Bolivia
| Estado Plurinacional de Bolivia Bulibiya Mama Llaqta Wuliwya Suyu Tetã Volívia |
||||||
|
||||||
 |
||||||
| Basisgegevens | ||||||
| Officiële landstaal | Spaans, Quechua, Aymara, Guaraní en 33 andere inheemse talen[1] | |||||
| Hoofdstad | Sucre | |||||
| Regeringsvorm | Presidentiële republiek met een presidentieel systeem en een meerpartijenstelsel (democratie) | |||||
| Staatshoofd | Evo Morales | |||||
| Regeringsleider | Evo Morales | |||||
| Religie | rooms-katholiek 78% (2001) | |||||
| Oppervlakte | 1.098.581 km² [2] (1,4% water) | |||||
| Inwoners | 10.059.856 (2012)[3] 10.800.882 (2015)[4] (9,8/km² (2015)) |
|||||
| Overige | ||||||
| Volkslied | Bolivianos, el hado propicio | |||||
| Munteenheid | Boliviano (BOB) |
|||||
| UTC | -4 | |||||
| Nationale feestdag | 6 augustus | |||||
| Web | Code | Tel. | .bo | BOL | 591 | |||||
| Voorgaande staten | ||||||
|
||||||
| Topografie | ||||||
 |
||||||
|
||||||
.svg)
.svg){kind=small}
Bolivia (ook Bolivië; Aymara: Wuliwya, Quechua: Bulibiya, Guaraní: Volívia), volledig de Plurinationale Staat Bolivia (Spaans: Estado Plurinacional de Bolivia, Aymara: Wuliwya Suyu , Quechua: Bulibya Mamallaqta, Guaraní: Tetã Volívia) is een republiek in Zuid-Amerika die grenst aan Peru, Brazilië, Paraguay, Argentinië en Chili.
Voorafgaand aan de Europese kolonisatie, was de Andes-regio van Bolivia een deel van het Inca-rijk — de grootste staat in precolumbiaans Amerika. Het Spaanse Rijk veroverde de regio in de 16e eeuw. Tijdens het grootste deel van de Spaanse koloniale periode werd dit gebied Opper-Peru genoemd. Na het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1809 volgde 16 jaar van oorlog alvorens de republiek, genoemd naar Simón Bolívar, op 6 augustus 1825 werd opgericht. Bolivia heeft geworsteld met perioden van politieke instabiliteit, dictaturen en economische ellende.
Bolivia is een democratische republiek. Het is een ontwikkelingsland, met een middelmatige index van de menselijke ontwikkeling en een armoedeniveau van 53%.[5] De belangrijkste economische activiteiten zijn onder meer landbouw, bosbouw, visserij, mijnbouw en de productie van goederen, zoals textiel, kleding, verfijnde metalen, en geraffineerde aardolieproducten. Bolivia is zeer rijk aan mineralen, in het bijzonder tin.
De Boliviaanse bevolking, geschat op 10 miljoen, is multi-etnisch, met bijvoorbeeld indianen, mestiezen, Europeanen en Afrikanen. De gesproken voertaal is Spaans, hoewel ook het Aymara, het Quechua en Guaraní officieel zijn, evenals 33 andere inheemse talen.[1] Het grote aantal verschillende culturen in Bolivia heeft veel bijgedragen aan een grote diversiteit op gebieden als kunst, gastronomie, literatuur en muziek.
Inhoud
Geschiedenis[bewerken]
Aangenomen wordt dat de oudste bewoners van Bolivia indianen zijn en dateren van ongeveer 13000 jaar voor Chr. Rond 1441 na Chr. wordt Bolivia door de Inca's bestuurd.
Rond 1545 werd Zuid-Amerika en dus ook Bolivia gekoloniseerd door de Spanjaarden. De nomadische indianen in het laagland ten oosten van het Andes-gebergte werden echter nooit effectief onderworpen door de Spanjaarden. Na de Boliviaanse onafhankelijkheidsoorlog werd op 6 augustus 1825 de onafhankelijkheid van de "República de Bolívar" uitgeroepen (vernoemd naar de vrijheidsstrijder Simón Bolívar). Sindsdien wordt het land geteisterd door oorlogen en staatsgrepen.
In 1867 ruilde Bolivia met Brazilië delen van de Mato Grosso en Acre voor de vrije doorvaart op de Madeira, een belangrijke zijtak van de Amazone rivier. Hiermee verkreeg Bolivia een uitgang naar de Atlantische Oceaan. In 1903 verklaarde de rest van Acre, toen een belangrijk rubbergebied, zich onafhankelijk en sloot zich bij Brazilië aan.
In 1884 verloor Bolivia samen met Peru de Salpeteroorlog van Chili. Als gevolg daarvan moest het land de kustprovincie Litoral afstaan (nu de regio Antofagasta). Bolivia raakte hierdoor afgesneden van de Stille Oceaan, waardoor de Boliviaanse Marine sindsdien in het Titicacameer oefent.
Van 1932 tot 1935 was Bolivia in oorlog met buurland Paraguay. Deze Chaco-oorlog was het gevolg van de mogelijke vondst van olie op de Chaco Boreal, een groot dunbevolkte savanne. Meer dan 80.000 Bolivianen verloren het leven, mede door een slechte organisatie en uitbraak van ziekten en gebrek aan water in het zeer dorre gebied. Uiteindelijk veroverde Paraguay grote gebieden op Bolivia.
In 1952 vond een revolutie plaats. Indianen hadden voor die tijd geen burgerrechten, maar de revolutie gaf hun voor het eerst recht op inspraak. De tinmijnen werden genationaliseerd en de landbouwgronden herverdeeld. De presidenten Hernán Siles Zuazo en Víctor Paz Estenssoro hielden echter de communisten buiten de deur, en behielden de steun van Washington. In 1964 nam het leger het heft weer in handen. Op 8 oktober 1967 werd Che Guevara opgepakt tijdens een door de CIA georganiseerde militaire operatie van het Boliviaanse leger. Guevara werd door het Boliviaanse leger geëxecuteerd.
In 1982 is de militaire macht overgedragen aan een burgerregering. De spanningen tussen het land en Chili kwamen weer tot uiting bij de Boliviaanse Gasoorlog in 2003.
Evo Morales als president[bewerken]
De twee belangrijkste kandidaten voor de Boliviaanse presidentsverkiezingen in 2005 waren de boerenleider Juan Evo Morales Ayma van de MAS-partij en Jorge Quiroga, de leider van de Sociale en Democratische Kracht en voormalig hoofd van de Nationalistische Democratische Actie partij. Morales won de verkiezingen met 53,7% van de stemmen, een absolute meerderheid, ongebruikelijk in Boliviaanse verkiezingen. Hij werd beëdigd op 22 januari 2006 voor een termijn van vijf jaar. Voorafgaand aan zijn officiële inauguratie in La Paz, werd hij ingewijd in een Aymara ritueel op de archeologische site van Tiwanaku voor een menigte van duizenden Aymara mensen en vertegenwoordigers van linkse bewegingen uit heel Latijns-Amerika. Hoewel zeer symbolisch, was dit ritueel niet historisch gebaseerd en vertegenwoordigde in de eerste plaats inheemse Aymara's - niet de belangrijkste Quechua-sprekende bevolking. Sinds de Spaanse verovering in de vroege 16de eeuw, werd deze regio van Zuid-Amerika, waar sprake is van een meerderheid van inheemse bevolking, vooral geregeerd door afstammelingen van Europese immigranten.
Bij de verkiezingen van 2009, werd Evo Morales herkozen met 64,22% van de stemmen. Zijn partij, de Beweging naar het Socialisme, won ook een tweederdemeerderheid in beide huizen van het Nationaal Congres.
In 2009 nam Bolivia een nieuwe grondwet aan. Onder het bewind van Morales traden reeds herhaaldelijk sociale spanningen op die leidden tot escalaties. In augustus 2016 werd daarbij in Panduro de vice-minister voor Binnenlandse Zaken en Politie Rodolfo Illanes Alvarado bij onderhandelingen over een langdurige protest-staking tegen de nieuwe mijnbouwwet uit 2014 gevangen genomen en doodgemarteld of doodgeslagen door militante mijnwerkers, die hem verantwoordelijk hielden voor een politie-optreden waarbij enkele collega's waren gedood. [6] [7]
Geografie[bewerken]
Het land is ongeveer twee keer zo groot als Frankrijk en wordt volledig omsloten door vijf landen: Peru, Brazilië, Paraguay, Argentinië en Chili. De landgrenzen zijn in totaal 6.700 kilometer lang. De helft daarvan wordt gedeeld met Brazilië. Bolivia heeft geen zeehavens.
Het land kent drie natuurlijke hoofdregio's. In het westen van Bolivia ligt de Andes. De hoogste top van dit gebergte is de Nevado Sajama met een hoogte van 6542 meter. Voor een deel beslaat het land het Hoogland van Bolivia (de altiplano), de hoogvlakte van de Andes. Tussen de Andes en het laagland ligt een vruchtbaar gebied met brede valleien tussen de 1000 en 3000 meter hoog. Het oosten van Bolivia is laagland en omvat het tropisch vochtig gebied van het Amazoneregenwoud en de droge tropen van de Chaco naar het zuidoosten. Grote rivieren als de Mamore en de grensrivier Guaporé gaan door de noordelijke oerwouden van Bolivia en monden uit in de Madeira. De Chaco bestaat ook uit moerassen met jaarlijkse overstromingen. De Pilcomayo loopt hier en is een belangrijke zijrivier van de Río de la Plata.
Het Titicacameer is een groot meer dat op de grens van Bolivia en Peru ligt. Dit meer is het hoogste grote bergmeer ter wereld (3810 meter boven zeeniveau). In het westen van Bolivia, in het departement Potosí, ligt de grootste zoutvlakte ter wereld: Salar de Uyuni.
Steden[bewerken]
De top-tien van de grootste steden is als volgt:
- Santa Cruz de la Sierra - 1.196.100
- La Paz - 850.000
- Cochabamba - 834.900
- El Alto - 745.600
- Oruro - 216.600
- Sucre - 209.000
- Tarija - 145.300
- Potosí - 143.100
- Montero - 84.000
- Trinidad - 80.700
Nationale parken[bewerken]
Klimaat[bewerken]
In het noordelijk gelegen Amazonebekken is het klimaat tropisch en vochtig, in het zuidoosten is het droog en heet, in de valleien is het vrij koel en in het hoogland is het koud.
In de dalen van de Andes is het tropisch warm. In de laaglanden heerst een tropisch, vochtig klimaat. De surazo is een koele zuidenwind.
Het regenseizoen valt in de zomer, van december tot april. De winter, die van mei tot augustus duurt, vormt het droge seizoen.
Bevolking[bewerken]
Taal[bewerken]
De meest gesproken taal is Spaans, gesproken door ongeveer veertig procent van de bevolking. Verder worden 36 inheemse talen gesproken, waarvan Aymara, Quechua en Guaraní het talrijkste zijn. Alle talen die in Bolivia gesproken worden hebben een officiële status.[1]
Destijds was de lingua franca van het Incarijk (Tawantinsuyu) het Quechua, dat door iedereen gesproken moest worden.
Religie[bewerken]
De meerderheid van de bevolking (85[8] à 95[9] %) is katholiek. De Katholieke Kerk is staatskerk in Bolivia. 16% van de bevolking is protestant[bron?] maar dat aantal groeit snel[bron?]. Veel indianen vermengen hun christelijk geloof met inheems-Amerikaanse elementen.
Zie ook:
Etnische samenstelling[bewerken]
- Quechua: 30%
- Mestiezen: 30%
- Aymara: 25%
- Europeanen: 15%
Armoede[bewerken]
Bolivia is sinds lange tijd een van de armste landen van Zuid-Amerika. De invoering van een markteconomie heeft voor sommigen weliswaar veel opgeleverd, maar volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leefde 64,6% van de bevolking in de periode 2000-2007 onder de nationale armoedegrens.[10] In 2011 was dit aandeel gedaald naar ongeveer 45%.
Bestuurlijke indeling[bewerken]
Bolivia is ingedeeld in 9 departementen, 112 provincies, 314 gemeentes en 1.384 kantons.
Politiek[bewerken]
Bolivia is een republiek. In Bolivia wordt iedere 5 jaar een president gekozen. Deze gekozen president vormt samen met een kabinet een regering. Het machtsapparaat bestaat uit twee kamers:
- Camara de Senadores (de Senaat met 27 zetels)
- Camara de Diputados (Kamer van Afgevaardigden met 130 zetels)
De regering van Bolivia zetelt in La Paz, maar de wettelijke hoofdstad is Sucre.
De president is sinds 22 januari 2006 de socialist Evo Morales. Hij is de eerste Boliviaanse leider van inheemse afkomst. Momenteel heeft de partij van Evo Morales, Beweging naar het Socialisme, een meerderheid van 88 zetels in het parlement.
Cultuur[bewerken]
De boliviaanse cultuur is beïnvloed door verschillende volken; zoals de Spaanjaarden, Inheemsen, Afrikanen of anders.
Muziek[bewerken]
De Boliviaanse muziek is beïnvloed door Inca's, Amazone-indianen, Spanjaarden en Afrikanen. Plattelandsorkesten van de Aymará bestaan vaak volledig uit panfluiten, de chuqui. Andere instrumenten zijn trommels, fluiten en de phututu, een koehoorn.
Economie[bewerken]
Sinds het aantreden van Morales gaat het economisch gezien beter met Bolivia. Mede door de hoge prijzen voor grondstoffen waarvan het profiteert door de export van, onder andere, aardgas en metalen en een gunstig sociaal politiek beleid is het inkomen per hoofd van de bevolking verdrievoudigd en is het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft afgenomen.[11] In 2013 was het gemiddeld inkomen per hoofd zo'n $2500.[11] De nationalisatie van de energiesector en de gestegen prijs voor gas heeft de overheidsinkomsten doen stijgen waardoor de begrotingstekorten belangrijk zijn afgenomen en er zelfs een bescheiden overschot wordt getoond.[11] De overheidsschulden zijn gedaald naar zo’n 30% van het bruto binnenlands product (BBP) en de reserves aan buitenlandse valuta toegenomen. Bolivia streeft ernaar om minder grondstoffen en meer bewerkte producten te gaan exporteren waardoor de werkgelegenheid in het land zal toenemen.[11]
| Jaar[12] | Reële groei (% mut JoJ) |
BBP ($ miljard) |
Overschot handelsbalans (in % BBP) |
Overheids- begroting (in % BBP) |
Staatsschuld (bruto, in % BBP) |
Valutareserves (in $ miljard) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 2008 | 6,1% | 16,8 | 8,6% | 3,6% | 37,2% | 7,7 |
| 2009 | 3,4% | 17,5 | 2,4% | 0,0% | 40,0% | 8,6 |
| 2010 | 4,1% | 19,8 | 3,9% | 1,7% | 38,5% | 9,7 |
| 2011 | 5,2% | 24,1 | 1,8% | 0,8% | 34,7% | 12,0 |
| 2012 | 5,1% | 27,3 | 10,9% | 1,8% | 33,4% | 13,9 |
| 2013 | 6,8% | 30,9 | - | 0,6% | 32,5% | - |
| 2014 | 5,5% | 33,2 | - | -3,3% | 33,0% | - |
Mijnbouw[bewerken]
In het land wordt tin, zink, goud, koper en lood geproduceerd. De tinmijnen van Bolivia liggen hoog in de Andes. De productie is gedaald, maar het land is nog altijd de op drie na grootste producent van tin wereldwijd. In 2014 werd wereldwijd ongeveer 300.000 ton tin geproduceerd en de drie grootste producenten waren achtereenvolgens de Volksrepubliek China, Indonesië en Peru.[13] De eerste twee landen namen ongeveer twee derde van de totale productie voor hun rekening. Peru volgde op een grote achterstand met 23.000 ton en daarna Bolivia met 18.000 ton.[13] Het is verder ook een belangrijke producent van antimoon en zilver.
Energie[bewerken]
In 1920 begon het Amerikaanse Standard Oil met het zoeken naar aardolie in het land.[14] In 1937 werden deze belangen genationaliseerd en ondergebracht in het staatsbedrijf Yacimientos Petroliferos Fiscales Bolivianos (YPFB).[14] Omstreeks 1950 werd het land weer opengesteld voor buitenlandse investeerders in de energiesector. Door de buitenlandse partijen werd de rol van YPFB sterk gereduceerd.[14] In 2006 werd de energiesector weer genationaliseerd en de belangen zijn in handen van YPFB gekomen.[14]
Bolivia beschikt over aanzienlijke aardgasreserves. In 2014 werden de totale reserves getaxeerd op zo’n 300 miljard m3.[15] Sinds 2004 is de productie op jaarbasis verdubbeld van 9,8 miljard m3 naar ruim 21 miljard m3 in 2014.[15] Op basis van de huidige reserves heeft Bolivia voldoende gas om dit productieniveau nog 14 jaar te continueren. Het gas wordt op grote schaal uitgevoerd. Ongeveer de helft van de jaarproductie gaat naar buurland Brazilië en een kwart naar Argentinië.[15]
Externe links[bewerken]
- (en) Bolivia Web
| Unie van Zuid-Amerikaanse Naties |  |
|---|---|
|
Verklaring van Cusco · Oprichtingsverdrag · Bank van het Zuiden |
|
Argentinië · Bolivia · Brazilië · Chili · Colombia · Ecuador · Guyana · Paraguay · Peru · Suriname · Uruguay · Venezuela
Frans overzees departement: Frans-Guyana
Overzees gebied van het Verenigd Koninkrijk: Falklandeilanden · Zuid-Georgia en de Zuidelijke Sandwicheilanden
