Wiesław Chrzanowski (polityk)
|
||
Data i miejsce urodzenia | 20 grudnia 1923 Warszawa |
|
Data i miejsce śmierci | 29 kwietnia 2012 Warszawa |
|
Marszałek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej | ||
Okres | od 25 listopada 1991 do 14 października 1993 |
|
Przynależność polityczna | Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe | |
Poprzednik | Mikołaj Kozakiewicz | |
Następca | Józef Oleksy | |
Minister sprawiedliwości, prokurator generalny | ||
Okres | od 12 stycznia 1991 do 25 listopada 1991 |
|
Przynależność polityczna | Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe | |
Poprzednik | Aleksander Bentkowski | |
Następca | Andrzej Marcinkowski (p.o.) | |
Prezes Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego | ||
Okres | od 28 października 1989 do 3 października 1994 |
|
Przynależność polityczna | Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe | |
Następca | Ryszard Czarnecki | |
Odznaczenia | ||
Wiesław Marian Chrzanowski (ur. 20 grudnia 1923 w Warszawie, zm. 29 kwietnia 2012 tamże[1] ) – polski adwokat i polityk, profesor nauk prawnych, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, założyciel i pierwszy prezes ZChN, poseł i marszałek Sejmu I kadencji, senator IV kadencji, minister sprawiedliwości i prokurator generalny w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego. Kawaler Orderu Orła Białego.
Spis treści
Życiorys[edytuj]
Syn Wiesława, inżyniera i konstruktora silników cieplnych, profesora Politechniki Lwowskiej i Politechniki Warszawskiej, ministra w okresie II RP[2].
Wykształcenie i praca zawodowa[edytuj]
W 1945 ukończył studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1975 uzyskał stopień naukowy doktora a w 1979 doktora habilitowanego nauk prawnych. Został profesorem nauk prawnych. Pracował jako wykładowca prawa i profesor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W latach 1987–1990 pełnił funkcję prodziekana Wydziału Prawa Kanonicznego i Świeckiego KUL[3]. Prowadził później zajęcia z zakresu prawa cywilnego w Uczelni Łazarskiego.
Działalność publiczna[edytuj]
Do 1945[edytuj]
W 1940 z inicjatywy brata Zdzisława rozpoczął działalność konspiracyjną w Młodzieży Wielkiej Polski[4]. W 1943 został współtwórcą konspiracyjnej organizacji Młodzież Wszechpolska[5]. Walczył w szeregach Narodowej Organizacji Wojskowej, która weszła w skład Armii Krajowej. Jako żołnierz AK uczestniczył w powstaniu warszawskim. W stopniu podchorążego walczył w batalionie NOW-AK „Gustaw” a następnie był żołnierzem batalionu „Harnaś” [6]. We wrześniu został ranny podczas ataku na szpital[6]. Po opuszczeniu Warszawy został skierowany do obozu w Pruszkowie.
Następnie należał do Narodowego Zjednoczenia Wojskowego. Działał w konspiracyjnych organizacjach o orientacji niepodległościowej, m.in. w Stronnictwie Narodowym i Związku Akademickim Młodzież Wszechpolska. W lipcu 1945 wraz z m.in. Tadeuszem Łabędzkim reaktywował pismo „Wszechpolak”. Był też redaktorem „Młodej Polski”. Związał się politycznie ze Stronnictwem Pracy, z którym współpracował od 1945[7].
Okres powojenny[edytuj]
W kwietniu 1946 został prezesem Chrześcijańskiego Związku Młodzieży „Ostoja”. W maju tego samego roku został aresztowany przez UB, a po kilku tygodniach zwolniony. Następnie przebywał w ukryciu do amnestii z 1947, kiedy się ujawnił[8]. Podjął wówczas pracę w „Tygodniku Warszawskim”.
W latach 1948–1954 był ponownie więziony z powodów politycznych. 8 stycznia 1950 został skazany na karę 8 lat pozbawienia wolności[9]. Na początku lipca 1954 opuścił zakład karny w Rawiczu jako tzw. urlopowany więzień karny[10]. Od 1965 blisko współpracował z prymasem Stefanem Wyszyńskim. W latach 1956–1972 podejmował próby uzyskania uprawnień adwokata. Mimo kilku uchwał rady adwokackiej dopuszczających go do zawodu, minister sprawiedliwości odrzucał jego wnioski. Wiesław Chrzanowski został radcą prawnym specjalizującym się w prawie spółdzielczym. Pełnił funkcję kierownika zespołu radców prawnych Centralnego Związku Spółdzielni Budownictwa Mieszkaniowego, a od 1972 był pracownikiem naukowym Spółdzielczego Instytutu Badawczego.
W 1980 został doradcą NSZZ „Solidarność”, był współautorem statutu związku. W 1981 został ostatecznie dopuszczony do wykonywania zawodu adwokata. Współpracował z Centrum Obywatelskich Inicjatyw Ustawodawczych Solidarności[11].
III Rzeczpospolita[edytuj]
W 1989 był jednym z założycieli Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego, do 1994 pełnił funkcję prezesa zarządu głównego tej partii[12]. Od 12 stycznia 1991 do 23 grudnia 1991 sprawował urząd ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego w rządzie Jana Krzysztofa Bieleckiego[13]. W wyborach parlamentarnych w 1991 został wybrany na posła w okręgu lubelskim z listy Wyborczej Akcji Katolickiej. W Sejmie I kadencji zajmował stanowisko marszałka Sejmu[14]. W 1992 jego nazwisko znalazło się na tzw. liście Macierewicza[15]. W 2000 sąd lustracyjny prawomocnie orzekł, że Wiesław Chrzanowski nie był agentem SB[16]. W latach 1997–2001 Wiesław Chrzanowski zasiadał w Senacie IV kadencji, został wybrany z listy Akcji Wyborczej Solidarność w województwie lubelskim. Od 2000 pełnił funkcję przewodniczącego Komisji Nadzwyczajnej Legislacji Europejskiej[17]. W 2001 wycofał się z bieżącej działalności politycznej i nie ubiegał się o reelekcję[18].
Od kwietnia do maja 2011 był cyklicznym gościem audycji Świadkowie historii na antenie Programu I Polskiego Radia. W 2011 udzielił oficjalnego poparcia partii Polska Jest Najważniejsza[19].
Zmarł 29 kwietnia 2012. Uroczystości pogrzebowe z udziałem m.in. prezydenta Bronisława Komorowskiego i marszałek Sejmu VII kadencji Ewy Kopacz odbyły się 7 maja tego samego roku. Wiesław Chrzanowski został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[20].
Odznaczenia, wyróżnienia i upamiętnienie[edytuj]
- Ordery i odznaczenia
Postanowieniem z 10 grudnia 1993 uhonorowany został przez prezydenta Lecha Wałęsę Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[21].
3 maja 2005 został odznaczony przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego Orderem Orła Białego[22]. W 2007 prezydent Lech Kaczyński powołał go do kapituły tego orderu[23].
W 2010 został odznaczony Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego, przyznanym przez papieża Benedykta XVI[24].
- Wyróżnienia
Został uhonorowany przez rady miejskie tytułami honorowego obywatela Warszawy (2007) oraz Lublina (2010)[25].
Był również członkiem honorowym Klubu Konserwatywnego w Łodzi[26].
- Upamiętnienie
W 2013 imię Wiesława Chrzanowskiego nadano sali nr 24 w budynku Komisji Sejmowych[27], a także auli reprezentacyjnej Uczelni Łazarskiego[28]. W 2014 na bloku mieszkalnym przy ul. Solec 79a, w którym mieszkał w latach 1966–2012, odsłonięto tablicę pamiątkową[29]. Wiesław Chrzanowski został również patronem XXIV promocji Krajowej Szkoły Administracji Publicznej w Warszawie.
Przypisy
- ↑ Wiesław Chrzanowski nie żyje. rp.pl, 30 kwietnia 2012. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ Magdalena Bajer: Chrzanowscy. forumakad.pl. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ In Memoriam. kul.pl, 3 maja 2012. [dostęp 2012-05-03].
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 16.
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 20.
- ↑ a b Graczyk 2013 ↓, s. 25.
- ↑ Żaryn: Sylwetka prof. Chrzanowskiego. wiara.pl, 7 maja 2012. [dostęp 2012-12-29].
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 67.
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 109.
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 117.
- ↑ Kazimierz Barczyk, Stanisław Grodziski, Stefan Grzybowski: Obywatelskie Inicjatywy Ustawodawcze Solidarności 1980–1990. Warszawa: Kancelaria Sejmu, 2001. ISBN 83-7059-503-0. [dostęp 2015-10-09].
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 287.
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 251.
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 265.
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 305.
- ↑ Chrzanowski za zawetowaniem ustawy lustracyjnej. wprost.pl, 3 listopada 2006. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ M.P. z 2000 r. Nr 24, poz. 496
- ↑ Graczyk 2013 ↓, s. 316.
- ↑ Wiesław Chrzanowski: „Pojawienie się PJN to dla mnie nadzieja”. stronapjn.pl, 17 września 2011. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ Uroczystości pogrzebowe prof. Chrzanowskiego. interia.pl, 7 maja 2012. [dostęp 2012-05-07].
- ↑ M.P. z 1994 r. Nr 9, poz. 72
- ↑ M.P. z 2005 r. Nr 61, poz. 825
- ↑ Prof. Wiesław Chrzanowski w Kapitule Orła Białego. gazeta.pl, 17 maja 2007. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ Papieskie ordery dla czwórki Polaków. tvp.info, 6 listopada 2010. [dostęp 2012-04-30].
- ↑ Honorowi Obywatele Lublina: Uchwała Nr 1126/XLIV/2010 Rady Miasta Lublin z dnia 16 września 2010 roku. lublin.eu. [dostęp 2013-03-06].
- ↑ Profesor Wiesław Chrzanowski. legitymizm.org. [dostęp 2012-05-04].
- ↑ Nadanie sali w Sejmie imienia W. Chrzanowskiego. prezydent.pl, 16 kwietnia 2013. [dostęp 2013-04-17].
- ↑ Profesor Wiesław Chrzanowski uczczony na Uczelni Łazarskiego. lazarski.pl. [dostęp 2014-01-23].
- ↑ Odsłonięcie tablicy upamiętniającej postać prof. Wiesława Chrzanowskiego. ztp.waw.pl, 30 października 2014. [dostęp 2015-07-19].
Bibliografia[edytuj]
- Biogram na stronie Senatu (IV kadencja). [dostęp 2012-04-30].
- Strona sejmowa posła I kadencji. [dostęp 2012-04-30].
- Wiesław Chrzanowski w bazie „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI). [dostęp 2012-04-30].
- Roman Graczyk: Chrzanowski. Warszawa: Świat Książki, 2013. ISBN 978-83-7943-112-0.
|
|
|
|
- Absolwenci Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego
- Członkowie Kapituły Orderu Orła Białego (III Rzeczpospolita)
- Członkowie Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska
- Działacze opozycji w PRL
- Honorowi obywatele Lublina
- Honorowi obywatele Warszawy
- Marszałkowie Sejmu III Rzeczypospolitej
- Ministrowie sprawiedliwości III Rzeczypospolitej
- Odznaczeni Orderem Orła Białego (III Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski (III Rzeczpospolita)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętego Grzegorza Wielkiego
- Politycy Akcji Wyborczej Solidarność
- Politycy Stronnictwa Narodowego
- Politycy Stronnictwa Pracy
- Polscy adwokaci
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Posłowie na Sejm III Rzeczypospolitej
- Powstańcy warszawscy
- Prezesi Zjednoczenia Chrześcijańsko-Narodowego
- Prokuratorzy generalni III Rzeczypospolitej
- Senatorowie III Rzeczypospolitej
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944-1956
- Więźniowie więzienia we Wronkach
- Wykładowcy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II
- Wykładowcy uczelni w Warszawie
- Żołnierze Armii Krajowej
- Żołnierze Narodowej Organizacji Wojskowej
- Żołnierze Narodowego Zjednoczenia Wojskowego
- Pochowani na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
- Urodzeni w 1923
- Zmarli w 2012