Peru

República del Perú (norsk: Peru, peruansk)
Flagg Riksvåpen
Nasjonalsong	«Somos libres, seámoslo siempre»
Motto	Libertad y Orden (Spansk: Fridom og orden
Offisielle språk	Spansk, quechua og aymara
Hovudstad	Lima
Styresett President Statsminister	Republikk Pedro Pablo Kuczynski Fernando Zavala
Flatevidd  – Totalt  – Andel vatn	1 285 216 km² (19.) 8,8 %
Folketal  – Estimert (2015)  – Tettleik	30 444 999 (43.) 23,7 /km² (154.)
Sjølvstende Frå Spania	28. juli 1822
Nasjonaldag	28. juli
BNP  – Totalt (2015)  – Per innbyggjar	385 400 mill. USD (46.) 12 500 USD (96.)
Valuta	Sol
Tidssone	UTC -5
Telefonkode	+51
Toppnivådomene	.pe

Peru er ein republikk i Sør-Amerika som har grense til Ecuador, Colombia, Chile, Brasil og Bolivia og kyst mot Stillehavet. Landet dekkjer ein del av Andesfjella og regnskogen i Amazonas. Titicacasjøen ligg på grensa mot Bolivia. Inkariket hadde kjerneområde i dagens Peru.

Historie

Fleire utdøydde sivilisasjonar har halde til i Peru. Over tusen år før Inka-indianarane kom ned til kystlandet, hadde mochicaane og andre sivilisasjonar bygt akveduktar og pyramidar der.

Hovudsetet til inkariket i Peru låg i Cuzco. Landet vart erobra av spanske conquistadorar i 1533. I 1821 vart Peru erklært uavhengig, men dei spanske styrkane vart ikkje overvunne før 1824.

Geografi

Peru er i dag om lag fem gonger så stort som Storbritannia, men då europearane kom, omfatta det i tillegg heile Bolivia og Ecuador, delar av Brasil og Colombia og mykje av Argentina og Chile.

I inkatida hadde riket dobbelt so lang kyst som no, men landet har framleis over 2 000 km open kystline mot Stillehavet.

Kart over Peru

Landet er delt på langs av dei høge Andesfjella. Mellom parallelle fjellkjeder ligg dalar med busetnader og høgfjellsplatå 3 000 – 4 000 meter over havet. Det høgaste fjellet i Peru er Huascarán, med 6 768 m.

Frå fjella renn store vassmassar mot aust og sluttar seg til Amazonfloden. Berre nokre få elvar renn vestover mot Stillehavet.

Største byar

• Lima (7 450 000)
• Arequipa (619 000)
• Trujillo (509 000)

Klima

Peru er eit tropeland. Frå naturen si side har landet store variasjonar i landskapet, med tørr ørken ved kysten, tropisk regnskog i innlandet og snø- og isbredekte Andesfjell imellom. Vestkysten har ørkenklima med mindre enn 50 mm nedbør i året, og heile kystbeltet er difor ein kjempestor ørken. Austsida av Andesfjella får kring 2000-3000 mm i året. Det er ein umerkeleg overgang mellom den peruanske regnskogen og den brasilianske jungelen. Middeltemperaturen i jungelstrøka er omkring 27 °C året rundt. På kysten er den varmaste tida av året februar-mai med ein middeltemperatur på 20-25 °C, medan juli-september er kaldast med temperaturar kring 15-20 °C. Dette er relativt låge temperaturar for desse breiddegradene, noko som kjem av den kalde Perustraumen, som påverkar temperaturtilhøva.

Altiplano i Peru

År om anna kjem den varme havstraumen El Niño sørover langs Ecuador-kysten og skapar dramatiske forstyrringar i klimaet i heile landet. Dette skjer med ujamne mellomrom, vanlegvis kvart 2.–8. år, såkalla niño-år. Niño-straumen pressar på sørover og tvingar den nordgåande Humboldtstraumen med kaldt vatn til å dreia mot vest. Det varme vatnet tek livet av millionvis av fisk. Dette skapar ikkje sjeldan hungersnaud blant fiskarane på nordkysten. El Niño bringar òg med seg skybrott som får storflaumar til å koma ned frå fjella på vanlegvis tørre stader og gjera stor skade på kystlandet. 10234 kilometer i diameter langt

Bakgrunnsstoff

Wikifrasar har ei sitatsamling som gjeld: Peru