Ghana
|
|||||
|
|||||
| Dewiza: (ang.) Freedom and Justice (Wolność i Sprawiedliwość) |
|||||
| Hymn: God Bless Our Homeland Ghana (Boże, błogosław naszą ojczyznę Ghanę) |
|||||
 |
|||||
| Konstytucja | 28 kwietnia 1992 r. | ||||
| Język urzędowy | angielski | ||||
| Stolica | Akra | ||||
| Ustrój polityczny | republika | ||||
| Typ państwa | republika konstytucyjna | ||||
| Głowa państwa | prezydent John Dramani Mahama | ||||
| Szef rządu | prezydent John Dramani Mahama | ||||
| Powierzchnia • całkowita • wody śródlądowe |
79. na świecie 239 460 km² 3,5% |
||||
| Liczba ludności (2010 (szacunki)) • całkowita • gęstość zaludnienia |
50. na świecie 24 233 431[1] 101,5 osób/km² |
||||
| PKB (2012) • całkowite • na osobę |
38,9 mld[2] USD 1562[2] USD |
||||
| PKB (PSN) (2012) • całkowite • na osobę |
82,3 mld[2] USD 3305[2] USD |
||||
| Jednostka monetarna | cedi (GHC) | ||||
| Niepodległość | od Wielkiej Brytanii 6 marca 1957 |
||||
| Religia dominująca | chrześcijaństwo (71,2%) | ||||
| Strefa czasowa | UTC ±0 | ||||
| Kod ISO 3166 | GH | ||||
| Kod samochodowy | GH | ||||
| Kod samolotowy | 9G | ||||
| Kod telefoniczny | +233 | ||||
 |
|||||
Ghana (Republika Ghany, ang. Republic of Ghana) – państwo w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim. Graniczy z Togo, Burkina Faso i Wybrzeżem Kości Słoniowej. Nazwa kraju w języku Asante oznacza "Król - Wojownik". Pochodzi od przedkolonialnego, średniowiecznego Imperium Ghany, które rozciągało się na terenach dzisiejszego Mali i Mauretanii. Handel z Europejczykami został po raz pierwszy nawiązany w XV w., natomiast przedkolonialne królestwo Aszanti zachowało niepodległość do roku 1870, w którym to zostało skolonizowane przez Wielką Brytanię. Niepodległość odzyskała w roku 1957.
Spis treści
Ustrój polityczny[edytuj]
Ghana jest republiką należącą do Wspólnoty Narodów (od 1957 r.). Na czele państwa stoi prezydent (od 24 lipca 2012 John Dramani Mahama), który sprawuje władzę wykonawczą. Parlament Ghany jest jednoizbowy i zdominowany przez 2 partie - Nową Partię Patriotyczną oraz Narodowy Kongres Demokratyczny. Kofi Annan, były sekretarz generalny ONZ pochodzi z Ghany.
Siły zbrojne[edytuj]
Obecnie ghańskie siły zbrojne są jednymi z najlepiej zorganizowanych, wyposażonych i wyszkolonych w tym regionie Afryki. Daje to Ghanie tym samym status regionalnego mocarstwa. Duży wpływ na taką sytuację ma bliska współpraca z siłami zbrojnymi Chińskiej Republiki Ludowej[3].
Ghana dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi[4]. Uzbrojenie sił lądowych Ghany składało się w 2014 roku z m.in. 125 opancerzonych pojazdów bojowych[4]. Marynarka wojenna Ghany dysponowała w 2014 roku 20 okrętami obrony przybrzeża[4]. Ghańskie siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 17 samolotów transportowych, pięć samolotów szkolno-bojowych oraz 14 śmigłowców[4].
Wojska ghańskie w 2014 roku liczyły 13,5 tys. żołnierzy zawodowych (brak rezerwistów). Według rankingu Global Firepower (2014) ghańskie siły zbrojne stanowią 93. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 120 mln dolarów (USD)[4].
W przeszłości i obecnie Ghana w dużym stopniu wspiera wysiłki społeczności międzynarodowej biorąc czynny udział w różnego rodzaju misjach pokojowych. Tutejsi żołnierze byli częścią sił pokojowych w Liberii, Demokratycznej Republice Konga, Czadzie, Rwandzie, Sierra Leone, Libanie czy Kambodży[5].
Środowisko przyrodnicze[edytuj]
Ghana leży nad Zatoką Gwinejską, kilka stopni na północ od równika. Występuje tam klimat równikowy. Najwyższa góra Ghany to Mount Afadjato (880 m). Na terenie tego kraju znajduje się Jezioro Wolta – największe pod względem powierzchni sztuczne jezioro na świecie. Główna rzeka to Wolta.
Podział administracyjny[edytuj]
Ghana jest podzielona na 10 regionów, które z kolei podzielone są na 138 dystryktów. Regiony Ghany wymienione są poniżej:
Główne miasta[edytuj]
Zobacz też: Miasta Ghany
|
Historia[edytuj]
Grupy zamieszkujące obecną Ghanę osiedliły się na tych terenach w II tysiącleciu n.e. W XIII wieku rozpoczęło się osadnictwo ludów z grupy Akan które to zajęły większą część południowej Ghany. Ludy Ga i Ewe zamieszkały natomiast południowy wschód kraju. Migracja ludności, była prawdopodobnie przemieszczaniem się całych plemion, przy stopniowym wypieraniu bądź asymilacji nielicznych autochtonów[6]. Obszar państwa znalazł się w orbicie wpływów państw zachodniego Sudanu – Mali, Songhaju i dawnej Ghany. Ghana służyła tym mocarstwom za element transsaharyjskiego szlaku handlowego. W 1471 roku do wybrzeży kraju dotarli Portugalczycy[6].
Portugalczycy nazwali odkryte tereny – ze względu na duże pokłady złota – Złotym Wybrzeżem. Utworzone zostały europejskie forty i faktorie. Od schyłku XVI wieku obszar stał się miejscem handlu niewolnikami. W XVIII wieku dominującym tworem politycznym stało się państwo Aszantów, którego władcy zdobyli niemal wszystkie państwa akańskie. Wpływy Aszantów rozciągały się daleko poza tereny obecnej Ghany. W XIX wieku dominującą pozycję na Złotym Wybrzeżu zajęli Brytyjczycy. W 1807 roku zakazano handlu niewolnikami co zachwiało dotychczasowym systemem gospodarczym. W drugiej połowie XIX wieku postępowała ekspansja brytyjska w głąb lądu. W latach 1874-96 podbili państwo Aszantów i utworzyli tam protektorat (od 1901 kolonia)[6].
W wyniku I wojny światowej w skład kolonii przyłączono zachodnią część Togo. Od schyłku XIX wieku zmienił się charakter gospodarki Złotego Wybrzeża, dominować zaczęły uprawny plantacyjne. Władze kolonialne ustanowiły zasadę rządów pośrednich: w 1935 oficjalnie reaktywowano królestwo Aszantów, a pozostali wodzowie mieli ugruntowaną silną pozycję. Po II wojnie światowej rozpoczął się stopniowy proces przekazywania władzy tubylcom. W 1946 roku Afrykanie uzyskali większość we władzach kolonialnych. W 1949 roku utworzono Ludową Partię Konwentu, której liderem jest Kwame Nkrumah. Po ogłoszeniu niepodległości kraju w 1957, partia ta stała się siłą dominującą[6].
W 1960 roku ogłoszono republikę, która przystąpiła do brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Prezydentem republiki został Kwame Nkrumah, który wdrożył model jednopartyjny. W polityce zagranicznej zbliżył się do bloku wschodniego, szukając inspiracji zwłaszcza w tzw. socjalizmie chińskim. Rząd prowadził ożywioną politykę na kontynencie a Nkrumah był jednym z inicjatorów powołania Organizacji Jedności Afrykańskiej. Jednocześnie pogłębiała się trudna sytuacja ekonomiczna a rząd był oskarżony o nadużycia. W 1966 roku ekipa Nkrumaha obalona został przez wojskowy zamach stanu. Junta zawiesiła konstytucję, rozwiązała parlament i zakazała działalności partii politycznych. W latach 1969–1972 przywrócono rządy cywilne i uchwalono nową konstytucję. Rządy cywilne okazały się nieudolne, a w kraju szalał kryzys gospodarczy. W 1978 i 1979 miały miejsce kolejne pucze które przywróciły armię do władzy[6].
W 1979 roku grupa młodych oficerów na czele z Jerrym Johnem Rawlingsem. Puczyści przeprowadzili egzekucje trzech generałów będących w przeszłości szefami państwa. Junta następnie przeprowadziła wybory parlamentarne i prezydenckie oraz zezwoliła na utworzenie rządu cywilnego. W 1981 roku ta sama grupa oficerów przeprowadziła kolejny pucz w wyniku którego utworzona została Tymczasowa Rada Obrony Narodowej. Wojskowi zawiesili konstytucję, działalność partii i zmniejszyli rolę wodzów plemiennych. W drugiej połowie lat 80. dzięki pomocy Międzynarodowego Funduszu Walutowego ustabilizowała się sytuacja gospodarcza. Równocześnie rozpoczęta została demokratyzacja systemowa. W 1992 roku przeprowadzono wybory prezydenckie, które wygrał Rawlings (dotychczasowy szef Tymczasowej Rady Obrony Narodowej). W 1994 roku na północy kraju miały miejsce zamieszki etniczne. W 1996 roku odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie, wygrał je dotychczasowy prezydent i jego partia (Narodowy Kongres Demokratyczna). Wybory w 2000 i 2004 wygrała opozycyjna Nowa Partia Patriotyczna i jej kandydat John Kufuor. W latach 2009-12 prezydentem był John Atta-Mills. Od 2012 urząd prezydenta należy do Johna Dramaniego Mahamy[6].
Gospodarka[edytuj]
Rolnictwo[edytuj]
Słabo rozwinięte państwo rolnicze. Podstawowym filarem gospodarki jest monokultura ziarna kakaowego. Eksport ziarna kakaowego stanowi 35% wartości eksportu, jest czołowym światowym producentem tego surowca. Dla potrzeb miejscowych, uprawia się: owoce cytrusowe, ryż, tytoń, kukurydzę, maniok, trzcinę cukrową, bawełnę, proso, bataty, pochrzyn. Od niedawna rośnie rola przemysłu ciężkiego, głównie związanego z górnictwem. Hoduje się kozy, owce, trzodę chlewną i bydło. Rozwinięte rybołówstwo.
Przemysł[edytuj]
Przemysł związany z leśnictwem (35% powierzchni Ghany zajmują lasy tropikalne), spożywczy, hutniczy, włókienniczy i wydobywczy. Z surowców mineralnych, można wymienić dosyć bogate złoża złota, boksytów, rud manganu i diamentów.
Plany[edytuj]
Na początku lat 90. XX wieku rząd Ghany, porozumiał się z Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym. Nastąpiła radykalna przebudowa gospodarki: prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych, dewaluacja pieniądza, redukcja wydatków socjalnych, ograniczenie zakresu kontroli cen oraz ograniczenie liczby urzędników w państwowych instytucjach.
Demografia[edytuj]
Dane można znaleźć w CIA Factbook CIA Factbook
W Ghanie występuje ok. 70 grup etnolingwistycznych o liczebności powyżej 1000 osób. Największą z nich jest grupa Akan (8,3 mln.), drugą stanowi Ewe (2,25 mln.)[7].
Religia[edytuj]
Chrześcijaństwo jest największą religią w kraju, dominującą w jego południowej części. Islam natomiast jest rozpowszechniony głównie w północnej Ghanie. Zgodnie ze spisem powszechnym przeprowadzonym w 2010 roku, osoby wyznań chrześcijańskich stanowią łącznie 71,2% ludności, w tym 42,7% protestantów i 13,1% katolików[8]. Wiara ta pojawiła się w Ghanie wraz z europejskimi kolonizatorami w XIV wieku[9]. Największymi denominacjami chrześcijańskimi z ponad 100 tysięcami wiernych w Ghanie są: Kościół katolicki (2 930 000), Kościół Zielonoświątkowy (1 620 000), Kościół Metodystyczny (1 620 000), Zbory Boże (1 433 000), Kościół Prezbiteriański (1 355 000), Kościół Adwentystów Dnia Siódmego (768 750), Kościół Nowoapostolski (458 000), Kościół Anglikański (305 000), Kościół Apostolski (291 128), Kościół 12 Apostołów (285 000), Afrykański Kościół Wiary "Tabernaklum" (203 000), Kościół Musama Disco (172 000), Afrykański Kościół Metodystyczno-Episkopalny Syjonu (158 000), Kościół Bożych Uzdrowicieli (142 410), Społeczność Objawienia Apostolskiego (137 000), Świadkowie Jehowy (129 046), Konwencja Baptystyczna Ghany (123 580), Kościół Ewangelicko-Prezbiteriański (118 170) i Duchowy Kościół Chrystusowy (115 000).
Islam jest wyznawany przez 17,6% społeczeństwa[8]. Po raz pierwszy pojawił się w północnej Ghanie w XV wieku[10]. Relacje pomiędzy dwiema największymi religiami są tutaj pozbawione większych napięć i konfliktów, a oba wyznania współistnieją obok siebie[11].
Według spisu powszechnego z 2010 roku, 5,3% społeczeństwa deklaruje się jako bezwyznaniowi[8]. Tradycyjne wyznania afrykańskie są praktykowane przez 5,2% populacji[8]. Powoli zwiększa się rola wyznań takich jak hinduizm, buddyzm (Sōka Gakkai) i taoizm. Pozostają one jednak wciąż na marginalnym poziomie. Można tu również znaleźć wyznawców judaizmu[12].
Ciekawostki[edytuj]
W Ghanie bardzo częste są festyny. Większość o charakterze świąt plemiennych. Z ciekawostek należy wymienić święta, festyny takie jak choćby[13]:
- Afasher Aboakyer – polowanie na Jelenia celebrowane przez plemię Effutu. Odbywa się co roku w pierwszą sobotę i niedzielę maja w miejscowości Wineba.
- Hogbetsotso – odbywające się każdego roku w listopadzie, upamiętnia tradycję, kulturę i historię ludu Ewe.
- Homowo – tłumacząc dosłownie święta znaczy "wyśmiewanie się z głodu". Obchodzone przez lud Ga.
Ghana jest stawiana jako jedno z najzdrowszych państw na świecie jeśli chodzi o odsetek palaczy. Wg statystyk palacze stanowią mniej niż 5%.
Zobacz też[edytuj]
Przypisy
- ↑ 2010 Provisional Census Results Out. Rząd Republiki Ghany, 2011-02-04. [dostęp 2013-07-30].
- ↑ a b c d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2012: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2013 (ang.). [dostęp 24-04-2013].
- ↑ Zhang Xi: China-Ghana strengthen military ties (ang.). english.people.com.cn, 2011-11-24. [dostęp 2013-07-30].
- ↑ a b c d e Ghana (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-09-07].
- ↑ International Peacekeeping (ang.). Ghana Armed Forces. [dostęp 2013-07-30].
- ↑ a b c d e f Ghana. Historia (pol.). encyklopedia.pwn.pl.
- ↑ Ethnologue
- ↑ a b c d 2010 Population and Housing Census
- ↑ Ghana Religion – OverLandingAfrica. overlandingafrica.com. Retrieved 24 February 2010.
- ↑ International Religious Freedom Report 2007 (ang.). U.S. Department of State. [dostęp 2013-07-30].
- ↑ Nordås Ragnhild: State Building in Cote d’Ivoire and Ghana. W: 49th International Studies Association Convention, San Francisco, CA. 26-29 marca, 2008 [on-line]. Human Security Gateway. [dostęp 2013-07-30].
- ↑ Ghana – International Religious Freedom Report 2009. state.gov. 26 October 2009. Retrieved 11 January 2010.
- ↑ Jarosław Tondos: Republika kakaowa (pol.). 2013. [dostęp 2013-05-07].
Linki zewnętrzne[edytuj]
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
