De Zaak Ewbank

Een week geleden kreeg ik vanuit het niets een ellenlange mail vol juridische spierballentaal van een Fotograaf. Volgens hem gebruikte ik een door hem gemaakte foto en hij eiste een schadevergoeding van 1120 euro. Maar omdat hij ook de beroerdste niet was: als ik binnen vijf dagen zou betalen, hoefde ik slechts 800 euro op te hoesten (*1 – zie onderaan).

Ehhh… Wat? Het bleek te gaan om een stukje over Marco Borsato, dat ik bijna vier jaar geleden schreef. Uit nieuwsgierigheid luisterde ik destijds naar Borsato’s nieuwe album ‘Dromen Durven Delen’. Ik verbaasde me toen vooral over de wazige songteksten van John Ewbank en schreef hier een min of meer lollig verhaaltje over. Ik plaatste er een minuscule foto van Ewbank bij (van 4 bij 4 centimeter), die ik had gevonden via Google. De daaropvolgende jaren vergat ik dat ik ooit naar dit album had geluisterd. Araglin.nl werd gehackt, was vervolgens ruim anderhalf jaar offline en meer van die dingen.

Vier jaar later werd ik echter weer geconfronteerd met het lachende hoofd van Ewbank. Vanzelfsprekend schrok ik me een hoedje na het lezen van de mail, verwijderde direct de desbetreffende afbeelding en meldde dit aan de Fotograaf. Hij reageerde snel: dit betekende niet dat de zaak nu was afgedaan. Ik moest nog altijd betalen: 800 dan wel 1120 euro (*2).

Ik legde de Fotograaf uit dat Araglin.nl een persoonlijk weblog is, zonder winstoogmerk, (reclame-)inkomsten en advertenties en met slechts een handjevol bezoekers. En dat ik de foto in kwestie destijds had gevonden via Google Afbeeldingen en te goeder trouw heb gebruikt, zonder iemand te willen benadelen of moedwillig inbreuk te willen maken op auteursrechten. Niets mee te maken, was het antwoord. Het maakt voor de wet niet uit of je wel of geen inkomsten hebt. Of wat de aard van je site of publicatie is. En o ja, had ik inmiddels al betaald?

Ik begon lichtelijk te hyperventileren. Niet dat ik niet wilde betalen of vond dat de Fotograaf ongelijk had, ik vond alleen de hoogte van de schadevergoeding buitensporig. De Fotograaf was niet voor rede vatbaar en leek op een ramkoers te liggen.

We waren inmiddels twee dagen verder en de deadlineklok begon steeds harder te tikken. Na wat vruchteloos heen en weer gemail (*3) besloot ik de hulp in te roepen van Annelotte de Graaf, een zeer vakbekwame jurist die is gespecialiseerd in auteursrecht. Ze dook in de materie en kwam met een heleboel jurisprudentie en soortgelijke zaken weer naar boven. En ja, het maakt inderdaad niet uit of je een commerciële website runt met miljoenen bezoekers of een lullig weblogje dat alleen wordt bezocht door je oma en je hond.

Alleen: zowel de hoogte van het bedrag als de verhoging van de schade (*2) is discutabel. Laatstgenoemde komt neer op een boete met een strafrechtelijk tintje. En omdat dit - als het voor de rechter zou komen - een civiele rechtszaak zou worden, is het (meestal) niet toegestaan om dergelijke boetes uit te delen (*4). De Graaf haalde verder een indrukwekkende reeks voorbeelden aan (*5), waaruit blijkt de rechter meestal de hoogte van de schadevergoeding naar beneden bijstelt, waarbij ook nog van belang kan zijn wat specifieke rechters eerder hebben besloten (*6).

Ik stelde de Fotograaf een schikkingsbedrag voor dat een stuk redelijker was dan het oorspronkelijke bedrag (want hoe je het ook wendt of keert, ik had natuurlijk toestemming moeten vragen) en voegde de nodige jurisprudentie toe. De reactie van de Fotograaf liet niet lang op zich wachten: hij was niet overtuigd en ging niet akkoord met het voorstel, maar moest erkennen dat het allemaal niet zo eenvoudig lag als hij in eerste instantie liet voorkomen. Hij stond op het punt zijn advocaat in te schakelen, maar om een gang naar de rechter te voorkomen deed hij een tegenvoorstel: ongeveer de helft van zijn oorspronkelijke bedrag (omgerekend twee keer het bedrag van zijn jaarlicentie). Maar dan moest ik wel binnen drie dagen betalen.

Tja. Wat nu? Akkoord gaan of naar de rechter stappen? Afgezien van het feit dat je dus kennelijk met heen en weer gemail honderden euro’s kunt besparen, is het nog maar de vraag wat de rechter oordeelt. Sommige rechtbanken nemen de redenering van de Fotograaf over en hanteren de algemene voorwaarden van de Nederlandse Fotografenfederatie als uitgangspunt. En dan kom je uit op 1100 euro of meer. Per foto. Per jaar. En dan betaal je ook nog eens de proceskosten, die gemiddeld zo’n 500 euro bedragen. Volgens andere rechtbanken is er zoals gezegd geen ruimte voor een boete in het privaatrecht. In dat geval betaal je een jaarlicentie of de prijs van een losse foto voor commercieel gebruik (tussen de 100 en 300 euro) en misschien nog wat extra omdat je de naam van de fotograaf niet hebt vermeld en geen toestemming hebt gevraagd. En daar komen dan de proceskosten nog bij.

Zover heb ik het dus allemaal niet laten komen (ik ben akkoord gegaan met de schikking na lang wikken en wegen), maar voor wie wél wat geld kan missen: de kans is zo’n 50% dat de rechter kiest voor een significante verlaging van het bedrag. Maar ja, het kan dus ook hoger uitpakken…

Waarom ik dit allemaal zo uitvoerig opschrijf? Niet om mezelf vrij te pleiten. Als je een foto gebruikt, moet je daarvoor toestemming vragen bij de fotograaf en daar vervolgens netjes voor betalen (*7). Punt. Wat me wel stoort is dat er geen verschil is tussen commercieel gebruik en niet-commercieel gebruik. Het maakt ook niet uit of je een foto gebruikt van 4 bij 4 centimeter of een afbeelding in wallpaperformaat. Of dat een site bezocht wordt door één persoon per dag of door één miljoen mensen. De rechter kan dit in zijn oordeel laten meewegen, maar hoéft dat niet te doen. En vaak doet hij dat ook niet.

Verder kunnen fotografen klaarblijkelijk een willekeurig (en soms onredelijk) bedrag aan schadevergoeding eisen, zonder hierover openheid van zaken te geven. Nu zullen de meeste fotografen het niet zover laten komen en genoegen nemen met excuses als de foto eenmaal is verwijderd. Maar een groeiend aantal fotografen verdient een aardig zakcentje met het aanschrijven van webloggers en site-eigenaren, die worden geïntimideerd en met juridische taal om de oren geslagen. En uiteindelijk soms een veel hoger bedrag betalen dan wettelijk gezien verplicht is.

De moraal van dit verhaal: gebruik alleen foto’s waarvoor je toestemming en/of de rechten hebt. Of foto’s die jezelf hebt gemaakt of waarop geen auteursrecht rust. En als je het niet zeker weet: plaats de foto niet, om eventuele problemen later te voorkomen (*8). 

O ja, en niet meer naar Marco Borsato en John Ewbank luisteren natuurlijk.

-------------------------------------------------------------------------------------

*1 - Dit ‘aanbod’ gold alleen als het bedrag binnen vijf werkdagen op zijn rekening zou staan, ik in de toekomst geen foto’s van hem zou gebruiken zonder toestemming en de Fotograaf liet weten hoe ik in het bezit was gekomen van de foto.

*2 - De Fotograaf meldde schade te ondervinden doordat er inbreuk zou zijn gemaakt op zijn auteursrechten en op zijn persoonlijkheidsrechten. Verder gaf hij aan dat er door het bijsnijden van de foto (het origineel was namelijk groter dan de door mij aangetroffen en gebruikte versie van 4 bij 4 centimeter) wederom inbreuk zou zijn gemaakt op zijn persoonlijkheidsrechten. Verder meldde hij dat er kosten waren gemaakt om deze inbreuk te signaleren. Tot slot verhoogde hij de aanvullende schade met een factor 2 (niet vragen toestemming), een factor 1 (niet vermelden naam) en nogmaals met een factor 1 (verminking) om uit te komen op een bedrag van 1120 euro.

*3 - Zo probeerde ik te achterhalen hoe dat bedrag exact was opgebouwd – niet om aan te tonen dat ik in mijn recht stond (want dat stond ik niet), maar om inzicht te krijgen in de ‘factuur’. Wat waren bijvoorbeeld de kosten die verbonden waren aan het signaleren van deze inbreuk? En hoe had hij eigenlijk de hoogte van zijn misgelopen inkomsten berekend? De Fotograaf beriep zich op het verlies van zijn artistieke invulling en exclusiviteitwaarde. Verder leed hij immateriële schade doordat zijn naam als maker niet werd genoemd. Hij wilde niet specifiek ingaan op bedragen en overige vragen omdat dit betrekking had op zijn persoonlijke levenssfeer. Hij meldde nog wel even tussen neus en lippen door dat bij een eventuele rechtszaak de door hem geëiste schadevergoeding aanzienlijk hoger zou liggen dan de eerder genoemde 1120 euro.

*4 - Ook de andere door de Fotograaf aangevoerde argumenten (zoals de naamsvermelding en zijn beroep op de algemene voorwaarden van de Nederlandse Fotografenfederatie) hoeven niet per se gehonoreerd te worden door de rechter.

*5 - Wie hier graag details over wil lezen, stuur gerust een mailtje of laat een reactie achter! Een keurig overzicht van jurisprudentie, relevante juridische uitspraken, voorbeelden en dergelijke is immers nooit weg als je zelf ooit te maken krijgt met een Fotograaf.

*6 - De rechtbank Midden-Nederland heeft bijvoorbeeld in het verleden meerdere malen geconcludeerd dat een dergelijke verhoging geen wettelijke grondslag heeft. Als je in Utrecht voor de rechter komt, is de kans dus groter dat de schadevergoeding wordt verminderd.

*7 - Het grappige is dat iedereen in mijn omgeving hogelijk verbaast was. ‘Ik kan geen enkele reden bedenken waarom je zou moeten betalen.’ ‘Ik zou hem hoogstens 10 euro geven.’ ‘Laat hem eerst maar bewijzen dat hij die foto heeft gemaakt.’ ‘Lekker negeren, wat een onzin.’ ‘Dit kan toch helemaal niet? Iedereen plukt wel eens een foto van het internet.’ ‘Ik denk niet dat een rechter hiermee akkoord gaat.’ Punt is dus dat de fotograaf compleet in zijn recht staat. Rechtszaken die eerder over dergelijke zaken zijn gevoerd, zijn zonder uitzondering afgewikkeld mét een schadevergoeding voor de fotograaf. In geen enkel geval is de fotograaf dus in het ongelijk gesteld. Overigens heb ik het vermoeden dat de sarcastische aard van mijn stukje ook een rol heeft gespeeld, hoewel de Fotograaf dat natuurlijk altijd zal ontkennen.

*8 - Aardig leesvoer:
http://www.emerce.nl/nieuws/fotografen-willen-geld-bloggende-misdaadjournalist
http://www.digifotopro.nl/content/kluun-zet-weblog-op-zwart-vanwege-auteursrecht-op-fotos
http://blog.iusmentis.com/2008/10/27/de-cruijffclaim-pardon-scrabbleclaim-nogmaals/
http://www.emerce.nl/achtergrond/infographic-kan-ik-die-foto-gebruiken