  • Torstrick, Rebecca L. (2004). Culture and Customs of Israel. Greenwood Press. ISBN 0-313-32091-8. 


  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 «Israel». The World Factbook. Central Intelligence Agency. 20. november 2012. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/is.html. Henta 26. september 2014. 
  2. ↑ Skolnik 2007, pp. 132–232
  3. ↑ «Israel». Freedom i World. Freedom House. http://www.freedomhouse.org/report/freedom-world/2008/israel. Henta 26. september 2014. 
  4. ↑ «Declaration of Establishment of State of Israel». Israelsk utanriksdepartement. 14. mai 1948. http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Declaration+of+Establishment+of+State+of+Israel.htm. Henta 26. september 2014. 
  5. ↑ Brenner, Michael; Frisch, Shelley (April 2003). Zionism: A Brief Historie. Markus Wiener Publishers. s. 184. 
  6. ↑ «Zionist Leaders: David Ben-Gurion 1886–1973». Israelsk utanriksdepartement. http://www.mfa.gov.il/MFA/Historie/Modern+History/Centenary+of+Zionism/Zionist+Leaders-+David+Ben-Gurion.htm. Henta 26. september 2014. 
  7. ↑ Yoav Gelber, Palestina 1948, 2006 — Chap.8 «The Arabs Regular Armies' Invasion of Palestine».
  8. ↑ 8,0 8,1 Gilbert 2005, s. 1
  9. ↑ «The status of Jerusalem». The Question of Palestine & the United Nations. United Nations Department of Public Information. 
  10. ↑ BBC News (29. mars 2006), Analysis: Kadima's big plans, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4856762.stm, henta 26. september 2014 
  11. ↑ Kessner, BC (2. april 2006). «Israel’s Hard-Learned Lessons». Homeland Security Today. http://www.hstoday.us/index.php?id=483&cHash=081010&tx_ttnews%5Btt_news%5D=873. Henta 26. september 2014. 
  12. ↑ Kumaraswamy, P. R. (5. juni 2002). «The Legacy of Undefined Borders». Tel Aviv Notes. http://www.inss.org.il/publications.php?cat=21&incat=&read=203. Henta 26. september 2014. 
  13. ↑ «Israel Journal: A Land Without Borders», The Epoke Times, http://www.theepoketimes.com/n2/world/israel-journal-a-land-without-borders-34590.html, henta 26. september 2014 
  14. ↑ «GaWC – The World I følgje GaWC 2008». Globalization and World Cities Research Network. http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html. Henta 1. mars 2009. 
  15. ↑ Victor Kattan, «Competing claims, contested city: the sovereignty of Jerusalem in international law" states on page 2, paragraph 2 that no country recognizes Israeli sovereignty in West or East Jerusalem.
  16. ↑ «''Basic Law: Jerusalem, Capital of Israel''». Knesset.gov.il. http://www.knesset.gov.il/laws/special/eng/basic10_eng.htm. Henta 26. september 2014. 
  17. ↑ Rudoren, Jodi. «Service to Israel Tugs at Identity of Arab Citizens». New York Times. http://www.nytimes.com/2012/07/13/world/middleeast/service-to-israel-tugs-at-arab-citizens-identity.html?hpw&_r=0. 
  18. ↑ 18,0 18,1 «Monthly Bulletin of Statistics for Population». Israel Central Bureau of Statistics. 7 August 2013. http://www1.cbs.gov.il/webpub/pub/text_page_eng.html?publ=93. Henta 24 August 2013. 
  19. ↑ 19,0 19,1 «Latest Population Statistics for Israel». Jewish Virtual Library. April 2013. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Society_&_Culture/newpop.html. Henta 26. september 2014. 
  20. ↑ Rice, Stephanie (4. mai 2009), «The Black hebraiskes of Israel», GlobalPost, http://www.globalpost.com/dispatch/israel-and-palestine/090430/israels-black-hebrews, henta 26. september 2014 
  21. ↑ Rummel 1997, p. 257. «A current list of liberal democracies includes: Andorra, Argentina, ... , Kypros, ... , Israel, ...»
  22. ↑ «Global Survey 2006: Middle East Progress Amid Global Gains in Freedom». Freedom House. 19. desember 2005. http://www.freedomhouse.org/article/global-survey-2006-middle-east-progress-amid-global-gains-freedom. Henta 26. september 2014. 
  23. ↑ 23,0 23,1 «Israel's accession to the OECD». Organisasjonen for økonomisk samarbeid og utvikling. http://www.oecd.org/israel/israelsaccessiontotheoecd.htm. Henta 26. september 2014. 
  24. ↑ «Human development indices». United Nations Development Programme. http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf. Henta 26. september 2014. 
  25. ↑ «WHO: Life expectancy in Israel among highest in the world», Haaretz, 24. mai 2009, http://www.haaretz.com/news/who-life-expectancy-in-israel-among-highest-in-the-world-1.276618 
  26. ↑ Popular Opinion, Jerusalem, 7. desember 1947, s. 1, http://www.jpress.org.il/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToSaveGifMSIE_TAUEN&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=PLS/1947/12/07&ChunkNum=-1&ID=Ar00105&PageLabel=1 
  27. ↑ Levine, Robert A. (7. november 2000), See Israel as a Jewish Nation-State, More or Less Democratic, http://www.nytimes.com/2000/11/07/opinion/07iht-edlevine.t.html, henta 26. september 2014 
  28. ↑ Wells, John C.. Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. s. 381. ISBN 0-582-05383-8.  om «Jakob».
  29. ↑ «Då sa mannen: «Du skal ikkje lenger heita Jakob. Israel skal vera namnet ditt, for du har kjempa med Gud og menneske og vunne.».» (1. mosebok, 32:28, 35:10). Sjå òg Hosea 12:5.
  30. ↑ 2. Mos 6:16–20
  31. ↑ Barton & Bowden 2004, p. 126. «The Merneptah Stele ... is arguably the oldest evidence outside the Bible for the existence of Israel as early as the 13th Century BC.»
  32. ↑ «Herren din Gud vil føra deg til det landet fedrane dine tok, og du skal ta det på nytt. Og han skal gjera vel imot deg og gjera deg endå meir talrik enn fedrane dine..» 5. MOS 30:5.
  33. ↑ «Men vender de om til meg og held boda mine og lever etter dei, om de så er drivne bort der himmelen endar, skal eg samla dykk og føra dykk til den staden eg har valt til bustad for namnet mitt.» Nehemja 1:9.
  34. ↑ «Walking the Bible Timeline». Walking the Bible (Public Broadcast Television). Henta 26. september 2014. 
  35. ↑ Friedland & Hecht 2000, p. 8. «For a thousand years Jerusalem was the seat of Jewish sovereignty, the household site of kings, the location of its legislative councils and courts.»
  36. ↑ Ben-Sasson 1985
  37. ↑ Matthews, Victor H.. A Brief Historie of Ancient Israel. Westminster John Knox Press. s. 192. ISBN 978-0-664-22436-3. 
  38. ↑ Miller, J. Maxwell. A Historie of Ancient Israel and Judah. Westminster John Knox Press. s. 523. ISBN 978-0-664-21262-9. 
  39. ↑ Oppenheimer, A'haron and Oppenheimer, Nili. Between Rome and Babylon: Studies in Jewish Leadership and Society. Mohr Siebeck, 2005, s. 2.
  40. ↑ Cohn-Sherbok, Dan. Atlas of Jewish History. Routledge. s. 58. ISBN 978-0-415-08800-8. 
  41. ↑ Lehmann, Clayton Miles (18. januar 2007). «Palestine». Encyclopedia of the Roman Provinces. University of South Dakota. http://sunburst.usd.edu/~clehmann/erp/Palestina/palestin.htm. Henta 26. september 2014. 
  42. ↑ Morçöl 2006, p. 304
  43. ↑ 43,0 43,1 43,2 43,3 Gil, Moshe. A Historie of Palestine, 634–1099. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-59984-9. 
  44. ↑ 44,0 44,1 Kramer, Gudrun. A Historie of Palestine: From Ottoman Conquest to the Founding of the State of Israel. Princeton University Press. s. 376. ISBN 978-0-691-11897-0. 
  45. ↑ «The Covenant of the League of Nations». Article 22. http://avalon.law.yale.edu/20th_century/leagcov.asp#art22. Henta 18. oktober 2012. 
  46. ↑ "Mandate for Palestine," Encyclopedia Judaica, Vol. 11, s. 862, Keter Publishing House, Jerusalem, 1972
  47. ↑ Rosenzweig 1997, p. 1 «Zionism, the urge of the Jewish people to return to Palestine, is almost as ancient as the Jewish diaspora itself. Some Talmudic statements ... Almost a millennium later, the poet and philosopher Yehuda Halevi ... In the 1700th Century...»
  48. ↑ 48,0 48,1 Geoffrey Wigoder, G.G. (ed.). «Return to Zion». The New Encyclopedia of Judaism (via Answers.Com) (The Jerusalem Publishing House). Henta 27. september 2014. 
  49. ↑ «An invention called 'the Jewish people'», Haaretz, Arkivert frå den opphavlege versjonen den 127. september 2014, https://web.archive.org/web/20100418192523/http://www.haaretz.com/hasen/spages/959229.html, henta 26. september 2014 
  50. ↑ «Herren din Gud vil på nytt samla deg frå alle dei folka han har spreidd deg ut iblant ... Herren din Gud vil føra deg til det landet fedrane dine tok, og du skal ta det på nytt. Og han skal gjera vel imot deg og gjera deg endå meir talrik enn fedrane dine.» (5. Mos 30:1–5).
  51. ↑ Gilbert 2005, p. 2. «Jødar søkte eit nytt heimland etter forvisinga frå Spania (1492) ...»
  52. ↑ Eisen, Yosef. Miraculous journey: a complete history of the Jewish people from creation to the present. Targum Press. s. 700. ISBN 1-56871-323-1. 
  53. ↑ Morgenstern, Arie. Hastening redemption: Messianism and the resettlement of the land of Israel. USA: Oxford University Press. s. 304. ISBN 978-0-19-530578-4. 
  54. ↑ «Jewish and Non-Jewish Population of Palestine-Israel (1517–2004)». Jewish Virtual Library. Henta 26. september 2014. 
  55. ↑ Barnai, Jacob. The Jews in Palestine in the Eighteenth Century: Under the Patronage of the Istanbul committee of Officials for Palestina. universitet Alabama Press. s. 320. ISBN 978-0-8173-0572-7. 
  56. ↑ 56,0 56,1 56,2 56,3 «Immigration to Israel». Jewish Virtual Library. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/immigtoc.html. Henta 26. september 2014.  «Aliyah During Second World War and its Aftermath». http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Immigration/Aliyah_during_war.html. 
  57. ↑ Kornberg 1993 «How did Theodor Herzl, an assimilated German nationalist in the 1880s, suddenly in the 1890s become the founder of Zionism?"
  58. ↑ Herzl 1946, p. 11
  59. ↑ «Chapter One: The Heralders of Zionism». Jewish Agency for Israel. Henta 26. september 2014. 
  60. ↑ Stein 2003, p. 88.
  61. ↑ romersko 2003, p. 30
  62. ↑ Macintyre, Donald (26. mai 2005), The birth of modern Israel: A scrap of paper that changed history, http://maof.rjews.net/english/37-english/19351-the-birth-of-modern-israel-a-scrap-of-paper-that-changed-history, henta 26. september 2014 
  63. ↑ Yapp, M.E. (1987). The Making of the Modern Near East 1792–1923. Harlow, England: Longman. s. 290. ISBN 0-582-49380-3. 
  64. ↑ Scharfstein 1996, p. 269.
  65. ↑ «League of Nations: The Mandate for Palestine, July 24, 1922». Modern History Sourcebook (Fordham universitet). 24. juli 1922. Henta 27. september 2014. 
  66. ↑ Shaw, J. V. W. (January 1991) [1946]. «Chapter VI: Population». A Survey of Palestine. Volume I: Prepared in December 1945 and January 1946 for the information of the Anglo-American Committee of Inquiry (Reprint utg.). Washington, D.C.: Institute for Palestine Studies. s. 148. ISBN 978-0-88728-213-3. OCLC 22345421. Lay summary. 
  67. ↑ «Report to the League of Nations on Palestina and Transjordan, 1937». British Government. http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/7BDD2C11C15B54C2052565D10057251E. Henta 2013-07-14. 
  68. ↑ «The Population of Palestine Prior to 1948». MidEastWeb. http://www.mideastweb.org/palpop.htm. Henta 27. september 2014. 
  69. ↑ Fraser 2004, p. 27
  70. ↑ «A/RES/106 (S-1)». General Assembly resolution. Dei sameinte nasjonane. 15. mai 1947. http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/F5A49E57095C35B685256fvt.F0075D9C2. Henta 26. september 2014. 
  71. ↑ «Background Paper No. 47 (ST/DPI/SER.A/47)». Dei sameinte nasjonane. 20. april 1949. Henta 27. september 2014. 
  72. ↑ «A/RES/181(II) of 29. november 1947». Dei sameinte nasjonane. http://domino.un.org/unispal.nsf/0/7f0af2bd897689b785256c330061d253. Henta 27. september 2014. 
  73. ↑ Bregman 2002, pp. 40–41
  74. ↑ Gelber, Yoav. Palestina 1948. Brighton: Sussex Academic Press. s. 17. ISBN 978-1-902210-67-4. 
  75. ↑ Tal, David. War in Palestina, 1948: Israeli and Arabic Strategy and Diplomacy. Routledge. s. 471. ISBN 978-0-7146-5275-7. 
  76. ↑ Morris, Benny. 1948: A Historie of the First Arabic-Israeli War. New Haven, Conn.: Yale University Press. ISBN 0-300-15112-8. 
  77. ↑ «Declaration of Establishment of State of Israel». Israelsk utanriksdepartement. 14. mai 1948. http://www.mfa.gov.il/MFA/Peace+Process/Guide+to+the+Peace+Process/Declaration+of+Establishment+of+State+of+Israel.htm. 
  78. ↑ Clifford, Clark, «Counsel to the President: A Memoir», 1991, s. 20.
  79. ↑ Jacobs, Frank (7. august 2012), The Elephant in the Map Room, The New York Times, http://opinionator.blogs.nytimes.com/2012/08/07/the-elephant-in-the-map-room/, henta 27. september 2014 
  80. ↑ Karsh, Efraim. The Arabic-Israeli conflict: The Palestine War 1948. Osprey Publishing. s. 50. ISBN 978-1-84176-372-9. 
  81. ↑ Ben-Sasson 1985, p. 1058
  82. ↑ Rabinovich, Itamar. Israel in the Middle East: Documents and Readings on Society, Politics, and Foreign Relations, Pre-1948 to the Present. Brandeis. s. 74. ISBN 978-0-87451-962-4. 
  83. ↑ «PDF copy of Cablegram from the Secretary-General of the League of Arabic States to the Secretary-General of the United Nations: S/745: 15. mai 1948». Un.org. 2002-09-09. http://www.un.org/Docs/journal/asp/ws.asp?m=S/745. Henta 27. september 2014. 
  84. ↑ Karsh, Efraim. The Arabic-Israeli conflict: The Palestine War 1948. Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-372-9. 
  85. ↑ Morris, Benny. The Birth of the Palestinian Refugee Problem Revisited. Cambridge University Press. s. 602. ISBN 978-0-521-00967-6. 
  86. ↑ «Two Hundred and Seventh Plenary Meeting». Dei sameinte nasjonane. 11. mai 1949. Henta 27. september 2014. 
  87. ↑ Lustick 1988, pp. 37–39
  88. ↑ «Israel (Labor Zionism)». Country Studies (Library of Congress). Henta 27. september 2014. 
  89. ↑ Shulewitz, Malka Hillel. The Forgotten Millions: The Modern Jewish Exodus from Arabic Lands. Continuum. ISBN 978-0-8264-4764-7. 
  90. ↑ «Population, by Religion and Population Group». Israelsk statistisk sentralbyrå. Henta 27. september 2014.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  91. ↑ Bard, Mitchell. The Founding of the State of Israel. Greenhaven Press. s. 15. 
  92. ↑ Hakohen, Devorah. Immigrants in Turmoil: Mass Immigration to Israel and Its Repercussions i the 1950s and After. Syracuse University Press. ISBN 978-0-8156-2969-6. ; om ma'abarot, sjå s. 269.
  93. ↑ Shindler 2002, pp. 49–50
  94. ↑ Segev p 161-166
  95. ↑ Segev p 155-157
  96. ↑ Massad, Joseph. «Zionism's Internal Others: Israel and the Oriental Jews.» Journal of Palestine Studies 25.4 (1996): 53-68. PDF. s. 59-64
  97. ↑ Segev, Tom. 1949: The First Israelites. «The First Million». Trans. Arlen N. Weinstein. New York: The Free Press, 1986. Print. s. 105-107
  98. ↑ Gilbert 2005, p. 58
  99. ↑ Schoenherr, Steven (15. desember 2005). «The Suez Crisis». http://sunnycv.com/steve/20th/suez.html. Henta 27. september 2014. 
  100. ↑ Gorst, Anthony. The Suez Crisis. Routledge. ISBN 978-0-415-11449-3. 
  101. ↑ «Adolf Eichmann». Jewish Virtual Library. Henta 27. september 2014. 
  102. ↑ Cole 2003, p. 27. «... the Eichmann trial, which did so much to raise public awareness of the Holocaust ...»
  103. ↑ Shlomo Shpiro. «No place to hide: Intelligence and civil liberties in Israel». Cambridge Review of International Affairs 19 (44): 629–648.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  104. ↑ "The Politics of Miscalculation in the Middle East», av Richard B. Parker (1993 Indiana University Press) s. 38
  105. ↑ «Israel». Aquastat. Food and Jordbruk Organization of the Dei sameinte nasjonane. http://www.fao.org/nr/water/aquastat/countries_regions/israel/index.stm. Henta 26. september 2014. 
  106. ↑ Maoz, Moshe. Syria and Israel: From War to Peacemaking. USA: Oxford University Press. s. 70. ISBN 978-0-19-828018-7. 
  107. ↑ On This Day 5 Jun, Bfvt., 5. juni 1967, http://news.bbc.co.uk/onthisday/hi/dates/stories/june/5/newsid_2654000/2654251.stm, henta 27. september 2014 
  108. ↑ Segev 2007, p. 178
  109. ↑ Segev 2007, p. 289
  110. ↑ Smith 2006, p. 126. «Nasser, the Egyptian president, decided to mass solider in Sinai ... casus belli by Israel.»
  111. ↑ Bennet, James (13. mars 2005), The Interregnum, http://www.nytimes.com/2005/03/13/magazine/13PALESTINIANS.html?pagewanted=2, henta 27. september 2014 
  112. ↑ «Israelsk utanriksdepartement – The Palestinian National Covenant- July 1968». Mfa.gov.il. http://www.mfa.gov.il/MFA/Foreign+Relations/Israels+Foreign+Relations+since+1947/1947-1974/33+The+palestinsk+National+Covenant-+July+1968.htm. Henta 27. september 2014. 
  113. ↑ Silke, Andrew. Research on Terrorism: Trends, Achievements and Failures. Routledge. s. 149 (256 pages). ISBN 978-0-7146-8273-0. Arkivert frå originalen.. http://books.google.com/?id=rSpfNJQ4CbAC&pg=PA149&dq=palestinian+terror+1970-åra&cd=1#v=onepage&q=. Henta 27. september 2014. 
  114. ↑ Gilbert, Martin. The Routledge Atlas of the Arabic-Israeli Conflict: The Complete History of the Struggle and the Efforts to Resolve It. Routledge. s. 82. ISBN 978-0-415-28116-4. Arkivert frå originalen.. http://books.google.com/?id=UNvJ1FOwiAwC&pg=PA82&dq=palestinian+terror+1970-åra&cd=4#v=onepage&q=. Henta 27. september 2014. 
  115. ↑ Andrews, Edmund; Kifner, John (27. januar 2008), «George Habash, Palestinian Terrorism Tactician, Dies at 82», The New York Times, http://www.nytimes.com/2008/01/27/world/middleeast/27habash.html?pagewanted=all, henta 26. september 2014 
  116. ↑ «1973: Arabic states attack Israeli forces». On This Day (The Bfvt.). 6. oktober 1973. Henta 27. september 2014. 
  117. ↑ «Agranat Commission». Knesset. Henta 27. september 2014.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  118. ↑ Bregman 2002, pp. 169–170 «In hindsight we can say that 1977 was a turning point ...»
  119. ↑ Bregman 2002, pp. 171–174
  120. ↑ Bregman 2002, pp. 186–187
  121. ↑ Bregman 2002, pp. 186
  122. ↑ Cleveland, William L.. A history of the modern Middle East. Westview Press. s. 356. ISBN 978-0-8133-3489-9. 
  123. ↑ Lustick, Ian. «Has Israel Annexed East Jerusalem?» (PDF). Middle East Policy (Washington, D.C.: Wiley-Blackwell) V (1): 34–45. doi:10.1111/j.1475-4967.1997.tb00247.x. ISSN 1061-1924. OCLC 4651987544. Henta 27. september 2014.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  124. ↑ Sjå til dømes resolusjon 63/30 «Resolution adopted by the General Assembly». 23. januar 2009. http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/79A7B2136E555A5B852575520052B339. 
  125. ↑ 125,0 125,1 BBC News. Regions and territories: The Golan Heights.
  126. ↑ Bregman 2002, p. 199
  127. ↑ Tessler, Mark A.. A History of the Israeli-Palestine conflict. Indiana University Press. s. 677. ISBN 978-0-253-20873-6. 
  128. ↑ Stone & Zenner 1994, p. 246.
  129. ↑ Haberman, Clyde (9. desember 1991), After 4 Years, Intifada Still Smolders, http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9D0CE7DB173EF93AA35751C1A967958260, henta 27. september 2014 
  130. ↑ Mowlana, Gerbner & Schiller 1992, p. 111
  131. ↑ Bregman 2002, p. 236
  132. ↑ «From End of the Cold War to 2001». Boston College. http://www.bc.edu/dam/files/research_sites/cjl/texts/cjrelations/resources/education/Israel_Palestina/cold_war_ends.htm. Henta 26. september 2014. 
  133. ↑ «Osloavtalen, 1993». U.S. Department of State. Henta 27. september 2014. 
  134. ↑ «Israel-PLO Recognition – Exchange of Letters between PM Rabin and Chairman Arafat – Sept 9- 1993». Det israelske utanriksdepartmentet. Henta 27. september 2014. 
  135. ↑ Harkavy & Neuman 2001, p. 270.
  136. ↑ «Sources of Population Growth: Total Israeli Population and Settler Population, 1991–2003». Settlements information. Foundation for Middle East Peace. http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/sources-of-population-growth-total-israeli-population-and-settler-population-1991-2003. Henta 26. september 2014. 
  137. ↑ Kurtzer, Daniel. Negotiating Arabis-Israeli peace: American leadership in the Middle East. USA Institute of Peace Press. s. 44. ISBN 978-1-60127-030-6. 
  138. ↑ Cleveland, William L.. A history of the modern Middle East. Westview Press. s. 494. ISBN 978-0-8133-3489-9. 
  139. ↑ «Israel marks Rabin assassination», BBC News, 12. november 2005, http://news.bbc.co.uk/2/hi/middle_east/4431728.stm 
  140. ↑ Bregman 2002, p. 257
  141. ↑ Gelvin 2005, p. 240
  142. ↑ Khaled Abu Toameh. «How the war began». http://www.mafhoum.com/press3/111P55.htm. Henta 29. mars 2006. 
  143. ↑ Ain, Stewart (20. desember 2000). «PA: Intifada Was Planned». The Jewish Week. Arkivert frå originalen den 13. oktober 2007. https://web.archive.org/web/20071013083338/http://jewishweek.org/news/newscontent.php3?artid=3846. 
  144. ↑ Samuels, David (1. september 2005), «In a Ruined Country», The Atlantic, http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2005/09/in-a-ruined-country/304167/, henta 27. september 2014 
  145. ↑ «Vestbreidda barrier route disputed, Israeli missil kills 2», USA Today, 29. juli 2004, http://usatoday30.usatoday.com/news/world/2004-07-29-west-bank_x.htm, henta 27. september 2014 
  146. ↑ Harel, Amos; Issacharoff, Avi (1. oktober 2010), «Years of rage», Haaretz, http://www.haaretz.com/weekend/week-s-end/years-of-rage-1.316603, henta 26. september 2014 
  147. ↑ King, Laura (28. september 2004), «Losing Faith in the Intifada», Los Angeles Times, http://articles.latimes.com/2004/sep/28/world/fg-intifada28, henta 26. september 2014 
  148. ↑ Diehl, Jackson (27. september 2004), From Jenin To Fallujah?, The Washington Post, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A52801-2004Sep26.html, henta 26. september 2014 
  149. ↑ Amidror, Yaakov. «Winning Counterinsurgency War: The israelske Experience». Strategic Perspectives. Jerusalem Center for Public Affairs. http://www.jcpa.org/text/Amidror-perspectives-2.pdf. Henta 26. september 2014. 
  150. ↑ Pipes, Daniel (14. september 2008). «Must Counterinsurgency Wars Fail?». The Washington Times. http://www.danielpipes.org/5893/must-counterinsurgency-wars-fail. Henta 26. september 2014. 
  151. ↑ Frisch, Hillel (12. januar 2009). «The Need for a Decisive Israeli Victory Over Hamas». Perspectives Papers on Current Affairs. Begin-Sadat Center for Strategic Studies. http://www.biu.ac.il/SOC/besa/perspectives57.html. Henta 26. september 2014. 
  152. ↑ Buchris, Ofek (9. mars 2006). «The «Defensive Shield" Operation as a Turning Point in Israel's National Security Strategy». Strategy Research Project. USA Army War College. http://www.dtic.mil/cgi-bin/GetTRDoc?Location=U2&doc=GetTRDoc.pdf&AD=ADA449421. Henta 26. september 2014. 
  153. ↑ Krauthammer, Charles (18. juni 2004), Israel's Intifada Victory, The Washington Post, http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/articles/A50910-2004Jun17.html, henta 26. september 2014 
  154. ↑ Plocker, Sever (22. juni 2008). «2nd Intifada forgotten». Ynetnews. http://www.ynetnews.com/articles/0 7340,L-3558676,00.html. Henta 26. september 2014. 
  155. ↑ Ya'alon, Moshe (January 2007). «Lessons from the Palestinian 'War' against Israel». Policy Focus. Washington Institute for Near East Policy. http://www.washingtoninstitute.org/uploads/Documents/pubs/PolicyFocus64.pdf. Henta 26. september 2014. 
  156. ↑ Hendel, Yoaz (20. september 2010). «Letting the IDF win». Ynetnews. http://www.ynetnews.com/articles/1 7340,L-3957131,00.html. Henta 26. september 2014. 
  157. ↑ Zvi Shtauber; Yiftah Shapir. The Midtausten strategic balance, 2004–2005. Sussex Academic Press. s. 7. ISBN 978-1-84519-108-5. Arkivert frå originalen.. http://books.google.com/books?id=t7C-ZDXrfOgC&pg=PA7. Henta 27. september 2014. 
  158. ↑ «Security Council Calls for End to Hostilities between Hizbollah, Israel, Unanimously Adopting Resolution 1701 (2006)». United Nations Security Council Resolution 1701. 11. august 2006. http://www.un.org/News/Press/docs/2006/sc8808.doc.htm. 
  159. ↑ Harel, Amos (13. juli 2006), «Hizbollah kills 8 soldiers, kidnaps two in offensive on northern border», Haaretz, http://www.haaretz.com/print-edition/news/hezbollah-kills-8-soldiers-kidnaps-two-in-offensive-on-northern-border-1.192965, henta 26. september 2014 
  160. ↑ Walker, Peter; News Agencies (21. mai 2008), Olmert confirms peace talks with Syria, London, http://www.guardian.co.uk/world/2008/may/21/israelandthepalestinians.syria, henta 21. mai 2008, «Israel and Syria are holding indirect peace talks, with Turkey acting as a mediator ...» 
  161. ↑ Koutsoukis, Jason (27. september 2014), Battleground Gaza: Israeli ground forces invade the strip, http://www.smh.com.au/news/world/battleground-gaza/2009/01/04/1231003847085.html, henta 27. september 2014 
  162. ↑ Ravid, Barak (18. januar 2009), «IDF begins Gaza troop withdrawal, hours after ending 3-week offensive», Haaretz, http://www.haaretz.com/news/idf-begins-gaza-troop-withdrawal-hours-after-ending-3-week-offensive-1.268326, henta 26. september 2014 
  163. ↑ Azoulay, Yuval (1. januar 2009), «Two IDF soldiers, civilian lightly hurt as Gaza mortars hit Negev», Haaretz, http://www.haaretz.com/news/two-idf-soldiers-civilian-lightly-hurt-as-gaza-mortars-hit-negev-1.266841, henta 26. september 2014 
  164. ↑ Lappin, Yaakov; Lazaroff, Tovah (12. november 2012), «Gaza groups pound Israel with over 100 rockets», The Jerusalem Post, http://www.jpost.com/Defense/Gaza-groups-pound-Israel-with-over-100-rockets, henta 27. september 2014 
  165. ↑ Stephanie Nebehay (20. november 2012), UN rights boss, Red Cross urge Israel, Hamas to spare civilians, Reuters, http://www.reuters.com/article/2012/11/20/palestinians-israel-humanitarian-idUSL5E8MK6MG20121120, henta 20. november 2012 
  166. ↑ al-Mughrabi, Nidal (24. november 2012), «Hamas leader defiant as Israel eases Gaza curbs», Reuters, http://www.reuters.com/article/2012/11/24/us-palestinians-israel-hamas-idUSBRE8AD0WP20121124, henta 8. februar 2013 
  167. ↑ «Israeli air strike kills top Hamas commander Jabari». The Jerusalem Post. http://www.jpost.com/Defense/Article.aspx?id=291779. Henta 14. november 2012. 
  168. ↑ Cohen, Gili (9. januar 2012), «Israel Navy to devote majority of missil boats to secure offshore drilling rafts», Haaretz, http://www.haaretz.com/print-edition/news/israel-navy-to-devote-majority-of-missil-boats-to-secure-offshore-drilling-rafts-1.406203 
  169. ↑ «Area of Districts, Sub-Districts, Natural Regions and Lakes». Israelsk statistisk sentralbyrå. 22. september 2014. http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st01_01&CYear=2012. Henta 27. september 2014. 
  170. ↑ «Israel (Geografi)». Country Studies (Library of Congress). 7. mai 2009. Henta 27. september 2014. 
  171. ↑ «Geographic Regions». http://library.thinkquest.org/26823/georegions.htm. Henta 14. januar 2008. 
  172. ↑ «Issue #130. november 2011 - Regions in Israel». http://news.eteacherhebrew.com/es/node/1344. 
  173. ↑ «‘‘After 20 Years’’: A Taphonomic Re-evaluation of Nahal Hadera V, an Epipalaeolithic Site on the Den israelske kystsletta». http://www.tau.ac.il/lifesci/zoology/members/dayan_files/articles/after_20_years.pdf. 
  174. ↑ «The Living Dead Sea». Israelsk utanriksdepartement. 1. april 1999. ISBN 0-8264-0406-5. Henta 27. september 2014. 
  175. ↑ Makhteshim Country. UNESCO. ISBN 954-642-135-9. Arkivert frå originalen.. http://whc.unesco.org/en/tentativelists/1486/. Henta 27. september 2014. 
  176. ↑ «Makhtesh Ramon». Jewish Virtual Library. Henta 27. september 2014. 
  177. ↑ Rinat, Zafrir (26. juli 2014), «More endangered than rain forests?», Haaretz (Tel Aviv), http://www.haaretz.com/print-edition/features/more-endangered-than-rain-forests-1.246839, henta 26. september 2014 
  178. ↑ Watzman, Haim (8. februar 1997), «Left for dead», New Scientist (London), http://www.newscientist.com/article/mg15320684.400-left-for-dead.html, henta 26. september 2014 
  179. ↑ «Flora of Israel Online». Flora.huji.ac.il. http://flora.huji.ac.il/browse.asp?action=browse&name=1070. Henta 27. september 2014. 
  180. ↑ «National Parks and naturreservats, Israel». Israel Ministry of Turisme. http://www.goisrael.com/Turisme_Eng/Articles/Attractions/Pages/National%20Parks%20and%20Nature%20Reserves.aspx. Henta 27. september 2014. 
  181. ↑ 181,0 181,1 «Field Listing — Executive Branch». The World Factbook (Central Intelligence Agency). 19. juni 2007. Henta 27. september 2014. 
  182. ↑ I 1996 vart det innført direkte val av statsministeren, men ein var ikkje nøgd med systemet, og ein gjekk attende til det gamle. Sjå «Israel's election process explained». BBC News. 23. januar 2003. Henta 27. september 2014. 
  183. ↑ «The Electoral System in Israel». The Knesset. Henta 8. august 2007. 
  184. ↑ Mazie 2006, p. 34
  185. ↑ «The Judiciary: The Court System». Israelsk utanriksdepartement. 1. august 2005. Henta 5. august 2007. 
  186. ↑ «Israel's high court unique in region», Boston Herald, 9. september 2007, http://bostonherald.com/news_opinion/opinion/editorials/2007/09/israel%E2%80%99s_high_court_unique_region, henta 27. september 2014 
  187. ↑ «Introduction to the Tables: Geophysical Characteristics» (doc). Statistisk sentralbyrå. Henta 27. september 2014. 
  188. ↑ Sherwood, Harriet (26. juli 2012), Population of Jewish settlements i West Bank up 15 000 in a year, London, http://www.guardian.co.uk/world/2012/jul/26/jewish-population-west-bank-up 
  189. ↑ «palestinarar grow by a million in decade». The Jerusalem Post/AP. 2008-02-09. http://www.jpost.com/MiddleEast/Article.aspx?id=91497. Henta 27. september 2014. 
  190. ↑ «Comprehensive Settlement Population 1972-2010». Foundation for Midtausten Peace. http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/comprehensive-settlement-population-1972-2006. Henta 27. september 2014. 
  191. ↑ «The Jewish Demographic Bomb: Judea og Samaria Up 4.3% in 2013». http://www.jewishpress.com/news/breaking-news/the-jewish-demographic-bomb-judea-and-samaria-up-4-3-in-2013/2014/02/25/. 
  192. ↑ «Localities, Population, and Density» (PDF). http://www.cbs.gov.il/shnaton60/st02_16.pdf. Henta 27. september 2014. 
  193. ↑ 193,0 193,1 «Population of localities numbering above 2 000 residents and other rural population» (PDF). Statistisk sentralbyrå. 30. september 2009. Henta 19. februar 2010. 
  194. ↑ Roberts 1990, p. 60 Sjølv om Aust-Jerusalem og Golanhøgdene har vore ført inn under direkte israelske lov, er desse områda internasjonalt rekna som okkuperte, og statusen deira er i høve internasjonale lover den same som for Vestbreidda og Gaza.
  195. ↑ Bard, Mitchell. «Israel Makes Peace With Egypt». Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Peace/peace_with_Egypt.html. Henta 27. september 2014. 
  196. ↑ «Resolution 497 (1981)». Dei sameinte nasjonane. http://unispal.un.org/UNISPAL.NSF/0/73D6B4C70D1A92B7852560DF0064F101. Henta 26. september 2014. 
  197. ↑ «Aust-Jerusalem: UNSC Res. 478». UN. Henta 27. september 2014.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  198. ↑ «Military spending: Arming up», The Economist, 8. juni 2009, http://www.economist.com/node/13808801, henta 26. september 2014 
  199. ↑ Bassok, Moti (30. september 2009), «Defense budget to grow, education spending to shrink», Haaretz, http://www.haaretz.com/print-edition/business/defense-budget-to-grow-education-spending-to-shrink-1.6974, henta 26. september 2014 
  200. ↑ «Historie: 1948». Det israelske forsvaret. Henta 27. september 2014.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  201. ↑ Henderson 2003, p. 97
  202. ↑ «The State: Det israelske forsvaret (IDF)». Israelsk utanriksdepartement. 27. september 2014. Henta 27. september 2014. 
  203. ↑ «Det israelske forsvaret». GlobalSecurity.org. http://www.globalsecurity.org/military/world/israel/idf.htm. Henta 27. september 2014. 
  204. ↑ «The Det israelske forsvaret». Israelsk utanriksdepartement. Henta 27. september 2014. 
  205. ↑ Stendel 1997, pp. 191–192
  206. ↑ Shtrasler, Nehemia (16. mai 2007), «Cool law, for wrong population», Haaretz, http://www.haaretz.com/news/cool-law-for-wrong-population-1.220687, henta 27. september 2014 
  207. ↑ «U.S. Aid To Israel». Jewishvirtuallibrary.org. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/US-Israel/foreign_aid.html. Henta 27. september 2014. 
  208. ↑ Erlanger, Steven (127. september 2014), Israel to Get $30 Billion in Military Aid From U.S, http://www.nytimes.com/2007/08/17/world/middleeast/17israel.html, henta 23. september 2007 
  209. ↑ Katz, Yaakov (30. mars 2007), «'Arrow can fully protect against Iran'», The Jerusalem Post, http://www.jpost.com/Israel/Article.aspx?id=56544, henta 26. september 2014 
  210. ↑ Zorn, E. L. (8. mai 2007). «Israel's Quest for Satellite Intelligence». Central Intelligence Agency. https://www.cia.gov/library/center-for-the-study-of-intelligence/kent-csi/vol44no5/html/v44i5a04p.htm. Henta 27. september 2014. 
  211. ↑ ElBaradei, Mohamed (27. juli 2004). «Transcript of the Director General's Interview with Al-Ahram News». International Atomic Energy Agency. http://www.iaea.org/newscenter/transcripts/2004/alahram27072004.html. Henta 26. september 2014. 
  212. ↑ «Proliferation of Weapons of Mass Destruction: Assessing the Risks». Office of Technology Assessment. August 1993. pp. 65, 84. http://www.vaccines.mil/documents/library/proliferation.pdf. Henta 26. september 2014. 
  213. ↑ «Background Information». 2005 Review Conference of the Parties to the Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons (NPT). Dei sameinte nasjonane. 27. mai 2005. http://www.un.org/en/conf/npt/2005/background.html. Henta 9. april 2012. 
  214. ↑ Share this Email Twitter FacebookRankCountryScore. «Rankings & Results « Vision of Humanity». Visionofhumanity.org. http://www.visionofhumanity.org/gpi-data/#/2011/scor. Henta 15. september 2011. 
  215. ↑ «List of OECD Member countries — Ratification of the Convention on the OECD». Organisasjonen for økonomisk samarbeid og utvikling. http://www.oecd.org/general/listofoecdmembercountries-ratificationoftheconventionontheoecd.htm. Henta 26. september 2014. 
  216. ↑ «Economy Rankings». Ease of Doing Business. World Bank. http://www.doingbusiness.org/rankings. Henta 27. september 2014. 
  217. ↑ «NASDAQ Appoints Asaf Homossany as New Director for Israel», NASDAQ OMX Group, 6. februar 2005, http://ir.nasdaqomx.com/releasedetail.cfm?ReleaseID=177065, henta 27. september 2014 
  218. ↑ «'Israel's economy most durable in face of crises', Ynet 20. mai 2010». Ynetnews.com. 20. juni 1995. http://www.ynetnews.com/articles/0 7340,L-3891801,00.html. Henta 27. september 2014. 
  219. ↑ «Data Template on International Reserves and Foreign Currency Liquidity – Reporting Countries». Imf.org. 5. januar 2001. http://www.imf.org/external/np/sta/ir/IRProcessWeb/colist.aspx. Henta 27. september 2014. 
  220. ↑ Gradstein, Linda (22. oktober 2007), «Israel Pushes Solar Energy Technology», NPR, http://www.npr.org/templates/story/story.php?storyId=15503716 
  221. ↑ Ginsburg, Mitch (28. mai 2007), A Hotter Holy Land, The Jerusalem Report, http://pqasb.pqarchiver.com/jrep/access/1271587481.html?FMT=ABS, henta 26. september 2014 
  222. ↑ «Israel keen on IT tie-ups», Business Line (Chennai, India), 10. januar 2001, http://www.hindu.com/businessline/2001/01/11/stories/151139ue.htm, henta 27. september 2014 
  223. ↑ «Israel's technology industry: Punching above its weight», The Economist, 10. november 2005, http://www.economist.com/node/5149411, henta 26. september 2014 
  224. ↑ «Roads(1)(2), By Length and Area» (PDF). Israelsk statistisk sentralbyrå. Henta 27. september 2014.  Den ukjende parameteren |år= vart ignorert (hjelp)
  225. ↑ 225,0 225,1 «2008 – 2.4 Million motor vehicles in Israel». Israelsk statistisk sentralbyrå. 29. juni 2009. Henta 27. september 2014. 
  226. ↑ «Bus Services on Scheduled Routes» (PDF). Israelsk statistisk sentralbyrå. 2009. Henta 27. september 2014. 
  227. ↑ 227,0 227,1 «israelske Railway Services» (PDF). Israelsk statistisk sentralbyrå. 2009. Henta 27. september 2014. 
  228. ↑ «Official airport statistics for Ben Gurion Airport». IAA. 25. mai 2009. http://www.iaa.gov.il/Rashat/en-US/Airports/BenGurion/AbouttheAirport/Statistics. Henta 27. september 2014. 
  229. ↑ Burstein, Nathan (28. september 2014), «Tourist visits above pre-war level», The Jerusalem Post, http://www.jpost.com/LandedPages/PrintArticle.aspx?id=71992, henta 26. september 2014 
  230. ↑ Yifa Yaakov (10. januar 2014), 2013 'record year' for tourism, government says, http://www.timesofisrael.com/2013-record-year-for-tourism-government-says/, henta 27. september 2014 
  231. ↑ Ziv Reinstein (10. januar 2014), 2013: Record year for incoming tourism, http://www.ynetnews.com/articles/0 7340,L-4475168,00.html, henta 27. september 2014 
  232. ↑ «Interesting Facts About Israel». Jewish Federation of the North Shore. http://www.jfns.org/page.aspx?id=43769. Henta 26. september 2014. 
  233. ↑ «ISRAEL: Crackdown on illegal migrants and visa bratsjtors», IRIN, 14. juli 2009, http://www.irinnews.org/Report/85270/ISRAEL-Crackdown-on-illegal-migrants-and-visa-bratsjtors 
  234. ↑ Adriana Kemp, «Labour migration and racialisation: labour market mechanisms and labour migration control policies i Israel», Social Identities 10:2, 267–292, 2004
  235. ↑ «THE LAND: Urban Life». Israelsk utanriksdepartement. http://mfa.gov.il/MFA/AboutIsrael/Land/Pages/THE%20LAND-%20Urban%20Life.aspx. 
  236. ↑ «Settlements in the West Bank». Settlement Information. Foundation for Midtausten Peace. http://www.fmep.org/settlement_info/settlement-info-and-tables/stats-data/settlements-in-the-west-bank-1. Henta 26. september 2014. 
  237. ↑ «President Obama’s hostility to Israel continues», The Jerusalem Post, http://blogs.jpost.com/content/president-obama%E2%80%99s-hostility-israel-continues, henta 26. september 2014 
  238. ↑ «Settlements in the Gaza Strip». Settlement Information (Foundation for Middle East Peace). Henta 28. september 2014. 
  239. ↑ «The Law of Return». Knesset. Henta 28. september 2014. 
  240. ↑ DellaPergola, Sergio. «Jewish Demographic Policies». The Jewish People Policy Institute. http://jppi.org.il/uploads/Jewish_Demographic_Policies.pdf. 
  241. ↑ «Israel (people)». Encyclopedia.com. http://www.encyclopedia.com/topic/Israel_(people).aspx. 
  242. ↑ Yoram Ettinger (April 5, 2013), «Defying demographic projections», Israel Hayom, http://www.israelhayom.com/site/newsletter_opinion.php?id=3913, henta 29. oktober 2013 
  243. ↑ «Jews, by Continent of Origin, Continent of Birth and Period of Immigration». Statistical Abstract of Israel. Israelsk statistisk sentralbyrå. 22. september 2014. http://www.cbs.gov.il/reader/shnaton/templ_shnaton_e.html?num_tab=st02_25&CYear=2012. Henta 28. september 2014. 
  244. ↑ Aharoni, Ada. «The Forced Migration of Jews From Arab Countries and Peace». Historical Society of Jews From Egypt. http://www.hsje.org/forcedmigration.htm. Henta 26. september 2014. 
  245. ↑ «From Sephardic to Mizrahi and Back Again: Changing Meanings of "Sephardic" in Its Social Environments». http://muse.jhu.edu/journals/jss/summary/v015/15.1.goldberg.html. 
  246. ↑ The myth of the Mizrahim, London, 3. april 2009, http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/apr/03/israel-arab-jewish-mizrahi 
  247. ↑ Shields, Jacqueline. «Jewish Refugees from Arab Countries». Jewish Virtual Library. http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Historie/jewref.html. Henta 26. september 2014. 
  248. ↑ «Missing Mizrahim». http://www.jewcy.com/post/missing_mizrahim. 
  249. ↑ Israelsk statistisk sentralbyrå: The Ethiopian Community i Israel
  250. ↑ «Israel may admit 3 000 Ethiopia migrants if Jews», Reuters, 16. juli 2009, http://www.reuters.com/article/2009/07/16/us-israel-ethiopia-jews-sb-idUSTRE56F4ZY20090716 
  251. ↑ Meyer, Bill (17. august 2008), «Israel's welcome for Ethiopian Jews wears thin», The Plain Dealer, http://www.cleveland.com/world/index.ssf/2008/08/israels_welcome_for_ethiopian.html, henta 27. september 2014 
  252. ↑ «Study: Soviet emigrantar outperform israelske students», Haaretz, 10. februar 2008, http://www.haaretz.com/news/study-soviet-emigrantar-outperform-israeli-students-1.238970 
  253. ↑ «French radio station RFI makes aliyah», Ynetnews, 5. desember 2011, http://www.ynetnews.com/articles/0 7340,L-4156781,00.html 
  254. ↑ McMahon, Arthur. L., Holy Sepulchre 
  255. ↑ Elazar, Daniel J. «Religion in Israel: A Consensus for Jewish Tradition». Jerusalem Center for Public Affairs. Henta 28. september 2014. 
  256. ↑ «The other Israeli conflict: with itself», The Christian Science Monitor, 9. juli 2010, http://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2010/0709/The-other-israelske-conflict-with-itself 
  257. ↑ «At the edge of the abyss», Haaretz, 24. november 2009, http://www.haaretz.com/print-edition/opinion/at-the-edge-of-the-abyss-1.3538 
  258. ↑ Statistisk sentralbyrå, Government of Israel. «Population, by religion and population group» (PDF). http://www1.cbs.gov.il/shnaton56/st02_01.pdf. Henta 6. august 2007. 
  259. ↑ Levine, Lee I.. Jerusalem: its sanctity and centrality to Judaism, kristendom, and Islam. Continuum International Publishing Group. s. 516. ISBN 978-0-8264-1024-5. 
  260. ↑ «Global Education Digest 2011». UNESCO Institute for Statistics. Dei sameinte nasjonane Educational, Scientific and Cultural Organization. p. 223. http://www.uis.unesco.org/Library/Documents/global_education_digest_2011_en.pdf. Henta 18. oktober 2012. 
  261. ↑ «Human Development Report 2009» (PDF). United Nations Development Programme. http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2009_EN_Complete.pdf. Henta 26. september 2014. 
  262. ↑ «Israeli Schools: Religious and Secular Problems». Education Resources Information Center. 10. oktober 1984. http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?ERICExtSearch_SearchValue_0=ED250227&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=ED250227. Henta 26. september 2014. 
  263. ↑ Kashti, Or; Ilan, Shahar (18. juli 2007), «Knesset raises school dropout age to 18», Haaretz, http://www.haaretz.com/print-edition/news/knesset-raises-school-dropout-age-to-18-1.225752, henta 26. september 2014 
  264. ↑ «Two Israeli universities named among world's best», The Jerusalem Post, 15. mars 2012, http://www.jpost.com/NationalNews/Article.aspx?id=262037 
  265. ↑ «Top Ten Reasons to Invest i Israel». Israelsk utanriksdepartement. http://bombay.mfa.gov.il/mfm/web/main/Print.asp?DocumentID=111093. Henta 26. september 2014. 
  266. ↑ «Asian Studies: Israel as a ‘Melting Pot’». National Research universitet Higher School of Economics. http://www.hse.ru/en/news/28331917.html. Henta 126. september 2014. 
  267. ↑ Ran, Ami (25. august 1998). «Encounters: The Vernacular Paradox of Israeli Architecture». Ministry of Foreign Affairs. Henta 28. september 2014. 
  268. ↑ Brinn, David (23. oktober 2005), «Israeli, Palestinian and Jordanian DJs create bridge for peace», ISRAEL21c, http://www.israel21c.org/culture/israeli-palestinian-and-jordanian-djs-create-bridge-for-peace, henta 26. september 2014 
  269. ↑ «The International Israeli Table». Israelsk utanriksdepartement. Henta 26. juni 2009. 
  270. ↑ «Amos Oz is most translated Israeli author», Ynetnews, 10. februar 2009, http://www.ynetnews.com/articles/0 7340,L-3668919,00.html 
  271. ↑ «Depositing Books to The Jewish National & universitet Library». Jewish National and University Library. Henta 28. september 2014. 
  272. ↑ «Nobelprisen i litteratur 1966». Nobel Foundation. Henta 28. september 2014. 
  273. ↑ Broughton, Ellingham & Trillo 1999, pp. 365–369
  274. ↑ Ben-Sasson 1985, p. 1095
  275. ↑ Ewbank, Alison J.. Whose Master's Voice?: The Development of Popular Music in Thirteen Cultures. Greenwood Press. s. 117. ISBN 978-0-313-27772-6. 
  276. ↑ «Israel». Eurovision Song Contest. European Broadcasting Union. http://www.eurovision.tv/page/history/by-country/country?country=18. Henta 27. september 2014. 
  277. ↑ «Historie». Eurovision Song Contest. European Broadcasting Union. http://www.eurovision.tv/page/history/year. Henta 27. september 2014. 
  278. ↑ «About the Raudehavet Jazz Festival». Raudehavet Jazz Festival. http://www.redseajazzeilat.com/en/about/. Henta 26. september 2014. 
  279. ↑ Brown, Hannah (2. februar 2010), «'Ajami' nominated for Oscar», Jerusalem Post, http://www.jpost.com/ArtsAndCulture/Entertainment/Article.aspx?id=167582 
  280. ↑ «התיאטרון הלאומי הבימה» (på hebraisk). Habima National Theatre. Henta 13. august 2007. 
  281. ↑ Montague, James (27. februar 2008), Time is right for Israel to return to its Asian roots, London, http://www.guardian.co.uk/football/2008/feb/27/worldcup2010, henta 4. mai 2010 
  282. ↑ «Israel Barred from Asian Games». Jewish Telegraphic Agency. 1976-07-26. http://www.jta.org/1976/07/26/archive/israel-barred-from-asian-games. Henta 28. september 2014. 
  283. ↑ Torstrick 2004, p. 141
  284. ↑ http://www.euroleague.net/final-four/milan-2014/maccabi-electra-tel-aviv
  285. ↑ «Pawn stars shine in new 'national sport'». Haaretz. http://www.haaretz.com/print-edition/news/pawn-stars-shine-in-new-national-sport-1.317002. Henta 28. september 2014. 
  286. ↑ «Chess In Schools in Israel – A progress report». FIDE. http://www.fide.com/component/content/article/1-fide-news/5656-chess-in-schools-in-israel-a-progress-report.html. Henta 28. september 2014. 
  287. ↑ «Ashdod schools to incorporate chess into curriculum». Haaretz. http://www.haaretz.com/print-edition/news/ashdod-schools-to-incorporate-chess-into-curriculum-1.282917. Henta 28. september 2014. 
  288. ↑ «Israel is introducing chess to the school curriculum». FIDE. http://www.fide.com/component/content/article/1-fide-news/4947-israel-is-introducing-chess-to-the-school-curriculum.html. Henta 28. september 2014. 
  289. ↑ Bekerman, Eitan (4. september 2006), «Chess masters set to blitz Rishon Letzion», Haaretz, http://www.haaretz.com/print-edition/news/chess-masters-set-to-blitz-rishon-letzion-1.196475 
  290. ↑ «World Team Championship in Beer Sheva, Israel». World Chess Federation. 1. november 2005. Henta 27. september 2014. 
  291. ↑ Shvidler, Eli (15. desember 2009), «Israeli grand master Boris Gelfand wins Chess World Cup», Haaretz, http://www.haaretz.com/news/israeli-grand-master-boris-gelfand-wins-chess-world-cup-1.2120 
  292. ↑ «Israel». International Olympic Committee. http://www.olympic.org/israel. Henta 26. september 2014. 
  293. ↑ «Recorded Programs». Israel Broadcasting Authority. http://www.iba.org.il/world/. Henta 24 January 2014. 
  294. ↑ «Press Freedom Index 2014». Reporters Without Borders. http://rsf.org/index2014/en-index2014.php. Henta 26. februar 2014. 

Bakgrunnsstoff[endre | endre wikiteksten]

Commons-logo.svg Wikimedia Commons har multimedia som gjeld: Israel

Wikivoyage-Logo-v3-icon.svg Reiseguide for Israel frå Wikivoyage

v • d • e
Vest-Asia
Afghanistan | Armenia | Bahrain | Georgia | Irak | Iran | Israel | Jordan | Kuwait | Kypros | Libanon | Oman | Qatar | Saudi-Arabia | Dei sameinte arabiske emirata | Syria | Tyrkia | Jemen
v • d • e
Organisasjonen for økonomisk samarbeid og utvikling
Austerrike · Australia · Belgia · Canada · Chile · Danmark · Finland · Frankrike · Hellas · Irland · Island · Israel · Italia · Japan · Luxembourg · Mexico · Nederland · New Zealand · Noreg · Polen · Portugal · Slovakia · Slovenia · Spania · Storbritannia · Sveits · Sverige · Sør-Korea · Tsjekkia · Tyrkia · Tyskland · Ungarn · USA
v • d • e
Midtausten
Bahrain · Egypt · Irak · Iran · Israel · Jemen · Jordan · Kypros · Kuwait · Libanon · Nord-Kypros  · Oman · Palestina · Qatar · Dei sameinte arabiske emirata · Saudi-Arabia · Syria · Tyrkia Middle East (orthographic projection).svg
v • d • e
Land ved Middelhavet
Suverene statar Albania · Algerie · Bosnia-Hercegovina · Egypt · Frankrike · Hellas · Israel · Italia · Kroatia · Kypros · Libanon · Libya · Malta · Marokko · Monaco · Montenegro · Slovenia · Spania · Syria · Tunisia · Tyrkia
Statar med avgrensa anerkjenning Nord-Kypros · Palestina
Biland og andre territorium Akrotíri og Dekélia (UK) · Gibraltar (UK)
Autoritetsdata
Henta frå «https://nn.wikipedia.org/w/index.php?title=Israel&oldid=2800652»