Cmentarz Powązkowski w Warszawie

Cmentarz Powązkowski w Warszawie
nr rej. 445/1 z 1 lipca 1965
Fragment cmentarza Powązkowskiego
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Adres	ul. Powązkowska 1 01-797 Warszawa
Typ cmentarza	wyznaniowy
Stan cmentarza	czynny
Powierzchnia cmentarza	43 ha
Liczba pochówków	ok. 1 mln
Data otwarcia	20 maja 1792
Zarządca	Kuria Metropolitalna Warszawska
Mapa cmentarza
Położenie na mapie Warszawy Cmentarz Powązkowski w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Cmentarz Powązkowski w Warszawie
Położenie na mapie Polski Cmentarz Powązkowski w Warszawie
52°15′07″N 20°58′22″E

Cmentarz Powązkowski, zwyczajowo Stare Powązki – zabytkowa nekropolia w Warszawie.

Położony na terenie obecnej dzielnicy Wola, między ulicami: Okopową, Powązkowską, Tatarską i Jana Ostroroga. Graniczy z kilkoma innymi cmentarzami. Opiekę nad nim sprawuje Kuria Metropolitalna Warszawska, którą reprezentuje zarząd cmentarza. Rolę opiekuna społecznego pełni Społeczny Komitet Opieki nad Starymi Powązkami. Cały teren cmentarza – skarbnicę rzeźby i małej architektury objęto ścisłą ochroną konserwatorską, podległą Stołecznemu Konserwatorowi Zabytków.

Cmentarz leży po nieparzystej stronie ul. Powązkowskiej, pod numerem 1, a jego administracja znajduje się naprzeciwko, pod numerem 14.

Jest jedną ze starszych zabytkowych nekropolii Warszawy (wcześniej założono Cmentarz Kamionkowski i Cmentarz na Służewie przy ul. Renety).

Historia

Brama św. Honoraty

Grób rodziców Fryderyka Chopina – Mikołaja i Justyny Chopinów – oraz Stanisława Moniuszki

Cmentarz został założony 4 listopada 1790 na działce podarowanej przez rodzinę Szymanowskich. Poświęcono go 20 maja 1792 i początkowo zajmował powierzchnię ok. 2–2,5 ha.

W 1792 ukończono tam budowę kościoła św. Karola Boromeusza, ufundowanego przez duchowieństwo warszawskie, a zaprojektowanego przez Dominika Merliniego. Jeszcze przed poświęceniem cmentarza wystawiono tam również tzw. katakumby.

Cmentarz był wielokrotnie powiększany i dziś zajmuje 43 ha (dla porównania Watykan – 44 ha).

W czasie II wojny światowej sama nekropolia nie ucierpiała zbytnio, ale pod koniec wojny spłonął kościół i zabudowania kancelarii (m.in. archiwum cmentarne). Jeszcze w czasie okupacji na terenie cmentarza działała Armia Krajowa – były tu składy broni, odbywały się wykłady wojskowe, przez mur cmentarza szmuglowano żywność do getta warszawskiego.

Wśród pochowanych ok. 1 miliona osób, znajduje się wielu znanych i zasłużonych osób, w tym żołnierze powstań narodowych od insurekcji kościuszkowskiej do powstania warszawskiego, działacze niepodległościowi, wybitni pisarze, poeci, uczeni, artyści, myśliciele, lekarze, prawnicy, duchowni. Część z nich spoczęła w założonej w 1925 Alei Zasłużonych. Po 1945 w budynku katakumb zorganizowano mauzoleum, gdzie złożono prochy zamordowanych w obozach koncentracyjnych.

W 2012 runął ceglany mur oddzielający Stare Powązki od cmentarza żydowskiego na Woli; zniszczeniu uległo około 70 nagrobków.

W lipcu 2014 cmentarz, razem z pięcioma innymi nekropoliami tworzącymi zespół zabytkowych cmentarzy wyznaniowych na Powązkach, został uznany za pomnik historii.

Zobacz też

• pochowani na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
• pogrzeb pięciu poległych – określenie używane odnośnie pogrzebu na Cmentarzu Powązkowskim pięciu ofiar starć manifestacji politycznej z 27 lutego 1861 roku
• Kościół św. Karola Boromeusza przy ul. Powązkowskiej 14

Bibliografia

• Jerzy Waldorff, H. Szwankowska, D. Jendryczko, B. Olszewska, Z. Czyńska Cmentarz Powązkowski w Warszawie
• Stanisław Szenic Cmentarz Powązkowski (3 tomy - 1790-1850, 1851-1890, 1891-1918)
• Tadeusz Maria Rudkowski, Cmentarz Powązkowski w Warszawie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 2006. ISBN 83-04-04741-1

Linki zewnętrzne

• Nieoficjalna strona Cmentarza Powązkowskiego #1
• Nieoficjalna strona Cmentarza Powązkowskiego #2
• Lotnicze kwatery na Starych Powązkach
• Cmentarz Powązkowski - galeria zdjęć