1912

1912. urtea

Urteak:	1909  • 1910  • 1911 • 1912 • 1913 • 1914 • 1915
Hamarkadak:	1890(e)koa • 1900(e)koa • 1910(e)koa • 1920(e)koa • 1930(e)koa
Mendeak:	XIX.a • XX.a • XXI.a

1912 beste egutegi batzuetan

Gregoriotar egutegia	1912 MCMXII
Ab urbe condita	2665
Armeniar egutegia	1361 ԹՎ ՌՅԿԱ
Bahá'í egutegia	68 – 69
Bengaliar egutegia	1319
Berber egutegia	2862
Egutegi budista	2456
Myanmarko egutegia	1274
Bizantziar egutegia	7420 – 7421
Koptoen egutegia	1628 – 1629
Etiopiar egutegia	1904 – 1905
Hebrear egutegia	5672 – 5673
Egutegi hinduak
- Bikram Samwat	1968 – 1969
- Shaka Samvat	1834 – 1835
- Kali Yuga	5013 – 5014
Holozeniar egutegia	11912
Iraniar egutegia	1290 – 1291
Islamiar egutegia	1330 – 1331
Japoniar egutegia	Meiji 45Taishō 1 (大正元年)
Korear egutegia	4245
Thailandiar eguzki egutegia	2455

Daturen bat gaineratzen baduzu, egunaren lotura segi dezakezu han ere sartzeko. Eskerrik asko!

---

Gertaerak

• Uztailaren 12a - 141 arrantzale hil ziren Bermeotik gertuko uretan bat-bateko enbata batek harrapatuta.
• Urriaren 17a - Bulgaria, Serbia, Montenegro eta Greziak gerra deklaratu zioten Turkiari.
• Azaroaren 24a - 49 pertsona hil ziren Bilboko Circo Amateur antzokian egondako jende pilaketan.
• Azaroaren 28a - Albania Otomandar Inperiotik banandu zen.

Zientzia eta teknologia

• Abenduaren 23a - Asuan-eko urtegia martxan jarri zuten Egipton.

Kirolak

• 1912ko Olinpiar Jokoak (Stockholm, Suedia; maiatzaren 5a - uztailaren 22a):
  • Joko hauetan ez zen izan euskal herritar kirolaririk.

Jaiotzak

Urtarrila

• Urtarrilaren 1a - Boris Gnedenko, sobietar matematikaria, probabilitate teorian egin zituen ekarpenengatik ezaguna (h. 1995).
• Urtarrilaren 1a - Kim Philby, britainiar espioia, Cambridgeko bostak espioi taldeko kidea (h. 1988).
• Urtarrilaren 4a - Ignacio Kortabitarte, Kortabitarte, bizkaitar esku pilotaria (h. 1998).
• Urtarrilaren 6a - Celso Emilio Ferreiro, galiziar idazlea (h. 1979).
• Urtarrilaren 7a - Giorgio Caproni, italiar poeta (h. 1990).
• Urtarrilaren 10a - Juan Labat, Labat, argentinar pilotaria, xarean eta palan aditua (h. 2002).
• Urtarrilaren 15a - Michel Debré, Frantziako Bosgarren Errepublikako lehendabiziko lehen ministroa (h. 1996).
• Urtarrilaren 18a - David Rousset, frantziar kazetaria, idazlea eta politikaria (h. 1997).
• Urtarrilaren 19a - Leonid Kantorovitx, errusiar matematikari eta ekonomialaria, 1975eko Ekonomiako Nobel Saria (h. 1986).
• Urtarrilaren 28a - Jackson Pollock, estatubatuar margolaria, espresionismo abstraktuko mugimenduan nabarmena (h. 1956).

Otsaila

• Otsailaren 6a - Eva Braun, Hirugarren Reicheko azkeneko berrogei orduetako Lehen Dama eta Adolf Hitlerren emaztea (h. 1945).
• Otsailaren 6a - Teofilo Urdanotz, nafar filosofo domingotarra (h. 1987).
• Otsailaren 11 - Jesus Insausti, Uzturre, gipuzkoar politikari eta idazlea (h. 1993).
• Otsailaren 17a - Jaime Delclaux, gaztelaniazko idazle eta poeta bilbotarra (h. 1937).
• Otsailaren 19a - Adolf Rudnicki, poloniar idazlea (h. 1990).
• Otsailaren 20a - Pierre Boulle, frantziar idazlea (h. 1994).
• Otsailaren 21a - Nikita Magaloff, errusiar-suitzar pianista (h. 1992).
• Otsailaren 24a - Jiří Trnka, txekiar zinemagilea (h. 1969).
• Otsailaren 25a - Ángel Elizalde, nafar abokatu karlista (h. 1939).
• Otsailaren 27a - Lawrence Durrell, britainiar olerkigile, eleberrigile eta saiakeragilea (h. 1990).
• Otsailaren 28a - Clara Petacci, Benito Mussoliniren azken amorantea (h. 1945).
• Otsailaren 29a - Taiichi Ohno, japoniar negozio gizona, Toyotismoaren aitatzat hartua (h. 1990).

Martxoa

• Martxoaren 6a - Patricia Ryan Nixon, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1993).
• Martxoaren 8a - Veremunda Olasagarre, iruindar sozialista, UGTko burua (h. 1970).
• Martxoaren 11 - Walter Guevara, Boliviako presidentea (h. 1996).
• Martxoaren 13a - Félix Morisseau-Leroy, haitiar idazlea eta bertako kreoleraren sustatzailea (h. 1998).
• Martxoaren 16a - Ziriako Andonegi, Kuireka, gipuzkoar jostuna eta euskal idazlea (h. 1982).
• Martxoaren 16a - Jose Iraragorri, Chato, euskal herritar futbolaria (h. 1983).
• Martxoaren 16a - Sabicas, nafar flamenko gitarrajolea (h. 1990).
• Martxoaren 22a - Karl Malden, estatubatuar aktorea (h. 2009).
• Martxoaren 23a - Wernher von Braun, alemaniar-estatubatuar ingeniaria, suziri diseinatzaile nabarmena (h. 1976).
• Martxoaren 27a - James Callaghan, Erresuma Batuko lehen ministroa (h. 2005).
• Martxoaren 28a - Jose Maria Abrego, Abrego II.a, nafar erremontelaria.

Apirila

• Apirilaren 5a - Ricardo Arias, Panamako presidentea (h. 1993).
• Apirilaren 8a - Julián Berrendero, El negro de los ojos azules, espainiar txirrindularia (h. 1995).
• Apirilaren 12a - Georges Franju, frantziar zinemagilea (h. 1987).
• Apirilaren 14a - Robert Doisneau, frantziar argazkilaria (h. 1994).
• Apirilaren 15a - Kim Il-sung, Ipar Koreako buruzagi komunista (h. 1994).
• Apirilaren 16a - Edmond Jabès, egiptoar jatorriko frantziar idazlea (h. 1991).
• Apirilaren 19a - Glenn Theodore Seaborg, estatubatuar kimikaria, 1951ko Kimikako Nobel Saria (h. 1999).
• Apirilaren 25a - Simón Berasaluze Aginagalde, gipuzkoar beira-egilea (h. 1993).
• Apirilaren 26a - A. E. van Vogt, kanadar-estatubatuar zientzia-fikziozko idazlea (h. 2000).
• Apirilaren 30a - Manuel Gutiérrez Mellado, espainiar militar eta politikaria (h. 1995).

Maiatza

• Maiatzaren 4a - Paulin Solozabal, euskal olerkaria (h. 2009).
• Maiatzaren 7a - Jose Maria Juaristi, Atano VII.a, esku huskako gipuzkoar pilotaria (h. 1996).
• Maiatzaren 9a - Pedro Armendáriz, mexikar aktorea (h. 1963).
• Maiatzaren 12a - Hugh Griffith, galestar aktorea (h. 1980).
• Maiatzaren 14a - Fernand Pouillon, frantziar arkitekto, hirigile, eraikitzaile eta idazlea (h. 1986).
• Maiatzaren 18a - Richard Brooks, estataubatuar film gidoigile, zuzendari eta ekoizlea (h. 1992).
• Maiatzaren 18a - Walter Sisulu, hegoafrikar politikaria, apartheidaren kontrako ekintzailea (h. 2003).
• Maiatzaren 25a - Isidro Langara, euskal herritar futbolaria (h. 1992).
• Maiatzaren 26a - János Kádár, Hungariako lehen ministroa (h. 1989).
• Maiatzaren 27a - John Cheever, estatubatuar idazlea (h. 1982).
• Maiatzaren 28a - Ruby Payne-Scott, australiar fisikari eta astronomoa, erradiofisikan eta irrati-astronomian aitzindarietako bat (h. 1981).
• Maiatzaren 28a - Patrick White, australiar idazlea, 1973ko Literaturako Nobel Saria (h. 1990).
• Maiatzaren 30a - Julius Axelrod, estatubatuar biokimikaria, 1970eko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2004).
• Maiatzaren 31 - Chien-Shiung Wu, txinatar-estatubatuar fisikaria, fisika esperimentalean eta erradiaktibitatean aditua (h. 1997).

Ekaina

• Ekainaren 4a - Jean-Baptiste Aguer, euskal herritar pilotaria.
• Ekainaren 4a - Pilar López Júlvez, espainiar flamenko dantzari eta koreografoa (h. 2008).
• Ekainaren 11 - Phạm Hùng, Vietnamgo lehen ministroa (h. 1988).
• Ekainaren 23a - Alan Turing, ingeles matematikaria, kriptografoa eta filosofoa, informatika modernoaren gurasotzat hartua (h. 1954).
• Ekainaren 26a - Pablo Mandazen, anaia Gines, euskal maisua, biologoa, antropologoa eta apaiza (h. 2011).

Uztaila

• Uztailaren 1a - Antonio Soraluze, Korta, gipuzkoar aizkolaria eta idi-probalaria (h. 1982).
• Uztailaren 11 - Sergiu Celibidache, errumaniar-alemaniar konpositore eta orkestra-zuzendaria (h. 1996).
• Uztailaren 14a - Northrop Frye, kanadar hezitzaile eta literatura-kritikaria (h. 1991).
• Uztailaren 14a - Woody Guthrie, estatubatuar folk musikaria (h. 1967).
• Uztailaren 31 - Milton Friedman, estatubatuar ekonomialari eta intelektuala, 1976ko Ekonomiako Nobel Saria (h. 2006).

Abuztua

• Abuztuaren 2a - Joaquín Ruiz-Giménez, espainiar politikari, abokatu eta kazetaria (h. 2009).
• Abuztuaren 3a - Kepa Ordoki, Eusko Gudarosteko gipuzkoar gudaria eta EAE alderdiko kidea (h. 1993).
• Abuztuaren 5a - Abbé Pierre, frantziar abadea, Emmaus mugimenduaren sortzailea (h. 2007).
• Abuztuaren 5a - Salbador Zapirain, Ataño, gipuzkoar idazlea eta eleberrigilea (h. 2000).
• Abuztuaren 9a - Bojan Adamič, esloveniar musikagilea (h. 1995).
• Abuztuaren 9a - Igor Markevitx, ukrainar musikagilea eta zuzendaria (h. 1983).
• Abuztuaren 10a - Jorge Amado, brasildar idazlea (h. 2001).
• Abuztuaren 10a - Romain Maes, belgikar txirrindularia (h. 1983).
• Abuztuaren 11 - Eva Ahnert-Rohlfs, alemaniar astronomoa (h. 1954).
• Abuztuaren 12a - Samuel Fuller, estatubatuar zinema-zuzendaria (h. 1997).
• Abuztuaren 13a - Francisco Escudero, euskal musikagilea (h. 2002).
• Abuztuaren 13a - Ben Hogan, estatubatuar golf-jokalaria, golfaren historiako jokalari onenetakoa (h. 1997).
• Abuztuaren 15a - Silbestre Elezkano, Txilibrin , bizkaitar dantzari, koplari, panderetari eta alboka-egilea, XX. mendeko albokari garrantzitsuenetariko bat (h. 2003).
• Abuztuaren 23a - Gene Kelly, estatubatuar dantzari, aktore, abeslari, zuzendari, ekoizle eta koreografoa (h. 1996).
• Abuztuaren 25a - Erich Honecker, Alemaniako Errepublika Demokratikoko estatu burua (h. 1994).
• Abuztuaren 27a - Jose Berruezo Ramírez, gaztelaniazko nafar idazlea (h. 1989).
• Abuztuaren 30a - Edward Mills Purcell, estatubatuar fisikaria, 1952ko Fisikako Nobel Saria (h. 1997).
• Abuztuaren 30a - Nancy Wake, Sagu zuria, Bigarren Mundu Gerran aliatuen armadako ohore-domina gehien lortu zituen emakumea (h. 2011).
• Abuztuaren 31 - Ichiji Otani, japoniar futbolaria (h. 2007).

Iraila

• Irailaren 1a - Gwynfor Evans, galestar politikaria, Plaid Cymru alderdiko lehenengo parlamentaria (h. 2005).
• Irailaren 4a - Eusebio Erkiaga, euskal idazle bizkaitarra eta euskaltzaina (h. 1993).
• Irailaren 5a - John Cage, estatubatuar musikagile eta piano-jotzailea (h. 1992).
• Irailaren 6a - Nicolas Schöffer, hungariar eskultorea eta artearen teorialaria (h. 1992).
• Irailaren 9a - Felipe del Río, bilbotar hegazkinlaria, Gerra Zibil garaian aparteko hegazkinlari izandakoa (h. 1937).
• Irailaren 10a - André Dassary, gehienbat frantsesez aritutako lapurtar kantaria (h. 1987).
• Irailaren 21a - Charles Jones, estatubatuar zinemagilea, marrazki bizidun sortzaile nagusienetakoa (h. 2002).
• Irailaren 21a - Rihei Sano, japoniar futbolaria (h. 1992).
• Irailaren 27a - Anbrosio Zatarain Etxebeste, gipuzkoar idazlea (h. 1999).
• Irailaren 29a - Michelangelo Antonioni, italiar zinema zuzendaria (h. 2007).

Urria

• Urriaren 3a - Motosaburo Masuyama, japoniar estatistikaria (h. 2005).
• Urriaren 4a - Joaquín Vallejo Arbeláez, kolonbiar ingeniari, ekonomista, idazle eta politikaria (h. 2005).
• Urriaren 7a - Fernando Belaúnde Terry, Peruko presidentea (h. 2002).
• Urriaren 9a - Qian Weichang, txinatar zientzialaria (h. 2010).
• Urriaren 12a - Dionisio Ridruejo, espainiar politikari frankista eta idazlea (h. 1975).
• Urriaren 17a - Joan Paulo I.a, Aita santua (h. 1978).
• Urriaren 21a - Georg Solti, hungariar orkestra-zuzendaria (h. 1997).
• Urriaren 22a - Harry Callahan, estatubatuar argazkilaria (h. 1999).
• Urriaren 22a - Jean Urruti, esku huskako baxenafar pilotaria eta Frantziako Erresistentziako kidea (h. 2002).
• Urriaren 25a - Emiliano Álvarez, euskal txirrindularia.
• Urriaren 26a - Don Siegel, estatubatuar zinema zuzendari eta ekoizlea (h. 1991).
• Urriaren 27a - Florentzio Idoate Iragi, nafar artxibozaina eta historialaria (h. 2001).
• Urriaren 30a - José Ferrater Mora, kataluniar filosofoa (h. 1991).

Azaroa

• Azaroaren 1a - Manuel Viegas, portugaldar antropologo eta folklorista (h. 1997).
• Azaroaren 3a - Balentin Aurre-Apraiz, euskal idazlea (h. 2007).
• Azaroaren 3a - Alfredo Stroessner, Paraguaiko presidente eta diktadorea (h.2006)
• Azaroaren 5a - Leonardo Zilaurren, euskal herritar futbolaria (h. 1969).
• Azaroaren 11 - Jaime del Burgo, nafar artikulugile eta historialaria (h. 2005).
• Azaroaren 12a - René Lasserre, lapurtar sukaldaria (h. 2006).
• Azaroaren 14a - Barbara Hutton, estatubatuar prentsa arrosako pertsonai ezaguna eta XX. mendeko lehenbiziko emakume aberatsetako bat (h. 1979).
• Azaroaren 15a - André Chastel, frantziar idazle eta historialaria (h. 1990).
• Azaroaren 17a - Kim Sung-gan, hegokorear futbolaria (h. 1984).
• Azaroaren 19a - George Emil Palade, errumaniar-estatubatuar medikua eta biologoa, 1974ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 2008).
• Azaroaren 19a - Joan Sales, kataluniar idazlea (h. 1983).
• Azaroaren 25a - Alwin Nikolais, estatubatuar koreografoa (h. 1993).
• Azaroaren 30a - Walter J. Ong, estatubatuar hezitzailea, abadea, maisua, historiatzaile kulturala, linguista eta filosofoa (h. 2003).

Abendua

• Abenduaren 11 - Clément Duhour, euskal antzezle, abeslari eta kirolaria (h. 1983).
• Abenduaren 11 - Sabin Muniategi, euskal idazlea (h. 1990).
• Abenduaren 15a - Ray Eames, estatubatuar diseinatzailea eta zinema-zuzendaria (h. 1988).

Egun ezezaguna edo zehaztugabea

• Anastasio Arrinda, bizkaitar apaiza, euskal idazlea eta ikerlaria (h. 2004).
• Ignacio Etxandi, gipuzkoar margolaria (h. 1953).
• Inazio Mari Atxukarro, euskal esataria, ipuin- eta pasadizo-kontalaria eta umorista (h. 1987).
• Inozentzio Aierbe, nafar apaiza (h. 2001).
• Jose Antonio Ormaolea, bizkaitar margolaria (h. 1994).
• José María Lasarte, euskal abokatu eta politikaria (h. 1974).
• Juan Felix Iriarte, Berjinanto, nafar bertsolaria (h. 1987).
• Miren Gezala, Emakume Abertzale Batzako kidea, Euskal Pizkundeko partaidea, irakaslea, dantzaria eta antzezlea (h. 2003).
• Paulo Zubiarrain, Hernani Txikia, gipuzkoar bertsolaria (h. 2002).
• Pierre Apestegi, euskal zinema zuzendari, gidoigile eta idazlea (h. 1972).
• Polixene Trabudua, Euzko Alderdi Jeltzaleko mitinlari ospetsua (h. 2003).
• Trifon Etxebarria, Etarte , bizkaitar kazetari eta politikari abertzale eta jeltzalea (h. 1998).
• André Bruyère, frantziar arkitektoa (h. 1998).
• Carlos Droguett, txiletar eleberrigilea (h. 1996).
• Heikki A. Alikoski, finlandiar astronomoa (h. 1997).
• Jose Maria de Vera, erligio-gaietan aritu zen espainiar eskultorea eta aita kaputxinoa (h. 2002).

Heriotzak

• Urtarrilaren 1a - Cleto Zabala, bizkaitar musikagilea (j. 1847).
• Urtarrilaren 31 - Jose Etxenagusia, Etxena, euskal herritar margolari akademizista (j. 1844).
• Otsailaren 10a - Joseph Lister, britainiar kirurgilaria (j. 1827).
• Otsailaren 12a - Andres Iturzaeta, euskal idazle eta apaiza, Otxandioko erretorea (j. 1838).
• Otsailaren 15a - Émile Garet, frantziar politikaria (j. 1829).
• Otsailaren 21a - Osborne Reynolds, britainiar ingeniaria (j. 1842).
• Martxoaren 20a - Maria Josefa Sancho, arabar lekaimea, Jesusen Karitateko Zerbitzarien Erakundea ordenaren sortzailea (j. 1842).
• Martxoaren 29a - Robert Falcon Scott, Royal Navyko kapitaina (j. 1868).
• Apirilaren 10a - Gabriel Monod, frantziar historialaria (j. 1844).
• Apirilaren 12a - Bram Stoker, irlandar nobelagile eta ipuin idazlea (j. 1847).
• Apirilaren 15a - Ramón Artagaveytia, RMS Titanic itsasontzian hildako euskal jatorriko uruguaiarra (j. 1840).
• Apirilaren 15a - Manuel Uruchurtu, RMS Titanic itsasontzian hildako euskal jatorriko mexikar abokatu eta politikaria (j. 1872).
• Apirilaren 19a - Patricio Escobar, Paraguaiko presidentea (j. 1843).
• Maiatzaren 4a - Nettie Stevens, estatubatuar genetista (j. 1861).
• Maiatzaren 14a - August Strindberg, suediar idazle eta margolaria (j. 1849).
• Maiatzaren 19a - Bolesław Prus, poloniar idazlea (j. 1847).
• Maiatzaren 19a - Marcelino Menéndez Pelayo, espainiar idazle, politikari eta filologoa (j. 1856).
• Maiatzaren 28a - Paul Emile Lecoq de Boisbaudran, frantziar kimikaria (j. 1838).
• Ekainaren 10a - Anton Aškerc, esloveniar apaiz katolikoa eta poeta (j. 1856).
• Ekainaren 12a - Frédéric Passy, frantziar politikaria, ekonomilaria eta bakezalea, 1901eko Bakearen Nobel Saria (j. 1821).
• Uztailaren 16a - Serafin Baroja, euskal idazlea (j. 1840).
• Uztailaren 17a - Henri Poincaré, frantziar matematikaria, fisikaria eta filosofoa (j. 1854).
• Uztailaren 30a - Meiji Enperadorea, Japoniako enperadorea (j. 1852).
• Abuztuaren 9a - Ama Kandida, euskal lekaimea, Jesusen Alabak ordenaren sortzailea (j. 1845).
• Abuztuaren 13a - Jules Massenet, frantziar musikagilea (j. 1842).
• Abuztuaren 31 - Paul Robin, frantziar pedagogo eta hezitzaile anarkista (j. 1837).
• Irailaren 9a - Jaroslav Vrchlický, txekiar idazlea (j. 1853).
• Irailaren 23a - Maria Teresa Borboikoa, Espainiako infanta eta Bavariako printzesa ezkontidea (j. 1882).
• Urriaren 4a - Benjamín Zeledón, nikaraguar politiko liberal eta militarra (j. 1879).
• Urriaren 20a - Aquilino Ametzua, gipuzkoar organogilea, bere garaiko organogilerik ospetsuena (j. 1847).
• Urriaren 25a - Pablo Altzola, ingeniaria eta Bilboko alkatea (j. 1841).
• Azaroaren 12a - José Canalejas, espainiar politikaria (j. 1854).
• Abenduaren 11 - Martin Gilbeau, euskal idazlea, medikua eta Donibane Lohizuneko auzapeza (j. 1839).

Nobel saridunak:

• Fisika: Gustaf Dalén
• Kimika: Victor Grignard eta Paul Sabatier
• Literatura: Gerhart Hauptmann
• Medikuntza: Alexis Carrel
• Bakea: Elihu Root

---

Agintariak

[[Fitxategi:Errusia|10x10px|1912|link=]]

Munduko agintariak 1912. urtean

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: 1912