Azaroaren 14

Azaroaren 14a gregoriotar egutegiaren urteko hirurehun eta hamazortzigarren eguna da, 319.a bisurteetan. 47 egun falta dira urtea amaitzeko.

Jaiotzak Euskal Herrian Pedro Arrupe Jaiotza: Bilbo, 1907 Heriotza: 1991ko otsailak 5 Jean Delay Jaiotza: Baiona, 1907 Heriotza: 1987ko maiatzak 29 Alfonso Irigoien Jaiotza: Bilbo, 1929 Heriotza: 1996ko abenduak 16 Eskuz gaurkotu | Irudiak bilatu   + Jaiotza gehiago... Munduan Agustin Hiponakoa Jaiotza: Q1324444, 0354 Heriotza: 430eko abuztuak 28 Jawaharlal Nehru Jaiotza: Allahabad, 1889 Heriotza: 1964ko maiatzak 27 Claude Monet Jaiotza: Paris, 1840 Heriotza: 1926ko abenduak 5 Karlos Galeskoa Jaiotza: Buckingham jauregia, 1948 Eskuz gaurkotu | Irudiak bilatu   + Jaiotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 14ko jaiotzak Condoleezza Rice • Aaron Copland • Thomas Vermaelen • Johann Nepomuk Hummel • Zhang Yimou • Marija Šerifović • Marie François Xavier Bichat • Edyta Górniak • Eskuz gaurkotu | Irudiak bilatu   Heriotzak Euskal Herrian Ignazio Maria Etxaide Jaiotza: 1884ko abenduak 1 Heriotza: Donostia, 1962 Marie Clémence Richard Jaiotza: 1830eko azaroak 28 Heriotza: Londres, 1915 Eskuz gaurkotu | Irudiak bilatu   + Heriotza gehiago... Munduan Gottfried Wilhelm Leibniz Jaiotza: 1646ko uztailak 1 Heriotza: Hannover, 1716 Georg Wilhelm Friedrich Hegel Jaiotza: 1770eko abuztuak 27 Heriotza: Berlin, 1831 Jean Paul Jaiotza: 1763ko martxoak 21 Heriotza: Bayreuth, 1825 Konstantino VII.a Jaiotza: 905eko irailak 2 Heriotza: Konstantinopla, 0959 Eskuz gaurkotu | Irudiak bilatu   + Heriotza gehiago... Artikulurik ez duten Azaroaren 14ko heriotzak A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada • Booker T. Washington • Miguel I of Portugal • Tony Richardson • Guangxu Emperor • Louis Nicolas Vauquelin • Heinrich von Brentano • Ernst Happel • Georg Wilhelm Steller • Theodor Leschetizky • Rudolf Kjellén • Robert E. Sherwood • Takeo Miki • Josef Jungmann • Nell Gwyn • Eskuz gaurkotu | Irudiak bilatu

Gertaerak K. a. 1152 - Ezagutzen den lehen lan greba egin zen antzinako Egipton, Ramses III.aren garaian. Turinen dagoen papiro batean bilduta dago informazio hau. 1409 - Enirio-Aralarko mankomunitatea (kokapena irudian), Euskal Herriko mankomunitaterik zaharrena, sortu zen. 1918 - Txekoslovakiako Errepublika sortu zen, gaur egungo Txekiar Errepublika eta Eslovakia bateratu ondoren. 1975 - Espainiak Mendebaldeko Saharako agintea Marokori eta Mauritaniari laga zien. + Gertaera gehiago... Egutegia << Azaroa >> Al As Az Og Or Lr Ig 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 2017 Aurreko eta hurrengo urteetan 2014: Ostirala 2015: Larunbata 2016: Astelehena 2018: Asteazkena 2019: Osteguna 2020: Larunbata Izendegia Santutegia: Daturik ez (gehitu) Seaska egutegia: Nere, Nerea eta Enea.

Daturen bat falta bada, urtearen lotura jarraitu han sartzeko.

---

Gertaerak

Euskal Herria

• 1409 - Enirio-Aralarko mankomunitatea sortu zen.
• 1833 - Tomas Zumalakarregi Don Carlosen aldeko ejerzitoaren komandante nagusi izendatu zuten Lizarran.
• 1980 - ETAk Vicente Zorita Alonso zibila hil zuen Santurtzin.
• 1980 - Batallon Vasco Español talde terroristak Joakin Antimasbere Eskoz hil zuen Hernanin.
• 2004 - Batasunak Anoetako proposamena aurkezten du Donostiako Anoetako belodromoan.
• 2006 - Eusko Jaurlaritzak Babes Ofizialeko 8 etxebizitza desjabetu zituela jakitera eman zuen, okerreko erabilpenagatik.
• 2007 - Poliziak hiru herriko taberna (Xilko, Kanttu eta Tana herriko tabernak) miatu zituen, Baiona, Ziburu eta Hendaian, Iparralden.
• 2013 - Eusko Legebiltzarrak egutegitik kendu zuen Euskadiren Eguna, EAJ eta EH Bilduren aldeko eta PSE, PP eta UPyDren aurkako bozekin. Bi urtez bakarrik ospatua zen, urriaren 25ean.

Mundua

• 1533 - Franzisko Pizarrok gidatuta, konkistatzaile espainiarrrak Cajamarcara (Inka Inperioa) iritsi ziren.
• 1918 - Txekoslovakiako Errepublikaren sorrera.
• 1921 - Espainiako Alderdi Komunistaren sorrera.
• 1940 - Bigarren Mundu Gerran naziek Coventry hiria (Ingalaterra) bonbardatu eta deuseztu zuten.
• 1975 - Espainiak Mendebaldeko Sahara Maroko eta Mauritaniaren eskuetan utzi zuen.
• 1980 - Batallon Vasco Español talde terroristak Esperanza Arana eta Jokin Alfonso Etxeberria hil zituen Caracasen (Venezuela).
• 1982 - Solidarnosc mugimendu poloniarreko Lech Walesa askatu egin zuten, SESBeko mugan 11 hilabete atxilotuta egon ondoren.
• 2006 - Ustelkeri urbanistikoaren aurkako operazioa Marbellan, hamaika pertsona gehiago atxilotu zituzten, horien artean Mayte Zaldivar, Marbellako alkate ohiaren emazte izandakoa.
• 2007 - Frantziako langile publikoen %75a inguruk sindikatuek bultzaturiko grebarekin bat egin zuen, Gobernuak aurkeztutako erretreta erregimen berezien erreformaren aurka. Egun horietan grebak ugariak izan ziren lan sektore desberdinetan.
• 2012 - Europako hainbat herrialdetan greba egin zen krisialdi ekonomikoa dela eta gobernuek aurrera eramaten ari ziren politika ekonomikoaren aurka.

Arte eta kultura

Euskal Herria

• 1997 - Ernesto Telleria euskal zinema zuzendariaren Suerte filma estreinatu zen.
• 2007 - Gontzal Mendibilek sortu eta zuzendutako Arrupe, mi silencio musikala Euskalduna Jauregian aurkeztuko du Pedro Arrupe jaio zela 100 urte betetzen direnean.

Mundua

• 1925 - Irlandako Errepublikan 2RN irrati katea lehenbizikoz aireratu zen.
• 1968 - The Shoes of the Fisherman filma estreinatu zen, Michael Anderson estatubatuar zinema zuzendariak zuzendu eta Laurence Olivier, Anthony Quinn, John Gielgud eta Oskar Werner aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2003 - Master and Commander: The Far Side of the World filma esteinatu zen, Peter Weir australiar zinema zuzendariak zuzendu eta Russell Crowe, Paul Bettany, Billy Boyd eta James D'Arcy aktoreek antzeztu zutelarik.
• 2006 - Casino Royale filma estreinatu zen, Martin Campbell zeelandaberriar zinema zuzendariak zuzendu eta Daniel Craig, Eva Green, Mads Mikkelsen, Giancarlo Giannini eta Judi Dench aktoreek antzeztu zutelarik.

Zientzia eta teknologia

Euskal Herria

• 2007 - Mondragon Corporacion Cooperativak lehen euskal industriagunea inauguratu zuen Txinan.

Mundua

• 1924 - Radio Barcelona irrati-katea inauguratu zuten, Europan sortu zen hirugarren irrati-katea izan zen.
• 1969 - NASAk Apollo 12 espazio-ontzia bidali zuen Ilargira. Ilargira bidalitako gizakiek tripulatutako bigarren misioa izan zen.
• 1971 - Mariner 9 espazio-zundak Martera iritsi zen.
• 2003 - 90377 Sedna asteroidea aurkitu zuten.

Kirolak

Euskal Herria

• 2007 - Errealeko Administrazio Kontseiluak dimisioa aurkeztu zuen eta 2008ko urtarrilaren 3rako hauteskundeak egingo ditu.

Mundua

• 2010 - 2010eko 1 Formulako denboraldia: Sebastian Vettel alemaniarra munduko txapeldun eta Red Bull Racing taldea auto eraikitzaile txapelduna.

Jaiotzak

Euskal Herria

• 1728 - Léon Picot de Chemeteau, lapurtar noble eta militarra (h. 1764).
• 1854 - Serapio Muxika, gipuzkoar historialaria eta artxibozaina (h. 1941).
• 1907 -
  • Pedro Arrupe, Aita Arrupe, Jesusen Konpainiaren 28. Nagusia (h. 1991).
  • Jean Delay, lapurtar psikiatra eta idazlea (h. 1987).
• 1929 - Alfonso Irigoien, bilbotar euskalaria, euskal idazlea, olerkaria, margolaria eta eskultorea (h. 1996).
• 1964 - Antxon Gomez, euskal idazle eta EAE-ANVko idazkari nagusia.
• 1977 - Oihana Alkorta, gipuzkoar musikari eta abeslaria (h. 2007).
• 1979 - Yves Salaberri "Xala", eskuzko pilotaria.

Mundua

• 1719 - Leopold Mozart, alemaniar konpositorea, Wolfgang Amadeus Mozarten aita (h. 1787).
• 1765 - Robert Fulton, estatubatuar ingeniari eta asmatzailea, lurrunontziaren asmatzailea (h. 1815).
• 1774 - Gaspare Spontini, italiar musikagilea eta biolinista (h. 1851).
• 1789 - José Antonio Anzoátegui, Venezuelako Independentzia Gerrako militar famatua (h. 1819).
• 1797 - Charles Lyell, eskoziar geologoa (h. 1875).
• 1805 - Fanny Mendelssohn, alemaniar konpositore eta piano-jolea (h. 1847).
• 1838 - August Šenoa, kroaziar idazlea (h. 1881).
• 1840 - Claude Monet, frantziar margolaria (h. 1926).
• 1861 - Santiago Rusiñol, kataluniar idazle eta margolaria (h. 1931).
• 1863 - Leo Baekeland, belgikar kimikaria (h. 1944).
• 1885 - Sonia Delaunay Terk, ukrainar margolaria (h. 1979).
• 1889 -
  • Taha Hussein, arabierazko egiptoar idazlea (h. 1973).
  • Jawaharlal Nehru, Indiako aurreneko lehen ministroa (h. 1964).
• 1891 - Frederick Grant Banting, kanadar fisiologoa, 1923ko Medikuntzako Nobel Saria (h. 1941).
• 1893 - Carlo Emilio Gadda, italiar eleberrigilea (h. 1973).
• 1894 - Samuel Eichelbaum, argentinar antzerkigilea (h. 1967).
• 1896 - Mamie Eisenhower, Ameriketako Estatu Batuetako lehen dama (h. 1979).
• 1907 - Astrid Lindgren, suediar idazlea (h. 2002).
• 1908 - Joseph McCarthy, estatubatuar politikaria, McCarthyismo deritzan Sorgin Ehizaren bultzatzailea (h. 1957).
• 1912 - Barbara Hutton, estatubatuar prentsa arrosako pertsonai ezaguna eta XX. mendeko lehenbiziko emakume aberatsetako bat (h. 1979).
• 1913 - Mariano Navarro Rubio, espainiar politikari eta abokatua (h. 2001).
• 1917 - Park Chung-hee, Hego Koreako presidentea (h. 1979).
• 1920 - Hans Hansen, Faroe uharteetako margolaria (h. 1970).
• 1922 -
  • Boutros Boutros-Ghali, Nazio Batuen Erakundeko idazkari nagusia (h. 2016).
  • Veronica Lake, estatubatuar aktorea (h. 1973).
• 1923 - Carlos Seco Serrano, espainiar historialaria.
• 1926 -
  • Leonie Rysanek, austriar sopranoa (h. 1998).
  • Juan Antonio Vallejo-Nágera, espainiar idazle eta sendagilea (h. 1990).
• 1927 - Narciso Yepes, espainiar gitarra-jotzailea (h. 1997).
• 1930 - Edward White, estatubatuar astronauta (h. 1967).
• 1935 - Hussein I.a Jordaniakoa, Jordaniako erregea (h. 1999).
• 1936 - Antonio Gades, espainiar dantzaria (h. 2004).
• 1951 - Zhang Yimou, txinatar zine zuzendaria.
• 1954 - Bernard Hinault, frantziar txirrindularia, historiako txirrindulari hoberenetakoa.
• 1954 - Condoleezza Rice, estatubatuar politikaria.
• 1972 - Edyta Górniak, poloniar abeslaria.
• 1978 - Mersing Nguyen, estatubatuar aktorea.
• 1984 - Marija Šerifović, serbiar abeslaria.
• 1986 - Berta Grosser, alemaniar aktorea.

Heriotzak

Euskal Herria

• 1915 - Marie Clémence Richard, Luis Luziano Bonaparteren emazte zuberoarra, Londresen (j. 1830).
• 1962 - Ignazio Maria Etxaide, euskarazko eta gaztelaniazko idazlea, ingeniaria eta euskaltzalea (j. 1884).

Mundua

• 1263 - Alexandro Nevski, Novgorodeko printzea.
• 1522 - Ana Frantziakoa, printzesa kapetarra (j. 1461).
• 1540 - Rosso Fiorentino, italiar margolari manierista (j. 1494).
• 1716 - Gottfried Wilhelm Leibniz, alemaniar matematikari eta filosofo arrazionalista (j. 1646).
• 1804 - Aagje Deken, herbeherear idazlea (j. 1741).
• 1825 - Jean Paul, alemaniar eleberrigilea (j. 1763).
• 1831
  • Georg Wilhelm Friedrich Hegel, alemaniar filosofoa (j. 1770).
  • Ignaz Pleyel, austriar musikagilea, musika-argitaratzailea eta pianogilea (j. 1757).
• 1832 -
  • Wilhelm Bendz, daniar margolaria (j. 1804).
  • Rasmus Kristian Rask, daniar hizkuntzalaria, gramatika konparatuaren aitzindaria (j. 1787).
• 1841 - Thomas Bruce Elgin, britainiar diplomatikoa eta arte-bildumagilea (j. 1766).
• 1844 - Flora Tristan, frantsesezko idazlea eta pentsalari sozialista eta feminista, feminismo modernoaren sortzailea (j. 1803).
• 1916 - Hector Hugh Munro, britainiar idazlea eta antzerkigilea (j. 1870).
• 1921 - Isabel I.a Bragantzakoa, Brasilgo printzesa inperiala eta erregeordea (j. 1846).
• 1938 - Hans Christian Gram, daniar mikrobiologoa, Gram tindaketaren asmatzailea (j. 1853).
• 1946 - Manuel de Falla, espainiar musikagilea (j. 1876).
• 1950 - Orhan Veli Kanik, turkiar olerkaria, XX. mendeko Turkiako olerkaritzaren berritzaile garrantzizkoenetako bat (j. 1914).
• 1968 - Ramón Menéndez Pidal, espainiar filologo, historialari, folkloreari eta Erdi Aroari buruzko ikerlaria (j. 1869).
• 1975 - Harvey Sacks, estatubatuar soziologoa, etnometodologiaren ordezkari nabarietakoa (j. 1935).
• 1985 - Wellington Koo, txinatar diplomatikoa, herrialdearen ordezkaria 1919ko Parisko Bake Biltzarrean (j. 1888).
• 1986 - Ferdinand Daučík, eslovakiar futbolari eta entrenatzailea, Athletic Klubeko entrenatzailea izandakoa (j. 1910).
• 1990 - Adolf Rudnicki, poloniar idazlea (j. 1912).
• 1997 - Alba de Céspedes, italiar idazlea (j. 1911).
• 2004 - Daniel Gil, espainiar diseinatzailea (j. 1930).
• 2011 - Franz Josef Degenhardt, alemaniar idazlea eta musikagilea (j. 1931).
• 2016 - Diana Balmori, Asturiasen jaiotako argentinar hiri diseinatzailea (j. 1932).

Jaiak eta urteurrenak

• Sehaska egutegiko izendegia: Nere, Nerea eta Enea.
• Diabetesaren mundu eguna.

Azaroaren 13 | Urteko egutegi | Azaroaren 15