Ukazała się książka dotycząca rewolucji 1905 roku i analizująca udział w niej mas społecznych. Czytaj dalej
800 stron publicystyki Broniewskiego
Ukazał się niedawno obszerny tom zawierający przedwojenną i powojenną publicystykę wybitnego lewicowego poety – Władysława Broniewskiego. Czytaj dalej
Książka o jednym z liderów Bundu
Ukazała się biografia Izraela Lichtensteina – jednego z łódzkich i ogólnopolskich liderów żydowskiej partii socjalistycznej Bund. Czytaj dalej
Socjalistka przeciw komunie – wznowienie książki Steinsbergowej
Ukazało się wznowienie legendarnej książki Anieli Steinsbergowej – socjalistki, prawniczki i adwokatki broniącej więźniów politycznych w PRL-u. Czytaj dalej
Nowa biografia Andrzeja Struga
Ukazała się biografia polityczna słynnego pisarza i zarazem wieloletniego działacza socjalistycznego – Andrzeja Struga. Czytaj dalej
Przypomniano młodych żydowskich socjalistów
Ukazała się książka poświęcona niemal zupełnie zapomnianej organizacji lewicowej – Żydowskiemu Związkowi Młodzieżowemu Cukunft, młodzieżowej organizacji Bundu. Czytaj dalej
Za darmo klasyka spółdzielcza
Niedawno udostępniono całkiem za darmo elektroniczne wydanie książki z tekstami Romualda Mielczarskiego – jednego z założycieli polskiej spółdzielczości spożywców, twórcy i lidera „Społem”. Czytaj dalej
Ocalony po latach
Ukazał się pierwszy polski wybór pism zapomnianego, legendarnego myśliciela lewicowego, Jana Wacława Machajskiego. Czytaj dalej
Koszulki z Bohaterem!
Pojawiły się w sprzedaży koszulki upamiętniającego bohaterskiego socjalistę niepodległościowego – Stefana Okrzeję. Część dochodu z ich sprzedaży zostanie przeznaczona na koszty modernizacji naszego portalu. Zachęcamy do zakupu! Czytaj dalej
Dokument burzliwych czasów
Po 96 latach wznowiono książkę Jędrzeja Moraczewskiego, dokumentującą początki niepodległości i rolę lewicy w tworzeniu zrębów państwa polskiego, a także kontrofensywę prawicy. Czytaj dalej
Unikalne teksty przypomniane
Ukazała się prawie 700-stronicowa książka z wyborem unikalnych tekstów Jana Wolskiego – działacza spółdzielczego, teoretyka kooperacji pracy, najdłużej żyjącego ucznia Edwarda Abramowskiego. Lewicowo.pl jest jednym z patronów medialnych tej książki. Czytaj dalej
O lewicowych historykach
Ukazała się antologia tekstów badaczy dziejów i publicystów sympatyzujących z szeroko rozumianym socjalizmem. Jest to pierwszy z kilku planowanych tomów tego cyklu. Czytaj dalej
O ludowcu zabitym przez komunistów
Ukazała się książka poświęcona zapomnianemu, a bardzo zasłużonemu działaczowi ruchu ludowego, zamordowanemu przez komunistów. Autorką jest inna zasłużona działaczka ludowa. Czytaj dalej
„Czerwony książę” znów przypomniany
Ukazała się książka przypominająca działalność polityczną ministra rolnictwa w rządzie Daszyńskiego, ludowego radykała i przedstawiciela lewicy sanacyjnej – Juliusza Poniatowskiego. To już trzecia książka o nim w ciągu zaledwie czterech lat. Czytaj dalej
Broszura Ludwika Krzywickiego za darmo!
W 74. rocznicę śmierci wybitnego działacza i myśliciela lewicy redakcja pisma „Nowy Obywatel” udostępniła do darmowego pobierania elektroniczną wersję broszury Ludwika Krzywickiego. Czytaj dalej
Przypomnijmy Socjalistę-Bohatera!
Plakaty upamiętniające 65. rocznicę śmierci Kazimierza Pużaka zawisną 30 kwietnia w Lublinie, Krasnymstawie i kilku mniejszych miejscowościach województwa lubelskiego. W planach jest też mural upamiętniający postać tow. „Bazylego”. Wszystko to w ramach akcji, nad którą patronat medialny objął portal Lewicowo.pl. Czytaj dalej
Wspomnienia socjalisty
Niedawno ukazał się zbiór wspomnień znanego wieloletniego działacza PPS, Leona Wasilewskiego. Czytaj dalej
Bojowe wspomnienia
Ukazały się wspomnienia polskiego Żyda, uczestnika rewolucyjnych działań w okresie zaborów. Czytaj dalej
Historia lewicowej przyjaźni ideowej
Ukazała się wznowiona pierwszy raz od 90 lat broszura Marii Dąbrowskiej o Edwardzie Abramowskim. Przygotował ją redaktor Lewicowo.pl. Czytaj dalej
Antykomuniści lewicy
Ukazała się książka o wybitnych działaczach i historykach socjalizmu polskiego, Lidii i Adamie Ciołkoszach. Książka jest objęta patronatem medialnym portalu Lewicowo.pl! Czytaj dalej
Legendarna broszura za darmo
Wydawca udostępnił za darmo elektroniczne wersje broszury Stanisława Thugutta z posłowiem redaktora naszego portalu. Czytaj dalej
O młodości ideologa PPS
Ukazała się książka o pierwszych latach aktywności społeczno-politycznej znanego działacza PPS i teoretyka socjalistycznego. Czytaj dalej
Przypomniana „klasyka” lewicowo-wolnościowego harcerstwa
Niedawno ukazały się reprinty unikatowych publikacji związanych z lewicującym nurtem w polskim harcerstwie z pierwszych lat II Rzeczypospolitej. Czytaj dalej
Trwa rok bohatera-socjalisty
W województwie śląskim trwa Rok Henryka Sławika – działacza PPS, zaangażowanego w czasie wojny w ratowanie Żydów. Czytaj dalej
Kelles-Krauz powraca po latach
Do sprzedaży trafił niedawno nowy zbiór tekstów wybitnego teoretyka polskiej lewicy niepodległościowej – Kazimierza Kelles-Krauza. Książka zawiera m.in. tekst dotychczas nigdy nie publikowany po polsku. Czytaj dalej
Wystawa o Waryńskim
W Warszawie w przestrzeni publicznej stanęła wystawa poświęcona legendarnemu działaczowi lewicy. Można ją oglądać do 25 września „na żywo”, a bezterminowo w internecie. Czytaj dalej
Lewica o Legionach i niepodległości
Po raz pierwszy od 88 lat została wznowiona broszura znanego literata i działacza lewicy Andrzeja Struga, poświęcona Legionom i polskiemu niepodległościowemu czynowi zbrojnemu. Edycję przygotował redaktor Lewicowo.pl. Czytaj dalej
Socjalista o powstaniu warszawskim i wrześniu 1939
Ukazało się nowe wydanie książki zbierającej teksty Zygmunta Zaremby o powstaniu warszawskim i obronie Warszawy we wrześniu 1939 r. Czytaj dalej
Klasycy polskiej spółdzielczości – znów dostępni
Ukazał się niemal 400-stronicowy zbiór tekstów najwybitniejszych polskich teoretyków i propagatorów spółdzielczości sprzed roku 1939. Współredaktorem książki jest redaktor naszego portalu. Czytaj dalej
Ocalony od zapomnienia
Lada moment ukaże się obszerna biografia bardzo ważnego myśliciela lewicowego – Jana Strzeleckiego. Czytaj dalej
Kompetentnie i obszernie o Brzozowskim
Lada moment do księgarń trafi nowa książka prof. Andrzeja Mencwela o Stanisławie Brzozowskim. Czytaj dalej
Dwa ciekawe filmy
Niedawno ukończono dwa ciekawe filmy poświęcone ważnym polskim inicjatywom postępowym sprzed wielu lat. Oba można za darmo obejrzeć w internecie. Czytaj dalej
Lewicowy terroryzm do 1914 roku
Ukazała się obszerna monografia poświęcona dziejom lewicowego terroryzmu w Polsce do roku 1914. Czytaj dalej
Socjalistka o polskich debatach
Ukazało się wznowienie książki Lidii Ciołkoszowej o debatach politycznych toczonych przez polskich emigrantów. Czytaj dalej
55 lat minęło
Po 55 latach przerwy ukazało się wznowienie ważnego tekstu Ludwika Krzywickiego. Edycję przygotował redaktor Lewicowo.pl. Czytaj dalej
O Leszku Nowaku
Ukazała się praca zbiorowa z tekstami analizującymi myśl lewicowego filozofa Leszka Nowaka oraz ze wspomnieniami o nim. Czytaj dalej
Anarchizm z PRL-u przypomniany
Ukazała się książka dokumentująca edycję pisma anarchistycznego z czasów PRL i pierwszych lat III RP, tworzonego przez Ruch Społeczeństwa Alternatywnego. Czytaj dalej
Przewodnik po rewolucji
Ukazała się właśnie publikacja poświęcona rewolucji 1905 roku. Można ją za darmo przejrzeć w internecie, a wersja papierowa jest nieodpłatnie dostępna u wydawcy. Czytaj dalej
Na spółdzielczą nutę
W Internecie została udostępniona płyta „Zespolenie”, inspirowana przedwojennymi wierszami poświęconymi spółdzielczości i innym formom wspólnej pracy. Czytaj dalej
Opowieść o bohaterze
Na półki księgarń trafia właśnie książka poświęcona bohaterskiemu działaczowi i bojowcowi PPS, a następnie lewicowemu prezydentowi Łodzi – Aleksemu Rżewskiemu. Czytaj dalej
Socjalista o Piłsudskim
Po 78 latach od pierwszego wydania wznowiono książkę poświęconą Józefowi Piłsudskiemu, autorstwa jego wieloletniego współpracownika i zarazem zasłużonego działacza PPS – Leona Wasilewskiego. Czytaj dalej
Wznowienie legendarnego tekstu
Ukazało się wznowienie ważnego tekstu lidera lewicy ludowej Stanisława Thugutta „Listy do młodego przyjaciela”. Edycję przygotował redaktor Lewicowo.pl. Czytaj dalej
Nowa książka o polskim syndykalizmie
Niedawno ukazała się monumentalna, 800-stronicowa rozprawa poświęcona polskiemu syndykalizmowi. Czytaj dalej
Ekonomiczne koncepcje socjalistów
Ukazała się książka omawiająca ekonomiczne koncepcje polskich socjalistów i ich stosunek do problemów gospodarczych w II Rzeczypospolitej. Czytaj dalej
Nowy rekord!
W maju 2013 r. nasz portal był odwiedzany wyjątkowo chętnie. Zanotowaliśmy kolejny rekord ilości użytkowników. Czytaj dalej
Robotnicy – przeciwko komunistom, za socjalizmem
Przed kilkoma miesiącami ukazała się ciekawa książka analizująca z pozycji lewicowych zryw „Solidarności” z lat 1980-81. Czytaj dalej
Noc Kooperatystów
18 maja w Warszawie odbędzie się ciekawa impreza przypominająca tradycje ruchu spółdzielczego. W jej ramach planowane są zwiedzanie Muzeum Historii Spółdzielczości, wystawy okolicznościowe, prelekcje, warsztaty i inne atrakcje. Czytaj dalej
Patronujemy „Niepokornym”!
Portal Lewicowo.pl został jednym z patronów medialnych konferencji naukowej „Niepokorni – rekonstrukcje, konteksty, inspiracje. Polska radykalna filozofia społeczna przełomu XIX i XX”. Odbędzie się ona w Łodzi 24-25 maja 2013 r., a do 10 maja można zgłaszać swoje propozycje referatów. Czytaj dalej
Opowieść o prawdziwym człowieku
Ukazała się książka o jednej z najbardziej oryginalnych postaci polskiej lewicy – anarchiście Augustynie Wróblewskim. Czytaj dalej
Nowy zbiór tekstów Abramowskiego!
Właśnie ukazał się nowy, przekrojowy wybór tekstów jednej z symbolicznych postaci polskiej lewicy – Edwarda Abramowskiego. Czytaj dalej
Wybór pism lidera syndykalistów
Ukazał się wybór pism niemal zupełnie zapomnianego, a niegdyś znaczącego i wpływowego lidera intelektualnego polskiej odmiany syndykalizmu – Kazimierza Zakrzewskiego. Czytaj dalej
Wspomnienia syna ludu
Po ponad pół wieku przerwy wznowiono – w nowym opracowaniu – wspomnienia jednego ze współtwórców ludowej lewicy w Polsce. Czytaj dalej
Rarytasy z „szuflady” Broniewskiego
Ukazało się pierwsze wydanie niedokończonej powieści Władysława Broniewskiego, zrekonstruowanej na podstawie jego notatek. Oprócz tego nowa publikacja zawiera ciekawe materiały dodatkowe. Czytaj dalej
W Łodzi o lewicowych niepokornych
W maju w Łodzi odbędzie się konferencja naukowa poświęcona polskiej radykalnej filozofii społecznej przełomu XIX i XX wieku. Czytaj dalej
Znów przybyło!
Grudzień 2012 to miesiąc, w którym zanotowaliśmy rekordową ilość odwiedzin. Oznacza to, że poprzedni rekord utrzymał się zaledwie miesiąc. Czytaj dalej
Zapomniany – przypomniany
Ukazała się pierwsza biografia zupełnie zapomnianej, a ciekawej postaci – lewicowego żołnierza Legionów, który „za sanacji” związał się z radykalnym skrzydłem ruchu ludowego. Czytaj dalej
Druga biografia „Czerwonego księcia”
Ukazała się właśnie kolejna biografia Juliusza Poniatowskiego – do niedawna niemal zupełnie zapomnianego polityka lewicy ruchu ludowego i lewicy sanacyjnej. Czytaj dalej
Ruch rośnie!
Zaledwie miesiąca potrzebowaliśmy na kolejny rekordowy wynik ilości odwiedzin portalu Lewicowo.pl. Nowy wynik jest o ponad 20% wyższy od poprzedniego, a wzrost w skali roku wyniósł ponad 80%! Czytaj dalej
Konferencja o Andrzeju Strugu
Muzeum Literatury zaprasza do Warszawy na 6-7 grudnia na konferencję naukową pt. „Andrzej Strug – dzieło i czasy”. Odbędzie się ona z okazji 75. rocznicy śmierci pisarza i działacza socjalistycznego. Czytaj dalej
Wielogłos o demokratycznym socjaliście
Właśnie ukazała się praca zbiorowa poświęcona Janowi Józefowi Lipskiemu – socjaliście, działaczowi opozycji demokratycznej, jednemu z liderów PPS. Czytaj dalej
Ignacy Daszyński: Przemówienie premiera Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej na wiecu w Lublinie [10 listopada 1918]
Na uwolnionej od najazdu wroga części ziemi polskiej utworzył się w Lublinie przed trzema dniami Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej. Utworzył się na podstawie nakazu stronnictw polskiego ludu pracującego, robotników, włościan i tej części inteligencji mieszczańskiej, która uznaje prawo ludu do władzy. Ani w Krakowie, ani w Lublinie ręce nasze nie splamiły się krwią polską. Lud władzę wziął mocą swej liczby i siły, mocą nieskończonych cierpień i ofiar, nałożonych mu przez wojnę światową. Rząd republikański powstać mógł tylko na wolnej ziemi. Nie śmiał powstać z woli Rady Regencyjnej w Warszawie, za pozwoleniem krzyżackiego najeźdźcy. Aby zaś złączyć faktycznie i istotnie całą ojczyznę, Rząd Tymczasowy zamierza przenieść się do Krakowa lub do oczyścić się mającej z najazdu obcego Warszawy. W ten sposób jedność ludu Polski urzeczywistni się w jednym, jedynym Rządzie Ludowym na całą Polskę. Nie ma dziś w Polsce innego rządu, a wszelkie próby reakcji stworzenia rządu zostaną przez lud zmiecione. Rzeczą polityki Tymczasowego Rządu Ludowego będzie dokonać rzeczywistego zjednoczenia tych dzielnic, które wkrótce będą już wolne, i czynnie wystąpić do walki o resztę ojcowizny. Tak zabór pruski, jak i polskie dziedziny na wschodzie muszą być wyzwolone i do wolnej Polski przyłączone. Rząd będzie walczył o dostęp do morza dla Polski i do własnego wybrzeża. Przeciw rządowi ludowemu podnosi się ze strony klas posiadających hasło koalicji wszystkich stronnictw. Stanowisko rządu w tej sprawie jest takie, że rząd nie odrzuca szczerej pracy i pomocy niczyjej, ale nie podda ludu pod niczyje rozkazy, jak tylko z woli ludu płynące. Polska musi być ludowa lub upadnie; kto chce Polski silnej, ten podda się ludowi polskiemu. Szlacheckie czy kapitalistyczne rządy w Polsce są niemożliwe, a próba ich utworzenia wywołać musi wojnę domową. Czytaj dalej
„Górnik”: System akordowy to system zabójczy [1907]
Głębiej myśląca część klasy robotniczej już dawno zrozumiała całą szkodliwość systemu płacy akordowej. Na zgromadzeniach i w pismach niejednokrotnie udowodniono, w jaką zależność i niewolę oddaje robotnika ten system, że zmusza go do jak największego napięcia swych sił fizycznych i umysłowych i powoduje przez to stopniowe zdegenerowanie klasy robotniczej; że odbija się w niesłychanie szkodliwy sposób na zdrowiu, że wreszcie jest jednym z głównych powodów do przedłużenia czasu pracy. Wszystko to udowodniono bardzo dosadnie, a mimo i może dlatego właśnie, że tak jasno udowodniono szkodliwość tego systemu dla klasy robotniczej, kapitalizm nie chce zrzec się tego zabójczego sposobu płacy. A i wśród robotników iluż to jeszcze takich, którzy absolutnie nie rozumieją całej szkodliwości płacy akordowej i przekładają ją częstokroć nad płacę tygodniową, ponieważ daje im lepsza sposobność zamienienia swej siły i zdatności na brzęczącą monetę. Czytaj dalej
Stanisław Tołwiński: Osiedla robotnicze Paryża [1937]
Najnowsze, a zarazem największe osiedle, które zwiedzaliśmy, „Chatenay Malabry”, posiada już wybitne piętno „robót publicznych” ostatniego roku. Nazwy nowych, pięknie urządzonych i wyasfaltowanych ulic: Alberta Thomasa, Lafargue’a, Vaillanta, Varlina, Longueta, Pottier… mówią wyraźnie o ideologii twórców tego osiedla, obliczonego na 20 000 mieszkańców. Zrealizowana dzisiaj mniej więcej jedna trzecia planu, daje już zupełnie dobre pojęcie o całości. Położenie zupełnie wyjątkowe pod pięknym lasem wśród kasztanów, lip i drzew owocowych, które przy rozplanowaniu zabudowy zostały zachowane i ochronione od zniszczenia z dużą pieczołowitością. Ogromne tereny zostały ocalone przed prywatną parcelacją dzięki przewidującej polityce terenowej, zapoczątkowanej przez Urząd Budowy Tanich Mieszkań i jej inspiratora H. Sellier jeszcze w 1916 roku. Początkowo miało tu być wybudowane miasto-ogród z wyłącznie indywidualnymi domkami. Dzisiaj zarzucono jednak tę myśl i powstaje osiedle o typie mieszanym z domami zbiorowymi, szeregowymi i nawet jednym dziesięciopiętrowym „drapaczem”-wieżycą, skąd piękny widok na całość osiedla. Urządzenia ogólnogospodarcze i społeczne pomyślane na szeroką skalę: w głównej alei (avenue Albert Thomas) mamy wzdłuż krytego podcienia obszerne lokale sklepowe, przeznaczone do wszechstronnego zaaprowidowania osiedla. Duże tereny dla zabaw dziecięcych. Piękny plac ze stawem – sadzawką pośrodku (place François Simiand), ocieniony kasztanami z ławeczkami i placykami na wózki dla niemowląt. Grupa budynków szkolnych jeszcze w budowie, obliczona na z górą tysiąc dzieci. Basen kryty z wodą ogrzewaną, do czego wykorzystuje się centralną spalarnię śmieci połączoną rurociągiem ze wszystkimi mieszkaniami (kanalizacja śmieci systemu Garchey’a). Boiska sportowe i stadion w budowie. Czytaj dalej
M. Raczyński: Na widnokręgu wyborczym [1928]
Zgrupowana reakcja w bloku prorządowym (Wiślicki, Sapieha, Radziwiłł, Stecki i cały legion innych), przedstawiciele wielkiego kapitału i obszarnictwa, zdecydowani wrogowie demokracji, ciemiężyciele i wyzyskiwacze klasy robotniczej, aby oszukać lud miasta i wsi, w akcji wyborczej rzucają hasło kontroli nad przemysłem i produkcją. Czyż nie jest to obłudą i nikczemnością, że ci, którzy gnębią lud pracujący, którzy go wyzyskują, którzy w pogoni za bogaceniem się zepchnęli robotnika na dno nędzy, którzy przez stałe podnoszenie cen na swoje produkty wytworzyli stan chronicznego bezrobocia, dziś gdy potrzeba im głosów dla zdobycia mandatów, dają obietnice kontroli źródeł, z których płynie bogactwo do ich kas. Gdy posłowie socjalistyczni w poprzednim sejmie zgłosili wniosek o kontrolę nad produkcją, ci panowie podnieśli wrzawę, że to bolszewizm i zagrozili w razie uchwalenia wniosku, konsekwencjami w postaci unieruchomienia fabryk. A postulaty o ubezpieczeniu na wypadek starości, kalectwa, śmierci itp. w ustach kapitalisty i obszarnika wyzyskiwaczy, toć przecież urąganie dzisiejszej doli robotniczej, to ohydne kłamstwo i demagogia, bowiem nikt inny, jak tylko panowie Wiśliccy w Sejmie zwalczali ubezpieczenia społeczne. Idąc do wyborów pod hasłem współpracy z marszałkiem Piłsudskim burżuazja chce uśpić czujność klasy robotniczej, aby dostawszy się do sejmu, zadać cios zdobyczom socjalnym i jak za dawnych „dobrych czasów” pod rządami caryzmu gnębić robotnika. Prowadzona w tym kierunku agitacja ze strony bloku (czytaj: czwartej brygady) musi być należycie ocenioną ze strony społeczeństwa, a szczególnie klasy robotniczej. Ostatnio jesteśmy świadkami bałamutnej agitacji za jedynką uprawianej w kinoteatrach przed wyświetlanie obrazów o dobrodziejstwach, jakie spłynęły na ludzi pracy dzięki rządowi pomajowemu. Pokazuje się kominy kopalń węglowych, które blokowcy nazywają bogactwem narodu i dlatego każą głosować na listę numer jeden. I nie do pomyślenia, aby uprawiający agitację za pomocą filmów mieli czoło nazywać to bogactwem narodu, gdy robotnik pracując w podziemiach węglowych mrze z głodu, gdy na każdym kroku czyha na niego straszna śmierć, gdy pracując w pocie czoła dobywa ostatka sił i nie ma żadnego zapewnienia na starość, gdy niemoc go owładnie, a wyczerpanego fizycznie rzuca się na pastwę losu. Czy bogactwa baronów węglowych nazywacie panowie z jedynki bogactwem narodu? Czytaj dalej
Działalność społeczno-wychowawcza kooperatyw [1919]
Dziś już powszechnie uznano, że prawdziwym stowarzyszeniem spółdzielczym, nie nadużywającym tej szczytnej nazwy dla celów pobocznych, jest jedynie taka kooperatywa, której członkowie ożywieni są dążeniem do przekształcenia istniejących stosunków gospodarczych i społecznych w duchu prawdy i sprawiedliwości. Dziś też już niemal powszechnie zrozumiano, że przyczynić się do tej zmiany można jedynie drogą tworzenia nowych, opartych na odmiennych zasadach form gospodarczych, a równolegle drogą tworzenia ludzi, którzy by potrafili wejść „do nowego świata moralnego”, jak to głosił ojciec kooperacji Robert Owen, z odpowiednim zasobem wiedzy, moralności i charakteru i zająć w nim należne człowiekowi miejsce. Kooperacja właśnie tworzy jedno i drugie. Będąc „jednocześnie wielkim, mądrym, rozumnym interesem i mocną, gorącą wiarą”, kooperacja pragnie na podstawie ściśle gospodarczej zbudować gmach ładu i sprawiedliwości społecznej, kształtując odpowiednich budowniczych drogą usilnej pracy wychowawczo-społecznej. Czytaj dalej
„Pobudka”: Kościół przeciw Polsce [1889]
Dwie te potęgi występują z sobą do odwiecznej walki, która po dziś dzień pozostaje nierozstrzygniętą. Obie mają dotąd rację bytu. Zabobon tłumu jest racją bytu kościoła, państwa. Rezultatem walki – kompromis: przeświadczeni o swej sile przeciwnicy, nie mogąc się wzajem pochłonąć, usiłują się wyzyskać. Robią sobie tedy ustępstwa i zawierają sojusz. Na powalonym cielsku ciemnej i znękanej ludzkości zbój z oszustem podają sobie ręce…Kompromis kościoła z polskim szlacheckim państwem stanął bardzo wcześnie. Naród-szlachta z łaski bożej miał prawo ciemiężenia ludu, ale musiał dla utrzymania tej łaski gromić niewiernych. Aż wybiła godzina, gdy szlacheckie państwo upadać, a łaska boża ulatniać się poczęła. Już w 1770 papież Klemens XIII pisze do pobożnej Marii Teresy: „Najechać i rozebrać Polskę nakazywała nie tylko polityka, ale i interes religii; a dla duchowej korzyści Kościoła było rzeczą konieczną, aby dwór wiedeński rozciągnął w Polsce panowanie swoje jak najdalej”. Prawowierni synowie kościoła, Polacy, muszą się stać tedy, pod grozą potępienia, wiernopoddanymi niewolnikami uświęconej przezeń władzy, zdrajcami własnej Ojczyzny! Kościół bowiem uświęcił gwałt dokonany nad Polską, uświęcił nad nami władzę najazdu z całą bezczelnością kosmopolitycznego oszusta, stając się przez to otwarcie sprzymierzeńcem naszych zaborców, stając się jednocześnie zaklętym wrogiem Polski – tym niebezpieczniejszym, że przybierając maskę jezuickiego patriotyzmu lub wyzyskując uczucia religijne, łatwiej znajdzie on posłuch w narodzie od najezdniczego żandarma. Patriotycznym więc obowiązkiem inteligencji polskiej jest nie tylko walka z Kościołem, agentem wrogich nam rządów, lecz dyskredytowanie samej idei bóstw: w złodziejskich rękach czarnej międzynarodówki staje się ona wytrychem, za pomocą którego katolicyzm wkrada się do naiwnego sumienia ludu, zarażając je jadem wiernopoddaństwa na korzyść naszych ciemiężców. Czytaj dalej
Józef Piłsudski: Wobec mordu w Dąbrowie [1897]
W ostatnich jednak czasach rozwój ruchu robotniczego, coraz bardziej w swych dążeniach wrogiego caratowi, coraz większa niechęć ludu wiejskiego do swych nieproszonych opiekunów, przekonały rosyjskie sfery rządowe, że lud to opora niepewna. Natomiast zupełny zanik rewolucyjnego usposobienia wśród klas uprzywilejowanych w Polsce, wzrastający coraz bardziej strach posiadaczy przed groźnym dla nich widmem rewolucji robotniczej, zbliżyły do siebie strony zawierające obecnie ugodę polsko-rosyjską. Zachowała się jednak jeszcze wzajemna nieufność – skutek długoletniej walki poprzedniej. Przyjazd cara do Warszawy – to była próba rozproszenia tej ostatniej chmurki na niebie ugodowym. Bezmiar służalczości okazanej carowi, kadzidła pochlebstw, skwapliwie przed władzą roztaczane, słowem, cała ohyda warszawskich „uroczystości”, w dostatecznej mierze dowiodła zupełnego oddania się klas uprzywilejowanych caratowi. Teraz kolej była na cara – on musiał pokazać, że równie szczerze będzie bronić interesów swych nowych sojuszników. Gdyśmy w proklamacji na przyjazd cara pisali: raz jeszcze kosztem ludu pracującego klasy posiadające zawierają sojusz z najeźdźcą, nie przypuszczaliśmy, że tak prędko koszta namacalnie przez lud zostaną zapłacone. Krew bowiem robotników dąbrowskich to są właśnie owe judaszowe srebrniki, zsypane przez rząd do zdradliwej i pożądliwej łapy naszych wyzyskiwaczy, oto zapłata za przyjęcie cara. I jak gdyby dla jaskrawszego oświetlenia wypadku, Imeretyński, urzędowy pośrednik ugody, posłał swe zezwolenie na mordy w Dąbrowie, w chwili, gdy bawił na weselu u Zamojskich, przedstawicieli nowej Targowicy. Wspólnikami więc rządu w zbrodni nie jest jeden Harting, podczaszy katów dąbrowskich, lecz cała klika panów i fabrykantów, cala zgraja panoszących się bardów ugody, cała zgangrenowana burżuazja polska. Czytaj dalej
„Głos żołnierza”: Wojsko a strajk rolny [1919]
Strajk wybuchł wskutek tego, że dziedzice podpisawszy umowy o wynagrodzeniu robotników swoich, nie chcieli w większości tych zobowiązań spełniać. Pomimo ustaw sejmowych, wedle których i obszarnika można by do odpowiedzialności pociągnąć, rząd nie śmie i nie chce karać tych ostatnich, mszcząc się na robotnikach, którzy raz są poszkodowani przez niedotrzymanie umowy obszarników zaś drugi raz przez to, że za winę dziedzica ich pakują do więzienia, i po trzecie, że, aresztując, biją w najokrutniejszy sposób. A teraz, Towarzysze broni, zastanówmy się dobrze. Robotnik rolny raz jest poszkodowany, że obszarnik nie daje mu wynagrodzenia do jakiego się zobowiązał, drugi za porzucenie pracy, do której go zmusza obszarnik, biorąc go do kozy – trzeci podlega biciu, katowaniu i poranieniu. Więc robotnik zamiast obszarnika trzy razy jest ukarany, kiedy samemu głównemu winowajcy dziedzicowi nie tylko że nic nie jest, ale władze rządowe pomagają mu w jego bezprawiu, przeciw robotnikowi. I oto na dobitkę w to bezprawie wciąga się żołnierza polskiego, tego żołnierza, którego zadaniem jest bronić Rzeczpospolitej Polskiej, nie zaś stawać w obronie bezprawia obszarników. W wielu miejscowościach oddziały złożone z żołnierzy polskich, ma się rozumieć na rozkaz oficerów, aresztowały i biły robotników. Reakcja polska – obszarnicy wyzyskiwacze – starali się z żołnierza polskiego uczynić narzędzie dla gwałtów czynionych w ich interesie – dla obszarniczej kieszeni. Kiedy trzeba kupić pożyczkę państwową, kiedy trzeba pieniędzy na ubranie i żywność dla armii, to obszarnicy zamykają swoje kabzy, ale kiedy idzie o napełnianie ich kieszeni, kiedy trzeba wykonać represje nad wyzyskiwanym przez nich robotnikiem, używa się do tego żołnierzy polskich. A oto dalszy ciąg tragedii. Żołnierz robotnik lub włościanin katuje takiego samego jak i on robotnika i włościanina dla przyjemności obszarnika, który będzie wyzyskiwał dzisiejszego żołnierza, gdy ten mundur zdejmie i zmuszony zostanie u takiego czy innego wyzyskiwacza pracować. Czytaj dalej
Cecylia Walewska: Justyna Budzińska-Tylicka [1930]
Po utworzeniu Związku Równouprawnienia Kobiet przez Paulinę Kuczalską-Reinschmit i J. Bojanowską zostaje czynnym jego członkiem i stałą współpracowniczką „Steru”, organu skrajnego feminizmu. Odtąd – naczelnym jej zadaniem walka o prawa kobiet. Nie ustaje w niej. Ważną placówką, którą stworzyła wkrótce po wyzwoleniu Polski – jest Klub Polityczny Kobiet Postępowych, umiłowane, zdaje się, i z trudem prowadzone dzieło, skupiające wszystkie jej wysiłki w kierunku dźwigania kobiet polskich na szczeble zrozumienia zadań równouprawnienia obywatelki, która ma przed sobą otwarte pola pracy zawodowej i społecznej, może być przedstawicielką narodu, ale po dawnemu, jak wzdłuż stężałej grudy, twardym wysiłkiem torować sobie musi każde posunięcie naprzód. Zgromadziła dr Tylicka w Klubie swoim najinteligentniejsze żywioły kobiece. Głównym zadaniem – polityczne uświadamianie kobiet. Poza tym każda kwestia kobieca – z dziedziny prawnej, społecznej czy wychowawczej – znajduje na wieczorach klubowych wszechstronne oświetlenie i wywołuje odnośne uchwały. Czytaj dalej
Jerzy Górzański: Biała kurtka, biała kura, trzycalowe gwoździe [1982]
Podobno powieść Hermana Melville’a White Jacket została przedłożona Kongresowi USA i doprowadziła do likwidacji kary chłosty. Był to rok 1850. Przykład budujący wpływu literatury na zmianę stosunków społecznych. Marzenie każdego pisarza, nie pozbawionego instynktu moralnego – napisać jedną taką książkę, a potem usunąć się w cień prywatności. Czy ten odwieczny problem zasięgu i oddziaływania literackiego opisu nie stał się dzisiaj zwykłą fikcją […]
Lidia Ciołkoszowa: Jan Józef Lipski [1991]
Dla nas obojga robotnicze strajki i demonstracje w Ursusie, Płocku i Radomiu w czerwcu 1976 r. oraz powstanie KOR-u we wrześniu tegoż roku jako rezultat masowych represji reżimowych wobec robotników, były ogromnym przeżyciem. Wszak żyliśmy tu na emigracji w głębokim przeświadczeniu, że komuniści robotników polskich nie zdobędą, że to oni właśnie będą siłą, która narzucony i znienawidzony system obali. Staliśmy się entuzjastycznymi zwolennikami KOR-u i pamiętam dobrze naszą radość, gdy pod założycielskim apelem KOR-u na czternastu założycieli znaleźliśmy pięciu pepesowców, a wśród nich najbliższych przyjaciół. Pod apelem był też podpisany nasz gość, Jan Józef Lipski. Zdobył nas sobie gruntownie nie tylko inteligencją i zasobem wiadomości przywiezionych z Polski, ale przede wszystkim głębią uczucia, z jaką podchodził do robotników Ursusa czy Radomia, gdy o tych zajściach mówił. Czytaj dalej
Robotniczy Komitet Obrony Warszawy: Odezwa do robotników z dnia 6 sierpnia 1920
Rząd Rosji sowieckiej w bezczelny sposób zerwał rokowania rozejmowe. Bolszewicy nie chcą pokoju! Chcą wojny, wojny aż do zupełnego stratowania, zniszczenia Polski Niepodległej. Z dnia na dzień coraz głębiej wżerają się w ziemie polskie wojska dowodzone przez czarnosecinnych carskich oficerów. Maskują się oni dzisiaj czerwonym sztandarem, głosząc, że niosą rewolucję. Ale rewolucji nikt jeszcze nikomu nie przyniósł na ostrzach bagnetów. Rewolucja to własna wola i własny wysiłek ludu pracującego. Bolszewicy zaś niosą nam niewolę i zniszczenie, wygłodzenie kraju, nędzę i poniżenie robotnika polskiego. Rewolucja, aby przyniosła proletariatowi polskiemu polepszenie bytu i oddała w jego ręce władzę musi być rewolucją polską, przez Polski proletariat dokonaną, a nie przez najeźdźców rozdających władzę swym poplecznikom i sługom. Toteż najazd bolszewicki spotka się z murem zbrojnych piersi robotniczych i prysnąć musi. Na najazd, na tyranię, na gwałt, jedna tylko odpowiedź – siłą zbrojna. Robotnik polski musi stworzyć tę siłę i położyć tamę najazdowi. Czytaj dalej
„Łodzianin”: Zdobycie niepodległości a Legiony [1915]
Gorzej jest, że zdarza się spotkać prawdziwego niepodległościowca nie mogącego się pogodzić z myślą, że trzeba popierać Legiony. Jeden więc mówi: „Jakże ja, socjalista-robotnik, popierać będę armię polską, kiedy socjalizm nie godzi się z militaryzmem?”. Na to pytanie dawno dało odpowiedź życie. Na całym świecie socjaliści, bez względu na to, czy życzyli sobie wojny, czy nie, wstąpili do wojska dobrowolnie i głosowali za kredytami wojennymi, skoro już nastąpił wybuch wojny, a więc wypadło bronić swego kraju i swych siedzib przed zniszczeniem i pożogą, jaką niesie wojna. Czyż u nas miałoby być inaczej, u nas, którzy nie walczymy ani za kolonie, ani w interesach polskiego kapitalizmu, bo ten właśnie pragnie pokoju, tylko o własną wolność. Toż zawsze u nas mówiono i słusznie, że tylko wojna europejska może nas wybawić. A teraz, kiedy wojna wybuchła, czy możemy jej nie wykorzystać, zwłaszcza dziś, kiedy nam wolno walczyć pod własnymi sztandarami, własną komendą, kiedy marzenie o wojsku polskim stało się czynem? W tym wojsku demokratycznym, gdzie każdy, począwszy od generała, a kończąc na szeregowcu, zwie się, jak za czasów rewolucji francuskiej, obywatelem, dobrze każdy czuć się będzie. Znajdzie tam wielu towarzyszów partyjnych, bo każdy, u kogo w żyłach płynie krew, bez względu na przekonania polityczne, poszedł walczyć z caratem. Długo, bardzo długo byliśmy tropieni jak dzikie zwierzęta przez psy gończe carskiego rządu. Wszędzie nas wróg ścigał i dościgał, często bezbronnych. Gnębił nas i tropił szpicel, żandarm, żołnierz, czynownik, wreszcie ex- towarzysz-prokurator. Obchodziliśmy wzdłuż i wszerz polską ziemię, unikając pościgu, omijając dworce kolei i miasteczka, kryjąc się nie raz, w zbożu nocując pod stogiem siana, dobrze jeszcze, jeśli z bronią w ręku, bo wtedy drogo sprzedawano swe życie. Więzienie, etap, osiedlenie czy administracyjne zesłanie to był los świadomego robotnika. Jeśli kto uszedł Sybiru czy stryczka, musiał się stawać nielegalnikiem na całe życie, i albo jadł na tułaczce gorzki chleb emigranta, albo znów wracając do nielegalnej roboty w kraju narażał się na gorsze jeszcze represje. Dziś czas pomścić się za to wszystko na wrogu, i pomścić się dokumentnie. Należy wyrwać zęby caratowi, aby nie mógł gryźć i szarpać. Czytaj dalej
„Robotnik”: Moskwa wobec powstania [1944]
Przypomnijmy, że od czasów ofensywy sowieckiej Rząd Polski wielokrotnie usiłował nawiązać z rządem rosyjskim porozumienie, obejmujące chociażby problemy współdziałania wojskowego. Wszelkie propozycje polskie rozbijały się zawsze o tendencję polityki Sowietów, zmierzającą do wymuszenia na Rządzie Polskim akceptacji czwartego rozbioru i narzucenia nam na kierowników Państwa ludzi miłych Sowietom. Nawet po rozbiciu tych wszystkich prób porozumienia, Rząd nasz i dowództwo armii polskiej zdecydowało się na współdziałanie wojskowe, co miało miejsce na szerszą skalę na Wołyniu i w Wilnie. Nie może więc nas obciążać zarzut nieczynienia żadnej próby skoordynowania naszych wysiłków zbrojnych z Sowietami. Wychodziliśmy i wychodzimy z założenia, że bić Niemców będziemy do spółki z każdym, kto Niemców bije, nawet w takich ciężkich i nieokreślonych warunkach, jakie wytworzyły się między Polską i Rosją. Rosja wyznaje inne zasady. Dlatego też Rosja obojętnie patrzy, jak lud Warszawy broczy w krwi serdecznej, gołymi rękami zdobywając niemieckie czołgi i armaty, a na dodatek jeszcze w obliczu tych właśnie bohaterskich zmagań usiłuje podważyć zaufanie narodu polskiego do jego prawowitego rządu. Czytaj dalej
Tomasz Arciszewski: Moralno-polityczne znaczenie powstania warszawskiego [1949]
Wojska sowieckie były pod Warszawą. Na południe od niej przeprawiły się na lewy brzeg Wisły. Miastu groziło zniszczenie na skutek przeistaczania przez Niemcy Stolicy w fortecę. Hitlerowcy zdecydowali, że z początkiem sierpnia ludność Warszawy zostanie zapędzona do robót fortyfikacyjnych. Centrum polskiego ruchu podziemnego groziła ze strony Niemców niemal całkowita likwidacja. Powstanie Warszawskie nie było dziełem 40 tysięcy żołnierzy AK. To poprzez całą społeczność Stolicy objawił się w pełni, na oczach całego świata, potężny pęd narodu do wolności i samodzielności. Powstanie upadło. Ale duch oporu, który dawał ludności stolicy siły i determinację, nie osłabł. Objął on w posiadanie całe społeczeństwo polskie, cierpiące pod butem nowego okupanta. Wielka i bohaterska legenda Warszawy daje moc i wiarę przetrwania. I dlatego też wróg pragnie ją zohydzić, zniszczyć, wyplenić z serc i umysłów Polaków. Ale są to próżne zabiegi. Jest jeszcze inny aspekt Powstania, ważny i aktualny w dzisiejszej sytuacji. Rada Jedności Narodowej i Krajowa Rada Ministrów, które pracowały przez cały okres w niezmiernie ciężkich warunkach, dzieląc los żołnierza i całego ludu Warszawy, w wydanej odezwie tak określiły znaczenie Powstania: „…Powstanie Warszawskie pozostawiło ponownie w końcowej fazie wojny problem Polski nie jako problem przetargów dyplomatycznych gabinetów, ale jako zagadnienie wielkiego narodu walczącego krwawo i bezkompromisowo o wolność, całość i sprawiedliwość społeczną w życiu ludzi i narodów, o szlachetne zasady Karty Atlantyckiej, o wszystko to, o co walczy dziś lepsza część świata…”. Cóż do tych słów więcej można dodać? Czytaj dalej
Edward Abramowski: Rewolucja robotnicza [1891]
Tak więc porządek kapitalistyczny, który stworzył wielką produkcję maszynową, skupia i nagromadza bogactwa, wydziedzicza z własności całą masę ludzi, nędzą obarcza robotników, a razem z tym przyczynia się do wzrostu klasy roboczej, organizuje ją, wzmacnia jej siły, zaprawia do walki i czyni przez to niemożebnym dłuższe znoszenie jarzma wyzysku. Porządek kapitalistyczny sam dla siebie grób kopie. Wzbogacenie się kapitalistów nie może obejść się bez wyzysku robotników, bez wywłaszczania drobnych posiadaczy, bez wielkiej produkcji. Wywłaszczeni powiększają szeregi robotników; wielka produkcja gromadzi ich, skupia i organizuje, a wyzysk pobudza ciągle do zaciętej walki. Rewolucja robotnicza staje się nieuniknioną i konieczną. Ani prawa kapitalistów, ani bagnety ich armii nie zdołają już jej powstrzymać. Proletariat krzywdzony i wyzyskiwany rośnie ciągle, organizuje się i potężnieje; nadejść więc musi chwila, kiedy on zażąda własności i swobody, kiedy zażąda udziału w tych wszystkich bogactwach, które sam wytworzył, kiedy obali rządy dzisiejsze i wydziedziczy kapitalistów. Wydziedziczyć kapitalistów z ich dzisiejszej własności, odebrać im te olbrzymie bogactwa i kapitały, jakie dziś w rękach swych dzierżą – oto jest zadanie rewolucji robotniczej, która się zbliża. Dokonanie tego jest rzeczą niezbędną, nieuniknioną. Kapitaliści i ich prawa stanowią dziś zawadę do rozwoju i szczęścia ludzkości, zawadę tę więc trzeba usunąć. Ani cywilizacja, ani wielka produkcja nie ucierpią na tym wcale. Czytaj dalej
„Równość”: Prasa, agitacja i organizacja [1901]
We wszystkich restauracjach i piwiarniach, u każdego fryzjera i golarza, i w ogóle wszędzie, gdzie chodzą robotnicy, powinny się znajdować robotnicze pisma. Mamy własny nasz dziennik polski socjalno-demokratyczny „Naprzód”, który wychodzi w Krakowie i umieszcza często korespondencje ze Śląska i z Ostrawy. „Naprzód” powinien obok „Równości” znajdować się w każdym publicznym lokalu, do którego chodzą polscy robotnicy. Oprócz tego nie powinno być ani jednej rodziny robotniczej, ani jednego domu przynajmniej, w którym by nie trzymano i nie czytano „Naprzodu” i „Równości”. Wydatek na pisma robotnicze – jeżeli się zbierze trzech lub czterech razem, to wypadnie na jednego ledwie koronę miesięcznie – powinien być stałym wydatkiem w budżecie każdego porządnego robotnika-socjalisty. Człowiek wykształcony nie może się obejść bez swojej gazety tak samo jak bez soli, wody lub chleba. Żołnierz bez karabinu i nabojów nic nie znaczy… robotnik bez pism socjalistycznych jeszcze mniej! Czytaj dalej
Leon Wasilewski: Asymilacja narodowościowa a socjalizm [1912]
Nie tylko warunki przymusu narodowego – z jednej strony, zaś asymilacji narodowej – z drugiej, są odmienne. Różny jest też ich charakter klasowy. Asymilacja jest zawsze upodobnieniem się do członków odpowiedniej klasy, gdy przymus narodowy jest poddaniem jednej klasy woli innej, czy to za pomocą nacisku ekonomicznego, czy też przez użycie władzy państwowej. Dlatego też socjaliści muszą zupełnie inaczej traktować jedno i drugie zjawisko. Kiedy kapitalista wywiera gwałt na robotniku, musimy stanąć po stronie ostatniego i występować przeciwko uroszczeniom kapitału. Kiedy jednak robotnik dobrowolnie dopasowuje się do swych towarzyszy klasowych w pokojowym obcowaniu z nimi, kiedy padają szranki językowe, istniejące wewnątrz klasy robotniczej, tak że proletariat jednego miasta tą drogą zlewa się w jedną wspólnotę, musimy się z tego tylko cieszyć. Obowiązani jesteśmy bronić robotników przed wszelkim gwałtem ze strony klas panujących i państwa klasowego. Ale nie jest naszym zadaniem utrwalanie wewnątrz masy robotniczej przegródek, które pokojowe stosunki wzajemne obalają. Czytaj dalej
Jan Nepomucen Miller: Proletariat wrósł w naród [1938]
Proletariat polski wrósł w naród i przetwarza go z chwili na chwilę nie tylko dzięki dziejowemu wysiłkowi walk od Powstania Kościuszkowskiego aż po świadomy celów i dróg życia narodowego ruch socjalistyczny, który w ostatnich latach w Polsce mimo dążenia do międzynarodowej łączności proletariatu stał się nieprzebranym rezerwuarem nowych i niewyzyskanych sił narodowych. Robotnik polski zarówno w pracy, jak i w historycznym wysiłku swej walki rewolucyjnej od r. 1905 stał się twórcą i nosicielem tego NOWEGO TYPU CZYNNEGO ŻYCIA POLSKIEGO, które znalazło swych piewców i apostołów w postaci Brzozowskich, Żeromskich, Daniłowskich. Ich praca krytyczno-artystyczna, której tyle ma do zawdzięczenia obecne pokolenie, była odbiciem (często nawet trochę tradycyjnie wykrzywionym) tego kolosalnego i niewiarogodnego wysiłku społeczno-kulturalnego proletariatu polskiego, który w tej epoce wziął na siebie odpowiedzialność za cały uśpiony i obezwładniony naród. Nie darmo Stanisław Brzozowski stwierdza, że nowa Polska datuje się od walki czynnej proletariatu polskiego z najeźdźcą, czyli od 1905 roku. Dlatego również Żeromski uznał za stosowne walczącemu proletariatowi polskiemu przekazać sen tylu pokoleń polskich – o rycerskiej szpadzie, dlatego ginącego rewolucjonistę polskiego uczcił nagrodą „Róży”. I dlatego tak śmiesznie wygląda troskliwość naszej burżuazji o „uświadomienie narodowe” robotnika polskiego, jakby istotnie patriotyzmu mógł się robotnik nauczyć tylko z wykoślawionej klasowo oświaty, przelewanej homeopatycznymi dawkami na dzieci robotników przez szkoły powszechne. Czytaj dalej
Stefania Bojarska: O ruch ludowy w Królestwie [1912]
Ludowcy z Królestwa, jako ludzie, których idealizm ideowy doskonale się godzi ze zdrowym chłopskim rozumem, nie czekając na sprzyjające warunki do szerszej akcji społeczno-politycznej, podejmują wszędzie po wsiach zadania ekonomiczno-społeczne, kulturalne, oświatowe, które i w obecnych opłakanych warunkach, przy wytężonej a wytrwałej woli są możliwe nawet u nas do zrealizowania. I oto w chwili, gdy warstwy górne, inteligencja miejska i robotnik miejski przeżywają okres apatii, chłop polski, skupiony pod sztandarem sprawy ludowej, organizuje się, tworzy setki potrzebnych mu instytucji i dochodzi do wpływu tak znacznego przez te instytucje swoje, pisma i szkoły dla młodzieży dorosłej, że poczyna rzucać ważkie słowo swej opinii i czynu wszędzie tam, gdzie dotąd umiał tylko potulnie słuchać i pełnić słowa komendy narzuconej mu z góry przez tych, co jeno z interesu materialnego lub partyjnego na przewodników mu się narzucili. I wpływ tych światlejszych, świadomych dobrze swego celu chłopów, na zebraniach kółek, spółek, kooperatyw, na zebraniach gminnych, posiedzeniach zarządów parafialnych zaczyna być tak mocny, że bije w oczy oślepiającym światłem, nieraz brutalnie jaskrawym, tych odwiecznych oświecicieli ludu. Odwaga cywilna nowych ludzi spod strzech, ich krytycyzm prosto a dosadnie wyrażony, ich wytrwałe dążenie do raz postawionego celu, poczyna niepokoić tych, którzy dotąd żyli błogo i zacisznie wśród ludu i z ludu, nie licząc się ani z jego opinią, ani z nowymi jego potrzebami, kierując ciemnymi, bezkrytycznymi masami leniwą dłonią, jak sternicy łodzią po spokojnej wodzie płynący. Czytaj dalej