Neopaganisme
Neopaganisme is 'n oorkoepelende, maar nogtans onpresiese term wat gebruik word om 'n groot verskeidenheid uiteenlopende alternatiewe en Nieu-Heidense geloof- en praktykstelsels saam te snoer. Die term is 'n samestelling van die Griekse voorsetsel neo ("nieu-") en die Latynse paganus (oorspronklik letterlik "bewoner van die platteland", later ook as 'n sinoniem vir heidense bewoners van die Romeinse Ryk gebruik) en dui slegs aan dat dit na nie-Christelike geloofstelsels verwys.
Daar is 'n verskeidenheid sinonieme terme soos Inheemse Spiritualiteit, Keltiese Spiritualiteit, Europese Tradisionele Religie, Ou Geloof en Ou Godsdiens of Religie.
Talle Neopaganiste of Nuwe Heidene is aanhangers van natuurgegronde, religieus-spirituele geloofstelsels, terwyl ander hulle vir die herlewing van Europa se oorspronklike godsdienste beywer wat lankal voor die kerstening van die vasteland bestaan het. Hierdie pogings word meestal bemoeilik deur die gebrek aan presiese oorlewerings en baseer dus dikwels op moderne literêr-filosofiese werke wat eers in die vroeë tydperk van die esoterie en okkultisme ontstaan het.
In die tweede helfte van die 19de eeu het die nasionalistiese bewegings in Europa sterk neopaganistiese trekke getoon, en daar is dikwels beweer dat die Christendom deur vreemde magte op die Europese nasies afgedwing is. Sommige groeperings het selfs tot anti-Semitiese bewegings ontwikkel.
Die huidige Nuwe Heidense natuurreligies behoort tot die vinnigste groeiende religieuse bewegings in die Westerse wêreld.[1] Volgens die Suid-Afrikaanse oorkoepelende liggaam Circle of the African Moon, wat tot by die jaar 2000 as Pagan Federation of South Africa bekend gestaan het, is daar reeds sowat 50 000 Nuwe Heidene in Suid-Afrika.[2]
Oorsig[wysig | wysig bron]
.PNG)
Die aanhangers van Nieu-Heidense geloofstelsels beskou Neopaganisme as 'n bewuste herlewing van inheemse voor-Christelike godsdienste en religieë. Alhoewel daar 'n verskeidenheid van Nieu-Heidense bewegings bestaan, beoefen talle Nuwe Heidene hul geloof buite enige gemeenskap.
Neopaganisme sluit uiteenlopende geloofstelsels van voor- of nie-Christelike oorsprong in soos byvoorbeeld Pantheon, die moderne Heksebeweging, Ásatrú en Wicca.
Die hoofstromings van Neopaganisme wat hul oorsprong in tradisionele geloofstelsels het is die
- Keltiese religie (Druïdisme),
- Germaanse religie (Heidendom) en
- Hellenisme (Oud-Griekse Neopaganisme).
Die Nieu-Heidense geloofstelsels baseer op leerstellings wat in die vorm van mitiese verhale duisende jare lank van generasie tot generasie oorgelewer is.[3] Die mite vertel 'n heilige verhaal of 'n oorspronklike gebeurtenis wat aan die begin van die tyd plaasgevind het.[4] Dit handel dan ook nie oor gewone mense nie, maar oor Godhede of helde wat as stigters van die menslike beskawing beskou word. Die mite is 'n verhaal oor die skepping van die wêreld en 'n openbaring van die Godhede se heilige werke; 'n berig oor 'n dikwels dramatiese gebeurtenis wat inbreuk gemaak het op die profane wêreld. In talle vroeë religieë was die mondelinge vertelling van die mites beperk tot 'n bepaalde tyd van rituele soos byvoorbeeld herfs en winter.[5]
Heilige seremonies gee uitdrukking aan die mens se verlange om na die begin van die tyd en die heilige tyd van die oorsprong terug te keer om homself weer met die Goddelike wêreld te verbind en sodoende 'n tydgenoot van die Gode te word. Hierdie aspek van die menslike bestaan het in talle oorsese indigene religieë steeds bewaar gebly, maar is in die Westerse wêreld as gevolg van die Christelike invloed vir 'n lang tydperk onderdruk.
Die historiese, kulturele en ekonomiese realiteit het steeds 'n groot invloed op die geloofstelsels en religieuse simbolisme van die mens uitgeoefen; die verering van Moeder Aarde asook dié van die menslike en agrariese vrugbaarheid het hulle oorsprong duidelik in die tydperk ná die begin van die akkerbou.[6]
Die hergeboorte van die Nuwe Heidendom is dus in kulturele opsig ook die hergeboorte van ou spirituele tradisies wat die natuur as 'n heilige en Goddellike sfeer ervaar en in die kollektiewe gedagtenis van die mens bewaar gebly het.[7]
Nieu-Heidense geloofstelsels bevat dan ook ongeag hulle uiteenlopende tradisies drie basiese beginsels:[8]
- Die volkome Goddelike wêreld kan nie deur 'n enkele Godheid verteenwoordig word nie; die Goddellike sfeer maak hom op verskillende plekke en teen verskillende tye openbaar, en daar is baie Godhede. Hierdie beginsel word ook as politeïsme beskryf.
- Die Goddelike sfeer mak hom sowel in die natuur asook in elke mens openbaar - die Goddelike is orals. Hierdie beginsel word ook as panteïsme beskryf.
- Die Goddelike sfeer word sowel in die vroulike asook die manlike geslag geopenbaar, alhoewel dit natuurlik bo die twee menslike geslagte staan. Godhede is dus vroulik en manlik, God en Godin.
'n Vierde beginsel, wat in baie Nieu-Heidense geloofstelsels 'n belangrike rol speel, is die Heidense etiek: Doen wat jy wil solank as wat jy geen skade vir 'n ander mens berokken nie.[8]
Geskiedenis[wysig | wysig bron]
Mense het al in die laat Middeleeue daarna gestrewe om die tradisionele, nie-Christelike (en sodoende Heidense) geloofstelsels te laat herleef.[9] Maar eers in die tydperk van die Verligting met sy geestelike en politieke omwentelinge het hierdie ondergrondse beweging openlik na vore getree.
Die oudste Nieu-Heidense strominge was die Nuwe Druïde-ordes en Nieu-Keltiese groeperings, asook die Nuwe Germaanse Godsdiens.[10] Die laasgenoemde stroming het in lande soos Duitsland in die 19de eeu dikwels gepaardgegaan met nasionalistiese en rassistiese bewegings en is later deur die imperialisme en Nasionaal-Sosialisme vir hul politieke doeleindes misbruik.[11]
In die 1960's het die Nieu-Heidense beweging veral in Engeland en die Verenigde State vinnig begin groei en sodoende ook 'n sterk invloed op die vastelandse Europa uitgeoefen. Die geloofstelsels van ander nie-Christelike beskawings soos dié van Noord-Amerika se Eerste Nasies en Sibiriese Sjamane het nou 'n vaste bestanddeel van die Neopaganistiese beweging geword, terwyl ook die Nieu-Keltiese Heidendom 'n nuwe opswaai beleef het.[12]
Die voor-Christelike Nordiese godsdiens, wat in Ysland ná die amptelike kerstening van die land eeue lank as 'n ondergrondse beweging getolereer is, is in 1972 onder die naam Ásatrú amptelik erken. Ook Wicca, 'n Nieu-Heidense Heksebeweging wat sedert die 1930's in Engeland begin ontwikkel het, het 'n deel van die hoofstroom-Heidendom geword.[12] Hierdie ontwikkelinge het in die Nuwe Germaanse Godsdiens tot 'n afkeer van rassistiese gedagtes gelei.[12]
Die huidige Neopaganistiese beweging word veral deur twee hoofstrominge gekenmerk - modernisme en tradisionalisme. Tradisionaliste strewe daarna om die oorspronklike voor-Christelike religies met wetenskaplike metodes en op die grondslag van gebrekkige historiese oorlewerings te rekonstrueer en nuwe lewe in hulle in te blaas.[12] Daarenteen neem moderniste die moderne navorsing oor Heidense religies as basis vir 'n nuwe natuurreligie wat 'n vreedsame saambestaan van die mens en die besielde natuur behels. Hulle erken dat hulle sodoende ook nuwe religieuse vorme skep.[12]
Met die proses van institusionalisering, wat in die 1990's sy aanvang genem het, is oorkoepelende liggame soos die Pagan Federation gestig. Daar is nogtans baie Nuwe Heidene het wat enige vorm van georganiseerde optrede as onheidens beskou.[12] Die verhoudings tussen die verskillende groeperings is egter steeds deur wedersydse respek gekenmerk.
Politeïsme[wysig | wysig bron]
Vir Heidene het die Goddelike hom op verskillende maniere en op verskillende tye aan verskillende groepe mense geopenbaar.[13] Mense het steeds gepoog om die manifestasies van die Goddelike wat hulle waargeneem het te ontsluit, in dogma's en leerstellings op te som en hul eie interpretasies by te voeg.
Vir Heidene is die Goddelike egter verby die menslike vermoë om dit rasioneel te verstaan - dit moet eerder deur middel van meditasie en kontemplasie vanuit die dieptes van die self ervaar word.[13] Dit word openbaar in beelde en vorme wat maklik verstaanbaar is en nogtans slegs een faset van die realiteit weerspieël.
Die verskillende politeïstiese religies word dus veral deur verdraagsaamheid gekenmerk.
Verwysings[wysig | wysig bron]
- ↑ Crowley, Vivianne: Naturreligion. München: Wilhelm Goldmann 1998, bl.9 (die Engelse uitgawe het onder die titel Principles of Paganism verskyn)
- ↑ Circle of the African Moon: Hoflike hekse
- ↑ Crowley (1998), bl. 11
- ↑ Eliade, Mircea: Das Heilige und das Profane. Hamburg: Rowohlt Taschenbuch Verlag 1957, bl. 56
- ↑ Eliade (1957), bl. 57
- ↑ Eliade (1957), bl. 12
- ↑ Crowley (1998), bl. 17
- ↑ 8,0 8,1 Crowley (1998), bl. 23
- ↑ Grübel, Jens en Stefan Rademacher: Religion in Berlin. Ein Handbuch. Berlyn: Weissensee Verlag 2003, bl. 515
- ↑ Grübel (2003), bl. 515
- ↑ Grübel (2003), bl. 516
- ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 Grübel (2003), bl. 517
- ↑ 13,0 13,1 Crowley (1998), bl. 25
Verdere leesstof[wysig | wysig bron]
Paganisme en Wicca in Suid-Afrika
- Vos, Donna Darkwolf: Dancing Under an African Moon: Paganism and Wicca in South Africa. Kaapstad: Struik 2003
