Bolivia
Nepapantlācatiyān Tlahtohcāyōtl Bolivia[1] ahnozo Bolivia (caxtillahtolcopa Bolivia, Aimaratlahtōlli: Wuliwya, quechhuatlahtolcopa Bulibya, Guaranitlahtōlli: Volivia), ītōcā tlācatiyān īpan Ixachitlān Huiztlāmpa cah. Sucre ītēcuacān in Bolivia.
Cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca Brasil, canahpa huitztlāmpa nō Argentina, canahpa iquizāyampa nō Paraguay īhuān Brasil, īhuān canahpa icalaquitlāmpa nō Peru īhuān Chile.
Inīn tlahcuilōlco
Tlāltōcāitl[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
Inīn tlācatiyān piya in latintlahtōlli Bolivia, tlein nahuatlahtōlcopa ipampa yaquizqui Simón Bolívar in quemeh Tlālpan īhuīcpa Bolívar (inic cē Bolivia tlahtohcatēixiptlah). Inīn tōcāitl quihto īpampa in teōpixqui Manuel Martín Cruz īpan inic cē tlahtōlōyān īhuīc Chuquisaca ōquihtoa Si de Rómulo, Roma; de Bolívar, Bolivia (Intla Romulo, Roma; īhuīcpa Bolívar, Bolivia).
Tlahtōllōtl[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
In nicān tlālpan ōchanti catca īhuīcpa 2000 xihuitl īcampa. Nicān ōtlaimacaci miaquīntīn huehuēcauh chīhuatlacayōtl īpan Andes tepētlān īhuān ixtlahuahcān. In Tiwanaku tōltēcāyōtl īhuān aymaratlahtocāyōtl achtotipan huaritlācah. Inōnqueh tlatlahtocāyōtl catcah īca in Inca Huēyitlahtocāyōtl īpan Macuīlpōhualxihuitl 13.
Inca toltecayotl ce tlacayotl in pohualxihuitl chicueyi (XIII), inin tlalli ochanti in pohualxiuhpan caxtolli (XV) yehyehua oacicoh caxtiltecah. Inonqueh xihuitl nican oyeya tlatlalilli ipampa aymara chanehqueh motocayotia coyah, pacaheh, lupacah, omasuyuh, tlein coyah otepanih in tlalpan canah Cuzco. Inca Pachacuti nozo hueytlahtoani Cuzco oquintlaz in coyatlacah ihuan oquipololo huey ahcopa ixtlahuahcan axcan Bolivia. Inon tlalli ixeliuh nahui tlalteucyotl motoca Tihuantinsuyu ihuan tepitzin teucyotl Coyasuyu.
Inic ce europanecatl Diego de Almagro catca nican tlalpan in xiuhpan 1535, quintepan xi aci canahpa Cuzco zan niman onenemi icampa Chile. Zatepan omic Diego de Almagro, Francisco Pizarro otitlani iicniuh Gonzalo Pizarro icampa xi pololo teucyotl Coyasuyu. Pedro de Anzuárez oaltepetlali Chuquisaca (axcan altepetl Sucre) in xihuitl 1538. Inin tlalpan oquipiaya miactin chalchiuhtetl oztopan ihuan atoctli, altepetl Potosí oaltepetlali in xihuitl 1546 ihuan ocachi chantililli catca in xiuhpan 1574 in ompa Ixachitlān; nican tlalli oquipiaya oztoyotl iztateocuitlaco motenehua Cerro Rico del Potosí (Necuiltonitepec Potosí) in xiuhpan 1611 quemeh hueyi tlachihuani ihuic iztateocuitlatl ipan Cemanahuactli. Potosí motocayotia Villa Imperial (hueytlahtocayotic Altepetl) ipampa Carlos Inic Ce ihuicpa Caxtillān.
Cemānāhuacāyōtl[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
Quipia nahui regiones naturales quemeh Andes tepetlan ihuan imayor altitud in Sahama ica 6,542 m. in tepetl ocachi ahco ipan Bolivia. Occe naturaltlalpan noyuhqui nican Bolivia in ahco ixtlahuatl hasta in atoyatl Amazonas ihuan tlahtocayotl Peru in atezcatl Titicaca, in Tepetlan Bolivia iquiziyampa tlen nemi ihuic Madidi ihuan Uyuni canahpa Chile quenin parque nacional Bolivia cuauhtlah ca, ihuan in chiltecatl altiplano canah huitztlampa Argentina.
Yōlcatiliztli[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
Nō xiquitta Bolivia totomeh quemeh cōzcacuāuhtli, alo, tlācatōtōtl ahnozo yōlcah yama, alpaca, huanaco, āzcacoyōtl, ocēlōtl, tlacocēlōtl, māpachtlācamāyeh, āyōtōchtli, ozomahtli īhuān occequīntīn.
Tequiyōtl[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
Bolivitlān cē tequiyōtl īpan Ixachitlān ītech temocpan. Bolivia tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan Andes Tepētlah, nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa Huaqui ihuan Copacabana.
Occequīntīn bolivia huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan cafecacahuatl (inic ome hueyicauh ipan tlalticpactli), tzapalolli, tzopelacatl, cintli, ācintli, camohtli, limonxcotl, ichcatl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, cōztic teōcuitlatl, tlīltepoztli, amochitl, temētztli, Iztāctepoztli, platino, ihuan chālchihuitl.
Bolivia īxeliuhca[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
Bolivia īxeliuhca | |||
Tlahtohcāyōtl | Chānehqueh (2005) | Tentli (km²) | Āltepēnānyōtl |
Bolivia ītlācatlahtohcāyo | 10 027 644 | 1 098 581 | Sucre |
1. Beni | 430 049 | 213 564 | Trinidad |
2. Chuquisaca | 631 062 | 51 524 | Sucre |
3. Cochabamba | 1 786 040 | 55 631 | Cochabamba |
4. La Paz | 2 756 989 | 133 985 | La Paz |
5. Oruro | 444 093 | 53 558 | Oruro |
6. Pando | 75 335 | 63 827 | Cobija |
7. Potosí | 780 392 | 118 218 | Potosí |
8. Santa Cruz | 2 626 697 | 370 621 | Santa Cruz de la Sierra |
9. Tarixa | 496 988 | 37 623 | Tarixa |
Tlaīxcopinalli[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
Āmoxtiliztli[Ticpatlaz | ticpatlaz mēyalli]
- Ediciones Trébol, Diccionario Enciclopédico Visual īpān caxtillahtōlli, Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan Colombia, 1997.