1932
Iz Wikipedije, slobodne enciklopedije
Milenijum: | 2. milenijum |
---|---|
Vjekovi: | 19. vijek – 20. vijek – 21. vijek |
Decenija: | 1900-e 1910-e 1920-e – 1930-e – 1940-e 1950-e 1960-e |
Godine: | 1929 1930 1931 – 1932 – 1933 1934 1935 |
Gregorijanski | 1932 MCMXXXII |
Ab urbe condita | 2685 |
Islamski | 1350 – 1351 |
Iranski | 1310 – 1311 |
Hebrejski | 5692 – 5693 |
Bizantski | 7440 – 7441 |
Koptski | 1648 – 1649 |
Hindu kalendari | |
- Vikram Samvat | 1987 – 1988 |
- Shaka Samvat | 1854 – 1855 |
- Kali Yuga | 5033 – 5034 |
Kineski | |
- Kontinualno | 4568 – 4569 |
- 60 godina | Yang Voda Majmun (od kineske N. g.) |
Holocenski kalendar | 11932 |
Podrobnije: Kalendarska era |
Godina 1932 (MCMXXXII) bila je prijestupna godina koja počinje u petak.
Događaji[uredi - уреди | uredi izvor]
Januar/Siječanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 7. 1. - Stimsonova doktrina - SAD neće priznavati teritorijalne promene iznuđene silom (odnosi se na Japansku invaziju Mandžurije).
- 9. 1. - Sakuradamonski incident: korejski aktivista pokušao da ubije japanskog cara Hirohita - kineska štampa ovo odobrava, što izaziva zaoštravanje odnosa.
- 15. 1. - U Nemačkoj ima oko šest miliona nezaposlenih.
- 18. 1. - Prestonom besedom Kralj Aleksandar otvara zasedanje novoustanovljenih Narodne skupštine i Senata.
- 22. 1. - Seljačka buna na zapadu El Salvadora, brutalno ugušena u julu, najmanje 10.000 mrtvih.
- 24. 1. - Mladi pripadnik Hitlerjugenda Herbert Norkus ubijen od komunista u Berlinu - postaje mučenik i uzor za druge Hitlerove omladince (→ Hitlerjunge Quex).
- 26. 1. - Potonula britanska podmornica - nosač aviona HMS M2, 60 mrtvih.
- 27. 1. - Senat i Skupština KJ odobrili proklamaciju od 6. januara 1929 (→ Šestojanuarska diktatura).
- 28. 1. - 3. 3. - Šangajski incident, sukob između Republike Kine i Japana.
- kraj januara - Studentski protesti na Tehničkom fakultetu Beogradskog univerziteta. Takođe i na Zagrebačkom sveučilištu.
Februar/Veljača[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 2. - Objavljen Huxleyjev roman Brave New World.
- 2. 2. - U Ženevi počinje Svetska konferencija o razoružanju.
- 4. 2. - Otvorena Zadužbina Ilije M. Kolarca u Beogradu.
- 4. 2. - Odbrana Harbina se okončava japanskim zauzećem kineskog grada.
- 4-15. 2. - Zimska Olimpijada 1932 u Lake Placid, New York.
- 9. 2. - Incident Lige krvi: ultranacionalistička civilna grupa ubila biznismena u Japanu.
- 18. 2. - Japanci proglasili "nezavisni" Mandžukuo, na čelu sa poslednjim kineskim carem Pu Yi-em, ustoličenim 1. 3. (postoji do 1945). Otpor protiv Japanaca traje do 1941. (→ Pacifikacija Mandžukua).
- 25. 2. - Adolf Hitler dobio nemačko državljanstvo - može učestvovati na predsedničkim izborima.
- 27. 2. - Finski kranje desni Lapuanski pokret izveo pobunu u gradu Mäntsälä, što će dovesti do njihovog raspuštanja.
Mart/Ožujak[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 3. - Otmica Lindberghove bebe - 20-mesečni sin avijatičara Charlesa Lindbergha otet iz njihove porodične kuće u Nju Džersiju - priča izaziva ogroman publicitet.
- 6. 3. - Novi protesti na Zagrebačkom sveučilištu, isticane (zabranjene) hrvatske zastave.
- 7. 3. - Policija pucala na okupljanje nenaoružanih nezaposlenih automobilskih radnika ispred Fordove fabrike u Dearborn, Michigan - poginula četiri radnika.
- 9. 3. - Éamon de Valera izabran za predsednika izvršnog veća Irske Slobodne Države (šef vlade 1932-48, 1951-54, 1957-59 i šef države 1959-73).
- 12. 3. - Švedski "kralj šibica" Ivar Kreuger izvršio samoubistvo, što će izazvati tzv. Kreugerov krah, pad akcija mnogih firmi širom sveta.
- 19. 3. - Otvoren poznati most u sidnejskoj luci (Sydney Harbour Bridge).
- 21 - 22. 3. - Niz tornada ubio preko 330 ljudi na Jugu SAD.
- 25. 3. - Premijera filma "Tarzan čovek majmun", prvenac sa Johnny Weissmuller-om.
April/Travanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 4. - Nove studentske demonstracije u Beogradu.
- 4. 4. - Ostavka vlade generala Petra Živkovića (postavljen za komandanta Kraljeve garde); novu vladu obrazuje dr. Vojislav Marinković, bivši demokrata (do jula).
- 9. 4. - Premijera filma Scarface.
- 10. 4. - Drugi krug nemačkih predsedničkih izbora: predsednik Paul von Hindenburg (nezavisan) reizabran sa 53,1%, Adolf Hitler 36,7%, komunista Ernst Thälmann 10,1%.
- 13. 4. - Usled uličnog nasilja, u Nemačkoj zabranjene nacističke Sturmabteilung (SA) i Schutzstaffel (SS).
- april - Izlivanje reke Save u donjem toku.
- 17. 4. - Haile Selasije objavljuje antirobovlasnički zakon u Etiopiji.
- 19. 4. - Vlada Kraljevine Jugoslavije donela je Zakon o zaštiti zemljoradnika kojim je proglašen šestomesečni moratorijum na dugove i obustavljena prisilna zaplena imovine. Oko 709.000 seljaka-dužnika dugovalo je sedam milijardi dinara mahom lihvarima i trgovcima (bez rezultata).
- 19. 4. - Zemljotres u Kačaničkoj klisuri.
- 24. 4. - Izbori u pet nemačkih pokrajina, nacisti dobijaju relativnu većinu u četiri.
- 25. 4. - Dvojica Družbenika proroka Muhameda premešteni iz svojih grobova u Iraku, nakon što je kralj Fejsal I Irački obavešten u snu o vodi koja nadire u njihove grobove.
Maj/Svibanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 5. - Proglas o osnivanju Jugoslovenske radikalne seljačke demokratije (režimska partija).
- 2. 5. - Skup levih Zemljoradnika u Kragujevcu, uhapšen Dragoljub Jovanović i još 11.
- 4. 5. - Al Capone započeo 11-godišnju zatvorsku kaznu zbog utaje poreza (pušten teško bolestan 1939.).
- 5. 5. - Sporazum o šangajskom primirju: Republika Kina mora povući garnizon iz grada.
- 6. 5. - Ruski emigrant ustrelio francuskog predsednika Paula Doumera, umire sledećeg dana.
- 10. 5. - Novi francuski predsednik je Albert François Lebrun - poslednji predsednik Treće republike (do 1940).
- 12. 5. - Proslava 60. rođendana Antona Korošeca u Sloveniji se ponegde pretvara u anti-vladine demonstracije.
- 12. 5. - Pronađeno telo otete Lindbergove bebe, nedaleko od kuće iz koje je otet.
- 15. 5. - Incident 15. maja - u pokušaju vojnog udara ubijen japanski premijer Inukai Tsuyoshi.
- maj - Demonstracije protiv vlade u Crnoj Gori i Bosanskoj Krajini (juriš na magacine s hranom u Prijedoru).
- 16. 5. - Veliki neredi između muslimana i hindusa u Bombaju - hiljade mrtvih i ranjenih.
- 20. 5. - Engelbert Dollfuss novi kancelar Austrije (do 1934).
- 20. 5. - Amelija Erhart preletela Atlantik.
- 26. 5. - U Domu Lordova presuđeno u slučaju Donoghue v Stevenson (žena našla puža golaća u boci soka), kojim je u englesko pravo uveden "princip bližnjeg".
- 28. 5. - U Holandiji završena brana Afsluitdijk preko Zuiderzeea, čime će nastatati veštačko jezero IJsselmeer.
- 29. 5. - Nacisti prvi put dobijaju apsolutnu većinu u jednoj pokrajini, Oldenburgu na severozapadu Nemačke.
- 30/31. 5. - Teroristički napad u Beogradu: "Politika" piše da su eksplodirale dve od četiri "paklene mašine", na Bataldžamiji (kod nove Skupštine) i u Nemanjinoj - sumnja se na ustaše[1]. Chicago Tribune tvrdi da je bilo šest bombi, uključujući jednu bačenu na kraljevsku palatu[2].
Jun/Juni/Lipanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 6. - Franz von Papen imenovan za nemačkog kancelara (do novembra), resor odbrane dobija general Kurt von Schleicher koji je paktirao sa Hitlerom da obori prethodnog kancelara Brüninga.
- 4. 6. - Mladi socijalisti i neki oficiri izveli puč u Čileu i proglasili socijalističku republiku (okončana u septembru usled nedostatka podrške).
- 14. 6. - U Nemačkoj poništena zabrana SS i SA.
- jun - Suđenje nekim oficirima u Mariborskom garnizonu, kao navodnim komunistima[3].
- jun - Počinje Rat za Čako između Bolivije i Paragvaja.
- lipanj - Kominterna raspustila vodstvo KPJ i postavila Milana Gorkića za rukovodioca Privremenog rukovodstva u kojem su i Blagoje Parović i Vladimir Čopić.
- 24. 6. - Sijamska revolucija 1932. - monarhija u Sijamu (Tajlandu) od apsolutne postaje ustavna.
- 30. 6. - Sastanak proširenog aktiva Samostalne demokratske stranke u Zagrebu - zaključeno da je potrebno federativno preuređenje.
Jul/Juli/Srpanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 2. 7. - Ostavka vlade Vojislava Marinkovića (izazvao gnev u maju, kada je na konferenciji u Nišu rekao da nacionalno pitanje nije rešeno), novu vladu obrazuje Milan Srškić, tvrdi unitarista.
- 4. 7. - Britanskim nametanjem carine od 100% počinje Anglo-irski trgovinski rat (do 1938), jer je Irska prestala plaćati anuitete za zemlju irskih seljaka.
- 5. 7. - António de Oliveira Salazar postaje parafašistički premijer Portugala (do 1968), uvodi autoritarni sistem Estado Novo).
- 7. 7. - Francuska podmornica Prométhée potonula kod Šerbura, poginula 66-orica.
- 8. 7. - Dow Jones Industrial Average dostiže dno tokom Depresije - 41.22 poena, skoro 90% manje nego u septembru 1929.
- 9. 7. - Lozanska konferencija: zbog krize suspendovana isplata nemačkih ratnih reparacija, preostala suma svedena na tri milijarde maraka (ukupno isplaćeno 53 milijarde).
- 9. 7. - U Brazilu počinje Konstitucionalistička revolucija - država São Paulo se pobunila protiv Vargasove vladavine dekretima.
- 12. 7. - Norveška anektirala deo istočnog Grenlanda (Zemlja Erika Crvenog, morala se povući 1933. zbog presude međunarodnog suda).
- 17. 7. - Altonska krvava nedjelja - u sukobu komunista i nacista 18 poginulih, slede mnogi ulični okršaji.
- 18. 7. - Turska postala članica Društva naroda.
- 20. 7. - Preußenschlag: pod izgovorom događaja u Altoni, smenjena demokratska vlada Pruske, za komesara postavljen rajhskancelar Franz von Papen - ovo će olakšati Hitlerovo "glajhšaltovanje" Nemačke sledeće godine.
- 28. 7. - Predsednik Huver naređuje da se iz Vašingtona rasteraju veterani koji su tražili isplatu certifikata za službu (Bonus Army); vojnim snagama komanduje gen. Douglas MacArthur.
- 30. 7. - Disneyjev crtani film Flowers and Trees je prvi u Technicoloru.
- 30. 7. - 14. 8. - Olimpijada 1932 u Los Anđelesu, Jugoslaviju zastupa samo bacač diska Veljko Narančić, koji je sam platio putovanje.
- 31. 7. - Savezni izbori u Nemačkoj - nacisti prvi put najjača partija, sa relativnom večinom - 230 poslanika (+123), socijaldemokrati 133 (-10), komunisti 89 (+12); zbog antirepublikanske "negativne većine" nacista i komunista nemoguće je da ostali sklope vladu.
Avgust/August/Kolovoz[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 8. - Amerikanac Forrest Mars, Sr. napravio u Engleskoj čokoladicu Mars.
- 2. 8. - Carl David Anderson otkrio pozitron.
- 6. 8. - Prvi Venecijanski filmski festival.
- 6. 8. - Gradonačelnik Kelna Konrad Adenauer otvorio put Keln - Bon, koji se smatra prvim Autobahnom.
- 7. 8. - Kolektivizacija u SSSR: donesen dekret o zaštiti državne imovine, poznat i kao Zakon pet klasova - zabranjeno pabirčenje nakon žetve.
- 9/10. 8. - Ubistvo u Potempi: petorica nacista upala u kuću komunističkog rudara Konrada Pietrzucha i brutalno ga ubila - osuđeni su na smrt kasnije tokom meseca, što je pod pritiskom nacista ubrzo promenjeno u doživotni zatvor (pomilovani nakon Hitlerovog dolaska na vlast).
- 10. 8. - Španski general José Sanjurjo pokušao pokrenuti pobunu u Sevilji.
- 13. 8. - Papen i Schleicher nude Hitleru vicekancelarsku poziciju, što on s prezirom odbija.
- 18. 8. - Švicarski istraživač Auguste Piccard dostiže 16.197 m balonom na vrući zrak.
- 30. 8. - Hermann Göring izabran za predsednika Rajhstaga.
Septembar/Rujan[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 9. - Kolumbijsko-peruanski rat počinje kada peruanska vojska zauzme dva mesta u spornom području Amazonije.
- 3. 9. - Ubijen dečak Pavlik Morozov čiji će mit biti uzor za sovjetske pionire.
- 4. 9. - Osmerac splitskog "Gusara" postao evropski šampion na takmičenju u Beogradu.
- 6/7. 9. - Velebitski ili Lički ustanak: napad ustaša iz italijanskog Zadra na žandarmerijsku stanicu u Brušanima kod Gospića.
- 9. 9. - U Španskoj Republici obnovljene autonomne vlasti Katalonije (Generalitat de Catalunya - /Ženeralitad de Katalunja/).
- 20. 9. - Mahatma Gandi počinje 6-dnevni štrajk glađu u zatvoru u Puni, protestuje zbog britanskih planova da se hinduistički elektorat podeli na gornju i donju kastu, te nedodirljive.
- 23. 9. - Saudi Arabija nastaje ujedinjenjem Kraljevina Hidžaz i Nadžd.
- 26. 9. - Katastrofalan zemljotres pored Svete Gore (M 7.0, int. IX-X), potresi se nastavljaju i narednih dana, stradali i manastiri, među kojima i Hilandar.
- 27. 9. - Rjutinova afera: sovjetski Politbiro osuđuje platformu Martemjana Rjutina koja traži obaranje Staljina, umerenije pozicije i "novi početak".
- 29. 9. - Papska bula Acerba animi osuđuje progon katoličke crkve u Meksiku, upoređen sa onim u SSSR.
Oktobar/Listopad[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 10. - Austrijski savezni kancelar Engelbert Dollfuss primijenio je prvi put zakon o ovlastima iz 1917. koji mu omogućuje izdavanje naredbi u slućaju nužde.
- 1. 10. - Radikalni desničar gen. Gyula Gömbös postaje premijer Mađarske (do 1936).
- 1. 10. - Oswald Mosley osnovao Britansku uniju fašista.
- 2. 10. - Objavljen Litonov izveštaj komisije Društva naroda, koji optužuje Japan za agresiju u Mandžuriji.
- 3. 10. - Irak nezavisan od britanskog mandata, istog dana se priključuje Društvu naroda.
- 9. 10. - Posledice Rjutinove afere: Grigorij Zinovjev i Lav Kamenjev izbačeni iz Partije (vraćeni u decembru 1933.).
- 10. 10. - Otvorena Dnjeparska hidroelektrana, najveća u Evropi.
- oktobar - U Beču osnovan "Zagranični biro CK KPJ".
- 19. 10. - U Beogradu osnovan Kolarčev narodni univerzitet.
- 19. 10. - Puštena u saobraćaj tzv. Čukarička pruga u Beogradu (tramvaj 13, Knežev spomenik - Čukarica i Gospodarska mehana - Čukarica).
- 28. 10. - U Rimu otvorena Izložba fašističke revolucije, jedna sala posvećena Dalmaciji.
Novembar/Studeni[uredi - уреди | uredi izvor]
- 3 - 8. 11. - Štrajk javnog prevoza u Berlinu u zajedničkoj organizaciji komunista i nacista - ovo je moglo uticati na pad popularnosti nacista na izborima.
- 6. 11. - Savezni izbori u Nemačkoj - nacisti opet najjači, ali s manje glasova nego u julu - 196 poslanika (-34), socijaldemokrate 121 (-12), komunisti 100 (+11); ovo su poslednji slobodni izbori do 1949. na zapadu odn. do 1990. u celoj Nemačkoj.
- 7. 11. - Zagrebačke punktacije (Seljačko-demokratska koalicija + frankovac Mile Budak) - traži se demokratija i novo državno uređenje. Proglašene protivustavnim, posle njih dolazi niz drugih "punktacija" (slovenačke, muslimanske, pa i vojvođanske).
- 8. 11. - Franklin Delano Roosevelt ubedljivo pobedio predsednika Huvera, dobio 42 od 48 država.
- 9. 11. - Ženevski masakr: neredi između konzervativaca i socijalista u Švajcarskoj, u sukobu sa vojskom ima 13 mrtvih. (→ fr Wiki).
- 9. 11. - Uragan i talasi ubili oko 2.500 ljudi na Kubi - najgora prirodna katastrofa na tom ostrvu.
- 9. 11. - Nadežda Alilujeva, Staljinova žena, pronađena mrtva.
- novembar - Benito Musolini blizu odluke da napadne Jugoslaviju i instalira ustaše u Hrvatskoj[4]
- 18. 11. - 5. dodjela Oscara, najbolji film Grand Hotel.
Decembar/Prosinac[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1 - 2. 12. - Trogirski incident: sokoli uništili ili oštetili osam mletačkih lavova u gradu - zahlađenje odnosa sa Italijom.
- 3. 12. - General Kurt von Schleicher imenovan za nemačkog kancelara (do januara), smenjeni Papen će mu se osvetiti saradnjom sa Hitlerom.
- 11. 12. - Načelni sporazum pet Velikih sila o vojnoj ravnopravnosti Nemačke, u smislu da može učestvovati u radu Konferencije za razoružanje (Nemačka dala izjavu da se neće naoružavati).
- decembar - Poljski Biuro Szyfrów počinje da dekodira nemačku Enigmu.
- 15. 12. - U Njujorku prikazan prvi ton-film na srpskohrvatskom jeziku "Ljubav i strast"[5][6].
- 18. 12. - Mussolini inaugurirao novi grad Littoria (kasnije Latina).
- 19. 12. - BBC počinje emitovanje Imperijalne službe (današnji BBC World Service).
- 19. 12. - Voz "Leteći Hamburžanin" sa dizel pogonom (DR 877) stigao za 142 minuta od Berlina do Hamburga.
- 25. 12. - Zemljotres u kineskoj provinciji Kansu, 70.000 mrtvih.
- 25. 12. - Antibakterijski lek Prontosil patentiran u Nemačkoj.
- 27. 12. - U SSSR ponovo uvedeni unutrašnji pasoši (oni iz carskog perioda su bili ukinuti 1917).
- 31. 12. - Opozicioni manifest u Ljubljani (Slovenska deklaracija) - traži se priznanje regionalne etničke individualnosti i kulturna, finansijska i politička autonomija[3].
Tokom godine[uredi - уреди | uredi izvor]
- Na beogradskom Velikom Vračaru izgrađena zgrada Astronomske opservatorije u Beogradu - kraj će biti nazvan Zvezdara.
- James Chadwick otkrio neutron.
- U SAD ima 14 miliona nezaposlenih (oko 33%).
- Glad u SSSR 1932-33., u Ukrajini Holodomor.
- U Beogradu izgrađena termoelektrana "Snaga i svetlost", tada jedna od najvećih na Balkanu.
- Snimljen film Das Lied der schwarzen Berge ("Fantom Durmitora"), jugoslovensko-nemačka koprodukcija.
- Puštena prva dva agregata HE Kraljevac na Cetini [1] od po 20,8 MW.
- Žensko pravo glasa u Brazilu, Tajlandu i na Maldivima.
- Osnovana kompanija Zippo.
1932. u temama[uredi - уреди | uredi izvor]
- Nove države (obe su menjale zastavu):
Rođenja[uredi - уреди | uredi izvor]
Januar/Siječanj – Februar/Veljača[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 1. - Ivan Lacković Croata, naivni likovni umjetnik († 2004)
- 3. 1. - Radoslav Graić, istoričar umetnosti, pevač, kompozitor, muz. urednik TV Beograd
- 4. 1. - Fabijan Šovagović, hrvatski glumac († 2001)
- 5. 1. - Umberto Eco, književnik, filozof († 2016)
- 9. 1. - Božidar Pavićević Longa, glumac († 2004)
- 15. 1. - Alija Isaković, književnik († 1997)
- 16. 1. - Dian Fossey, primatologinja († 1985)
- 22. 1. - Piper Laurie, glumica
- 27. 1. - Nevenka Filipović, hrvatska lutkarica i glumica († 2007)
- 27. 1. - Milan Vukos, direktor TV Beograd († 2016)
- 31. 1. - Tomislav Kaloperović, srpski fudbaler († 2002)
- 1. 2. - Vanja Drach, hrvatski glumac († 2009.)
- 2. 2. - Bosiljka Boci, srpska glumica († 1997)
- 5. 2. - Cesare Maldini, fudbaler, trener († 2016)
- 6. 2. - François Truffaut, filmski režiser († 1984)
- 7. 2. - Kruno Valentić, glumac († 2000)
- 18. 2. - Miloš Forman, filmski režiser
- 22. 2. - Ted Kennedy, američki političar († 2009.)
- 26. 2. - Johnny Cash, američki pjevač i gitarist († 2003.)
- 27. 2. - Elizabeth Taylor, američko-britanska glumica († 2011.)
- 28. 3. - Anica Zubović, hrvatska pjevačica
Mart/Ožujak – April/Travanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 6. 3. - Dušan Bulajić, glumac († 1995)
- 12. 3. - Selma Karlovac, glumica († 1994)
- 14. 3. - Miroslav Antić, srpski pesnik († 1986)
- 16. 3. - Boro Begović, glumac († 1993)
- 18. 3. - John Updike, američki pisac († 2009)
- 20. 3. - Branislav Ciga Jerinić, srpski glumac († 2006)
- 1. 4. - Debbie Reynolds, glumica
- 4. 4. - Anthony Perkins, američki filmski i kazališni glumac († 1992)
- 4. 4. - Andrej Tarkovski, filmski režiser († 1986)
- 5. 4. - Bora Ćosić, književnik
- 9. 4. - Carl Perkins, pevač († 1998)
- 10. 4. - Omar Sharif, glumac († 2015)
- 14. 4. - Loretta Lynn, country pevačica
- 19. 4. - Fernando Botero, slikar, kipar
- 22. 4. - Isao Tomita, kompozitor, pionir elektronske muzike († 2016)
- 24. 4. - Leonid Šejka, arhitekta, slikar († 1970)
- 27. 4. - Dušan Janićijević, srpski glumac († 2011)
- 27. 4. - Anouk Aimée, glumica
Maj/Svibanj – Jun/Lipanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 1. 5. - Tamara Miletić, pozorišna, filmska i TV glumica († 2014)
- 11. 5. - Valentino, modni kreator
- 16. 5. - Dušan Poček, glumac († 2014)
- 18. 5. - Jovan Janićijević Burduš, glumac († 1992)
- 28. 5. - Aleksandar Gavrić, glumac († 1972)
- 9. 6. - Branko Lustig, hrvatski filmski producent, dvostruki dobitnik Oscara
- 18. 6. - Angel Šurev, dirigent († 2004)
- 22. 6. - Soraya Esfandiary-Bakhtiari, druga supruga M.R. Pahlavija, glumica († 2001)
- 22. 6. - Prunella Scales, glumica
- 28. 6. - Pat Morita, glumac († 2005)
Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz[uredi - уреди | uredi izvor]
- 8. 7. - Petar Lalović, filmski reditelj i scenarista († 2015)
- 9. 7. - Donald Rumsfeld, američki političar
- 9. 7. - Vojin Dimitrijević, pravnik, borac za ljudska prava († 2012)
- 16. 7. - Tripo Simonuti, violinista i profesor
- 18. 7. - Sanda Langerholz, hrvatska glumica, pjevačica i plesačica
- 20. 7. - Vasilije Krestić, istoričar i akademik
- 2. 8. - Peter O'Toole, glumac († 2013)
- 7. 8. - Abebe Bikila, etiopski atletičar († 1973)
- 9. 8. - Dragiša Kašiković, srpski emigrant († 1977)
- 23. 8. - Houari Boumediene, predsednik Alžira († 1978)
Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad[uredi - уреди | uredi izvor]
- 2. 9. - Blagoje Adžić, general-pukovnik JNA, načelnik Generalštaba († 2012)
- 5. 9. - Miro Glavurtić, slikar, pisac
- 8. 9. - Patsy Cline, pevačica († 1963)
- 18. 9. - Josip Vončina, hrvatski jezikoslovac, književni povjesničar, akademik († 2010)
- 21. 9. - Ljubomir Kapor, hrvatski glumac († 2010)
- 26. 9. - Manmohan Singh, premijer Indije
- 28. 9. - Muhamed Kondžić, književnik († 1996)
- 30. 9. - Arsenije Jovanović, reditelj, dramaturg, kompozitor, stvaralac radiofonije
- 3. 10. - Nikola Kavaja, antikomunista († 2008)
- 7. 10. - Predrag Matvejević, pisac
- 13. 10. - Dušan Makavejev, filmski režiser i scenarista
- 19. 10. - Robert Reed, američki glumac († 1992)
- 27. 10. - Sylvia Plath, književnica († 1963)
- 30. 10. - Božidar Timotijević, srpski književnik († 2001)
- 30. 10. - Louis Malle, filmski režiser († 1995)
Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac[uredi - уреди | uredi izvor]
- 4. 11. - Žarko Petrović, kompozitor
- 4. 11. - Thomas Klestil, predsednik Austrije († 2004)
- 6. 11. - Predrag Gojković Cune, pevač
- 10. 11. - Roy Scheider, glumac († 2008)
- 15. 11. - Petula Clark, pevač, glumica
- 17. 11. - Ante Dulčić, hrvatski glumac († 2008)
- 27. 11. - Benigno Aquino, Jr., filipinski političar († 1983)
- 29. 11. - Jacques Chirac, predsednik Francuske
- 1. 12. - Antun Šoljan, hrvatski književnik († 1993)
- 2. 12. - Sergio Bonelli, italijanski strip-scenarist i izdavač († 2011)
- 5. 12. - Little Richard, pevač, muzičar
- 6. 12. - Nasiha Kapidžić-Hadžić, književnica († 1995)
- 28. 12. - Manuel Puig, argentinski pisac
Kroz godinu[uredi - уреди | uredi izvor]
- Fehmi Agani, kosovski političar († 1999)
- Vene Bogoslavov, matematičar († 2015)
- Sreten Božić (B. Wongar), pisac, antropolog
- Venceslav Glišić, istoričar
Smrti[uredi - уреди | uredi izvor]
Januar/Siječanj – Mart/Ožujak[uredi - уреди | uredi izvor]
- 7. 1. - André Maginot, francuski vojnik i političar (* 1877)
- 23. 1. - Bernardina Franjka Horvat, pjesnikinja, pripovjedačica i dramska spisateljica (* 1899)
- 26. 1. - William Wrigley, Jr., industrijalac žvakaće gume (* 1861)
- 13. 2. - Olga Pollak-Polna, pjevačica (* 1869)
- 17. 2. - Mihailo Rašić, general i ministar vojni (* 1858)
- 29. 2. - Vladimir Čerina, hrvatski književnik (* 1891.)
- 7. 3. - Aristide Briand, bivši francuski premijer, nobelovac za mir (* 1862)
- 14. 3. - George Eastman, popularizator i proizvođač filma u rolni (* 1854)
April/Travanj – Jun/Lipanj[uredi - уреди | uredi izvor]
- 4. 4. - Wilhelm Ostwald, hemičar, nobelovac (* 1853)
- 4. 4. - Ottokar Czernin, austrougarski diplomata i ministar (* 1872)
- 17. 4. - Rista Odavić, srpski književnik, dramaturg, arhivar (* 1870)
- 20. 4. - Giuseppe Peano, matematičar (* 1858)
- 7. 5. - Paul Doumer, predsednik Francuske (* 1857)
- 14. 5. - Čedomilj Mijatović, srpski političar, ekonomista, diplomata, istoričar i pisac (* 1842)
- 25. 5. - Franz von Hipper, nemački admiral (* 1863)
- 9. 6. - Danica Marković, književnica (* 1879)
- 29. 6. - Ivan Rendić, hrvatski kipar (* 1849)
Jul/Srpanj – Septembar/Rujan[uredi - уреди | uredi izvor]
- 2. 7. - Dragutin Jovanović Lune, četnik, vojnik, političar (* 1892)
- 2. 7. - Manuel II, bivši i poslednji kralj Portugala (* 1889)
- 4. 7. - Ljudevit Rossi, hrvatski botaničar i planinar, domobranski major (* 1850)
- 6. 7. - Kenneth Grahame, književnik (* 1859)
- 12. 7. - Tomáš Baťa, osnivač obućarske kompanije (* 1876)
- 22. 7. - Reginald Fessenden, kanadski izumitelj i radio-pionir (* 1866.)
- 22. 7. - Jovan Tomić, istoričar (* 1869)
- 22. 7. - Florenz Ziegfeld, brodvejski impresario (* 1867)
- 22. 7. - Errico Malatesta, anarhista (* 1853)
- 23. 7. - Alberto Santos-Dumont, pionir avijacije (* 1873)
- 27. 7. - Gisela von Österreich, kćerka Franje Josipa I. (* 1856)
- 3. 9. - Pavlik Morozov, uzor sovjetskog pionira (* 1918)
- 16. 9. - Ronald Ross, lekar, entomolog, nobelovac (* 1857)
- c. 16. 9. - Peg Entwistle, glumica (* 1908)
- 20. 9. - Wovoka, indijanski verski vizionar (* ca. 1856)
- 23. 9. - Jules Chéret, umetnik postera (* 1836)
Oktobar/Listopad – Decembar/Prosinac[uredi - уреди | uredi izvor]
- 26. 10. - Margaret Brown, preživela sa Titanika (* 1867)
- 2. 11. - Lazar Tomanović, bivši premijer Crne Gore (* 1845)
- 4. 11. - Marko T. Leko, srpski hemičar (* 1853)
- 4. 11. - Belle Bennett, glumica (* 1891)
- 9. 11. - Nadežda Alilujeva, Staljinova supruga (* 1901)
- 15. 12. - Josip Vancaš, arhitekt (* 1859)
- 18. 12. - Eduard Bernstein, nemački političar, socijalista (* 1850)
Kroz godinu[uredi - уреди | uredi izvor]
- Seid Zenunović, alhamijado književnik (* 1875)
Nobelova nagrada za 1932. godinu[uredi - уреди | uredi izvor]
- Fizika: Werner Heisenberg (za stvaranje kvantne mehanike, čija je primena, među ostalim, dovela do otkrića alotropskih oblika vodonika)
- Kemija: Irving Langmuir (otkrića i istraživanje u površinskoj hemiji)
- Fiziologija i medicina: Charles Scott Sherrington i Edgar Douglas Adrian (otkrića u vezi funkcije neurona)
- Književnost: John Galsworthy (istaknuta umetnost naracije koja uzima najviši oblik u Sagi o Forsyteovima)
- Mir: nije dodijeljena
Reference[uredi - уреди | uredi izvor]
- ↑ "Политика", 31. maj 1932, str. 3 i str. 4. digitalna.nb.rs (Digitalna narodna biblioteka Srbije)
- ↑ Bomb Serbian Capital, City is Terrified. Chicago Daily Tribune (Chicago: Chicago Daily Tribune): p. 1. May 31, 1932.
- ↑ 3.0 3.1 East Central Europe between the two World Wars By Joseph Rothschild, page 243
- ↑ Sabrina Ramet, Tri Jugoslavije... str. 102
- ↑ Ljubav i strast (1932). imdb.com
- ↑ "Политика", 11. novembar 1932., str. 8. digitalna.nb.rs