1891

1891
Eeuwen:	18e eeuw · 19e eeuw · 20e eeuw
Decennia:	1880-1889 · 1890-1899 · 1900-1909
Jaren:	<< · < · 1890 · 1891 · 1892 · > · >>
Jaartelling in verschillende culturen
Ab urbe condita:		2644 MMDCXLIV
Armeense jaartelling:		1340 ԹՎ ՌՅԽ
Chinese jaartelling:		4587 – 4588 丁寅 – 戊卯
Christelijke jaartelling:		1891 MDCCCXCI
Ethiopische jaartelling:		1883 – 1884
Hebreeuwse jaartelling:		5651 – 5652
Hindoekalenders:
- Vikram Samvat		1946 – 1947
- Shaka Samvat		1813 – 1814
- Kali Yuga		4992 – 4993
Iraanse jaartelling:		1269 – 1270
Islamitische jaartelling:		1309 – 1310
Maçonnieke jaartelling:		5890 – 5891
1891 naar onderwerp
Lijst van landen
Auto's
Film
Sport (categorie)
Juliaanse kalender van 1891
Gregoriaanse kalender van 1891

Het jaar 1891 is het 91e jaar in de 19e eeuw volgens de christelijke jaartelling.

Gebeurtenissen

januari

• 1 - De Koninklijke Paketvaart Maatschappij begint met een geregelde dienstregeling tussen de eilanden van Nederlands-Indië te varen.

februari

• 6 - De Daltons plegen hun eerste treinroof op een trein van de Southern Pacific.

maart

• 17 - Het Britse passagiersschip s.s. Utopia van de Anchor Line zinkt op weg van Triest naar New York voor Gibraltar na aanvaring met HMS Anson. 563 van de 877 opvarenden komen om het leven.

mei

• 1 - Socialistische arbeiders komen in alle Europese steden massaal op straat, om betere arbeidsvoorwaarden en de achturendag te eisen.
• 15 - Paus Leo XIII publiceert, vrij onverwacht, de encycliek "Rerum Novarum", waarin de uitbuiting van de arbeiders aan de kaak wordt gesteld en op samenwerking van werknemers en werkgevers wordt aangedrongen "om iedereen een menselijk bestaan te geven". Het was daarbij duidelijk de bedoeling de invloed van de socialisten op de arbeidersbeweging af te remmen. Een blijvende verdeeldheid onder de arbeiders was het onmiddellijke gevolg.
• 19 - Begin van de bouw van de trans-Siberische spoorweg.
• 20 - De kinetoscoop van Thomas Alva Edison wordt aan het publiek voorgesteld (zie: film).
• 23 - Start van de eerste wielerkoers Bordeaux-Parijs, ingericht door het sportblad Véloce-Sport, ter gelegenheid van de verhuizing van de zetel van het blad van Bordeaux naar Parijs, en loopt over 572 km. Er zijn alleen amateurs uitgenodigd om verzekerd te zijn van de komst van de sterkste Britse wieleramateurs die niet samen met de Franse profs willen rijden.

juni

• 16 - John Abbott wordt minister-president van Canada.
• 21 - Lucien en Paul Nunn verwezenlijken de eerste overdracht van wisselstroom over lange afstand door de Ames centrale bij Telluride, VS.
• 21 - Het Volk eerste uitgave.

juli

• 1 - Keizer Wilhelm II van Duitsland begint aan een driedaags staatsbezoek aan Nederland.

augustus

• 17 - Ingebruikname van de spoorlijn Schiedam-Maassluis door de Staat der Nederlanden, exploitant is de HSM.
• 21 - Het liberale Kabinet-Van Tienhoven neemt in Nederland het roer over van het confessionele kabinet-Mackay.
• 29 - De troepen van het Congres zegevieren in de Chileense Burgeroorlog.

september

• 18 - De Chileense president José Manuel Balmaceda pleegt in de Argentijnse ambassade zelfmoord.
• 28 - De Uruguayaanse voetbalclub Peñarol, meervoudig winnaar van de Copa Libertadores, wordt opgericht.

november

• 3 - De Gazet van Antwerpen publiceert haar allereerste uitgave.
• 9 - Het Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium houdt het "Eerste Christelijk Sociaal Congres". Abraham Kuyper roept in zijn openingsrede de arbeiders op af te zien van verbetering van het lot en in plaats hiervan "het eeuwige leven” op de voorgrond te stellen.
• 13 - Oprichting van Club Brugge.

december

• 15 - James Naismith vindt het basketbal uit.
• 29 - Thomas Edison patenteert de radiotelegrafie.

zonder datum

• Oman wordt een Brits protectoraat.
• Het "Internationaal Socialistisch Bureau" wordt gesticht.
• Cornelis Lely maakt het eerste plan voor afsluiting van de Zuiderzee.
• Oscar Wilde schrijft The Picture of Dorian Gray.
• Paul Gauguin verhuist weg van Europa.
• Joris-Karl Huysmans publiceert Là-bas.
• Oprichting van de Philips gloeilampenfabriek.
• John Boyd Dunlop sticht de bandenfabriek Dunlop.
• De Open Franse Tenniskampioenschappen worden voor het eerst gehouden.
• De schoolmeester Cornelis Johannes Kieviet publiceert een geruchtmakend jongensboek: "Uit het leven van Dik Trom".
• Uitvinding van de couveuse door de Franse arts Alexandre Lion.

Muziek

Het Pianoconcert nr. 1 in fis-mineur opus 1, eerste deel. In 1891 gecomponeerd door Sergej Rachmaninov.

Kwintet voor klarinet en strijkers in b-mineur (Op. 115). In 1891 gecomponeerd door Johannes Brahms

• Sergei Rachmaninov componeert zijn Pianoconcert No. 1, Opus 1
• In Wenen, in het Theater an der Wien, vindt de première plaats van de operette Der Vogelhändler van Karl Zeller
• Antonin Dvořák schrijft de ouvertures In de natuur Opus 91 en Karneval Opus 92
• Paul Dukas componeert Polyeucte, een ouverture voor orkest

Premières

• 31 januari: eerste uitvoering van Symfonie nr. 4 van Asger Hamerik
• 16 februari: eerste uitvoering van Zes karakterstukken voor viool en piano van Johan Halvorsen
• 14 april: eerste uitvoering van Rabnabryllaup uti Kraakjalund van Halvorsen
• 20 november: eerste uitvoering van Digte af sangenes bog af Holger Drachmann van Christian Sinding

Literatuur

• André Gide publiceert Les cahiers d'André Walter en Le traité du Narcisse

Beeldende kunst

• 

  Tahitiaanse vrouw op het strand (1891) Paul Gauguin, Musée d'Orsay

• 

  Het circus (1891) Georges Seurat, Musée d'Orsay

• 

  De ijsvogels (1891) Emile Claus, Museum voor Schone Kunsten, Gent

Bouwkunst

• 

  Academiegebouw, Utrecht Cornelis Vermeijs

• 

  Koningin Emmaplein (Rotterdam) (1878) J.C. van Wijk

• 

  Station Den Haag HS (1891) D.A.N. Margadant

Geboren

januari

• 5 - Johan Boskamp, Nederlands acteur (overleden 1976)
• 8 - Walther Bothe, Duits natuurkundige, winnaar van de Nobelprijs voor de Natuurkunde in 1954 (overleden 1957)
• 14 - Ville Kyrönen, Fins atleet (overleden 1959)
• 24 - Walter Model, Duits veldmaarschalk (overleden 1945)
• 25 - Wellman Braud, Amerikaans bassist (overleden 1966)
• 27 - René Wijers, Nederlands politicus (overleden 1973)

februari

• 2 - Antonio Segni, Italiaans politicus (president 1962-1964) (overleden 1972)
• 3 - Jan Donner, Nederlands jurist en politicus (overleden 1981)
• 11 - Joseph Slepian, Amerikaans elektrotechnicus (overleden 1969)
• 13 - Grant Wood, Amerikaans kunstenaar (overleden 1942)
• 17 - Adolf Fraenkel, Duits wiskundige (overleden 1965)
• 17 - Ricardo Paras jr., Filipijns politicus en rechter (overleden 1984)
• 22 - Jan Wils, Nederlands architect van onder meer het Olympisch Stadion in Amsterdam (overleden 1972)
• 27 - David Sarnoff, Amerikaans radio- en televisiepionier (overleden 1971)

maart

• 2 - Tomas Confesor, Filipijns politicus (overleden 1951)
• 9 - Erik Kugelberg, Zweeds atleet (overleden 1975)
• 11 - Michael Polanyi, Hongaars-Brits wetenschapper (overleden 1976)
• 24 - Charley Toorop, Nederlands schilderes (overleden 1955)
• 24 - Sergej Vavilov, Russisch natuurkundige (overleden 1951)
• 25 - Filip De Pillecyn, Vlaams schrijver en collaborateur (overleden 1962)
• 29 - Sybren Tulp, Nederlands militair en hoofdcommissaris van politie (overleden 1942)

april

• 2 - Max Ernst, Duits schilder (overleden 1976)
• 5 - Laura Vicuña, Chileens zalige (overleden 1904)
• 13 - Nella Larsen, Afro-Amerikaans schrijfster (overleden 1964)
• 17 - George Adamski, Pools-Amerikaans schrijver (overleden 1965)
• 23 - Sergej Prokofjev, Russisch componist (overleden 1953)

mei

• 10 - Anton Dostler, Duits generaal (overleden 1945)
• 10 - Maximo Kalaw, Filipijns schrijver, bestuurder en politicus (overleden 1955)
• 15 - Michail Boelgakov, Russisch schrijver (overleden 1940)
• 16 - Richard Tauber, Oostenrijks zanger (overleden 1948)
• 23 - Pär Lagerkvist, Zweeds schrijver en Nobelprijswinnaar (overleden 1974)
• 25 - Rinke Tolman, Nederlands veldbioloog en schrijver (overleden 1983)

juni

• 5 - Goedoe Goedoe Thijm, Surinaams zanger en spotdichter (overleden 1966)
• 7 - Koos Vorrink, Nederlands politicus (overleden 1955)
• 9 - Cole Porter, Amerikaans componist en liedjesschrijver (overleden 1964)
• 11 - Hendrik Kaasjager, Nederlands politiecommissaris (overleden 1966)
• 20 - John A. Costello, Iers staatsman (overleden 1976)

juli

• 29 - Wam Heskes, Nederlands beeldend kunstenaar en acteur (overleden 1973)

augustus

• 8 - Willy Bohlander, Nederlands waterpoloër (overleden 1939)
• 9 - Max Tak, Nederlands violist en componist (overleden 1967)
• 12 - Jean Vanderghote, Belgisch politicus en burgemeester (overleden 1953)
• 15 - Willem van Loon, Nederlands touwtrekker (overleden 1975)
• 21 - DC Stephenson, Amerikaans leider van de Ku Klux Klan (overleden 1966)
• 21 - Francisco Zulueta, Filipijns senator en rechter (overleden 1947)
• 21 - Emiliano Mercado del Toro, Puerto Ricaans oudste mens ter wereld (overleden 2007)

september

• 4 - Fritz Todt, Duits ingenieur en minister in het Derde Rijk (overleden 1942)
• 16 - Karl Dönitz, Duits militair en staatshoofd (overleden 1980)
• 20 - Henk Hemsing, Nederlands schoonspringer (overleden 1971)
• 22 - Jaap Stotijn, Nederlands hoboïst en muziekpedagoog (overleden 1970)
• 23 - Gösta Holmér, Zweeds atleet (overleden 1983)

oktober

• 1 - Gerrit van Burink, Nederlands communist en nationaalsocialist (overleden 1961)
• 7 - Hendrik Wiegersma, Nederlands arts en kunstenaar (overleden 1969)
• 11 - Hans Liesche, Duits atleet (overleden 1979)
• 12 - Edith Stein, Joods-Duits filosofe en heilige van de Rooms-Katholieke Kerk (overleden 1942)
• 13 - Herman Hoogland, Nederlands wereldkampioen dammen 1912 (overleden 1955)
• 13 - Bernardus IJzerdraat, Nederlands verzetsheld (overleden 1941)
• 14 - Rubens Salles, Braziliaans voetballer en trainer (overleden 1934)
• 20 - James Chadwick, Brits natuurkundige, ontdekker van het neutron (overleden 1974)
• 24 - Rafael Trujillo, president van de Dominicaanse Republiek (overleden 1961)

november

• 2 - Helmuth Weidling, Duits generaal (overleden 1955)
• 3 - Jur Haak, Nederlands voetballer en atleet (overleden 1945)
• 7 - Rosa Spier, Nederlands harpiste (overleden 1967)
• 14 - Frederick Banting, Canadees arts, Nobelprijs voor de Geneeskunde in 1923 (overleden 1941)
• 14 - Jarl Öhman, Fins voetballer en voetbalcoach (overleden 1936)
• 15 - William Averell Harriman, Amerikaans politicus (overleden 1986)
• 15 - Erwin Rommel, Duits veldmaarschalk (overleden 1944)
• 21 - Just Göbel, Indonesisch-Nederlands doelman (overleden 1984)

december

• 2 - Otto Dix, Duits schilder (overleden 1960)
• 8 - John Langenus, Belgisch voetbalscheidsrechter (overleden 1952)
• 10 - Nelly Sachs, Duits-Zweeds schrijfster (overleden 1970)
• 21 - Philipp Etter, Zwitsers politicus (overleden 1977)
• 24 - Virginia Dighero-Zolezzi, Italiaans 110-plusser (oudste Italiaanse) (overleden 2005)
• 25 - Poul "Tist" Nielsen, Deens voetballer (overleden 1962)
• 26 - Henry Miller, Amerikaans schrijver (overleden 1980)
• 30 - Antoine Pinay, premier van Frankrijk (overleden 1994)
• 30 - Serge de Witt, kapitein in het Russisch keizerlijk leger (overleden 1990)

Overleden

januari

• 4 - Charles Samuel Keene (67), Engels illustrator en karikaturist
• 25 - Theo van Gogh (33), broer van Vincent van Gogh
• 28 - Nikolaus Otto (58), mede-uitvinder van de verbrandingsmotor

februari

• 9 - Johan Barthold Jongkind (71), Nederlands kunstschilder
• 10 - Sofia Kovalevskaja (41), Russisch wiskundige

maart

• 29 - Georges Seurat (31), Frans pointillistisch schilder

mei

• 1 - Eduard Schönfeld (62), Duits astronoom
• 8 - Alexander Keyserling (75), Lets geoloog en paleontoloog

juni

• 6 - Sir John Macdonald (76), eerste minister-president van Canada
• 23 - Wilhelm Eduard Weber (86), Duits natuurkundige en filosoof

juli

• 1 - Mihail Kogălniceanu (73), Roemeens politicus

augustus

• 14 - Sarah Polk (87), Amerikaans First Lady (echtgenote van president James K. Polk)
• 18 - Louis Paulsen (58), Duits-Amerikaans schaker
• 22 - Jan Neruda (57), Tsjechisch schrijver
• 22 - Jozef-August Opsomer (78), Belgisch politicus

september

• 13 - Adolphe de Chambrun (60), Frans diplomaat
• 14 - Johannes Bosboom (74), Nederlands schilder
• 28 - Herman Melville (72), Amerikaans schrijver

oktober

• 15 - Gilbert Arthur a Beckett (54), Engels schrijver

november

• 10 - Arthur Rimbaud (37), Frans dichter

december

• 13 - Jean Stas (78), Belgisch scheikundige
• 20 - Friedrich Otto Gustav Quedenfeldt (74), Duits entomoloog
• 30 - Laureano Guevarra (40), Filipijns schoenenmaker en ondernemer
• 31 - Domenico Agostini (66), Patriarch van Venetië

Weerextremen in België

• winter: Deze winter telt het minst aantal regendagen ooit: 31 (normaal 55,2).
• winter: Na 1964 winter met laagste neerslagtotaal: 63,7 mm (normaal 202,1 mm).
• april: April met hoogste relatieve vochtigheid: 88 % (normaal 76,6 %).
• lente: Na 1983 lente met laagste zonneschijnduur: 326 (normaal 545,9 u).

Bron: KMI Gegevens Ukkel 1901-2003 met aanvullingen

Mediabestanden

Zie de categorie 1891 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.