Gan amhras ta michruinneas I gceist le teideal sar leabhar Mhaidhc Dainin O Se, A Thig Na Tit Orm, ach b’fheidir go gcuireann an michruinneas leis an sport!
To say that we’re in the middle of a crisis is to run the risk of uttering the greatest understatement of the millennium. But I’m not talking about Nama or the ‘Great Bailout of the Few by the Many’ or any number of the multitudinous other emergencies besetting our nation.
An Crisis (TG4, Wednesday, 10.30pm) is the name of TG4’s new comedy series set in a fictional state-funded Irish language promotion organisation — and the series, which stars Risteard Cooper of Apres Match fame and Michelle Beamish does for the state advancement of An Ghaeilge what Yes Minister did for the public perception of civil servants. After a recent move into a new house, I have just managed to catch the fourth episode of what could yet be a classic of Irish television, a genuinely funny comedy series.
Comedy is akin to the lesser spotted rara avis on Irish television. For some strange — if not funny — reason, we don’t do TV comedy well and you don’t have to look any further than the RTE listings for proof of that assertion.
By a curious twist of fate, TG4 has managed to produce a string of critically acclaimed comedy series right from the launch of the station, a channel which many decried as ‘laughable’ from its inception.
CU Burn, the chronicle of a turf-fuelled crematorium in the Donegal gaeltacht run by a cunning undertaker and his long-suffering brother, was the Fawlty Towers of TG4. Penned by Niall Mac Eachmharcaigh and the late Sean Mac Fhionnghaile, it gave a new meaning to ‘corpsing’ as the dead of Donegal were involved in many hilarious escapades.
It may be that you saw one of the CU Burn episodes, which aired between 1996 and 1997, an episode in which I featured as an incompetent bank robber, but if you missed it, not to worry — CU Burn will probably be repeated early and often. But like Fawlty Towers, it bears repeating.
In between CU Burn and An Crisis, there have been a fair few other comedy shows — some of which have hit the mark, such as Paddywhackery, which featured the ghost of Peig, The Running Mate and Rasai na Gaillimhe, and others over which a veil will have to be drawn. But TG4’s laughometer average is better than RTE’s by long odds.
The latest episode of An Crisis featured a storyline in which schoolchildren are visiting the headquarters of ACT, the fictional language organisation, for a prizegiving. Their hero, GAA star Diarmuid Darcy, is to present the prizes but he turns up high on cocaine. In order to get him into some sort of shape for the event, he has to take some hash to bring him down from his ‘sneachta ban’ high.
There’s a bit more to it than that — there’s a parrot who’s keeping an eagle eye on the philandering activities of the acting CEO’s wife, if only he could understand what the bird was saying, and an old hand of the organisation who knows where the skeletons are buried.
It’s very difficult to explain comedy — you really have to be there. Though there are a few things which could be said about the need to laugh and the function of satire in our current national emergency.
Some things are beyond parody. We’re still paying pensions to politicians who also draw down a salary, we’re still translating official documents which are unread in English to Irish so they can be equally unread in the first language and, to top it all, a committee has just been established by the State to redraft the Caighdean Oifigiuil, which sets the official definitive version of Irish, in that time honoured phrase of the moment, ‘going forward’. Never mind that the Caighdean Oifigiuil is more honoured in the breach than in the observance.
Teachers are also complaining about the ‘dumbing down’ of the Irish Leaving Cert syllabus. Henceforth there’ll only be a handful of poems and just a couple of books to study in the literature section for honours students.
If I could be as bold to make a suggestion, instead of studying Maidhc Dainin O Se’s classic, A Thit na Tit Orm, students of An Ghaeilge should be required to study An Crisis or Rasai na Gaillimhe or CU Burn instead for a few years. If nothing else, it would give them something to smile about — and given our current situation and the prospects our Leaving Certificate students face in the uncertain economic climate, that wouldn’t be a bad result.
Fiú, tá sin thart. Caithfidh mé rá go raibh mé cineál neirbhiseach roimh an diospóireacht ar maidin inniu[beo anois] idir mé féin agus an Aire Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, Éamonn O Cuív ar Adhmhaidin ar maidin inniu.
D’iarr an tAire ar léiritheoirí an chláir an deis a thabhairt do diospoíreacht liom faoin alt uaim a d’fhoilsigh an Sunday Independent Dé Domhnaigh. Agus gan amhras ní raibh aon cheist ach go gcuirfí an ardán ar fáíl d’Aire na Gaeltachta ar Raidió na Gaeltachta. An mó Aire eile atá staisiún náisiúnta raidió ann chun riar a dhéanamh air nó uirthi?
Ar aon nós thosnaigh an diospóireacht agus cé gur an Aire a d’iarr é, is mise a iarradh air labhairt ar dtúis. Chuireas i láthair go raibh áthas an domhain orm an deis seo a fháil chun an cheist a phlé leis an Aire, ar iarratas an Aire, mar gur trath cinniúnach é seo i stair na tíre agus go bhfuil roghanna tabhachtacha le déanamh againn.
Dar liom, tá ‘airgead na Gaeilge’ á chur amú ar aistriúcháin ar chaipéisí oifigiúla agus chorporáideacha nach bhfuil morán leas le baint ag an bpobal astu fhaid is atá gníomhaithe teanga/eagrais/múinteoirí/eile á ngearradh agus á fhágáil ar an dtrá folamh ag an Rialtas.
Thugas cúpla sampla:
De réir Scéim Teanga na Roinne Oideachais, tá sé mar aidhm ag an Roinn sin leaganacha Gaeilge de chaipéisí chorporáideacha a chur ar fáil go comhuaineach le na leaganacha Béarla.
Foilseacháin Chorpraithe
Foilsíonn an Roinn roinnt foilseachán corpraithe gach bliain. Faoi réir Acht na dTeangacha Oifigiúla, leanfaimid orainn ag soláthar leagan Gaeilge de gach foilseachán corpraithe. Cuirtear na foilseacháin seo amach chuig na Comhpháirtithe Oideachais agus faigheann níos mó ná 4,000 scoileanna cóipeanna de na foilseacháin chorpraithe. Cuirtear leaganacha Gaeilge de dhoiciméid chuig na Gaelscoileanna agus na scoileanna Gaeltachta, ar ndóigh, agus bíonn siad ar fáil do scoileanna eile ach iad a iarraidh.
Foilseacháin
Tá an Roinn freagrach as pleanáil agus soláthar cóiríocht scoile agus dá réir sin tá sí gafa le bainistíocht tionscadal móra tógála. Mar thaca don gclár seo tá sraith de ábhar treoraithe teicniúla ann maraon le doiciméadú de leithéid Líníochtaí Ailtireachta, Billí Cainníochtaí, agus Iarratais ar Thairiscintí, &rl. De bhrí go bhfuil siad casta, teicniúil leanfar de na doiciméid seo a chur ar fáil i mBéarla amháin chomh fada agus a mhaireann an chéad scéim.
De ghnáth, is i mBéarla amháin a bhíonn fáil ar doiciméid taighde, tuairiscí coistí, moltaí meitheal oibre agus doiciméid eile a úsáidtear go hinmheánach nó a scaiptear i measc na gComhpháirtithe Oideachais.
Bileoga Eolais
Cuireann an Roinn bileoga eolais ar fáil do ghrúpaí éagsúla custaiméirí. Bíonn na bileoga seo i mBéarla de ghnáth. Eisíonn an tSeirbhís Náisiúnta Síceolaíochta Oideachais a mbileoga eolais go léir i mBéarla agus i nGaeilge.
An Feabhsúchán atá Curtha Romhainn
Go ginearálta, foilsítear an leagan Gaeilge agus an leagan Béarla i diaidh a chéile, ach i gcaitheamh scéime 2005 – 2008 tosóidh an Roinn diaidh ar ndiaidh ag cur amach dlúthdhioscaí leis an leagan Gaeilge agus an leagan Béarla orthu.
Sin mar a deir sé sa scéim. Cuir seo i gcomparáid leis an dearcadh atá acu i leith pacaí acmhainní do na scoileanna céanna, pacaí a bheadh ina áis agus ina acmhainn do na múinteoirí agus na páistí:
Pacáistí Acmhainne agus Físeáin
Ní bhíonn eolas i bhfoirm pacáistí acmhainne agus físeáin ar fáil ach i mBéarla amháin de ghnáth mar gheall ar chostas foilseacháin líon beag pacáistí acmhainne agus tairgthe físeán i nGaeilge.
Preaseisiúintí
Faoi láthair, cuirtear preaseisiúintí amach as Béarla.
Óráidí nó Ráitis
Óráidí nó ráitis a thugann Airí, na cinn a thugtar san Oireachtas ina measc, nó óráidí a thugann oifigigh sinsearacha, cuirfear ar fáil i dteanga(cha) a dtabhartha iad.
An Feabhsúchán atá Curtha Romhainn
I rith 2005 – 2008, cuirfimid leagan Gaeilge ar fáil de na foirmeacha iarratais do na seirbhísí seo leanas:
• Seirbhísí Pearsanra d’fhoireann múinteoireachta agus foireann eile a fhostaítear ag leibhéal Bunscoile.
Déanfar cur i bhfeidhm na dtionscnamh ríomhsheirbhísí Rialtais agus tabhairt isteach na bhfoirmeacha iarratais ar-líne, a dhéanfar in éineacht leis sin, ar bhonn dátheangach. An chéad tionscnamh den sórt sin, gabháil ar-líne bhunachair éileamh tuarastal d’fhoireann múinteoireachta agus foireann eile a fhostaítear i mbunscoileanna, déanfar é a phíolótú i 2006.
An Feabhsúchán atá Curtha Romhainn
I rith 2005-2008, measúnóimid féidearthacht pacáistí acmhainne a aistriú go Gaeilge do chláir scoileanna.
Cé acu is tabhachtaí dár libh trath go bhfuil rogha le déanamh nuair atá acmhainní gann? Nár cheart tús áite a thabhairt do na pacaí acmhainní roimh na ‘caipéisí corporáideacha’?
Sampla eile:
Romham ar chlár Adhmhaidin inniu bhí Cabrini de Barra, gníomhaí teanga sna Déise agus duine a bhí go dtí le déanaí fostaithe mar aisitheoir teangan. Ag tús na bliana rinne an Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta an cúnamh don scéim seo a aistharraingt agus anois tuigim go bhfuil Cabrini gan post. Mór an náire mar bhí obair mhaith ar bun sa Rinn. Anuas ar sin tá an t-airgead don Chomharchumann atáimse im bhainisteoir air, Comharchumann Forbartha Mhúscraí, gearrtha le níos mó ná 50% ag Udarás na Gaeltachta agus tá ciorruithe den scála céanna curtha i bhfeidhm ar fuaid na gcomharchumainn ar fad ina bhfuil bainisteoirí faoi oiliúint fostaithe iontu. Nílim ag lochtú UnaG – nó tá an aisínteacht sin beo ar an airgead a fhaigheann siad ó Roinn Uí Chuív.
Ar an láimh eile, tá an Roinn Ghnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta tar éis Stiurthóir Rannóg Aistriúcháin a earcú le déanaí agus is é an tuarastal atá luaite leis an post sin ná €90,000 go €130,000 móide €13,000. An chúram a bheidh ar an duine sin suas le 40,000 leathnach d’ionstraimí reachtúla a aistriú go Gaeilge ar chostas €3m nó níos mó. Dhíolfadh an suim airgid sin as roinnt mhaith gniomhaithe teanga ar an dtalamh sna Gaeltachtaí ar fad agus bheadh an briseadh ann d’iris Ghaeilge don aos óg, leithéidí nós*, a mhaoiniú, rud atá de dhith go géar.
Ceist roghanna é seo agus tugann na roghanna atá á dhéanamh ag an Rialtas seo, ag an Aire seo, trath na h-eigeandála seo, léargas íontach dúinn ar chur chuige an Rialtais i leith na tíre. Is léir nach bhfuil a fhios ag an Rialtas cad is feidir a dhéanamh chun stop a chur leis an chur amú atá ar bun san earnáil phoiblí, an earnáil atá, de reir dlí ar aon nos, faoina smacht.
Ba oscailt súl dom – agus táim cinnte d’éisteoirí Raidió na Gaeltachta ar maidin inniu – an chosaint a rinne an Aire ar na roghanna atá á dhéanamh aige agus a chomhleacaithe rialtais i leith na Gaeilge agus na Gaeltachta.
Tá sé ráite go minic aige go gcreideann sé gur ceart bunusach é go mbeadh abhar ar fáil sa dhá theanga oifigiúil ach, sa chéad anál eile, deir sé go gcuireann Acht na dTeangacha Oifigiúla srian ar an méid aistriúchán atá le déanamh nó, de reir na Bunreachta, a chum a shean athair féin i gcomhair lena chomhairleoirí.
An uair seo, dúirt sé gurb amhlaidh go raibh ‘airgead na Gaeilge’ á sparáil ag Acht na dTeangacha Oifigiúla mar anois go gcaithfidh gach Roinn agus eagras phoiblí atá ceangailte le scéim teanga an t-airgead chun riar a dhéanamh ar an scéim teanga sin a fháil laistigh d’achmhainní na roinne féin seachas ó ‘airgead na Gaeilge’, an fhoinse don obair seo roimh Acht na dTeangacha Oifigiúla. An rud nach dtuigeann an Aire, is léir, gurb é tuiscint an phobail gur ionann airgead a chaitear ar rudaí fónta agus úsáideacha i nGaeilge agus airgead a chaitear ar aistriúcháin ar chaipéisí oifigiúla chorporáideacha le cheile agus airgead na Gaeilge agus, níos cirte ná sin, amharcann siad ar an airgead seo – agus an cheart acu – mar a gcuid airgid á chur amú ar an nGaeilge.
Bhí seo olc a dhothain mar ‘mhíniú’ ón Aire ach chuir an chéad chuid eile dá chaint an dlaoi mullaigh ar chúrsaí. Dar leis ná raibh mise buartha ar chorr ar bith faoin airgead atá á chur amú ar na bunchaipéisí Béarla, caipéisí nach mbionn aistriúcháin Ghaeilge ar a bhfurmhór mhór, agus gur mó i bhfad an cur amú airgid ar seo. ‘Go tobann,’ arsa an Aire, ‘tá Concubhar buartha mar gheall ar an airgead atá á chur amú ar an nGaeilge’.
I simply can’t take it any more. This latest scandal is piling ignominy on my beloved Irish language. More and more money — our tax euros — is being spent on translating documents which aren’t read in English so they can be equally unread in the First Official Language.
Cén chuid de seo [thuas] nach dtuigeann sé? Tá béim curtha le cúpla focal agam chun go dtuigfeadh sé go bhfuil imní orm faoi chur amú airgead an phobail – mo chuid airgid agus do chuid airgid – cuma cén teanga ina bhfuil an cur amú á dhéanamh. Is mó agam, b’fhéidir, an cur amú a fheictear dom bheith á dhéanamh ar chaipéisí Ghaeilge mar gheall ar an ngrá atá agam don teanga agus an tuiscint atá agam ar na bealaí níos fearr agus níos eifeachtaí chun an t-airgead céanna a infheistiú chun toradh nios fearr a fháil ar son na teanga agus ar son na tíre.
Luaigh an Aire figiúir de €18m – creidim,nó ar eigean gur chuala mé de bharr droch líne gutháin ach beifear ábalta seo a seiceáil ar ball nuair a bheidh an agallamh ar fáíl mar phodchraoladh – leis an chaiteachas ar chaipéisí i mBéarla a dheineann ranna rialtais. Sin suim mhór airgid agus d’admhaigh sé go raibh caipéisí faighte aige ar maidin inniu, caipéis 1000 leathnach ón NSSS (cibé dream iad san) agus caipéisí eile agus bhí sé le tuiscint uaidh nach mbeadh sé á léamh seo.
Más é sin an scéal, a Aire, tá an Rialtas seo ag cur an dubh ina gheal orainn ar fad. Agus iad ag maíomh go bhfuil eigeandáil airgeadais ann, tá páistí óga ag fánúint ar obráidí a shlánóidh iad ón mbás agus a fheabhsóidh a mbeatha de bharr nach bhfuil maoiniú ann chun íoc as altraí chun cúram a thabhairt doibh i ndiaidh na n-obráidí in aonad dianchúraim. Go fóill tá siad ag caitheamh an oiread sin airgid ar chaipéisí ollmhóra nach leitear. Is cinnte go bhfuil gach curiarracht le h-aghaidh cur amú airgid á shárú ag an Rialtas seo agus níos measa ná sin arís, níl aon náire orthu faoi seo.
Ag meabhrú ar an gcás sin faoi pháistí ag fanúint ar obráidí in Oisbidéal na bPáistí i gCromghlinn, chuimhnigh mé ar an leithscéal a thug an Aire ar cheapachán an stiurthóra nua ar an rannóg aistriúcháin. Dúirt sé go raibh air an stiurthóir a cheapadh de bharr go raibh comhairle ‘Bunreachtúil’ faighte aige agus de reir an chomhairle sin go raibh baol ann go dtabharfaí cás in éadan an Stáít.
Nach mó i bhfad an chontúirt go gcuirfí an dlí ar an Stát de bharr easpa altraí dianchúraim má fhaigheann páiste bás agus iad ag feitheamh ar an obráid a shabháilfeadh a mbeatha? Tá’s agam go cinnte nach staonfainn ó chás cúirte dá leithéid dá mbeadh mo pháiste sa chás sin.
Aontaim leis an bprionsabal go bhfuil ‘cearta teanga’ ann ach caithfear na cearta sin a chur i gcomhthéacs na linne seo agus cad é leas an phobail? Cuid den cheist faoi leas an phobail isea leas phobal na Gaeilge – ní féidir agus nior cheart pobal na Gaeilge a scarúint ón phobal mhór faoi mar atá grúpaí ar nós Guth na Gaeltachta agus grúpaí eile atá ag stocaireacht ar son a suimeanna leasmhara féin.
Mar a deir an sean fhocal, is ar scath a cheile a mhairimíd…..
Bhi alt agam sa Sunday Independent inniu – alt bunaithe ar thrachtaireacht anseo an tseachtain seo chaite. Is é seo an dara alt uaim sa nuachtán sin – ach is é an chéad alt uaim ar chúrsaí pholataíochta sa nuachtán sin. Tá daoine ann nach mbeadh ró shásta go mbeadh mo leithéidse ag scríobh don Independent – agus is cinnte nár shamhlaíos a leithéid de chúram dom féin roimhe seo.
Ag an am chéanna, mar a dúirt mé roimhe, tá gá le dul i ngleic le na ceisteanna móra agus tá gá freisin le lucht leitheoireachta. Agus tugann an Sunday Independent, an nuachtán Domhnaigh is mó leitheoirí sa tír, an deis sin dom. Tá sé i gceist agam corr phíosa eile a chaitheamh ina dtreo, le féachaint an bhfoilseoidh siad iad. Cá bhfios ach go mbeidh corr phíosa faoi chúrsaí Ghaeilge, ábhar atá iriseoirí eile tar éis scríobh faoi sa Sunday Independent le gairid. Agus ní go ró shásta a bhí pobal na Gaeilge faoin méid a dúradh.
Is dócha nach mbeidh na daoine seo sásta leis an méid a scriobhaim ach an oiread mar tuigeann siad go bhfuilim ag scríobh chun deireadh a chur leis an ‘status quo’, an stáid atá ag tachtadh na beatha ón nGaeilge. Ní féidir le rudaí leanúint mar atá – agus mar sin, má thagann deis mó threo chun an taoide a chasadh, tapóidh mé an deis. Is gá seo a dhéanamh ar mhaithe le rudaí a athrú – agus, freisin, is gá a bheith páirteach sa dhiospóireacht atá ag dul ar aghaidh faoi staid na tíre seachas bheith imeallaithe, faoi mar a bhí le blianta fada.
Tá coicís caite, nach mór, ó d’fhoilsigh mé mo thrachtaireacht dheireannach anseo. Bhíos ar saoire/gnóthach/ró leisciúil chun a bheith ag blagáil sa 14 lá sin. Ach anois, agus na scoileanna ar tí oscailt agus daltaí na tíre ar bís le dul ar ais, táim féin ag filleadh ar an mblagadóireacht.
Tháinig teachtaireacht chomh fada liom inniu ó fhear a bhionn ag plé is ag diospóireacht anseo go minic ag cur an íonsaí is déanaí ar an nGaeilge agus ar lucht a labhartha ar mo shúíle dhom. Iontas na n-iontas, is san Sunday Independent a foilsíodh an t-íonsaí. Fear darbh ainm D. Lynch. D ar son Dúramán, glacaim leis. Ní fheadar cad é an rud atá ag spreagadh muintir Loinsigh – iad san atá ag obair leis an Sunday Indo ar aon nós – ach seo an dara íonsaí ón dtreabh sin le tamall anuas.
An uair seo, tá go leor blustair is bréaga ann, faoi mar a bhionn i go leor altanna faoin nGaeilge i nuachtáin Bhéarla, ach istigh ina lár, tá blúirín den fhírinne freisin, más searbh féin an fhírinne céanna.
They say that Mandarin Chinese is one of the most difficult languages to learn. Yet if any of us had been taught Mandarin Chinese for an hour a day, five days a week, for about 14 years, it would be inconceivable that we would emerge from that with almost no ability to speak Mandarin Chinese, or to write it, and no desire to acknowledge its existence in any way.
Yet for generations, in vast numbers, we Irish have managed to do that in relation to our “first” language. Our resistance has not wavered in any way — if anything, we grow more resolute. How do we do it? How do we keep hating the Irish language with such integrity?
Ní fheadar an luafainn ‘integrity’ le seasamh Uí Loinsigh. Ach glacaim leis go bhfuil pointe aige sa mhéid a deir sé – is é sin go bhfuil sé deacair a dhéanamh [aige] cén fath go bhfuil an oiread cur i gcoinne na Gaeilge i measc an phobail mhóir [dar leis] agus a d’fhagadh an chuid is mó againn gan cumas cainte sa teanga?
Ní doigh liomsa go bhfuil an oiread mistéir ag baint leis is a cheapann Uí Loinsigh. Sílim go bhfuil an meas ag pobal na tíre ar an nGaeilge nuair is rud é atá taobh amuigh dá saol – ach nuair atá orthu dul i ngleic leis an teanga, gur scéal difriúil é sin. Tá sí deacair. Agus i saol an lae inniu, ní maith le daoine rudaí atá deacair. Seachnaíonn siad iad.
Is léir go bhfuil sé amuigh ar an nGaeilge gur ábhar deacair í san Ard Teist. Is cuimhin liom féin bheith ag déanamh na h-Ard Teiste breis is scór blian ó shin agus bhí mo lámh scríobhnóireachta tinn tuirseach tar éis na scruduithe Ghaeilge. Bhí sé tinn tuirseach tar éis scruduithe eile freisin – ach is cuimhin liom go h-áirithe an tinneas a bhí ann tar éis an dara scrúdú Ghaeilge.
Mar sin is féidir le daoine a rá le lucht an tsuirbhé, gur mhaith leo an Ghaeilge a bheith beo agus á labhairt go poiblí is eile. Ach ní iarrtar an cheist faoi cé acu ar mhaith leo páirt a ghlacadh san athbheochan iad féin. Ní h-é gur cheart doibh bheith ina ngniomhaithe teanga – ach an bhfuil suim acu i ranganna Ghaeilge, a bpáistí a sheoladh ag Gaelscoil nó cibé rud eile ar mhaith leo a dhéanamh chun a n-eolas faoin dteanga a threisiú?
Go deimhin tá fianaise ann go bhfuil tuismitheoirí atá a gcuid airgid déanta acu ó laethannta an Tiogair ag votáíl lena sparáín gcártaí plaisteacha agus ag ceannach diolúine ón nGaeilge san Ard Teist dá bpáistí. Ní gá dóibh ach isteach is amach le €650 a dhíol le siceolaí oideachais agus déarfaidh an saineolaí neamhspleach sin go bhfuil rud éigean ar nós disleics ar an pháiste agus beidh diolúine acu ó bheith ag staidéar ábhar dheacair ar nós na Gaeilge.
Léiríodh díreach chomh cam is atá an gnó seo le déanaí nuair a diultaíodh áít san ollscoil do chailín a fuair diolúine ón nGaeilge – de bharr disleics a bheith uirthi, tugadh le fios – agus ar diultaíódh áit san ollscoil di de bharr nár chuir sí in iúl don Lár Oifig Iontrála go raibh diolúine fagtha aici. Is amhlaidh gur theastaigh uaithi fealsúnacht agus teangacha a staidéar ar an ollscoil agus bhí sí tar éis an Seapáínis agus an Iodáilis a staidéar don Ard Teist. Sheachain sí an Ghaeilge mar gheall ar an disleics seo. Cé go bhfuil trua agam di de bharr gur chaill sí áit ar an gcúrsa a theastaigh uaithi de bharr an mhaorláthas, agus ní chreidim go bhfuil sé ceart nó cóir gur cheart rogha mar sin a thabhairt do dhéagóir – oideachas nó scrúdú – ritheann sé liom gur fhill an fheall ar an bhfeallaire sa chás sin.
Léiriú é mar sin féin ar aicíd ar bagairt í do thodhchaí na teanga agus is ón dream saibhir ach dúr atá i bhfeidhil na tíre a thagann an bhagairt sin. B’fhearr leis an dream sin nach mbeadh aon rud deacair ann dá bpáistí, nach mbeadh aon dúshlán rompu. Maith go leor, más feidir liom cabhrú le mo pháistí is iad ag tabhairt aghaidh ar an saol, déanfaidh mé sin. Ach is beart mícheart is místuama é bheith ag ceannach ticéad an bhua don pháiste i ngach comórtas. Mar a dúirt Bono é, Daddy’s Gonna Pay For Your Crashed Car….
Tá go leor údair leis an dearcadh seo atá nochtaithe ag Dúramán O Loinsigh san Sunday Indo. Is é is doigh liomsa go bhfuil sé in éadan aoinne atá níos glice nó níos éirimiúla ná é. Ní maith leis na Gaeil mar go bhfuilimíd dhá theangach. Scríobhann sé amhail is go bhfuil sé ag scríóbh ar son phobal níós leithne – ‘we’, ‘our’ is a leithéid. Tá sé aonarach mar sin féin agus níl aige ach tuiscint ana chúng ar an saol. Uaireannta beireann sé greim ar ribe den fhírinne, ribe atá tugtha faoi ndeara againn go léir agus atá’s ag an saol atá ann agus tarraingíonn sé an ribe sin. Ach ansan, léiríonn sé chomh h-easnamhach is atá an argóínt. Go bhfuil sé bunaithe ar gliceas an ‘smart alec’ seachas aon tuiscint doimhin ar an saol…..
Na rudaí lofa ar ghá dhom a dhéanamh ionas nach gá daoibh, mar shampla, an Sunday Independent a cheannach….Obair shalach ach ní mór do dhuine éigean tabhairt faoi
Tá an Comhaireamh go fóill á dhéanamh – agus is cosúil nach mbeidh aon deireadh leis. Ní fhógrófar buaiteoirí na suíochán Eorpach go dtí anocht, ag 9in, tar éis go mbeidh an vótáil criochnaithe i dtíortha eile san Aontas. Tá siad ag vótáil inniu.
Tá go leor cainte ar maidin faoin pobal bhreith a rinne Lansdowne Market Research ar son RTÉ/Sunday Independent agus na torthaí uaidh sin. Níl na torthaí sin ag teacht go díreach leis an tailí a bhí á dhéanamh inné ag ionaid comhairimh ar fuaid na tíre.
Mar shampla tá an pobal bhreith san Iarthar ag tabhairt le fios go bhfuil Pat The Cope Gallagher ar 21% ach de réir an tailí, is don triú suíochán a bheidh An Cóp má eiríonn leis Declan Ganley a sharú. Dar leis an tailí go mbeidh Jim Higgins agus Marian Harkin sa chéad dhá shuíochán.
Admhaítear go bhfuil deacrachtaí leis an tailí maidir leis na toghcháin Eorpacha – tá sé sin amhlaidh de bhrí ná raibh na votaí á chomhaireamh inné i slí go bhféadfaí an vóta a fheiscint go soiléir. Bhí siad á chomhaireamh bun oscionn agus mar sin bhí ar lucht tailí dul ar a nglúin chun an órd votála a fheiscint ón dtaobh thíos, má thuigeann sibh mé.
Ag an am chéanna, bionn amhras i gcónaí maidir le pobalbhreitheanna, fiú na pobalbhreitheanna iar votála. Neosfaidh an aimsir cé acu is cruinne – an tailí nó an pobalbhreith. Tá mo chuid airgid ar an dtailí!
Tá an bascadh a fuair na Glasaigh ag cur leis an tuairimíocht go mbeidh Olltoghchán ann gan ró mhoill, laistigh de shé mhí. Faoi láthair, is é mo thuairim go bhfanfaidh na Glasaigh sa Rialtas go dtí deireadh téarma más féidir leo in aon chorr. Is é seo an t-aon seans atá ag an bpáirtí a chuid polasaithe a chur i bhfeidhm agus má fhagann siad an Rialtas anois, bascfar iad ag an Olltoghchán agus b’fhéidir go mbeidh deireadh leo ar fad.
Is cinnte go bhfuil Fianna Fáil chun fánúint i Rialtas más féidir leo in aon chorr – tuigeann siad nach bhfuil aon leas ann dóibh anois Olltoghchán a lorg.
Sin a bhaineas ó chaint Dermot Ahern níos luaithe ar Newstalk agus é ag rá ‘nach mbeadh an pobal buioch dúinn olltoghchán a fhógairt anois’ agus go gcaithfídís fánúint i gcumhacht ag déanamh na gcinntí crua go dtí deireadh ‘ar mhaithe leis an tír’ seachas, mar a chuir sé i leith FG agus an Lucht Oibre’, bheith gafa le cluichí polatúla ar mhaithe lena bpairtithe.
Póta. Citeal. Dubh. Cuir in abairt an trí fhocal sin!
Tá sé ráite agam in áit eile gur mór an trua nár bhuaileamar bob ar Fhianna Fáil an uair seo. Dá mbeadh vóta maith tugtha againn don pháirtí agus go gceapfadh na saoistí gur cheart dóibh olltoghchán a fhogairt anois chun ceannaireacht Bhrian Cowen a dhromscríobh. Ansan, ag an olltoghchán sin, go dtabharfaí cic sa tóin dóibh nach ndearúdfaidh siad go brách.
Ach sin fantasaíocht pholatúil.
Tá díomá orm faoin tuairisciú atá déanta ar TG4, go h-áirithe, faoin toghchán. Bhí clár uair go leith ag an staisiún aréir, de reir tuairiscí. Maith go leor. Ach ní bheidh aon chlár faoin gcúntas inniu, an lá a bheidh na cúntais ar fad ag teacht chun criche. Nó amarach. Agus Dé Máirt, nuair a bhíodh 7 Lá ar siúl, agus nuair a bheithfeá ag súil le h-eagrán chun iarmhairtí na dtoghchán a mheas, ní bheidh 7 Lá ann ach Irish Paint Magic, clár i mBéarla.
Tá seirbhís níos fearr tuillte ag pobal na Gaeilge ó TG4.
Maidir le Raidió na Gaeltachta, tá an thuairisciú á dhéanamh ar na dtoghcháin áitiúla. Tá na tailíonna is eile ag teacht go tiubh agus go tréan ó na h-ionaid comhairimh i rith an ama agus nuair a bhíos ag filleadh abhaile aréir timpeall 7.30in, bhí sé fós ag dul.
Tá an bhéim ar ndóigh ar na toghcháin aitiúla faoi láthair ar RnaG – ach bheinn ag súil go mbeadh léargas éigean á fháil againn ar an bpictiúr náisiúnta nuair a bheidh na torthaí ó na toghcháin Eorpacha á fhógairt. Tá sé cineál tuirsiúil bheith ag éisteacht le torthaí ó gach bothán votála sa tír – agus an bhéim seo ar an ghné ‘tíreolaíoch’ de gach vóta – i rith an ama: bionn an cuma ar an scéal go bhfuilimíd chomh báite leis an mionsonraithe nach bhfeicimíd an pictiúir mhór….
Oíche Dé Domhnaigh atá ann agus tá deireadh ag teacht le mo dheireadh seachtaine i gConamara. Cé go raibh sé fliuch báite furmhór an ama, bhaineas spórt as mar a bhain na páisti agus iad ag rince sa chaislean ‘bouncy’ sa ghairdín. Bhí siad faoi chlúdach i rith an ama cé go raibh orm athrú stocaí a bheith ar fáil go mion is go minic.
Ar aon nós, ritheann smaointe fánacha liom ag a leithéid seo d’am. Tugaim m’athair chun cuimhne, suaimhneas sioraí do, agus ansan cruann mo dhearcadh, nuair a smaoiním ar an raic atá fagtha ag an gcriú mí fhortúnach atá i gcumhacht.
Le linn na seachtaine fograíodh go mbeadh Ryan Tubridy ina láithreoir nua ar an Late Late Show. Maith go leor. De réir dealraimh dúirt sé in agallamh le linn na seachtaine nach léann sé an Sunday Independent agus fuair sé íde béil as ucht seo inniu sa nuachtán céanna ó mo shean chara, Eoghan Harris. Dar le Harris is peaca é do a leithéid a rá agus a thabhairt le fios go bhfuil sé ar shlí éigean ró uasal don Indo.
Léimse an Indo -agus légh mé riamh é. Tá sé tabhachtach léargas a fháil ón dtaobh eile. Agus bhíos á léamh inniu agus ag smaoineamh ar an slí nár staon an nuachtán ó bheith ag tacú le Bertie agus a cháirde roimh an Olltoghchán in 07 agus an oiread is a bhíodh siad ag caitheamh anuas ar George Lee agus David McWilliams agus aoinne eile a shoilsigh solas ar chaimiléireacht an Rialtais. Ní cheapfá gur an nuachtán céanna atá ann inniu agus scuaine colúnaithe ag tabhairt le fios go bhfuil seo ar an Rialtas is measa riamh agus gurb é Brian Cowen an Taoiseach is measa riamh.
Mar a bhím á mheabhrú díbh go minic, thugas le fios go gcaillfeadh FF suas le 35 suiochán in Olltoghchán 07 in alt a fhoilsíodh i Lá Nua. Chreideas go raibh an tóin ag titim as cúrsaí eacnamúla agus go raibh an géarchéim sna seirbhísí poiblí – cúrsaí sláinte is oideachais go h-áirithe chomh h-olc go gcaithfí amach ar a dtónacha iad. Níor tháinig an tuar ar an dtairngreacht sin ag an am. Ach tiocfaidh sé go luath.
Thugas faoi ndeara gur cailliúint 35 suíochán a bhí a thuar do FF san Indo inniu agus John Drennan ag scríobh faoi Olltoghchán nach bhfuil fógartha go fóill….
Chasas le Seosamh Ó Cuaig, glór neamhspleach Chonamara, tar éis aifrinn ar an gCeathrú Rua inniu. Tá sé ina iarrthóir sna toghcháin áitiúil – go n-éirí leis. Tá sean cara eile liom san iomaíocht leis i gConamara – Trevor Ó Clochartaigh. Guím gach rath ar Trevor freisin cé go gcreidim gur sa pháirtí mí cheart atá sé. Tá sé ag seasamh le SF.
Tréaslaím a bhua le fear Uibh Fháilí….sa ghalf. Rinne tú go maith a Shane Mhic an Labhradh. Aon ghaol agat le laochra peile Uibh Fháilí?
Aréir bhíos ag faire ar an Eurovision. An bhua ag fear óg an Iorua agus amhrán maith freisin ag bean na hÍoslainne. An chéad uair eile, caithfidh RTÉ amhrán Ghaeilge a sheoladh go dtí Osló. Bhaineamar triail as turcaí anuraidh agus amhrán Meirceánach i mbliana – cad faoi amhrán a léiríonn rud éigean faoi chultúr dúchasach na hÉireann i 2010?
Beag an baol…píosa deas sa Sunday Business Post inniu faoi Ghradaim Chumarsáide an Oireachtais. Tagairt domsa ann agus m’ainmniúchán ar ghearrliosta na gcolúnaí is fearr. An é seo mo bhliain? Cá bhfios….
