اسب بالدار

اسب بزرگ

صورت فلکی
فهرست ستاره‌های اسب بزرگ
نام لاتین	Pegasus
نام‌های دیگر	اسب بزرگ
بعد	۲۳ ساعت
میل	۲۰°
پهنه	درجه مربع
رتبه	۷
فاصله نزدیک‌ترین ستاره	سال نوری
نام درخشان‌ترین ستاره	انف (اپسیلون پگاسوس)
مشهود بین عرض‌های °۹۰+ و °۶۰- بهترین زمان مشاهده در ماه اکتبر برای ساعت ۲۱:۰۰

اسب بالدار یا اسب بزرگ (یا به عربی: فَرَس اعظم و فرس ثانی) نام یکی از صورت‌های فلکی است.

این صورت فلکی را معمولاً از روی چهارگوش بزرگ آن می‌شناسند البته تنها سه ستاره در سه گوش از این چهارگوش به اسب بزرگ تعلق دارند و ستاره گوشه شمال شرقی یعنی سُرَّةالفَرَس متعلق به صورت فلکی زن برزنجیر است.

هفتمین صورت فلکی بزرگ آسمان اسب بالدار (فرس اعظم) یا PEGASOS است. این صورت فلکی به علت داشتن بخش مربعی شکل که ستاره آلفای آن متعلق به آندرومداست، یافتنش در آسمان کار مشکلی نیست و می‌توان آن را در قسمت پائینی آندرومدا با دنبال کردن راس المسلسه که در قسمت شرقی مربع است پیدا کرد. ستاره منکب الفرس یک غول سرخ است که دارای قدر متغیر بین ۳/۲ تا ۷/۲ است. جنب الفرس هم با قدر ۸/۲ در قسمت جنوبی ستاره آلفا قرار گرفته‌است. در فاصله ۳۰٫۰۰۰ سال نوری از ما و کمی بالاتر از ستاره فم الفرس که همان اپسیلون اسب بالدار است، M15 که یک خوشه کروی است به چشم می‌خورد که باید با چشم مسلح آن را رصد کرد. به علت گسیل پرتو ایکس از این مجموعه احتمال حضور یک حفره سیاه در آن می‌رود.

ریشه تاریخی

در مورد این صورت فلکی افسانه‌ای کهن وجود دارد که بر طبق آن پگاسوس یا اسب بالدار آسمان همان اسبی بود که پرسیوس یا برساوش سوار بر آن معشوقه خود یعنی آندرومدا را از دست هیولای دریا نجات داده است.

ستاره‌ها

ستاره‌های دارای نام سنتی در این صورت فلکی عبارت‌اند از:

• مرکب‌الفرس (زین اسب): (آلفا-اسب بزرگ) α Peg
• ساعدالفرس (بازوی اسب): (بتا-اسب بزرگ) β Peg
• جنب (پهلوی اسب): (گاما-اسب بزرگ) γ Peg
• سرةالفرس (ناف اسب): (دلتا-اسب بزرگ) δ Peg که امروزه به صورت زن برزنجیر منتقل شده و آلفا-زن برزنجیر نام گرفته.
• انف (بینی): (اپسیلون-اسب بزرگ) (ε Peg
• سعدالهمام (مرد خوش‌اندیش): (زتا-اسب بزرگ) ζ Peg
• سعدالمطر (شگون باران): (اتا-اسب بزرگ) η Peg
• سعدالبهایم (شگون دام‌ها): (تتا-اسب بزرگ) θ Peg
• سعدالبری (شگون بیگناه): (مو-اسب بزرگ) μ Peg
• سلم (تاو-اسب بزرگ) τ Peg

مربع پاییزی

مربع پاییزی یک صورتواره است که از چهار ستاره شاخص در صورت فلکی اسب بزرگ بشکل یک مربع بزرگ جلوه گر است. ستارگان مرکب‌الفرس (زین اسب)، ساعدالفرس (بازوی اسب)، جنب (پهلوی اسب) و سره الفرس (آلفا صورت فلکی زن برزنجیر) این مربع را تداعی می‌کنند.

منابع

• دگانی، مایر، نجوم به زبان ساده، جلد ۱ و ۲، ترجمه محمدرضا خواجه‌پور، تهران: گیتاشناسی، چاپ ششم، ۱۳۷۴خ، صص۴۲–۴۱.
• ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخه ۲۶ سپتامبر ۲۰۰۶.