Prezydenci Stanów Zjednoczonych

Flaga Prezydenta Stanów Zjednoczonych

Na mapie zaznaczono stany, w których urodzili się prezydenci USA

Stany Zjednoczone Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Stanów Zjednoczonych Ustrój polityczny Ustrój polityczny Stanów Zjednoczonych Konstytucja Konstytucja Stanów Zjednoczonych Władza ustawodawcza Kongres Senat Przewodniczący: Joe Biden Przewodniczący pro tempore: Patrick Leahy Izba Reprezentantów Spiker: John Boehner Władza wykonawcza Prezydent Barack Obama lista prezydentów Wiceprezydent Joe Biden lista wiceprezydentów Gabinet Drugi rząd Baracka Obamy Kolegium Elektorów Władza sądownicza System prawny Sąd Najwyższy Prezes: John G. Roberts Sądy federalne Prokurator generalny Stanów Zjednoczonych Eric Holder Kontrola państwowa Kontrola państwowa Generalny Kontroler Stanów Zjednoczonych Gene Dodaro Finanse System Rezerwy Federalnej Stanów Zjednoczonych Ben Bernanke Samorząd terytorialny Podział administracyjny Stanów Zjednoczonych Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Wybory Wybory parlamentarne: 2012, 2014 Wybory prezydenckie: 2012 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Departament Stanu Stanów Zjednoczonych sekretarz stanu: John Kerry Portal:Stany Zjednoczone

Prezydenci Stanów Zjednoczonych – chronologiczna lista prezydentów Stanów Zjednoczonych.

Urząd prezydenta sprawowały dotąd 43 osoby. Różnica pomiędzy liczbą osób a numeracją prezydentów (obecnie urząd ten sprawowany jest przez 44. prezydenta) wynika z faktu, że Stephen Grover Cleveland sprawował go dwukrotnie, jako dwudziesty drugi (1885–1889) i dwudziesty czwarty prezydent Stanów Zjednoczonych (1893–1897). Jego kadencje zostały rozdzielone prezydenturą dwudziestego trzeciego prezydenta, Benjamina Harrisona (1889–1893).

Prezydenci Kongresu Kontynentalnego (1776-1788)

W momencie uchwalenia deklaracji niepodległości pełna władza należała do Kongresu Kontynentalnego. Na jego czele stał Prezydent Kongresu, którego działania były jednak mocno ograniczone przez decyzje Kongresu. Po ratyfikowaniu artykułów konfederacji przez wszystkie trzynaście stanów 1 marca 1781 roku, prezydent kongresu nosił oficjalny tytuł President of the United States in Congress Assembled.

Nietypowe sytuacje

Zmarli w trakcie pełnienia urzędu

Rycina ukazująca zamach na Abrahama Lincolna

W historii Stanów Zjednoczonych ośmiu prezydentów zmarło podczas sprawowania urzędu. Spośród nich czterech zostało zamordowanych, zaś pozostali zmarli z przyczyn naturalnych. We wszystkich ośmiu przypadkach wiceprezydent Stanów Zjednoczonych przejmował stanowisko prezydenta, na skutek linii sukcesji prezydenckiej w USA. Pierwszym prezydentem, który zmarł w czasie pełnienia kadencji był William Henry Harrison, który jest także najkrócej urzędującym prezydentem USA (31 dni). Franklin Delano Roosevelt sprawował funkcję głowy państwa najdłużej spośród wszystkich prezydentów USA, łącznie trzy pełne kadencje oraz 82 dni czwartej, w sumie 4422 dni.

William Henry Harrison zmarł 4 kwietnia 1841 roku na zapalenie płuc. Niecałe dziesięć lat później, 9 lipca 1850 roku, na zapalenie żołądka zmarł Zachary Taylor. 15 kwietnia 1865 w Teatrze Forda aktor John Wilkes Booth, oddał strzały w kierunku Abrahama Lincolna. Prezydent zmarł następnego dnia o godzinie 7.22.

Szesnaście lat później, 19 września 1881 roku, James Garfield został zastrzelony przez Charlesa Guiteau. Dwadzieścia lat po morderstwie Garfielda, na skutek ran odniesionych po strzale Leona Czolgosza, zmarł prezydent William McKinley. 2 sierpnia 1923 roku na zawał serca umarł Warren Harding. Franklin Delano Roosevelt w wieku 39 lat uległ wypadkowi podczas wakacji w Kanadzie, wskutek czego do końca życia poruszał się na wózku inwalidzkim. 12 kwietnia 1945 zmarł z powodu krwotoku mózgowego.

Ostatnim prezydentem, który umarł podczas sprawowania funkcji, jest John F. Kennedy. 22 listopada 1963 podczas kampanii wyborczej w Dallas został zastrzelony przez Lee Harveya Oswalda.

• Czterech prezydentów zamordowano w czasie pełnienia urzędu: Abraham Lincoln (1861-1865), James Abram Garfield (1881), William McKinley (1897-1901), John Fitzgerald Kennedy (1961-1963). Oznacza to, że zamordowano ponad 9% urzędujących prezydentów. Obecnie każdy prezydent, także po zakończeniu kadencji, jest chroniony przez Secret Service.
• Czterej prezydenci zmarli z przyczyn naturalnych w trakcie pełnienia urzędu: William Henry Harrison (1841), Zachary Taylor (1849-1850), Warren Gamaliel Harding (1921-1923), Franklin Delano Roosevelt (1933-1945).
• Jeden prezydent ustąpił ze stanowiska: Richard Milhous Nixon (1969-1974).
• Dwaj prezydenci byli poddani procedurze usunięcia z urzędu, ale zostali uniewinnieni przez Senat Stanów Zjednoczonych: Andrew Johnson (1865-1869, sądzony w roku 1868), William Jefferson Bill Clinton (1993-2001, sądzony w roku 1998).

Sposób objęcia urzędu

• Czterech prezydentów objęło urząd, mimo że przegraliby w głosowaniu powszechnym (w wypadku Adamsa należy zauważyć, że w XIX wieku wiele stanów, np. Delaware, Karolina Południowa nie przeprowadzały powszechnych wyborów elektorów, których wybierała stanowa legislatywa, zatem nie wiadomo, jakie faktycznie poparcie mieli kandydaci w całym kraju): John Quincy Adams (1825-1829) (pokonany w głosowaniu powszechnym przez Andrew Jacksona), Rutherford Birchard Hayes (1877-1881) (pokonany przez Samuela Tildena), Benjamin Harrison (1889-1893) (pokonany przez Grovera Clevelanda), George Walker Bush (2001-2009) (pokonany przez Ala Gore’a).
• Dwaj prezydenci zostali ostatecznie wybrani przez Izbę Reprezentantów: Thomas Jefferson (1801-1809), John Quincy Adams (1825-1829).
• Pięciu prezydentów, którzy zostali wybrani lub mianowani na stanowisko wiceprezydenta i objęli najwyższy urząd w wyniku sukcesji, nigdy nie zostało wybranych na prezydenta: John Tyler (1841-1845), Millard Fillmore (1850-1853), Andrew Johnson (1865-1869), Chester Alan Arthur (1881-1885), Gerald Rudolph Ford (1974-1977).
• Jeden prezydent był wiceprezydentem i prezydentem nie z wyboru, ale z nominacji (w wyniku zastosowania XXV Poprawki Do Konstytucji): Gerald Rudolph Ford (1974-1977).
• Czterej wiceprezydenci, którzy objęli rządy w wyniku sukcesji, zostali potem wybrani na kolejną kadencję: Theodore Roosevelt (1901-1909, wybrany w 1904 r.), Calvin Coolidge (1923-1929, wybrany w 1924 r.), Harry S. Truman (1945-1953, wybrany w 1948 r.), Lyndon Baines Johnson (1963-1969, wybrany w 1964 r.).

Lista prezydentów Stanów Zjednoczonych

Prezydent Stanów Zjednoczonych			Okres Prezydentury		Partia	Elekcja	Wiceprezydent
		1. George Washington (ur. 1732, zm. 1799)	30 kwietnia 1789	4 marca 1797	bezpartyjny	1 (1789)	1. John Adams
						2 (1792)
		2. John Adams Jr. (ur. 1735, zm. 1826)	4 marca 1797	4 marca 1801	federalista	3 (1796)	2. Thomas Jefferson
		3. Thomas Jefferson (ur. 1743, zm. 1826)	4 marca 1801	4 marca 1809	demokratyczny republikanin	4 (1800)	3. Aaron Burr 1801−1805
						5 (1804)	4. George Clinton 1805−1812
		4. James Madison (ur. 1751, zm. 1836)	4 marca 1809	4 marca 1817	demokratyczny republikanin	6 (1808)
							vacat 20 kwietnia 1812 4 marca 1813
						7 (1812)	5. Elbridge Gerry 1813−1814
							vacat 23 listopada 1814 4 marca 1817
		5. James Monroe (ur. 1758, zm. 1831)	4 marca 1817	4 marca 1825	demokratyczny republikanin	8 (1816)	6. Daniel Tompkins
						9 (1820)
		6. John Q. Adams (ur. 1767, zm. 1848)	4 marca 1825	4 marca 1829	demokratyczny republikanin	10 (1824)	7. John C. Calhoun 1825−1832
		7. Andrew Jackson (ur. 1767, zm. 1845)	4 marca 1829	4 marca 1837	demokratyczny republikanin	11 (1828)
							vacat 28 grudnia 1832 4 marca 1833
						12 (1832)	8. Martin Van Buren 1833−1837
		8. Martin Van Buren (ur. 1782, zm. 1862)	4 marca 1837	4 marca 1841	demokrata	13 (1836)	9. Richard Johnson
		9. William H. Harrison (ur. 1773 zm. 1841)	4 marca 1841	† 4 kwietnia 1841	wig	14 (1840)	10. John Tyler
		10. John Tyler (ur. 1790, zm. 1862)	4 kwietnia 1841	4 marca 1845	wig		brak
					bezpartyjny
		11. James K. Polk (ur. 1795, zm. 1849)	4 marca 1845	4 marca 1849	demokrata	15 (1844)	11. George Dallas
		12. Zachary Taylor (ur. 1784 zm. 1850)	4 marca 1849	† 9 lipca 1850	wig	16 (1848)	12. Millard Fillmore
		13. Millard Fillmore (ur. 1800, zm. 1874)	9 lipca 1850	4 marca 1853	wig		brak
		14. Franklin Pierce (ur. 1804, zm. 1869)	4 marca 1853	4 marca 1857	demokrata	17 (1852)	13. William R. King 1853
							vacat 18 kwietnia 1853 4 marca 1857
		15. James Buchanan (ur. 1791, zm. 1868)	4 marca 1857	4 marca 1861	demokrata	18 (1856)	14. John C. Breckinridge
		16. Abraham Lincoln (ur. 1809, zm. 1865)	4 marca 1861	† 15 kwietnia 1865	republikanin Partia Unii Narodowej	19 (1860)	15. Hannibal Hamlin 1861−1865
						20 (1864)	16. Andrew Johnson 1865
		17. Andrew Johnson (ur. 1808, zm. 1875)	15 kwietnia 1865	4 marca 1869	Partia Unii Narodowej demokrata		brak
		18. Ulysses S. Grant (ur. 1822, zm. 1885)	4 marca 1869	4 marca 1877	republikanin	21 (1868)	17. Schuyler Colfax 1869−1873
						22 (1872)	18. Henry Wilson 1873−1875
							vacat 22 listopada 1875 4 marca 1877
		19. Rutherford B. Hayes (ur. 1822 zm. 1893)	4 marca 1877	4 marca 1881	republikanin	23 (1876)	19. William Wheeler
		20. James A. Garfield (ur. 1831, zm. 1881)	4 marca 1881	† 19 września 1881	republikanin	24 (1880)	20. Chester Arthur
		21. Chester A. Arthur (ur. 1829, zm. 1886)	19 września 1881	4 marca 1885	republikanin		brak
		22. Stephen G. Cleveland (ur. 1837, zm. 1903)	4 marca 1885	4 marca 1889	demokrata	25 (1884)	21. Thomas Hendricks 1885
							vacat 25 listopada 1885 4 marca 1889
		23. Benjamin Harrison (ur. 1833, zm. 1901)	4 marca 1889	4 marca 1893	republikanin	26 (1888)	22. Levi Parsons Morton
		24. Stephen G. Cleveland (ur. 1837, zm. 1903)	4 marca 1893	4 marca 1897	demokrata	27 (1892)	23. Adlai Ewing Stevenson
		25. William McKinley (ur. 1843 zm. 1901)	4 marca 1897	† 14 września 1901	republikanin	28 (1896)	24. Garret Hobart 1897−1899
							vacat 21 listopada 1899 4 marca 1901
						29 (1900)	25. Theodore Roosevelt 1901
		26. Theodore Roosevelt Jr. (ur. 1858, zm. 1919)	14 września 1901	4 marca 1909	republikanin
							vacat 14 września 1901 4 marca 1905
						30 (1904)	26. Charles W. Fairbanks 1905−1909
		27. William H. Taft (ur. 1857, zm. 1930)	4 marca 1909	4 marca 1913	republikanin	31 (1908)	27. James Sherman 1909−1912
							vacat 30 października 1912 4 marca 1913
		28. Thomas W. Wilson (ur. 1856, zm. 1924)	4 marca 1913	4 marca 1921	demokrata	32 (1912)	28. Thomas Marshall
						33 (1916)
		29. Warren G. Harding (ur. 1865, zm. 1923)	4 marca 1921	† 2 sierpnia 1923	republikanin	34 (1920)	29. Calvin Coolidge
		30. John C. Coolidge Jr. (ur. 1872, zm. 1933)	2 sierpnia 1923	4 marca 1929	republikanin		vacat 2 sierpnia 1923 4 marca 1925
						35 (1924)	30. Charles Dawes 1925−1929
		31. Herbert C. Hoover (ur. 1874, zm. 1964)	4 marca 1929	4 marca 1933	republikanin	36 (1928)	31. Charles Curtis
		32. Franklin Delano Roosevelt (ur. 1882, zm. 1945)	4 marca 1933	† 12 kwietnia 1945	demokrata	37 (1932)	32. John Nance Garner 1933−1941
						38 (1936)
						39 (1940)	33. Henry Wallace 1941−1945
						40 (1944)	34. Harry Truman 1945
		33. Harry S. Truman (ur. 1884, zm. 1972)	12 kwietnia 1945	20 stycznia 1953	demokrata
							vacat 12 kwietnia 1945 20 stycznia −1949
						41 (1948)	35. Alben Barkley 1949−1953
		34. Dwight D. Eisenhower (ur. 1890, zm. 1969)	20 stycznia 1953	20 stycznia 1961	republikanin	42 (1952)	36. Richard Nixon
						43 (1956)
		35. John F. Kennedy (ur. 1917, zm. 1963)	20 stycznia 1961	† 22 listopada 1963	demokrata	44 (1960)	37. Lyndon B. Johnson
		36. Lyndon B. Johnson (ur. 1908, zm. 1973)	22 listopada 1963	20 stycznia 1969	demokrata		vacat 22 listopada 1963 20 stycznia 1965
						45 (1964)	38. Hubert Humphrey 1965−1969
		37. Richard M. Nixon (ur. 1913, zm. 1994)	20 stycznia 1969	9 sierpnia 1974	republikanin	46 (1968)	39. Spiro T. Agnew 1969−1973
						47 (1972)
							vacat 10 października 1973 6 grudnia 1973
							40. Gerald Ford 1973−1974
		38. Gerald R. Ford (ur. 1913, zm. 2006)	9 sierpnia 1974	20 stycznia 1977	republikanin		vacat 9 sierpnia 1974 19 grudnia 1974
							41. Nelson Rockefeller 1974−1977
		39. James E. Jimmy Carter (ur. 1924)	20 stycznia 1977	20 stycznia 1981	demokrata	48 (1976)	42. Walter Mondale
		40. Ronald W. Reagan (ur. 1911, zm. 2004)	20 stycznia 1981	20 stycznia 1989	republikanin	49 (1980)	43. George H.W. Bush
						50 (1984)
		41. George H.W. Bush (ur. 1924)	20 stycznia 1989	20 stycznia 1993	republikanin	51 (1988)	44. James Danforth Quayle III
		42. William J. Bill Clinton (ur. 1946)	20 stycznia 1993	20 stycznia 2001	demokrata	52 (1992)	45. Albert Arnold Gore Jr.
						53 (1996)
		43. George W. Bush (ur. 1946)	20 stycznia 2001	20 stycznia 2009	republikanin	54 (2000)	46. Richard B. Cheney
						55 (2004)
		44. Barack H. Obama (ur. 1961)	20 stycznia 2009	sprawuje urząd	demokrata	56 (2008)	47. Joe Biden
						57 (2012)
		45. Donald J. Trump (ur. 1946)	20 stycznia 2017	elekt	republikanin	58 (2016)	48. Mike Pence

Byli prezydenci

Od lewej: prezydenci Gerald Rudolph Ford, Richard Milhous Nixon, George Herbert Walker Bush, Ronald Wilson Reagan, oraz James Earl Jimmy Carter podczas uroczystego otwarcia Prezydenckiej Biblioteki imienia Ronalda Wilsona Reagana (1991)

Od lewej: prezydenci Barack Obama, George W. Bush, Bill Clinton, George H.W. Bush i Jimmy Carter podczas otwarcia Prezydenckiej Biblioteki imienia Georga Walkera Busha (2013)

Zgodnie z prawem ustalonym we wczesnych latach 60. XX wieku byłym prezydentom Stanów Zjednoczonych przysługuje dożywotnie uposażenie w wysokości pensji sekretarza gabinetu, rządowe ubezpieczenie zdrowotne, środki na fundusze reprezentacyjne i prowadzenie biura oraz ochrona osobista Secret Service. Byli prezydenci zachowują również prawo dostępu do tajnych informacji wywiadowczych na poziomie porównywalnym z wysokiej rangi urzędnikami prezydenckimi, jednak nieco niższym niż urzędujący prezydent. Dokładny zakres i częstotliwość przekazywanych im informacji zależą od preferencji zarówno każdego z byłych prezydentów, jak i obecnej administracji. Ma to na celu lepszą koordynację publicznej działalności byłych głów państwa z bieżącymi priorytetami i wyzwaniami.

Każdy były prezydent zakłada też bibliotekę własnego imienia, gdzie gromadzi materiały związane ze swoją prezydenturą. Niektórzy tworzą też własne fundacje. Przywileje te są niezbywalne, chyba że prezydent zostanie usunięty z urzędu i ich pozbawiony. Można się też ich zrzec. Tak uczynił w latach 80. Richard Milhous Nixon, który zrezygnował z ochrony osobistej.

W 1994 roku Kongres zdecydował, że każdemu prezydentowi, który obejmie urząd po 1 stycznia 1997 roku, ochrona będzie przysługiwała przez okres 10 lat po odejściu z urzędu, nie zaś dożywotnio. Ostatnim prezydentem, który miał być chroniony do końca życia, był wedle tych przepisów William Jefferson Bill Clinton. Po zamachach terrorystycznych z 11 września 2001 roku w Kongresie toczyła się debata nad przywróceniem byłym prezydentom tego przywileju. Ostatecznie w 2012 roku uchwalono nową ustawę regulującą tę kwestię, która weszła w życie w styczniu 2013 po złożeniu pod nią podpisu przez prezydenta Obamę. Ustawa przywróciła dożywotnią ochronę dla wszystkich byłych prezydentów, działając retroaktywnie również wobec prezydenta George’a W. Busha. Wprowadziła ona również zasady dotyczące ochrony członków najbliższej rodziny byłych prezydentów. I tak dzieci byłych prezydentów mają być chronione do ukończenia 16. roku życia, zaś małżonkowie byłych prezydentów dożywotnio. Jedynym wyjątkiem ma być sytuacja, w której po śmierci byłego prezydenta albo rozwodzie jego były współmałżonek wejdzie w nowy związek małżeński. Gdyby tak się stało, ochrona wygasa z chwilą ponownego ślubu.

Często prezydenci prowadzą na emeryturze aktywne życie, jak na przykład James Earl Jimmy Carter, będący autorem wielu bestsellerowych książek, międzynarodowym działaczem humanitarnym i na rzecz praw człowieka, za co wyróżniono go Pokojową Nagrodą Nobla w roku 2002. William Howard Taft został zaś Prezesem Sądu Najwyższego z nominacji Warrena Gamaliela Hardinga.

Obecnie żyje czterech byłych prezydentów:

• James Earl Jimmy Carter (ur. 1924, prezydent 1977-1981)
• George Herbert Walker Bush (ur. 1924, prezydent 1989-1993)
• William Jefferson Bill Clinton (ur. 1946, prezydent 1993-2001)
• George Walker Bush (ur. 1946, prezydent 2001-2009)

Najdłużej żyjącym prezydentem na emeryturze jest żyjący do dziś James Earl Jimmy Carter (od 1981). Po nim w tej statystyce są: Herbert Clark Hoover (1933-1964) i Gerald Rudolph Ford (1977-2006). Najkrócej, bo zaledwie kilka miesięcy, James Knox Polk.

Prezydenci Stanów Zjednoczonych, którzy zmarli podczas pełnienia kadencji

kolejność prezydentury	Prezydent	Rok elekcji	Długość kadencji (dni)	Data śmierci	Przyczyna śmierci	Wiek	następca	Źr.
9	Harrison, William HenryWilliam Henry Harrison	1840	31	4 kwietnia 1841	zapalenie płuc	68	Tyler, JohnJohn Tyler
12	Taylor, ZacharyZachary Taylor	1848	491	9 lipca 1850	zakażenie żołądka	65	Fillmore, MillardMillard Fillmore
16	Lincoln, AbrahamAbraham Lincoln	1860, 1864	1503	15 kwietnia 1865	zamordowany przez Johna Wilkesa Bootha	56	Johnson, AndrewAndrew Johnson
20	Garfield, JamesJames Garfield	1880	199	19 września 1881	zamordowany przez Charlesa Guiteau	49	Arthur, ChesterChester Arthur
25	McKinley, WilliamWilliam McKinley	1896, 1900	1654	14 września 1901	zastrzelony przez Leona Czolgosza	58	Roosevelt, TheodoreTheodore Roosevelt
29	Harding, WarrenWarren Harding	1920	881	2 sierpnia 1923	zawał serca	57	Coolidge, CalvinCalvin Coolidge
32	Roosevelt, Franklin DelanoFranklin Delano Roosevelt	1932, 1936, 1940, 1944	4422	12 kwietnia 1945	krwotok śródmózgowy	63	Truman, HarryHarry Truman
35	Kennedy, John FitzgeraldJohn Fitzgerald Kennedy	1960	1036	22 listopada 1963	zastrzelony przez Lee Harveya Oswalda	46	Johnson, Lyndon B.Lyndon B. Johnson

Okręty nazwane na cześć prezydentów

George H.W. Bush w kabinie Avengera

Pierwszy lotniskowiec US Navy nazwany imieniem prezydenta Unii to „Franklin D Roosevelt” (CV 42). Niszczyciel typu „Arleigh Burke” DDG-80 ma za patronów wspomnianego prezydenta F.D. Roosevelta i jego małżonkę Eleanor.

Imię pierwszego prezydenta Unii – George’a Washingtona – otrzymał w dniu 9 czerwca 1959 roku SSBN-598, pierwszy amerykański okręt podwodny o napędzie atomowym uzbrojony w pociski balistyczne. Patronem atomowego okrętu podwodnego SSBN-602 typu George Washington został 14 maja 1960 roku prezydent Abraham Lincoln. 13 lutego 1988 roku imię Lincolna nadano lotniskowcowi CVN-72 (piątej jednostce typu Nimitz).

Theodore Roosevelt został 3 października 1959 roku patronem okrętu podwodnego SSBN-600 typu George Washington. 27 października 1984 roku imię starszego Roosevelta nadano czwartemu lotniskowcowi typu Nimitz: CVN-71. Pierwszym lotniskowcem tego typu nazwanym na cześć byłego prezydenta jest jednak CVN-69, noszący imię Dwighta Eisenhowera.

Pierwszy prezydent Unii, który żywy doczekał wodowania lotniskowca o napędzie jądrowym nazwanego na jego cześć, to Ronald Reagan (1911–2004). Okręt nazwany imieniem Reagana to CVN-76. Ostatni prezydent, który osobiście uczestniczył w działaniach drugiej wojny światowej na Pacyfiku, m.in. jako pilot bombowo-torpedowego Avengera na lotniskowcu „San Jacinto” – George H.W. Bush – również został za życia patronem lotniskowca: CVN-77.

Imiona prezydentów otrzymają także co najmniej dwa lotniskowce typu Gerald R. Ford: pierwszy na cześć Geralda Forda, a drugi – Johna Kennedy’ego; obaj prezydenci służyli w marynarce wojennej.

Prezydenci amerykańscy wobec spraw polskich

Związki polsko-amerykańskie sięgają czasów wojny o niepodległość (1776-1783), w której uczestniczyli również Polacy, z których najważniejsi to Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski. Pierwszy prezydent USA, Jerzy Waszyngton, spotykał się z Polakami jeszcze przed objęciem prezydentury. Pułaski uratował mu życie w bitwie pod Brandywine.

William Henry Harrison (prezydent 1841 r.) jeszcze jako kongresmen wygłosił w 1818 r. przemówienie w Kongresie w związku ze śmiercią Kościuszki. Powstanie listopadowe w latach 1830–1831 przypadło na okres prezydentury Andrew Jacksona. Do Stanów Zjednoczonych przybyła wtedy znacząca grupa uchodźców politycznych, będących uczestnikami tego powstania. Wtedy też z jego reperkusjami spotkał się James Buchanan, poseł amerykański w Petersburgu w latach 1832–1833 i prezydent w latach 1857–1861.

Następca Buchanana, Abraham Lincoln (1861-1865) zasiadał w Białym Domu w czasie, gdy w USA trwała wojna secesyjna, a w Królestwie Polskim powstanie styczniowe. Prezydent zachował w nim neutralność, gdyż w wojnie secesyjnej carska Rosja popierała Unię, a Lincoln nie chciał zrażać do siebie ważnego sojusznika, aczkolwiek sekretarz stanu William Henry Seward nie wierzył w możliwość sukcesu powstania.

Dziesięciu prezydentów urzędujących w latach 1865–1913 nie łączy praktycznie nic ze sprawami polskimi. Pewne ślady polskie da się zauważyć w przypadku Grovera Clevelanda (1885-1889, 1893-1897). i Williama McKinleya (1897-1901). Grover Cleveland był jednym z niewielu polityków amerykańskich tego okresu, którzy nie służyli w wojsku w czasie wojny secesyjnej. Dwaj jego bracia uczestniczyli w niej. Cleveland nie chciał zaciągnąć się do armii, wolał więc znaleźć kogoś, kto odbyłby służbę za niego. Znalazł analfabetę, polskiego imigranta, któremu zapłacił 150 dolarów za to, że poszedł za niego na front. Zaciągnął za to pożyczkę, którą spłacał przez kilka następnych lat.

William McKinley został postrzelony przez syna polskich imigrantów, Leona Czolgosza 6 września 1901 r. i w wyniku odniesionych obrażeń zmarł 8 dni później, 14 września. Zabójcę schwytano natychmiast i skazano na śmierć. Wyrok wykonano 29 października 1901 r. poprzez śmierć na krześle elektrycznym w więzieniu stanowym w Auburn w stanie Nowy Jork.

Pierwszym prezydentem, który osobiście zaangażował się w sprawy polskie, był Woodrow Wilson (1913-1921). Wniósł on wkład w dzieło niepodległości Polski, choć jako autor książki Historia narodu amerykańskiego nie wyrażał się pochlebnie o Polakach. To właśnie w czasie jego prezydentury Polska nawiązała (1919) stosunki dyplomatyczne ze Stanami Zjednoczonymi i utrzymuje je nieprzerwanie do dziś. Warren Harding (prezydent 1921-1923), podobnie jak Wilson, też wyrażał się negatywnie o Polakach, określając ich pogardliwie Polacks. 20 maja 1921 r. wręczył on noblistce Marii Curie-Skłodowskiej kapsułkę z zawartością radu o wartości 100 000 dolarów.

W okresie prezydentury Calvina Coolidge’a (1923-1929) główny nacisk w stosunkach polsko-amerykańskich położony był na sprawy gospodarcze. Jesienią 1924 r. amerykańskie towarzystwo Ulen zaproponowało Polsce kredyt w wysokości 10 mln dolarów na zaprojektowanie i wykonanie instalacji wodociągowo-kanalizacyjnych. Co prawda warunki kredytu nie były dogodne, jednak władzom polskim zależało na tej transakcji, by przyciągnąć kapitał zagraniczny. W 1925 r. jeden z największych banków amerykańskich, Dillon Read and Co, zaproponował Polsce pożyczkę w wysokości 20 mln dolarów. Rozmowy w sprawie tej pożyczki były bardzo trudne. Amerykanie stawiali warunki, których nie akceptowała strona polska. Początkowo Polska ubiegała się o pożyczkę w wysokości 50 mln dolarów, jednak przedstawiciele banku nie byli tym zainteresowani i w efekcie podpisano porozumienie na ok. 21 mln dolarów.

Herbert Hoover (prezydent w latach 1929–1933) nie zapisał się najlepiej w historii USA. Jego prezydentura przypadła na okres wielkiego kryzysu gospodarczego, któremu najpierw nie potrafił w porę zapobiec, a potem wyciągnąć kraju z niego. Jednak jeszcze przed wstąpieniem do Białego Domu zbił fortunę jako inżynier geolog i odkrywca żył złota, znany był też jako działacz humanitarny w skali międzynarodowej. W tej roli dobrze zapisał się w pamięci Polaków. W listopadzie 1915 r. próbował zorganizować dostawy żywności dla głodującej ludności polskiej, ale nie udało mu się to z powodu trudności stawianych przez Niemców i Anglików. W 1922 r. Sejm przyznał mu honorowe obywatelstwo Polski. Hoover trzykrotnie odwiedził Polskę, choć nigdy jako urzędujący prezydent (w 1913, 1938 i 1946 roku).

Franklin Delano Roosevelt, prezydent w latach 1933–1945, do końca lat 30., kiedy w stosunkach polsko-niemieckich wystąpiły poważne napięcia, nie wykazywał szczególnego zainteresowania sprawami polskimi. Bogate są natomiast polonika rooseveltowskie z okresu II wojny światowej. W miesiącach poprzedzających wybuch wojny, gdy Polska była już wyraźnie zagrożona ze strony Niemiec, Stany Zjednoczone odsuwały się od problemów europejskich, z czego Polska nie mogła być zadowolona. Polskie koła rządowe wiązały duże nadzieje ze stanowiskiem Waszyngtonu. Jednak polskie depesze przesyłane do Departamentu Stanu nie były traktowane jako pilne.

O wybuchu wojny Roosevelt dowiedział się telefonicznie od ambasadora USA w Paryżu, Bullitta. Stany Zjednoczone ogłosiły neutralność w tej wojnie. 25 października prezydent zaproponował prezydentowi RP, Ignacemu Mościckiemu, gościnę w USA. Mościcki tę propozycję odrzucił. W okresie 24 marca – 12 maja 1941 r. premier rządu polskiego, gen. Władysław Sikorski przebywał z wizytą w USA i Kanadzie. W Waszyngtonie odbył rozmowy m.in. z prezydentem Rooseveltem. Roosevelt, mimo iż Stany Zjednoczone były krajem neutralnym, przygotowywał amerykańską opinię publiczną do możliwości przystąpienia do wojny.

W połowie lutego 1942 r. Roosevelt przyjął w Waszyngtonie p.o obowiązki ministra spraw zagranicznych, Edwarda Raczyńskiego, który miał przygotować drugą wizytę Sikorskiego w USA (odbyła się ona w dniach 24–30 marca 1942 r.).

Roosevelt zapewnił go, iż USA i Wielka Brytania koordynują swe posunięcia w polityce zagranicznej i nie wyrażą zgody na zmiany terytorialne i polityczne w czasie trwania wojny. Pod koniec listopada 1942 r. Sikorski złożył trzecią wizytę w USA. Po jego tragicznej śmierci w Gibraltarze 4 lipca 1943 r. Roosevelt w depeszy do Władysława Raczkiewicza podziękował mu za życzenia z okazji święta narodowego USA. W czasie konferencji Wielkiej Trójki w Teheranie (28 listopada – 1 grudnia 1943 r.) prezydent wypowiedział się na temat spraw polskich (sprawa jej terytorium była już przesądzona), ów jednak prosił by nie mówiono o tym, iż liczył na głosy Polonii.

Wizyty urzędujących prezydentów w Polsce

Data	Prezydent	Miejsce wizyty	Prezydent RP
31 maja – 1 czerwca 1972	Richard Nixon	Warszawa	Henryk Jabłoński Przewodniczący Rady Państwa
28 – 29 lipca 1975	Gerald Ford	Warszawa, Kraków
29 – 31 grudnia 1977	Jimmy Carter	Warszawa
9 – 11 lipca 1989	George H.W. Bush	Warszawa, Gdańsk	Wojciech Jaruzelski Przewodniczący Rady Państwa
5 lipca 1992		Warszawa	Lech Wałęsa
6 – 7 lipca 1994	Bill Clinton	Warszawa
10 – 11 lipca 1997		Warszawa	Aleksander Kwaśniewski
15 – 16 czerwca 2001	George W. Bush	Warszawa
30 maja – 31 maja 2003		Kraków
8 czerwca 2007		Gdańsk, Hel	Lech Kaczyński
27 maja – 28 maja 2011	Barack Obama	Warszawa	Bronisław Komorowski
3 czerwca – 4 czerwca 2014
8 lipca – 9 lipca 2016			Andrzej Duda

Zobacz też

• Wiceprezydent Stanów Zjednoczonych
• pełniący obowiązki prezydenta Stanów Zjednoczonych
• Designated survivor
• Pieczęć Prezydenta Stanów Zjednoczonych
• Prezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki
• Wiceprezydent Skonfederowanych Stanów Ameryki

Bibliografia

• World Book of America’s Presidents: Portraits of the Presidents. Robert O. Zeleny (red.). Chicago: World Book, Inc., 1989. ISBN 0-7166-3213-6.

Linki zewnętrzne

• Lista prezydentów USA w formie fiszek do nauki
• Oficjalna strona Białego Domu
• Więcej szczegółów o prezydentach USA
• Dominik Kasprzak – Prezydent Stanów Zjednoczonych. Historia i specyfika amerykańskiego systemu wyborczego
• Dominik Kasprzak – Mechanizm i funkcjonowanie instytucji prawyborów w amerykańskim systemie politycznym na przykładzie elekcji prezydenckich