Rijst
| Rijst | |||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 |
|||||||||||||||||||||||
| Oude rijstvariëteiten: (A) Lang, dunne korrel met purperen kafjes. (B) Rondkorrelige rijst met witte kafjes. (C) Pluimen van rijst met goudgele kafjes (voorgrond) en rijst met purperen bladeren (achtergrond). (D) Lange onkruidrijst met bleke bladeren en zilverwitte kafjes. |
|||||||||||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||
| Soort | |||||||||||||||||||||||
| Oryza sativa L. (1753) |
|||||||||||||||||||||||
 |
|||||||||||||||||||||||
| rijst | |||||||||||||||||||||||
Afbeeldingen Rijst op  Wikimedia Commons
|
|||||||||||||||||||||||
Rijst op  Wikispecies
|
|||||||||||||||||||||||
|
|||||||||||||||||||||||
Rijst (Oryza sativa) behoort zoals alle granen tot de grassenfamilie (Poaceae). Rijst is het belangrijkste voedsel voor een groot deel van de wereldbevolking, vooral in de warmere streken. In de subtropen wordt de ondersoort Oryza sativa subsp. japonica verbouwd, terwijl in de tropen de ondersoort Oryza sativa subsp. indica de overhand heeft. China is de grootste producent en consument van rijst en Thailand is de grootste exporteur.
Het woord padie heeft betrekking op rijstkorrels die nog nauw omsloten zijn door de kafjes.
Rijst kan ook gemalen worden tot rijstemeel en vervolgens gezeefd naar rijstebloem. Een bekend merk was Molenaars kindermeel.
Inhoud
Oudste rijst[bewerken]
In oktober 2000 werd door de BBC bekendgemaakt dat de oudste rijst die door boeren gecultiveerd werd, in Zuid-Korea is ontdekt.[1] Via radiometrische datering zou zijn vastgesteld dat de 59 gecarboniseerde rijstkorrels dateren uit de periode van 12.000 tot 13.000 jaar voor Chr. Dit zou ruim 3000 jaar ouder zijn dan de rijstkorrels die zijn ontdekt langs de Gele Rivier en de Jangtsekiang in China. De rijstkorrels zijn gevonden tijdens opgravingen door Lee Yung-jo en Woo Jong-yoon tussen 1997 en 2001 in de Zuid-Koreaanse provincie Noord-Chungcheong. Op dit bericht kwam echter geen enkel vervolg meer, zodat de vondst eerder moet worden beschouwd als de uiting van een op Koreaans nationalisme gebaseerde wens de oudste rijstvondst te kunnen claimen.[2] Op grond van fytolietenonderzoek werd gecultiveerde rijst vastgesteld in sedimenten van de Oost-Chinese Zee die waarschijnlijk door de Jangtsekiang werden aangevoerd. Met C14-datering werd een ouderdom van 13.900 cal. jaren BP vastgesteld wat erop wijst dat deze cultivatie dateert uit het tamelijk warme en vochtige Allerød Interstadiaal. De fytolieten verdwenen tussen 13.000–10.000 jaar BP wat overeenkomt met het koude Jonge Dryas stadiaal. Na 10.000 jaar BP verschenen ze weer. Men concludeerde dat het koudere klimaat de cultivatie onderbroken had.[3]
Rassen[bewerken]
In Amerika worden overwegend rijstrassen verbouwd die een lange korrel geven. In België en Nederland wordt overwegend langkorrelige rijst gegeten. In Azië worden veel meer rijstrassen verbouwd die een korte korrel geven.
In Japan wordt een apart type sake-rijst verbouwd voor het maken van de hogere kwaliteiten sake. Deze rijst met een lange korrel wordt meer dan 1 m hoog, heeft een zwaar oor (de top waar de rijstkorrels in zitten; de pluim) en wordt handmatig geoogst.
Afhankelijk van de soort zetmeel in de korrel is er gewone rijst en kleefrijst. Kleefrijst bevat veel meer amylopectine dan gewone rijst, die meer amylose bevat. Deze kleefrijst ziet er witter uit dan gewone rijst en kleeft na bereiding.
Er zijn rassen die geschikt zijn voor de zogenaamde natte rijstverbouw en rassen die geschikt zijn voor de droge rijstverbouw. Bij de natte rijstverbouw worden de velden onder water gezet zoals in sawa's. De voornaamste functie van het onder water zetten is onkruidbestrijding.
In Afrika komt een andere soort voor, Oryza glaberrima. Deze soort die goed resistent is tegen ziekten en plagen en door zijn snelle vegetatieve ontwikkeling onkruid onderdrukt, wordt al eeuwenlang in onder meer Equatoriaal-Guinea, Guinee-Bissau, Sierra Leone en Senegal gegeten. Recentelijk heeft het WARDA (Afrikaans onderzoekscentrum voor rijst) rassen geïntroduceerd die voortgekomen zijn uit kruisingen tussen Oryza sativa subsp. japonica en Oryza glaberrima. Deze rassen zijn bekend onder de naam NERICA - New Rice for Africa.
Parboiled rijst[bewerken]
Parboiled rijst is in het kaf gekookte rijst, waardoor er meer nutriënten behouden blijven na het pellen van de rijstkorrel en het makkelijker klaar te maken is. Ook de textuur van de korrel verandert door het koken. Parboiled rijst wordt al meer dan 2000 jaar toegepast en is waarschijnlijk ontstaan in de omgeving van de Perzische Golf. Tegenwoordig wordt het veel gegeten in onder meer India en Pakistan.
Bereidingswater[bewerken]
Bereide rijst bevat veel van het water waarin het bereid is, de samenstelling van dat water heeft invloed op de kwaliteit van de gekookte rijst. De hoeveelheid droge stof in het water is van invloed op het oplossingsvermogen. Hard water, met een hoge pH, zal minder eenvoudig de rijstkorrel binnendringen tijdens het kookproces en de rijstkorrel minder gelijkmatig garen dan zacht water met een lagere pH.
Productie en consumptie[bewerken]
Voor de productie van rijst is warm weer en water essentieel. De belangrijkste rijstproducerende landen liggen in Azië. In de drie oogstjaren tussen 2006/07 en 2008/09 werd gemiddeld 442,4 miljoen ton, gepelde, rijst geproduceerd. Hiervan was het aandeel van Azië iets meer dan 400 miljoen ton, waarvan China alleen 128,9 miljoen ton produceerde[4].
De internationale handel is beperkt, per jaar wordt slechts ongeveer 6 à 7 procent van de totale oogst geëxporteerd. Belangrijke exporteurs zijn Thailand, met circa 9 miljoen ton op jaarbasis, en Vietnam. Buiten Azië is de Verenigde Staten een grote exporteur. De gemiddelde rijstconsumptie ligt wereldwijd op 56 kilogram per hoofd per jaar, waarvan het zwaartepunt duidelijk in de niet-ontwikkelde landen. In Myanmar wordt per hoofd het meeste rijst geconsumeerd, ongeveer 236 kilogram per jaar; in de Europese Unie ligt dit op circa 5,5 kilogram[5].
-
Rijstterrassen in de Chinese provincie Yunnan
-
Rijstterrassen in Bali
-
Langkorrelige rijst
-
Rijstveld
-
Combining rijst
-
Ongepelde rijst
-
Gepelde en geslepen rijst
-
links langkorrelige rijst met andere zaden, rechts witte, kort korrelige
-
Parboiled rijst
-
Wilde rijst
-
Bladvlekkenziekte 'Brown Spot' Bipolaris oryzae
Zie ook[bewerken]
Bronnen, noten en/of referenties
|
 |
Wikibooks Kookboek bevat een recept voor Rijst. |
|
Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina Oryza sativa op Wikimedia Commons. |
|
Zie de categorie Rice van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp. |
| Graansoorten |  |
|---|---|
|
gerst · gierst · haver · kafferkoren · mais · rijst · rogge · spelt · tarwe · teff · triticale |
