Вилино коњче

Од Википедија — слободната енциклопедија
Прејди на: содржини, барај
Оваа статија се однесува на Инсек. За други значења, погл. Вилино коњче (појаснување).
„Anisoptera“ води овде. За other uses, видете Anisoptera (разјаснување).
Вилино коњче
Помош со автоматската таксокутија
Ви благодариме што создадовте автоматска таксокутија. Не ни е позната таксономијата на „Anisoptera“.
  • Дали „Anisoptera“ е исправниот македонски назив на таксонот (во множина)? Ако ја уредувате страницата „Животно“, тогаш ќе треба да наведете |taxon=Животни. Ако имате направено измени во ова, тогаш стиснете на „Преглед“ за да ја подновите пораката.
  • Стиснете тука за да внесете таксономски податоци за „Anisoptera“.
Најзастапени параметри
  • |authority= Кој научник го опишал таксонот
  • |parent authority= Кој научник го опишал следниот повисок таксон
  • |display parents=4 наметнува приказ на (на пр.) 4 матични таксони
  • |display children= Приказ на таксони што се веќе присутни на Википедија (на пр. родови од една фамилија)
Корисни врски

{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/{{автотаксономија/Шаблон:Автотаксономија/Anisoptera|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}} |machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}|machine code=parent}}

Вилино коњче
Жолто – крилесто коњче
Научна класификација [ у ]
Непознат таксон (попр): Anisoptera
Семејства 
Вилинско коњче е инсект кој му припаѓа на редот Odonata, на подвидот Epipocta или, во строга смисла на зборот, под редот Anisoptera (од  грчкиот јазик  ανισος anisos, "нерамен" + πτερος pteros, "крилја", бидејќи задното крило е пошироко од предното крило).[1]Се карактеризира со големи повеќеслојни очи, два пара силни проѕирни  крилја,и издолжено тело. Вилинското коњче понекогаш може да се замени со хеликоптерчиња, кои се морфолошки слични; сепак, возрасните можат да се разликуваат по фактот што крилцата на повеќето вилински коњчиња се поставени подалеку од телото, а нормално покрај телото кога се одмараат. Вилинските коњчиња имаат шест нозе (како и секој друг инсект), но повеќето од нив не можат да чекорат добро. Вилинските коњчиња се меѓу едни од најбрзите летачки инсекти во светот.

Вилинските коњчиња се важни грабливци што јадат комарци, и други мали инсекти како муви, пчели, мравки, оси и многу ретки перутки. Често тие се наоѓаат околу млачишта, езера, бари, потоци и мочуришта затоа што нивните ларви,познати како "нимфи", се водни. Околу 5,900 различни видови вилински коњчиња (Odonata) се познати денес во светот од кои околу 3000 припаѓаат на Anisoptera.[2][3]

Иако вилинските коњчиња се грабливци, тие самите се објект на грабливците како што се птици, гуштери, жаби, пајаци, риби, водни бубачкии дури и од други вилински коњчиња.

Класификација[уреди | уреди извор]

Шаблон:Unreferenced sectionНекогаш, на Anisoptera им беше даден ранг на подвид покрај "древните вилински коњчиња" (Anisozygoptera),за кои се верува дека ги содржат двете живи видови поткласи Epiophlebia и бројни фосили. Од понеодамна излезе дека "Anisozygopterans" создава парафилетска збирка од морфолошки примитивни роднини на Anisoptera. Па така, Anisoptera (вистинските вilinski коњчиња) се сведуваат на подред во новиод подвид Epiprocta (во главно вилински коњчиња). Вештачкото групирање Anisozygoptera е растурено, нејзините членови се препознаваат како истребени гранки на различни нивоа на еволуција на вилински коњчиња. Двата живи видови некогаш поставени таму—Азискиот реликтен вид на вилински коњчиња—го создава подредот Epiophlebioptera покрај Anisoptera.

Животен циклус[уреди | уреди извор]

Коњче кое се појавува како ворзасно
Пар од Жилти пругасти ловци парење

Женското вилинско коњчњ положува јајца во или блиску вода, често на растенија кои лебдат или кои излегуваат на површина. Кога положуваат јајца, некои видови ќе се потонат целосно со цел да ги положат нивните јајца на добра површина. Тогаш јајцата се испилуваат во подводници. Поголемиот дел од животот на вилинското коњче се поминува во форма на подводница, под водната површина, користејќи проширени вилици за да го фатат другиот без`рбетник (често ларва на комарец) или дури `рбетник како што се полноглавци и риби.[4] Тие дишат низ жабри во нивниот ректумот и можат брзо да се движат со одеднаш исфрлање на вода низ анусот.[5] Некои подводници дури ловат на копно,[6]сколоност која лесно можела да биде многу честа во древно време кога земјените грабливци биле нетактички.

Стадиумот на ларва на големи вилински коњчиња може да трае најдолго до пет години. Кај помалите видови, овој стадиум може да трае помеѓу два месеци и три години. Кога подводницата е спремна да се преобрази во возрасна, се искачува на трска или друго растение што излегува на површина. Изложувањето на воздух причинува подводницата да започне да дише. Кожата се дели на слабиот дел зад главата и возрасниото вилинско коњче исползува надвор од неговата ларвина кожа, ги пушта крилјата и одлетува да се храни со мушички и муви. Во борба возрасното вилинско коњче може да се исфрли во шест правци; нагоре, надолу, напред, назад и од страна во страна.[7] Возрасниот стадиум на големите видови вилински коњчиња може да трае долго од пет или шест месеци.

Брзина на летање[уреди | уреди извор]

Тилјард тврди дека забележал дека Јужното огромно коњче кое лета со блиску 60 miles per hour (97 км/ч)

мерење на груб терен.[8] Сепак, најголемите сигурни белешки за брзина на летање се за други видови на инсекти.[9] Општо, големите вилински коњчиња како што се торбарите имаат максимална брзина од Шаблон:Convert/Dual/LoffAoffDbSoff
со просечна пловна брзина од околу 45 метри во секунда (100 mph)

.[10]

Вилински коњчиња и Хеликоптерчиња[уреди | уреди извор]

Вообичаеното хеликоптерче со син опаш

Хеликоптерчења (подвид Zygoptera), особено помали од вилинските коњчиња, понекогаш се заменети со ново митарените вилински коњчиња. Сепак, еднаш од кога ќе се измитари коњчето, веќе е целосно пораснето. Постојат други разликувања кои ги одделуваат: повеќето хеликоптерчиња ги чуваат своите крилја во одмарање заедно над трупот или лесно отворени над него (како во семејството Lestidae), додека пак повеќето вилински коњчиња во одмарање ги држат своите крилја вертикално на нивното тело, хоризонтално или повремено лесно долу и напред. Исто така, задното крило на вилинското коњче се проширува блиску основата, опашан за сврзната точка на телото, додека задното крило на хеликоптерчето е слично со предното крило. Очите на хеликоптерчето се разделени; кај повеќето вилински коњчиња очите се допираат. Познати исклучоци се Petaluridae (Petaltails) и Gomphidae (Clubtails).

Најголемиот жив членконог инсект со распон на крилја е хеликоптерчето од Јужна Америка, Megaloprepus caerulatus (Drury, 1782) додека вторите најголеми се женките на вилинското коњче Tetracanthagyna plagiata (Wilson, 2009). Женката T. plagiata е најверојатно најтешкиот жив членконог инсект.[11]

Вообичаени видови[уреди | уреди извор]

Одблиску главата на вилинското коњче

Северната хемисфера[уреди | уреди извор]

Јужна хемисфера[уреди | уреди извор]

Галерија[уреди | уреди извор]

Вилинските коњчиња во културата[уреди | уреди извор]

Во Европа, вилинските коњчиња често се гледани како злокобни. Некои Англиски народни имиња, како што се "ѓаволова игла за крпење" и "ушен катер", ги поврзува со зло или повреда.[12] Една романска народна приказна вели дека вилинското коњче некогаш било коњ кој го поседувал ѓаволот.[се бара извор] Шветска народна приказна се држи до тоа дека ѓаволот ги користи вилинските коњчиња за да ги измери душите на луѓето.[13]:25–27 Норвешкото име за вилинско коњче е Øyenstikker ("око-маша") а во Португалија понекогаш се нарекуваат tira-olhos ("грабнувач на око"). Често се поврзуваат со змии, како и на велшки јазик се именуваат gwas-y-neidr, "шаркана слугата".[12] Поимот на Јужно американските држави за "змија- доктор" се однесува на едно народно верување дека вилинските коњчиња ги следат змиите наоколу и се сошиваат заедно ако се повредени.[14]

Симбол на вилинско коњче на Хопи сад од Сикјаткиархеолошкото наоѓалиште

За некои домородни американски племиња тие претставуваат брзина и движење, а за Навахо симболизираат чиста вода. Вилинските коњчиња се чест мотив во Зуни грнчаријата; стилизирани како двоен крст, се појавуваат во Хопи камената уметност и на Пуебло ѓерданите.[13]:20–26

Тие исто така се користеле во традиционалната медицина во Јапонија и Кина. Во некои делови на светот тие се извор на храна, конзумирани било како возрасни или ларви; во Индонезија, на пример, се фаќаат на лепливи прачки, и потоа се пржат во масло како деликатес.[12]

Во САД вилинските коњчиња и хеликоптерчињата се бараат како хоби слично како одгледување птици и пеперутки, познато како одинг, од латинското име на редот вилинско коњче, Odonata. Одингот особено е популарно во Тексас, каде 225 различни видови одонати се набљудувани. Со претпазливост и со суви прсти, вилинските коњчиња може да се држат и ослободат од одер, како што може да се направи со пеперутките, и покрај тоа што не е охрабрувачки.[15]

Слики од вилинкси коњчиња се чести во Art Nouveau, особено кај дизајните за накит.[16] Тие исто така се појавуваат на постери од современите уметници како што се Маев Харис.[17] Исто така се користат и како украсен мотив на ткаенината и покуќнина.[18] Даглас, британски производител на мотори основан во Бристол, го именувал Вилинско коњчесвојот иновативно дизајниран повоен 350cc флат твин модел.

Јапонија[уреди | уреди извор]

Како сезонски симбол во Јапонија, вилинското коњче се поврзува со летои рана есен.[19] По општо, вилинските коњчиња се симболи на храброст, сила и среќа и често се појавуваат во уметноста и литературата, особено хаику. Љубовта за вилински коњчиња се отсликува со традиционалните (едноставни) имиња за речиси сите од 200 видови вилински коњчиња кои се наоѓаат во или околу Јапонија.[20] Јапонските деца фаќаат големи вилински коњчиња како на игра, со користење на жица со мало каменче врзано за секој крај, кои ги фрлаат во воздух. Вилинските коњчиња го помешуваат каменчињата со нивниот лов, се заплеткуваат во жицата и се повлекуваат на земјата од тежината.[13]:38

Освен ова, едно од јапонските историски имиња – Акитсушима (Кањи: 秋津島 Хирагана: あきつしま) – е архаична форма со значење "Острови Вилинско коњче".[21] Ова се припишува на легендата во која јапонскиот митски основач, Императорот Џинму, беше каснат од комарец, кој пак комарец беше веднаш изеден од вилинско коњче.[22][23]

Праисториските нимфи на вилинските коњчиња со големина на човек наречери "Меганулон" се појавуваат во 1956 г., во филмот Родан, заснован на истребените видови Меганеура. Главниот kaiju противник во филмот од 2000 г.,Godzilla vs. Megaguirus е верзија на оваа измислено суштество.

Види исто[уреди | уреди извор]

Наводи[уреди | уреди извор]

  1. ↑ Odonata at Tree of Life web project. Retrieved 2011-09-18.
  2. ↑ Zhang, Z.-Q. (2011). Phylum Arthropoda von Siebold, 1848 In: Zhang, Z.-Q. (Ed.) Animal biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness. „Zootaxa“ 3148: 99–103. http://mapress.com/zootaxa/2011/f/zt03148p103.pdf. 
  3. ↑ Dunkle, Sidney W. (2000). Dragonflies Through Binoculars: a field guide to the dragonflies of North America. Oxford University Press. ISBN 0-19-511268-7. 
  4. ↑ Dragon fly naiad labium extended to capture prey
  5. ↑ P. J. Mill & R. S. Pickard (1975). Jet-propulsion in anisopteran dragonfly larvae. „Journal of Comparative Physiology A: Neuroethology, Sensory, Neural, and Behavioral Physiology“ 97 (4): 329–338. doi:10.1007/BF00631969. 
  6. ↑ Grzimeck, HC; Bernard (1975). Grzimek's Animal Life Encyclopedia Vol 22. Detroit: Visible Ink Press. стр. 348. 
  7. ↑ Waldbauer, Gilbert (2006). A Walk Around the Pond: Insects in and Over the Water. Harvard University Press. стр. 105. ISBN 9780674022119. http://books.google.com/?id=WtUc-YdjZzgC&pg=PA105&lpg=PA105&dq=dragonfly+nymph+water+rectum. 
  8. ↑ Tillyard, Robert John (1917). The Biology of Dragonflies. стр. 322–323. http://medusa.jcu.edu.au/odonata_digital_literature/Tillyard/tillyard_1917_book_searchable.pdf. конс. 15 декември 2010. „I doubt if any greater speed than this occurs amongst Odonata“ 
  9. ↑ T. J. Dean (1 мај 2003). „Chapter 1 — Fastest Flyer“. Book of Insect Records. University of Florida. http://www.entnemdept.ufl.edu/walker/ufbir/chapters/chapter_01.shtml. 
  10. ↑ „Frequently Asked Questions about Dragonflies“. British Dragonfly Society. http://www.british-dragonflies.org.uk/content/frequently-asked-questions. конс. 5 јули 2011. 
  11. ↑ T. M. Leong, S. L. Tay (2009). Encounters with Tetracanthagyna plagiata (Waterhouse) in Singapore, with an Observation of Oviposition. „Nature In Singapore“ (National University of Singapore) 2: 115–119. http://rmbr.nus.edu.sg/nis/bulletin2009/2009nis115-119.pdf. конс. 14 декември 2010. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Corbet, Phillip S. (1999). Dragonflies: Behavior and Ecology of Odonata. Ithaca, NY: Cornell University Press. стр. 559–561. ISBN 0-8014-2592-1. 
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Mitchell, Forrest L.; James L. Lasswell (2005). A Dazzle of Dragonflies. College Station, TX: Texas A&M University Press. ISBN 1-58544-459-6. 
  14. ↑ Hand, Wayland D. (1973). From Idea to Word: Folk Beliefs and Customs Underlying Folk Speech. „American Speech“ 48 (1/2): 67–76. doi:10.2307/3087894. 
  15. ↑ Tracy Hobson Lehmann. „Dragonflying: the new birding“, San Antonio Express-News, 19 јуни 2008.
  16. ↑ Moonan, Wendy. „Dragonflies Shimmering as Jewelry“, „New York Times“, 13 август 1999, стр. E2:38. ProQuest document ID 43893085.
  17. ↑ „The Maeve Harris category contains 37 items“. AllPosters.com. 18 септември 2009. http://www.allposters.com/gallery.asp?aid=470111166&c=c&search=41107&DestType=12&Referrer%20=http://www.google.com/search?hl=en&safe=off&client=firefox-a&rls=com.ubuntu%3Aen-US%3Aunofficial&hs=&KWID=17261181&KEYWORD=Maeve+Harris&SEM=lang%3D1%26c%3Dc%26search%3D41107%26AID%3D470111166%26KWID%3D17261181%26Keyword%3DMaeve%2BHarris. конс. 18 септември 2009. 
  18. ↑ Large, Elizabeth. „The latest buzz; In the world of design, dragonflies are flying high“, „The Sun (Baltimore, MD)“, 27 јуни 1999, стр. 6N. ProQuest document ID 42880564.
  19. ↑ Baird, Merrily (2001). Symbols of Japan: Thematic Motifs in Art and Design. New York: Rizzoli. стр. 108–9. ISBN 0-8478-2361-X. 
  20. ↑ Waldbauer, Gilbert (1998). The Handy Bug Answer Book. Detroit: Visible Ink Press. стр. 91. ISBN 1-57859-049-3. 
  21. ↑ Nussbaum, Louis Frédéric et al. (2005). "Akitsushima" in „Japan encyclopedia, p. 20.“ - Google Книги (англиски)
  22. ↑ Nihonto
  23. ↑ 杉浦 (Sugiura), 洋一 (Youichi); ジョン・K・ギレスピー (John K. Gillespie) (1999) (на Japanese & English). 日本文化を英語で紹介する事典: A Bilingual Handbook on Japanese Culture. 日本国東京都千代田区 (Chiyoda, JP-13): 株式会社ナツメ社 (Kabushiki gaisha Natsume Group). стр. 305. ISBN 4-8163-2646-4. http://www.natsume.co.jp. конс. 26 април 2010. 

Надворешни врски[уреди | уреди извор]

Search Wiktionary Видете dragonfly во Викиречник, слободниот речник.
Ризница „Вилино коњче“ на Ризницата ?
Search Wikispecies „Anisoptera“ на Викивидови ?

Шаблон:Odonata

Преземено од „https://mk.wikipedia.org/w/index.php?title=Вилино_коњче&oldid=3231692“